رفاه اجتماعی
سال:1394 | دوره:15 | شماره:56 |تعداد مقالات:16

مقدمه: نهاد خانواده به موجب مولفه های نوسازی، دچار تغییرات مهمی شده و این تغییرات، مسائلی را در برابر خانواده قرار داده است. پژوهش حاضر، تاثیر فرآیند نوسازی بر پیدایش مسائل جدید خانواده در استان مازندران را بررسی کرده است.روش: روش تحقیق، پیمایشی است. جامعه آماری را تمامی سرپرستان خانوار در مناطق شهری و روستایی تشکیل داده اند و حجم نمونه 400 نفر است که با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده اند.یافته ها: در نقاط شهری، رابطه بین فرآیند نوسازی و نگرش به طلاق و خیانت خانوادگی معنی دار است، اما در نقاط روستایی این رابطه معنی دار نیست. همچنین، شاهد عدم ارتباط بین فرآیند نوسازی و اختلافات خانوادگی در نقاط شهری و روستایی هستیم. در مقابل، رابطه بین فرآیند نوسازی و مصرف نمایشی در نقاط شهری و روستایی، معنی دار است.بحث: طی چنددهه اخیر، نهاد خانواده متاثر از فرآیند نوسازی و پیامدهای آن در سطح فرد و جامعه، تغییرات مهمی را تجربه کرده و با مسائل جدیدی مواجه شده است که برخی از آنها معرف پیشرفت و رفاه و برخی دیگر مبین مسائل اجتماعی آسیب زایی اند که به مثابه عواملی بازدارنده از سرعت پیشرفت و توسعه در جامعه می کاهند.

مقدمه: دوران کودکی آسیب پذیرترین مرحله زندگی است و رفاه و بهزیستی کودک به طور مستقیم یا غیرمستقیم از وضعیت غذایی خانوار متاثر می شود و شرایط تغذیه ای در هر خانواری، عاملی موثر در تضعیف یا تقویت رابطه فقر و سلامت است. نظر به اهمیت اندازه گیری شاخص های فقر غذایی در اطلاع رسانی به برنامه ریزان نسبت به اثرات توزیعی راهبردهای سیاستی و نیز رفاه خانوار و کودک، هدف مقاله حاضر محاسبه و تحلیل روند فقر غذایی خانوارهای ایرانی دارای کودک طی دوره زمانی 1363-1391 است.روش: این تحقیق از جمله مطالعات این روند است که با استفاده از داده های پیمایش هزینه- درآمد خانوارهای کشور به بررسی جریان فقر غذایی خانوارهای دارای کودک در کشور با رویکرد داده های شبه ترکیبی (با استفاده از کالری غذایی خانوار و استفاده از شاخص فقر «فوستر، گریر، توربک») در دوره زمانی 1363-1391 پرداخته است. برای انجام محاسبات از نرم افزارهای Stata11 و Excel بهره گرفته شده است. در ضمن با تقسیم بندی دوره کودکی به چهار دوره سنی، فقر غذایی خانوارهای دارای کودک کشور در این گروه ها مورد بررسی قرار گرفته است.یافته ها: در اغلب گروه های سنی، نرخ و شدت فقر غذایی در سال 1368 بالاترین مقدار را داشته است. همچنین، فقر غذایی گروه سنی 0-5 ساله در سال ورود 1368 روندی کاهشی داشته است، اما این روند در سال های دیگر ورود این گروه سنی به مطالعه با نوساناتی همراه بوده است. همچنین، در مقایسه گروه های سنی، نرخ فقر غذایی در خانوارهای دارای کودک گروه سنی 0-5 ساله پایین تر از سایر گروه های سنی بود.بحث: به طور کلی فقر غذایی در همه گروه های سنی بالا، با نوسانات زیادی همراه بوده است. در اغلب گروه ها، نرخ و شدت فقر غذایی در دوره برنامه اول توسعه بالاترین مقدار را داشته است. با این که روند فقر تغذیه در اغلب گروه ها در سال های انتهای مطالعه کاهشی بوده است اما همچنان میزان فقر غذایی بالاست. یافته های تحقیق می تواند دلالت هایی برای سیاستگذاران پیرامون اتخاذ سیاست های کارا و موثر در زمینه رفاه کودکان در پی داشته باشد.

