نامه هنرهای تجسمی و کاربردی
سال:1392 | دوره:6 | شماره:11 |تعداد مقالات:7

جهانی شدن به معنای فشردگی جهان و افزایش آگاهی از آن مانند یک کل است که در نتیجه درهم تنیدگی و وابستگی متقابل میان نظام های سیاسی به واسطه تجارت بین المللی و رسانه های فراملیتی به وجود آمده است. از سوی دیگر جهانی شدن به عنوان گسترش الگوی نوسازی فرهنگی به شیوه غربی و بخشی از توسعه مصرف گرایی اقتصاد سرمایه داری جهانی قلمداد می شود. در تقابل میان «جهانی شدن» و «جهانی سازی»، مفهوم «هنر جهانی» با پرسش هایی متعدد مواجه است. در مقاله حاضر به این پرسش پرداخته شد که زمینه های اجتماعی پیدایش، اوج و افول جریان های «هنر جهانی» چه بوده است؟ به این منظور تفاوت های چهار جریان هنر جهانی با عنوان «هنر جهان شمول» (universal art)، «هنر جهان» یا هنر میراث جهانی بشر (world art)، «هنر بین المللی» (international art) و «هنر جهانی» (global art) مورد مطالعه قرار گرفت. مطالعه روند شناسانه پاردایم های هنر جهانی نشان داد که این جریان ها متاثر از چه زمینه های فکری پدید آمدند و چه پیامدهایی برای هنر داشتند. با تمایز میان چهار جریان هنر جهانی به درستی می توان ابعاد این پدیده را در عصر رسانه های فرامرزی مورد ارزیابی قرار داد و امکانات و مقدورات آن را در گستره جهانی شدن شناخت. یافته های مقاله حاضر بر این امر تاکید دارد که ظهور رسانه های جهانی همچون اینترنت عرصه تازه ای برای ارائه هنرهای سنتی و بومی در جهان است. این بار یک اثر بومی برای جهانی شدن بهای گزاف دوری از سنتی بودن و پیوستن به انتزاع گرایی مطلق در فرم را نمی پردازد، یا زیر سلطه قواعد بازار بین المللی هنر که توسط خانه های حراج تحمیل می شود قرار نمی گیرد، بلکه می تواند با حفظ هویت و یکپارچگی معنایی، خود را به جهان عرضه کند. این فرصت تاریخی تازه ای برای جهانی کردن هنر ایران خواهد بود.

با توجه به تجربیات و رویکرد آموزشی خاص برخی کشورهای دنیا در آموزش دانشگاهی هنر، کسب آگاهی از برنامه های و شیوه های آموزشی اجرایی آنها مرحله ای اصولی در بازنگری برنامه های موجود در کشور خواهد بود تا سپس با توجه به فرهنگ بومی و نیازهای اساسی کشور و همچنین، نقش اساسی موزه ها در جامعه، درباره آنها تجدید نظر شود. بدین منظور، این پژوهش با هدف شناخت و مقایسه برنامه های آموزشی رشته مطالعات موزه در دانشگاه های معتبر دنیا انجام می شود. روش تحقیق توصیفی است که با برقراری ارتباط با دانشگاه های آسیا، اروپا، آمریکا، اقیانوسیه و آفریقا، پایگاه های اینترنتی دانشگاهی، مطالعات کتابخانه ای، مکاتبات اینترنتی و در مواردی پرسش های حضوری انجام می شود. نتایج نشان می دهد که در بین دانشگاه های مختلف ساختار متفاوت برنامه های آموزشی، علاوه بر مقاطع و رشته های مختلف، گاه در یک مقطع و یک رشته نیز محسوس است. این تفاوت به نوع نگرش برنامه ریزان دانشگاه ها بازمی گردد. این برنامه های آموزشی بر اساس ظرفیت های بنیادی دانشگاه، اعم از امکانات آموزشی و پژوهشی، ظرفیت های علمی، تخصص اعضای هیات علمی و پروژه های تحقیقاتی تدوین شده است. به علاوه، دانشگاه ها بر اساس سیاست های اصولی خود، دوره ها را به صورت آموزشی، پژوهشی و یا ترکیبی از آموزش و پژوهش برای دوره تحصیلات تکمیلی تنظیم کرده اند. همچنین طول و شکل دوره، وضعیت پایان نامه و سایر ویژگی ها بر همین اساس به صورتی متفاوت شکل گرفته است.

