مجله دیابت و متابولیسم ایران
سال:1380 | دوره:1 | شماره:1 |تعداد مقالات:15

بیماری دیابت از بیماریهای مزمن نسبتا شایع در جهان است که به طور متفاوتی تمام نژادها را درگیر می سازد. شیوع و بروز بیماری در بسیاری از جوامع به ویژه در کشورهای در حال توسعه رو به افزایش دارد. طی دهه های اخیر، مطالعات همه گیر شناختی (اپیدمیولوژیک) متعددی درباره شیوع دیابت نوع 2 در کشور ایران به انجام رسیده که بر پایه آنها جمعیت دیابتی های ایران بیش از 1.5 میلیون نفر برآورد شده است. نتایج مطالعات نشانگر آن است که شیوع دیابت نوع 2 در شهر تهران و نواحی اطراف آن و شهر اصفهان بین 8% - 7% می باشد. در برخی شهرهای کشور شیوع دیابت از این میزان نیز بالاتر می باشد به نحوی که در شهر یزد (مرکز ایران) و در بوشهر (جنوب کشور) شیوع دیابت نوع 2 به ترتیب 16.3 و 13.6 درصد برآورد گردیده است. اما به نظر می رسد در مناطق روستایی کشور شیوع پایین تر باشد. به عنوان مثال، بر اساس برنامه کشوری پیشگیری و کنترل بیماری دیابت شیوع دیابت نوع 2 در مناطق روستایی غربالگری شده، حدود 3.07% بوده است. در روستاهای زنجان (غرب کشور) نیز شیوع دیابت در حد 5% گزارش شده است. به طور کلی نیمی از بیماران دیابتی از بیماری خود آگاه نیستند. عدم کنترل دقیق بیماری میزان پیدایش عوارض را در آینده افزایش خواهد داد. طی سالهای اخیر طرح های وسیع کشوری برای پیشگیری اولیه از بروز دیابت، پیشگیری ثانویه از طریق شناسایی بیماران و پیشگیری ثالثیه از عوارض طرح ریزی شده است و در حال انجام می باشد. به نظر می رسد شیوع و بروز دیابت در ایران رو به افزایش باشد که این امر لزوم آموزش عموم جامعه در خصوص اصلاح شیوه زندگی، رژیم غذایی مناسب و افزایش فعالیت بدنی را آشکار می سازد.

دیابت در بارداری به دو دسته تقسیم می شود: اول دیابتی که پیش از بیماری تشخیص داده شده و با بارداری همراه می شود و دوم دیابت بارداری که اختلال در تحمل کربوهیدراتهاست و برای نخستین بار در بارداری تشخیص داده می شود. دیابت بارداری شایعترین اختلال متابولیک دوران بارداری است. شیوع دیابت بارداری در جوامع مختلف بین 1 تا 14 درصد کل موارد بارداری گزارش شده است. شیوع دیابت بارداری در شهر تهران در حدود 4.7% بوده است. دیابت همراه با بارداری بر اساس معیارهای (NDDG) National Diabetes Data Group  که به تازگی تغییراتی پیدا کرده است، قبل از بارداری تشخیص داده می شود. تشخیص دیابت بارداری به وسیله آزمون تحمل گلوکز 100 گرم سه ساعته انجام می شود که در این آزمون وجود حداقل دو نوع اختلال برای تشخیص ضروری است. غربالگری در دیابت بارداری موضوع مورد اختلاف در جوامع مختلف است. دو روش غربالگری "همگانی" و "انتخابی" پیشنهاد شده است. توصیه های انجمن دیابت آمریکا (ADA) تا سال 1997 در جهت انجام غربالگری همگانی بوده است ولی در چهارمین همایش جهانی دیابت بارداری، غربالگری انتخابی بر اساس