مقدمه: پژوهش حاضر با هدف مطالعه رابطه ویژگی های خانواده (نوع خانواده، سرمایه فرهنگی، سرمایه اجتماعی، پایگاه اجتماعی خانواده و متغیرهای زمینه ای) با شکل گیری ویژگی های کارآفرینانه در شخصیت فرزندان در شهر هشتگرد انجام پذیرفته است.روش: در این تحقیق، 250 نفر از افراد سنین 18 تا 39 سال که در دوره های مهارت آموزی سازمان فنی و حرفه ای شرکت کرده بودند پیمایش شدند.یافته ها: بین سرمایه اجتماعی خانواده، نوع خانواده و جنس افراد با ویژگی های کارآفرینانه در شخصیت فرزندان رابطه وجود دارد اما سرمایه فرهنگی خانواده و سایر متغیرها با شخصیت کارآفرینانه فرزندان رابطه ای ندارند. همچنین، متغیر سرمایه اجتماعی با تمامی ابعاد کارآفرینانه به جز بعد رویاپردازی، رابطه مثبت دارد. از بین کلیه متغیرهای وارد شده به معادله رگرسیونی، تنها 3 متغیر سرمایه اجتماعی، نوع خانواده و جنس پاسخگویان قادر به پیش بینی تغییرات ویژگی های کارآفرینانه در شخصیت فرزندان بوده و توانسته اند 15.1 درصد از تغییرات آن را تبیین کنند.بحث: در گام اول، باید سیاست گذاری و برنامه رﻳﺰی مناسب در جهت اصلاح مناسبات قدرت در عرصه های مختلف بین زوجین به منظور شکل ﮔﻴﺮی خانواده دموکراﺗﻴﻚ انجام پذﻳﺮد. در گام دوم، در نگرش های ﻛﻠﻴﺸﻪای مردسالارانه بازنگری صورت ﮔﻴﺮد. سرانجام در گام سوم، در جهت تقوﻳﺖ سرمایهس اجتماعی به طور اعم و سرماﻳه اجتماعی خانوادگی به طور اخص اقدامات عملی صورت ﮔﻴﺮد.

مقدمه: هدف از این مطالعه، پاسخ به این سوال است که طولانی شدن فرایند طلاق چه اثرات اقتصادی- اجتماعی بر زنان درگیر با آن دارد؟ چهار فرضیه با استفاده از نظریه آنومی اجتماعی دورکیم و مرتن و کارکردگرایی ساختاری پارسونز مطرح شد. در این فرضیه ها، متغیرهای تعداد سال های درگیری در فرایند طلاق، استاندارد زندگی، انزوای اجتماعی، استفاده از کانال های غیرمشروع و ایفای نقش های مادری، مورد سنجش قرار گرفتند.روش: در این مطالعه از روش پیمایش با استفاده از ابزارهای، پرسش نامه و مصاحبه استفاده شد. نمونه شامل 280 زن متقاضی طلاق با پرونده های در جریان بود که به روش تصادفی ساده انتخاب شدند.یافته ها: بین طولانی شدن فرایند طلاق و استفاده از کانال های غیرمشروع برای سرعت بخشیدن به طلاق، انزوای اجتماعی زنان، استانداردهای زندگی آنها و ایفای نقش های مادری همبستگی وجود دارد.بحث: یافته ها حاکی از تمایل زنان به استفاده از ارتباطات غیرمشروع برای سرعت بخشیدن به فرایند طلاق است، که تاییدکننده نظریه آنومی مرتن است. یافته ها نشان دهنده کاهش استانداردهای زندگی زنان و نقصان در ایفای نقش های مادری است که تاییدکننده نظریه پارسونز در مورد تفکیک نقش ها در خانواده است. یافته ها همچنین حاکی از وجود رابطه معنی دار بین طولانی شدن فرایند طلاق و انزوای اجتماعی زنان درگیر با طلاق است. این یافته با نظریه آنومی دورکیم هماهنگ است.