رویکرد فرمالیستی به نقد هنر از منظر نقد قوه حکم کانت از سوی منتقدان قرن بیستم مورد بررسی و ریشه یابی بسیار واقع شده است. از جمله کلمنت گرینبرگ از مهمترین نظریه پردازان قرن بیستم در جای جای نوشته های خود کوشیده است ثابت کند که کانت نخستین مدرنیست در گستره فلسفه هنر محسوب می شود. از این رو گرینبرگ همزمان هم مدرنیسم و هم فرمالیسم در هنر را کانت محور قلمداد می کند. در این نوشته کوشیده ایم محورهای اصلی بحث وی را با تکیه بر مولفه های نقد قوه حکم از جمله اهمیت چهار دقیقه واکاوی نموده و مناسبت آنها با فرم و فرمالیسم را ایضاح بخشیم. در عین حال استناد او به ایده فرم در زیباشناسی کانت به تعبیر رودولف گاشه و بندتو کروچه تشریح گردیده است. نکته حایز اهمیت اینکه توجه گرینبرگ به فرازهایی از نقد خرد ناب (سنجش خرد ناب) در اندیشه کانت به منظور روشن شدن آموزه های خودپایندگی هنر و انتقاد از خود، به عنوان مهمترین مولفه ها مدرنیسم مورد تحلیل و بررسی واقع شده است. در این زمینه اهمیت نقد قوه حکم در تحلیل محور های هنر قرن بیستم و شکل گیری فرمالیسم، و سرانجام رهیافت های هنرمندان مدرنیست با توجه به این رویکردها به روایت گرینبرگ تبیین شده است.

پس از استقرار حکومت ایلخانی در ایران، مغولان فاتح به دنبال کسب مشروعیت و به منظور تداوم حکومتی که ماهیتی نظامی داشت روش دیگری را اتخاذ کردند که می توان از آن به عنوان سیاست های فرهنگی نام برد. در اشاعه این سیاست ها که مبتنی بر حمایت از فعالیت های فرهنگی و هنری، اقدامات عمرانی و بازسازی ویرانه های حاصل از جنگ و درگیری های خونین بود، وزراء، دبیران و هنرمندان ایرانی نقش به سزایی را بر عهده داشتند که نمود بارز آن را می توان در مجموعه تخت سلیمان، به عنوان کاخ تابستانی حکام مغولی و میراث عظیم تمدن و فرهنگ ایران زمین مشاهده کرد. از این رو کوشش ایلخانان برای کسب مشروعیت و تثبیت حکومت، آثار هنری وابسته به دستگاه قدرت از جمله کاشی های زرین فام تخت سلیمان را تبدیل به رسانه ای کرده است که از طریق آن به نمایش قدرت، اقتدار و مشروعیت پرداخته است. نظام های کلامی و دیداری این کاشی ها در قالب یک مجموعه واحد با تعداد بی شماری از نمادها و مفاهیم در کنار یکدیگر، به بیان پیام هنرمند و ایده قدرت از جانب حکومت می پردازد. این نوشتار به ارتباط میان تحولات اجتماعی و هنر در کاشی های زرین فام تخت سلیمان با رویکرد تحلیل گفتمانی می پردازد که در نهایت با تحلیل عناصر بصری و کلامی این کاشی ها، بازتاب گفتمان قدرت و رهیافت های فرهنگی و اجتماعی آن را بر ساختار هنری کاشی های زرین فام تخت سلیمان نشان می دهد.

هدف این مقاله بررسی نقش جعفر تبریزی در اعتلای مکتب هرات بر پایه گسترش هنر کتاب آرایی و روند رو به رشد خط نستعلیق است. جعفر تبریزی ملقب به بایسنقری در تاریخ هنر ایران به عنوان یکی از هنرمندان بنام خوشنویسی عهد تیموری (9 ه.ق./ 15 م.) در خطوط هفت گانه و همچنین خط نستعلیق مطرح می شود. وی پس از دریافت سمت ریاست کتابخانه بایسنقری، به خلق کتاب های خطی و مصور و کتاب آرایی چندباره آنها اهمیت بسیار می دهد. مساله این مقاله بررسی و دسته بندی فعالیت های جعفر تبریزی به عنوان عاملی اصلی و مهم در اعتلای مکتب هرات است. برای رسیدن به این مقصود، با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای در خصوص مکتب هرات، جعفر تبریزی و خط نستعلیق، داده ها جمع آوری شده و تحقیق به شیوه تاریخی تحلیلی با ارائه نموداری صورت گرفته است. مهمترین نتایجی که به دست آمد، نشان داد که نقش موثر جعفر تبریزی بایسنقری در پیشبرد کتابخانه بایسنقری و اعتلای مکتب هرات در سه محور رئیس، هنرمند و مدرس خوشنویس است. تلاش وی موجب خلق کتاب های خطی و مصور، پالایش خط نستعلیق و تعلیم و تربیت شاگردان گردید. مهمترین دستاورد ایشان، کتابت شاهنامه بایسنقری، پایه گذاری شیوه شرقی خط نستعلیق و تربیت ظهیرالدین اظهر است.