عوامل خطرزا مورد توجه قرار گرفته است. علی رغم این پیشنهادها، بعضی از مطالعات به ویژه در مناطقی که بروز بالاتری از دیابت بارداری داشتند، غربالگری همگانی را توصیه نموده اند. همراه شدن دیابت همراه با بارداری عوارض متعددی برای مادر و جنین دارد. عوارض جنینی دیابت همراه بارداری شامل ماکروزومی، هیپو گلیسمی نوزادی، هیپو کلسمی، زردی، سندرم زجر تنفسی،پلی سیتمی، نارس بودن نوزاد، سقط و نقایص مادر زادی است. فرزندان مادران مبتلا به دیابت بارداری استعداد بیشتری برای ابتلا به چاقی و اختلال تحمل گلوکز دارند. پایش قند بعد از غذا همراه با اندازه گیری قند خون ناشتا می تواند در کاهش عوارض دیابت در بارداری موثر باشد. توصیه های ADA برای کنترل قند خون مادران دیابتی شامل قند خون ناشتا بین مقادیر 60 و 95 میلی گرم در دسی لیتر و قند خون دو ساعت پس از صرف غذا بین مقادیر 80 و120 میلی گرم در دسی لیتر است. اندازه گیری کتون ادرار در مواردی که محدودیت کالری در رژیم غذایی وجود دارد، توصیه شده است. کنترل قند خون نیاز به تغییر شیوه زندگی به ویژه در زمینه عادات غذایی و ورزش دارد. نیاز به انسولین با افزایش سن آبستنی افزایش یافته و گاهی در اواخر بارداری و نزدیک به زایمان ثابت می ماند یا کاهش پیدا می کند. بنابراین باید به مقادیر انسولین بر اساس نیاز بیمار توجه کافی شود. رژیم غذایی مناسب باید با توجه به افزایش وزن بیمار در طی بارداری تغییر کند. دیابت آثار متعددی بر مادر و جنین می گذارد و شیوع بالای دیابت بارداری، دلالت بر ضرورت طراحی شیوه ای روشن برای غربالگری، تشخیص و کنترل و درمان دیابت در بارداری دارد.

مقدمه: در کتابهای پزشکی قدیمی، عصاره برگ گیاه گزنه برای درمان قند خون بالا توصیه شده است. روشها: در این مطالعه با ایجاد سیستم پریفیوژن، تعداد معینی از جزایر لانگر هانس بدست آمده از موش صحرایی (رت) در معرض یک جزء تلخیص شده از عصاره گزنه که با روش کروموتوگرافی لایه نازک (TLC)  جداسازی شده بود، قرار گرفت. سپس برای ارزیابی پاسخ در محیط زنده، جزء فعال شده به درون صفاق رت های طبیعی و دیابتی تزریق شد. یافته ها: اندازه گیری قابلیت ترشح انسولین به روش ELISA افزایش قابل توجهی در نمونه های حاوی جزء جداشده از عصاره گیاه گزنه ایجاد کرد. تزریق درون صفاقی محلول حاوی ماده موثر به موش صحرایی باعث افزایش انسولین در سرم خون حیوان گردید. در آزمایش in vivo علاوه بر افزایش انسولین سرم بعد از 60 دقیقه از زمان تزریق، کاهش قند نیز در زمان مشابه در سرم مشاهده شد. افزایش انسولین 120 دقیقه بعد از تزریق، تقریبا به 5 برابر میزان اولیه خود رسید. همچنین کاهش قند خون همزمان با افزایش انسولین ایجاد گردید و تا حدودی دامنه تغییرات مشابه بود. نتیجه گیری: نتایج تزریق عصاره گیاه برگ گزنه در موشهای دیابتی شده با استرپتوزوتوسین مشابه موشهای سالم اما دامنه تغییرات نسبت به آنها تا حدودی کاهش یافته بود.