مقدمه: جامعه ایران، جامعه ای در حال گذر محسوب می شود که دچار چالش های گوناگون فرهنگی و اجتماعی شده است. در این میان خانواده به عنوان مهم ترین بخش ساختار جامعه و مامنی برای آسایش افراد، در عرض چند دهه اخیر دچار تحولات و چالش های بسیاری شده که به دنبال خود، عدم یا تضعیف رضایت زناشویی در زوجین را در پی داشته است. لذا این پژوهش در نظر دارد تا اثربخشی آموزش مهارت های زندگی بر رضایت زناشویی زوج های جوان را بررسی کند.روش: پژوهش حاضر از نوع آزمایشی بوده با استفاده از طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل تصادفی انجام گرفته است. تعداد شرکت کنندگان در گروه مداخله 28 نفر و در گروه کنترل 32 نفر بود. گروه مداخله در 8 جلسه آموزش مهارت های زندگی شامل خودآگاهی، حل مساله، تصمیم گیری، ارتباطات موثر، روابط بین فردی، رفتار جراتمندانه شرکت کرد و گروه کنترل هیچ مداخله ای دریافت نکرد. ابزار این مطالعه پرسشنامه زوجی 35 سوالی انریچ بود. جهت تحلیل داده ها از آماره های توصیفی و آزمون تحلیل کواریانس استفاده شد.یافته ها: آموزش مهارت های زندگی بر افزایش سطح رضایت زناشویی در زوج های جوان تاثیر داشته است. همچنین بین میانگین گروه مداخله و کنترل در متغیرهای مورد بررسی (رضایت زناشویی، ارتباطات) تفاوت وجود داشته و آموزش مذکور تاثیری بر حل تعارض و تحریف آرمانی نداشته است.بحث: به منظور افزایش رضایت زناشویی زوج های جوان، می توان از آموزش مهارت های زندگی استفاده کرد. گرچه این آموزش بر توانایی های حل تعارض و تحریف آرمانی تاثیری نداشته است، لذا به نظر می رسد به منظور بهبود وضعیت در این دو توانایی، باید از بسته های آموزشی دیگر استفاده شود.

مقدمه: امنیت اجتماعی زنان سرپرست خانوار که بار تکلیف خانواده را به دوش می کشند، امر مهمی است؛ تا جایی که رابطه تنگاتنگی با سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی آنان دارد. هدف از پژوهش حاضر، شناسایی برخی عوامل اجتماعی و اقتصادی مرتبط با امنیت اجتماعی زنان سرپرست خانوار است و احساس امنیت در این تحقیق به سه حوزه جانی، مالی و سیاسی تقسیم شده است.روش: پژوهش حاضر، پیمایشی بر 112 نفر از زنان سرپرست خانوار شهرستان مریوان است.یافته ها: بین گرایش به مشارکت در تامین امنیت، تلقی از عملکرد پلیس، و پایگاه اجتماعی- اقتصادی (ذهنی و عینی) با امنیت اجتماعی رابطه مستقیم و بین احساس محرومیت نسبی و امنیت اجتماعی رابطه معکوسی وجود دارد. اما تلقی از عمل کردن قانون با امنیت اجتماعی رابطه ای ندارد. نتایج رگرسیون چندمتغیره نشان داد که 36% از تغییرات متغیر وابسته را متغیرهای مستقل تبیین می کنند.بحث: متغیرهای اجتماعی و اقتصادی در تامین امنیت اجتماعی رابطه تنگاتنگی با هم دارند و متغیر پایگاه اجتماعی- اقتصادی برای زنان سرپرست خانوار با توجه به شرایط آنان اهمیت ویژه ای دارد. می توان پیشنهاد داد که اقدام جهت کاهش احساس محرومیت نسبی، ایجاد فرصت های برابر و توزیع عادلانه امکانات جهت ارتقاء احساس امنیت اجتماعی می تواند سودمند باشد.