کتاب های تصویری ژاپن یا اهون ها را باید در شمار آثاری دسته بندی کرد که با آمیختن حوزه های ادبی و تصویری (ادبیات، نقاشی و خوشنویسی)، به نوعی کمال هنری دست می یابند که حامل نشانه هایی پیدا و پنهان از عصاره زیبایی شناسی بومی خویش هستند. با توجه به تاثیر معیار های زیبایی شناسی ژاپن بر اهون ها که خصلت هایی یگانه و بی همتا بدین آثار بخشیده است، درک راستین این آثار بدون شناخت وجوه زیبایی شناسانه مزبور، امری ناممکن است. یوگن، یوجو و آواره از جمله معیارهای شاخص زیباشناسی ژاپنی اند که مصادیق بارز آنها را در آثار ادبی و تصویری این سرزمین می توان جست. این مقاله در پی بررسی و پی جویی این آرمان ها در بستر اهون هاست و نیز بر آن است تا بازتاب نگرش و جهان بینی مدرن را در کنار مولفه های سنتی بازجوید. پس از بررسی نظری سه آرمان یوگن، یوجو و آواره، مصادیق خاص آنهارا در برخی نمونه های تصویری اهون ها پی می گیریم. در پایان به یکی از بارزترین ویژگی ها در زیبایی شناسی ژاپنی که به نسبتی در هر سه معیار فوق الذکر نیز مستتر است، خواهیم رسید که همانا مساله نهان ساختن و یا به تمامی آشکار نساختن زیبایی به گونه ای است که امکان کشف آن دیرتر فراهم آید. در حقیقت می توان به این نتیجه کلی رسید که هنر ژاپنی، یعنی هنر اشارت و القاء. اطلاعات و داده های این مقاله به شیوه کتابخانه ای گردآوری شده و با روش کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

در این پژوهش تلاش شده تا با تمرکز بر حوزه نظری تعاریف، راهکارها و ویژگی های تبلیغات غیرمتعارف محیطی مورد بحث و بررسی قرار گیرد. منظور از تبلیغات غیرمتعارف محیطی آن دسته از تبلیغاتی هستند که در کنار شیوه های سنتی و پرقدمتی چون بیلبورد، پوستر و بنر مطرح شده و به منظور جذب مشتریان به ستوه آمده از تبلیغات، به عنوان روشی جایگزین شکل گرفته و به مرور توسعه یافته است. امروزه این گونه تبلیغات که زیرگروه بازاریابی گریلا قرار می گیرد، بعضا در گوشه و کنار ایران نیز به چشم می خورد، لذا شناخت و بررسی مبانی طراحی آن برای کمک به طراحان در استفاده بهینه از ابزارهای تبلیغاتی ضروری به نظر می رسد. روش این پژوهش از منظر داده های تحقیق از نوع کیفی، تحلیلی و غیرتعاملی است. بدین معنا که دیدگاه ها و رویکردهای موجود در زمینه بازاریابی گریلا، ویژگی های آن و ابزارهای مختلف مورد استفاده در این نوع تبلیغات مورد کندوکاو و بازبینی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده از این پژوهش حاکی از آن است که بازاریابی گریلا با کمپین های متفاوت و غیرمتعارف سعی در غافلگیر کردن مخاطبان و در نتیجه جلب توجه آنها به پیام تبلیغ، با هزینه هایی نسبتا پایین دارد. یکی از ابزارهایی که این نوع تبلیغات از آن بهره می برد، تبلیغات امبینت است. تبلیغات امبینت محیط اطراف را به ابزاری ارتباطی تبدیل می کند، به این صورت که برای جذب مشتریان با بهره گیری، تلفیق و شبیه سازی ویژگی هایی از مکان ها، مجراها، قالب ها و اشیای درون محیط با پیام برند، از آنها به عنوان رسانه ای برای انتقال پیام بهره می برد.