مقدمه: برآورد هزینه- اثر بخشی خدمات سلامت و همچنین هزینه- فایده در طراحی و ارزیابی نظام های سلامت نقش اساسی بر عهده دارند. بیماریهای متابولیک و بویژه دیابت با توجه به شیوع بالا و رو به افزایش بیماری و هزینه های سنگین از جمله مهمترین مسائل نظامهای سلامت به شمار می روند. در این رابطه دیابت بارداری به عنوان شایعترین اختلال متابولیک دوران بارداری و عوارض متعددی که برای مادر و جنین دارد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مطالعات زیادی درباره روشهای غربالگری دیابت بارداری انجام شده تا با در نظر گرفتن معیارهای مختلف، جامعه مورد بررسی محدود شده تا در نهایت هزینه های غربالگری کاهش یابد. دراین مقاله سعی شده تا با تحلیل نتایج بدست آمده از یک مطالعه مقطعی که درباره دیابت بارداری در تهران انجام شده، بتوان روشهای غربالگری را بر پایه تحلیل هزینه ها با هم مقایسه و مناسبترین روش غربالگری رابا توجه به بافت نژادی و فرهنگی- اقتصادی جامعه پیشنهاد نمود. روشها: دراین مطالعه 2416 خانم باردار در بیمارستانهای تابعه دانشگاه علوم پزشکی تهران با روش غربالگری همگانی بررسی شدند و کلیه عوامل خطرزا و نتایج آزمایشها و معاینات بالینی برای هر بیمار ثبت گردید. آزمون (Glucose Challenge Test) GCT 50 gm به عنوان آزمون غربالگری و آزمون (Glucose Challenge Test) GCT 100 gm جهت تشخیص دیابت بارداری استفاده شده است. یافته ها: در تحلیل هزینه های مستقیم انجام آزمایشهای غربالگری و تشخیصی، در روش غربالگری همگانی با معیار130 mg/dl ، هزینه برای هر خانم باردار در حدود 30410 ریال معادل 3.80 دلار برآورد شده است و به ازای هر بیمار تشخیص داده شده با این روش 644488 ریال معادل 80.56 دلار هزینه دارد. در روش غربالگری همگانی با ملاک 140 mg/dl حساسیت غربالگری 12% کاهش یافته و به 88% می رسد و هزینه غربالگری به ازای هر خانم باردار به 25641 ریال معادل 3.20 دلار و به ازای تشخیص هر بیمار به 69500 ریال معادل 77.43 می یابد. بنابراین با 15.6% کاهش در هزینه سرانه غربالگری و 3.87% کاهش در هزینه صرف شده برای تشخیص هر بیمار، حساسیت غربالگری 12% کاهش می یابد. نتیجه گیری: در مجموع با توجه به شیوع بالای بیماری در گروه کم خطر و پایین بودن سطح مراقبتهای سلامت نسبت به جوامعی که روش انتخابی را پیشنهاد می کنند و همچنین پایین بودن هزینه انجام آزمونهای غربالگری و تشخیصی نسبت به جوامع فوق و شیوع عوارض بیماری که خود هزینه بالایی رابر نظام سلامت تحمیل می کند، به نظر می رسد انجام روش غربالگری همگانی علاوه بر حساسیت بالای غربالگری توجیه اقتصادی نیز داشته باشد.