مقدمه: هدف از پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی آموزش گروهی حل مساله اجتماعی بر افزایش تاب آوری مادران دارای فرزند معتاد است.روش: طرح این پژوهش، آزمایشی از نوع پیش آزمون و پس آزمون همراه با گروه کنترل است. نمونه این پژوهش عبارت است از 40 نفر از مادران دارای فرزند معتاد که به صورت تصادفی انتخاب شده و نیمی از آنان (20 نفر) به گروه آزمایش و نیمی دیگر (20 نفر) به گروه کنترل تخصیص داده شدند. ابزار این پژوهش عبارتند از: پرسشنامه تاب آوری کانر و دیویدسون. به منظور تحلیل داده ها، از روش تحلیل کوواریانس تک متغیره استفاده شد.یافته ها: نتایج پس آزمون نشان داد که میزان تاب آوری گروه کنترل و آزمایش با هم متفاوت است. به طوری که گروه آزمایش از تاب آوری بالاتری در مقایسه با گروه کنترل برخوردار است.بحث: نتایج این مطالعه دلالت بر این دارد که آموزش گروهی حل مساله اجتماعی، موجب افزایش تاب آوری مادران دارای فرزند معتاد می شود.

مقدمه: تصمیم گیری در مورد تعداد فرزند مدنظر، یکی از مهم ترین وقایع چرخه زندگی خانوار است که آثار و عواقب مهمی را در پی دارد که یکی از آنها، وضعیت سلامت فرزندان است. هدف مطالعه این است تا مشخص شود آیا میان تعداد و سلامت فرزندان رابطه ای برقرار است؟ درصورت مثبت بودن پاسخ، تعیین تعداد فرزندان نمی تواند فارغ از در نظر داشتن وضعیت سلامت آنها باشد.روش: استدلال قیاسی، روش تحلیل مساله در این مطالعه را تشکیل می دهد. بر این اساس موضوع رابطه کمیت و کیفیت فرزندان (که سلامت صورتی از آن است) در یک خانواده نوعی در قالب یک الگوی نظری به بحث گذاشته و سپس رهنمود حاصل از آن در قالب فرضیه آزمون شد. برای این منظور، نمونه ای مشتمل بر 1294 دانش آموز پایه چهارم ابتدایی شهر تهران با مراجعه به مدارس به طور تصادفی انتخاب شده تا اثر تعداد فرزندان خانواده بر وضعیت سلامت آنها مورد بررسی قرار گیرد و به برآورد معادلات رگرسیونی مبادرت شود.یافته ها: هرچه تعداد فرزندان در یک خانواده بیشتر باشد، قد و وزن آنها به طور متوسط کمتر خواهد بود.بحث: با توجه به وجود تبادل میان تعداد فرزندان و سلامت آنها به نظر می رسد که افزایش بعد خانواده و رشد باروری در کشور از آثار سوئی برخوردار خواهد بود که به شکل سطح پایین تر توانمندی جسمی کودکان و نیروی کار آینده بروز خواهد کرد.

مقدمه: غفلت از کودکان یکی از مهم ترین و شایع ترین انواع بدرفتاری با کودکان است و تعریف و تعیین حدود آن بسیار وابسته به شرایط بومی هر منطقه است. این پژوهش به منظور تشخیص کودکان مورد غفلت واقع شده، به تعیین نشانه های غفلت از کودکان در شهر تهران با تمرکز بر نشانه های جسمانی و رفتاری با استفاده از نظرات متخصصان این حوزه پرداخته است.روش: در این پژوهش از تکنیک دلفی در سه مرحله، همراه با نمره دهی به شیوه لیکرت و تحلیل نظرات کیفی متخصصان استفاده شده است.یافته ها: پس از طی سه مرحله دلفی، 66 نشانه در دو گروه نشانه های جسمانی (20نشانه) و نشانه های رفتاری (46 نشانه) غفلت از کودکان مورد اجماع واقع شدند.بحث: در بررسی و مقایسه ای که بین نشانه های به اجماع رسیده با نیازهای اساسی کودکان و نشانه های سایر کشورها صورت گرفت، این نشانه ها دربرگیرنده نیازهای اساسی کودکان بودند، همچنین به اغلب نشانه های به اجماع رسیده، در منابع سایر کشورها نیز اشاره شده است، ولی تفاوت های جزئی نیز وجود دارد که می تواند ناشی از اولویت بالاتری باشد که مشارکت کنندگان این پژوهش به نشانه های نهایی داده اند.

مقدمه: هدف پژوهش حاضر بررسی تعیین کننده ها پیش دبستانی در رفتارهای مدرسه ای طبق مدل روانی- زیستی- اجتماعی انسان است.روش: شرکت کنندگان در پژوهش شامل 1428 مادر و فرزندان آنان بودند که به پرسش نامه CES-D در یک برنامه پژوهشی طولی پاسخ دادند، همچنین سن کودکان هنگام تولد و وزن آنها ثبت شد. 3 سال بعد مادران به سوالات پرسش نامه دنور برای آزمون غربال رشد کودکان پاسخ دادند که نماینده رشد شناختی و حرکتی کودکان آنها بود. عملکرد و رفتار کودکان در 10 سالگی از طریق پرسش نامه رفتار کودکان مورد سنجش قرار گرفت بنابراین، برخی از متغیرها به زمان زایمان مرتبط اند، در حالی که بقیه متغیرها به دوران پیش از مدرسه مربوطند.یافته ها: افسردگی مادران و فقر اقتصادی با سلامت جسمانی، یادگیری، اختلالات در سلوک و اضطراب کودکان رابطه دارد. همچنین، رشد شناختی و حرکتی کودکان با یادگیری و سلامت جسمانی رابطه مثبت و با اضطراب و اختلالات سلوک رابطه عکس داشت.بحث: بر طبق مدل روان شناختی- زیستی شناختی اجتماعی انسان تحت تاثیر هر سه متغیر است. رفاه اجتماعی در نسل بعد بر قابلیت های شناختی و حرکتی اثر می گذارد و با حذف فقر از جامعه، ماهیت جامعه بهتر خواهد بود.

مقدمه: برنامه ریزی شهری در ایران تاکنون بیشتر در قالب رهیافت های سنتی و به طور خاص رهیافت ساده- جامع آن باقی مانده است. با روشن شدن کاستی های رهیافت های مذکور، یک تلاش بطئی جهت ارتقای فرآیند و فرآورده برنامه ریزی شهری در نظام موجود صورت پذیرفته است. به موازات این تغییرات، نظریه و کنش برنامه ریزی در کشور های توسعه یافته نیز تغییر یافته و بسته به زمینه های مختلف، شیوه های متفاوتی پیگیری و اجرا می شود. پس از گرایش برنامه ریزی شهری به جلب مشارکت در دهه های شصت و هفتاد میلادی، نظریه برنامه ریزی ارتباطی، به عنوان شیوه پیشرفته از جلب مشارکت مردمی مطرح شد که موجب تغییر در کنش های نظری و عملی توسعه شهری و منطقه ای شده است. انگیزه ارتقای شیوه برنامه ریزی شهری در ایران در کنار قوت نظری برنامه ریزی ارتباطی، این سوال را پدید می آورد که آیا می توان این شیوه از برنامه ریزی شهری را در سازوکار برنامه ریزی ایران بکار بست؟ مقاله حاضر به دنبال پاسخ این پرسش است.روش: مراحل پژوهش حاضر در قالب چهار قسمت اصلی انجام شده است. ابتدا تحولات برنامه ریزی شهری در جهان و گرایش به استفاده از مشارکت جامعه محلی (که ضعف آن از جمله مشکلات برنامه ریزی در ایران است) بررسی می شود. دوم، نظریه برنامه ریزی ارتباطی و رهیافت های مرتبط به عنوان رهیافتی که توانایی بکارگیری مشارکت جامعه محلی را دارد، معرفی می شوند. در ادامه ضرورت و فرصت بکارگیری این قسم از برنامه ریزی ها در فضاهایی متفاوت از فضایی که نظریه از آنجا برخاسته است، تبیین می شود. در نهایت، شرایط به کارگیری این نوع از برنامه ریزی در محله فرحزاد به عنوان مورد پژوهش این مقاله بررسی شده است و راهکارهای احتمالی ارائه می گردند. داده های این پژوهش از راه مطالعات اسنادی، پیمایش محیطی و مصاحبه (اعم از انجام پرسش نامه و مصاحبه عمیق) جمع آوری شده است.یافته ها: بر اساس مطالعات این پژوهش می توان اظهار داشت که ماهیت ذاتی برنامه ریزی ارتباطی امکان به کارگیری آن در کشورهای در حال توسعه در مقیاس خرد و به ویژه نواحی با مشکلات پیچیده (مثل نواحی فرسوده و یا غیررسمی) فراهم می کند.بحث: برنامه ریزی ارتباطی با تاکید بر فرآیند به جای محتوا، شرایط بستر برنامه ریزی را عملا دخیل می کند و همچنین مقیاس خرد آن سبب می شود تا مشکلات توسط نهادهای خرد و به دور از موازی کاری ها و تداخل های قانونی نهادهای بزرگ جامعه حل شوند و یا در غیراین صورت به تکوین نهادهای شهری و برقراری دموکراسی شهری کمک کند.