مقدمه: مطالعات و تحقیقات زیادی نشان داده است که دیابت نوع 1 با چند شکلی ژنهای ناحیه HLA روی کروموزوم(6P21)6  ارتباط دارد اخیرا نتایج تحقیقات شاهد دار در جمعیت بلژیک در سطح DNA نشان داد که بین دیابت نوع 1 و بعضی ژنهای HLA کلاس II به ویژه DRB1Lys71+ ارتباط معنی داری از نظر اماری وجود دارد. روشها: هشتاد و یک خانواده دانمارکی (با حداقل دو فرد مبتلا در هر خانواده) و 82 فرد سالم به عنوان شاهد برای چند شکلی ژنهای HLA- DRB و 54 خانواده از 81 خانواده برای چند شکلی ژنها ی DQB1-HLA-B، DQA1،HLA-B  و ژنهای TNFA و TNFB مطالعه شدند. پیوستگی بین دیابت نوع 1 با الل های ژن DRB1 که Lys71+ را رمز دهی می کند با آنالیز خواهر برادرهای مبتلای هر خانواده (affected sib pair analysis) مطالعه شد. یافته ها: در جمعیت مورد بررسی، ژن هوموزیگوت DRBlLys71+ دارای خطر نسبی  103.5 (RR)و پیوستگی بین دیابت نوع 1 با الل های ژن DRB1Lys71+ فوق العاده قوی (p<1×10-6) بود. مطالعه مبتنی بر خانواده (association study family based) ارتباط ژن با بیماری نشان داد که DRB1Lys71+ مهمترین ژن درناحیه HLA می باشد که فرد را برای ابتلا به بیماری دیابت نوع 1 مستعد می سازد (haplotype relative risk=8.38). آنالیز هاپلوتیپ این یافته را تایید کرد. نتیجه گیری: به نظر می آید که DRB1Lys71+ ژن اصلی مستعد کننده برای دیابت نوع 1 باشد.

هدف: ارزیابی اثر هیپرگلیسمی بر فعالیت ضد درد باکلوفن (آگونیست گیرنده GABAB در موشها)روشها: اثر ضد درد باکلوفن 2.5-7.5 mg/kg)، درون صفاقی) در موشهای دیابتی شده با آلوکسان به مدت 4 و14 روز با استفاده از آزمون صفحه داغ بررسی شد. یافته ها: اثر ضد درد وابسته به دوز در پی تجویز باکلوفن در موشهای سالم و موشهای دیابتی تفاوت معنی داری نداشت. اثر ضد درد مرفین 10 mg/kg)، درون صفاقی) در گروه دیابتی نسبت به گروه سالم کاهش یافت. نتیجه گیری: به نظر می رسد دیابت اثر کمتری روی فعالیت ضد درد باکلوفن نسبت به مرفین داشته باشد.

مقدمه: مطالعات مربوط به آثار متابولیک روزه داری اسلامی در بیماران دچار دیابت نوع 2 نتایج همسانی نداشته اند. روشها: پنجاه و هفت داوطلب دچار بیماری دیابت نوع 2 قبل از ماه رمضان و در روزهای 14 و28 این ماه تحت ارزیابی های تن سنجی (anthropometric) و بیو شیمیایی قرار گرفتند. نشانگرهای بیوشیمیایی با استفاده از روشهای آزمایشگاهی استاندارد اندازه گیری شدند. اندازه گیری های تن سنجی بر اساس معیارهای سازمان جهانی سلامت (WHO) انجام گردید. برای تحلیل آماری از روش آنالیز واریانس برای اندازه گیریهای تکرار شونده و آنالیز واریانس دو سویه فریدمن با بهره گیری از نرم افزار SPSS v6 استفاده شد. یافته ها: میزان دریافت روزانه کلسترول در همه بیماران افزایش یافت(p<0.03) . در خانمها شاخص توده بدن (BMI) افزایش یافت (p<0.03) اما در آقایان BMI و نسبت دور کمر به باسن هر دو کاهش نشان داد (p<0.01). در طول مطالعه میزان فشار خون و غلظت های گلوکز ناشتا و فروکتوزآمین سرم تغییر نکرد. غلظت انسولین پلاسما (p<0.05) و پیتید (p<0.01) C و مقاومت به انسولین (p<0.01) تنها در بیماران مذکر کاهش یافت. طی مطالعه، غلظتهای کلسترول تام و LDL در همه بیماران بطور معنی داری افزایش پیدا کرد. نتیجه گیری: در صورت آموزش تغذیه و تنظیم درست داروهای ضد دیابت خوراکی، روزه داری اسلامی متابولیسم کربوهیدرات ها یا حساسیت بافتها به انسولین را در بیماران دیابت نوع 2 تغییر نمی دهد. به دلیل تغییرات ایجاد شده در رژیم غذایی و پاسخ بیوشیمیایی به بی غذایی (starvation)، وضعیت لیپیدهای خون به طور نامطلوبی تغییر می کند. اخصهای تن سنجی در مردان برخلاف زنان بهبود یافت که این ممکن است ناشی از کاهش فعالیت بدنی در خانمها باشد.