مقدمه: به دلیل اهمیت موضوع سلامت اجتماعی و ضرورت دستیابی به شاخص های آن، پژوهش های متعددی در جهان صورت گرفته است که تعاریف موجود معمولا بر اساس نظر متخصصین تبیین شده و کمتر به تجارب مردم عادی توجه شده و گاه از آن غفلت شده است. بنا به این ضرورت، مطالعه حاضر در پی صورت بندی تعریفی از سلامت اجتماعی بر اساس تجارب و ادراکات مردم است.روش: با برگزاری 3 جلسه بحث گروهی متمرکز با حضور 22 نفر از شهروندان ساکن تهران همچنین با به کارگیری روش تحلیل محتوای کیفی، ویژگی ها و ابعاد جامعه سالم استخراج شد.یافته ها: مطالعه حاضر، بر اساس تجارب و ادراکات شهروندان تهرانی، 14 ویژگی ذیل را برای جامعه سالم شناسایی و تبیین کرده است: انجام مناسب تکالیف توسط حکومت (در حوزه برنامه ریزی، رفاه اجتماعی، برقراری آزادی های دموکراتیک، حوزه قوانین و عدالت قضایی، شایسته سالاری، عدالت اجتماعی، برقراری امنیت اجتماعی)، سلامت ذهنی، روانی و معنوی، فرهنگ و ارزش های اجتماعی، خانواده سالم، پایین بودن مشکلات اجتماعی، سرمایه اجتماعی، امنیت اقتصادی، سلامت نظام آموزش و پرورش، نشاط اجتماعی، محیط زیست سالم، امنیت سیاسی، بی طرفی حکومت در برابر عقاید مردم، سلامت جسمی و امنیت غذایی.بحث: بخشی از تجارب و ادراکات مردم به عنوان ویژگی های جامعه سالم، اشتراکاتی با تجارب سایر کشورها دارد از جمله سلامت ذهنی، روانی و معنوی، محیط زیست سالم، سلامت جسمی، امنیت غذایی، سرمایه اجتماعی، پایین بودن مشکلات اجتماعی. اما تعدادی از مشخصات، ویژه جامعه ماست از جمله انجام مناسب تکالیف توسط حکومت (آزادی های دموکراتیک، عدالت قضایی، شایسته سالاری)، سلامت نظام آموزش و پرورش و بی طرفی حکومت در برابر عقاید مردم.