مقدمه: هر چند آزمون تحمل گلوکز خوراکی به عنوان استاندارد طلایی جهت تشخیص دیابت و اختلال تحمل گلوکز شناخته می شود، انجام آن مشکل است و از نظر زمانی وقت گیر می باشد. با توجه به مزیتهای فراوان هموگلوبین گلیکوزیله (HbAlc)، در این تحقیق تلاش شده است تا از این معیار جهت غربالگری و تشخیص دیابت و اختلال تحمل گلوکز مورد بررسی قرار گیرد. روشها: در یک مطالعه مقطعی، 497 فرد ارجاع شده جهت انجام آزمون تحمل گلوکز خوراکی، همزمان از جهت میزان HbAlc مورد بررسی قرار گرفتند. پس از این تعیین موارد دیابتی، اختلال تحمل گلوکز (IGT) و نرمال (بر مبنای معیار سازمان جهانی سلامت) حساسیت و ویژگی نقاط قطع برابر با میانگین HbAlc (در افراد نرمال) به علاوه یک، دو، سه و چهار انحراف معیار جهت تشخیص موارد دیابتی،IGT  و مجموع دو گروه یاد شده بررسی و منحنی های ROC ترسیم گردید. جهت سنجش اختلاف سطحHbAlc  در گروه های مختلف از آزمون t غیر زوج و آنالیز واریانس استفاده گردید. در تمامی مواردp<0.05  معنی دار تلقی شد. یافته ها: میانگین HbAlc در گروههای بیماران دیابتی،IGT ، مجموع دو گروه یاد شده و افراد نرمال به ترتیب برابر با 9.2±1.5، 8.4±1.3 و 6.8±0.7 درصد بود که اختلافات مشاهده شده بین تمامی گروهها با مقادیر P=0.000 معنی دار بود. پس از بررسی نتایج و منحنی های ROC مشخص گردید که نقطه قطع 7.5 (میانگین + یک انحراف معیار) در مجموع از مناسب ترین حساسیت (97.53 برای شناسایی بیماران دیابتی، 66.37 برای شناسایی موارد IGT و 80.22 برای شناسایی مجموع دو گروه یاد شده) و ویژگی (73.8 برای شناسایی بیماران دیابتی، 69.44 برای شناسایی موارد IGT و 86.66 برای شناسایی مجموع دو گروه یاد شده) برخوردار می باشد. نتیجه گیری: سطح هموگلوبین Alc برابر با 7.5 درصد، میتواند معیاری حساس با ویژگی مناسب جهت غربالگری به ویژه در رابطه با مجموع بیماران دیابتی IGT+ و بیماران دیابتی (به تنهایی) محسوب گردد. لذا پیشنهاد میشود با انجام تحقیقات مشابه در سطح کشوری، ارزش این روش برای غربالگری موارد دیابت و IGT مورد بررسی بیشتری قرار گیرد.

مقدمه: مطالعه قلب Framingham از اولین و بزرگترین مطالعاتی است که د رزمینه شناسایی عوامل خطرزای بیماری عروق کرونر در جوامع صورت پذیرفته است. بر اساس این مطالعه، انجمن قلب آمریکا (AHA) معادله و جدول استانداردی را برای پیش بینی خطر ابتلا به بیماری کرونری قلب (CHD) طرح ریزی نموده است. روشها: این معادله دربرآورد میزان خطر CHD د ربیماران دیابتی نوع 2 طی یک مطالعه مقطعی در درمانگاه دیابت مرکز تحقیقات غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران، مورد استفاده قرار گرفته است. عوامل خطر زایی که در این معادله مورد استفاده قرار می گیرند، عبارتند از: سن، کلسترول تام، HDL-C، فشار خون سیستولی، مصرف سیگار،دیابت و هیپرتروفی بطن چپ در نوار قلب. بیماران بر اساس میزان خطر برآورد شده به چهار گروه تقسیم شدند و با توجه به اینکه در ارزیابی میزان خطر در این معادله برخی عوامل خطرزای دیگر لحاظ نگردیده است، عوامل خطرزای دیگری همچون چاقی (با شاخص توده بدن و نسبت کمر به باسن)، تری گلیسرید، LDL-C و فشار خون دیاستولی در این مطالعه بررسی شد و ارتباط آنها بامیزان خطر محاسبه شده با استفاده از آزمونهای آماری رگرسیون خطی و آنالیز واریانس یک سویه در نرم افزار SPSS.V6 مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: در بیماران مورد بررسی که شامل 91 زن و 48 مرد بودند، افزایش میزان خطر ده ساله نسبت به آمار AHA بارز بود. میزان خطر پنج و ده ساله در مردان نسبت به زنان افزایش مشخص نشان می داد. به طور کلی عوامل خطر زای مورد بررسی در کل بیماران فراوان بالایی داشتند؛ به عنوان مثال، در 4.36% بیماران میزان HDL-C کمتر یا مساوی 35 mg/dl بود. نسبت کلسترول تام به HDL-C که عامل ارزیابی کننده مهم خطر ابتلا به CHD به شمار می آید. به ترتیب درمردان و زنان 1.76±6.18 و 2.12±5.97 بود. ارتباط بین میزان خطر پنج و دو ساله با نسبت دورکمر به باسن، شاخص توده بدن و غلظت تری گلیسرید معنی دار نبود اما تفاوت معنی داری بین میزان خطر پنج و دو ساله با فشار خون دیاستولی (به ترتیب (P=0.0001, P=0.0006 و LDL-C (به ترتیب (P=0.001, P=0.005 یافت شد. نتیجه گیری: هر چند خطر افزوده بروز CHD در بیماران دیابتی در این مطالعه نشان داده شده است، به نظر می رسد خطر واقعی بیش از این میزان باشد. از سوی دیگر نبود ارتباط معنی دار بین نسبت دورکمر به باسن، شاخص توده بدن و غلظت تری گلیسرید با میزان خطر CHD می تواند تا حدودی ارزشمندی این معادله در بیماران دیابتی را زیر سوال ببرد. در هر حال مطالعات دقیق آینده نگر ضرورت دارد.

مقدمه: دیابت یکی از بیماریهای مزمن شایع با عوارض متعدد ناتوان کننده می باشد که تا اندازه زیادی این عوارض قابل پیشگیری و کنترل می باشندو از طرفی کنترل عوارض آن و به ویژه عوارض مربوط به پا، با صرف وقت و هزینه های بسیار همراه است. روشها: در این مطالعه توصیفی- تحلیلی گذشته نگر، پرونده بیماران دیابتی بستری شده در بیمارستانهای امام خمینی وشریعتی تهران بررسی شد. یافته ها: از بین 101 بیمار 56.4%) مرد و 43.6% زن) بستری شده به دلیل زخم پای دیابتی، در 34.7% موارد آمپوتاسیون انجام شده بود. نتیجه گیری: شیوع بالای آمپوتاسیون در بیماران مورد مطالعه، نشان دهنده نیاز به رسیدگی و برنامه ریزی مراقبتی بیشتر برای کاهش عوارض و عوامل خطرزای زخم پای دیابتی است.