مجله علوم زراعی ایران
سال:1380 | دوره:3 | شماره:3 |تعداد مقالات:8

تعداد ده ترکیب حاصل از تلاقی دیالل پنج لاین ذرت به همراه والدین در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در کرج و 5 منطقه گرگان - کرمان - شیراز - اصفهان و همدان در سال 1379 از نظر عملکرد و اجزا مربوطه مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه واریانس مرکب صفات مورد بررسی نشان داد که اثر محیط برای کلیه صفات مورد بررسی در سطح احتمال 1% معنی دار است و محیط های مختلف کاملا متفاوت می باشند. معنی دار بودن اثر ژنوتیپ × محیط برای کلیه صفات (بجز تعداد ردیف دانه در بلال) نشان دهنده واکنش متفاوت ژنوتیپ ها در محیط های مختلف می باشد. معنی دار نبودن اثر ژنوتیپ × محیط برای صفت تعداد ردیف دانه در بلال نشان می دهد که این صفت به شدت تحت کنترل ژنوتیپ بوده و محیط های مختلف در بروز آن تاثیری ندارند. اثر ژنوتیپ نیز برای کلیه صفات بجز عمق دانه در سطح احتمال 1% معنی دار بود. تجزیه دیالل برای صفات عملکرد و اجزا عملکرد دانه نشان داد که در کنترل صفت عملکرد دانه صرفا اثرات غالبیت حاکم می باشد در حالی که برای صفات وزن هزار دانه و تعداد ردیف دانه در بلال اثرات افزایشی و برای تعداد دانه در ردیف هم اثرات افزایشی و هم اثرات غالبیت نقش دارند ولی در هر حال در کنترل تعداد دانه در ردیف نیز نقش اثرات افزایشی بیش از اثرات غالبیت بود.

با توجه به اینکه در اکثر آزمایش های کودی که در گذشته انجام می گرفت مقادیر کود نیتروژن بدون در نظر گرفتن مقادیر کربن آلی و نیتروژن کل خاک مصرف می گردید، و به همین دلیل در بسیاری از آزمایش ها مصرف کود نیتروژن با وجود بارندگی زیاد و حتی آبیاری تکمیلی باعث عملکرد دانه گندم دیم (سرداری) نمی شد. در این مطالعه، عواملی که باعث عدم واکنش این رقم نسبت به مصرف کود نیتروژن شده است، به ویژه کربن آلی و نیتروژن کل خاک مورد بررسی مجدد قرار گرفته است. نتایج آماری آزمایش های انجام شده نشان می دهد که در پنج آزمایش از 12 آزمایش که در نه سال زراعی انجام شده است مصرف کودهای نیتروژن عملکرد دانه را به طور معنی داری افزایش داده اند. مصرف 30 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار(N3O)  در پاییز نسبت به شاهد(N0)  به طور متوسط عملکرد گندم دیم را به میزان 393 کیلوگرم در هکتار افزایش داده است. افزایش مقدار کود نیتروژن به میزان 45 (N45) کیلوگرم در هکتار سبب افزایش عملکرد دانه شده است. لیکن این افزایش از نظر آماری معنی دار نمی باشد، مصرف بیش از این مقدار(N45)  نه تنها باعث افزایش عملکرد دانه نمی شود، بلکه ممکن است در بعضی از سال ها که بارندگی کم باشد عملکرد دانه را نیز کاهش دهد. در مابقی آزمایش ها به علت بالا بودن میزان کربن آلی و ازت کل محل اجرای آزمایش مصرف کود نیتروژن نه تنها باعث افزایش عملکرد دانه نگردید، بلکه در دو آزمایش عملکرد کاهش یافت. لذا مقادیر حد بحرانی این دو در خاک به روش تصویری کیت - نلسون برای 95 درصد عملکرد گندم دیم رقم سرداری یک درصد و همچنین حد بحرانی نیتروژن کل در خاک برابر با 0.12 درصد تعیین گردید. با توجه به آزمایش های مزرعه ای انجام شده، مصرف 30 کیلوگرم نیتروژن خالص در زمین هایی که مقدار نیتروژن کل و کربن آلی آنها به ترتیب کمتر از 0.12 و یک درصد باشند برای گندم دیم سرداری در استان کرمانشاه قابل توصیه می باشند.

یکی از شرط های لازم برای تولید یک محصول خوب، کیفیت مطلوب بذر به کار رفته می باشد ولی متاسفانه تا کنون این موضوع به طور جدی در کشور ما مورد توجه قرار نگرفته است. لازمه دسترسی به کیفیت خوب بذر، شناخت روابط فیزیولوژیک در دوره نمو بذر است و بر این اساس مطالعه اثر عوامل محدودیت زا بر آن لازم به نظر می رسد. بدین منظور اثر کمبود رطوبت از نظر زمانی بر روی تغییرات وزن خشک دانه، وزن جنین دانه و وزن اندوسپرم دانه در طول دوره پرشدن دانه، شروع قابلیت جوانه زنی، درصد جوانه زنی در مراحل بعدی و وزن خشک گیاهچه حاصله مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در تابستان 1379 در مزرعه دانشگاه آزاد اسلامی واحد فسا اجرا گردید. تنش رطوبتی در سه سطح عبارت بودند از شاهد یا رطوبت کافی، کمبود رطوبت زود (که از دو روز بعد از گرده افشانی اعمال گردید) و کمبود رطوبت دیر (که از 18 روز بعد از گرده افشانی اعمال گردید). رگرسیون خطی بین درصد جوانه زنی با درصد رطوبت دانه و وزن خشک جنین و وزن خشک اندوسپرم با وزن خشک گیاهچه حاصل تعیین گردید. نتایج نشان داد که بین سطوح مختلف تنش رطوبتی از اواسط تا پایان دوره پرشدن دانه از لحاظ وزن خشک دانه، جنین و اندوسپرم اختلاف معنی داری وجود داشت و حداکثر وزن خشک دانه، جنین و اندوسپرم با شاهد به دست آمد. درصد رطوبت دانه در مراحل رشد تحت تاثیر تنش رطوبت قرار نگرفت. بین سطوح مختلف تنش رطوبت از نظر شروع قابلیت جوانه زنی اختلاف معنی داری مشاهده نشد ولی درصد جوانه زنی و وزن خشک گیاهچه حاصله از آن ها به صورت معنی داری تحت تاثیر تنش قرار گرفت. قابلیت جوانه زنی بذر ذرت از 35 تا 42 روز بعد از گرده افشانی شروع گردید. روابط بین درصد رطوبت با درصد جوانه زنی، وزن خشک جنین با درصد جوانه زنی و وزن خشک اندوسپرم با وزن خشک گیاهچه در یک تا سه سطح معنی دار گردید.

برنج دمسیاه که دارای کیفیت پخت عالی است دارای ساقه بلند بوده و به خوابیدگی حساس است. این تحقیق با هدف القا ساقه کوتاهی در این رقم از سال 1374 الی 1377 اجرا گردید. بذور به طور جداگانه با اشعه گاما در دزهای 100، 200 و 300 گری و همچنین بادی متیل سولفات(DMS)  در غلظت های %0.1، %0.2، و %0.3 به مدت 24 ساعت در دمای اتاق تیمار شدند. بذور تیمار شده پس از بذرپاشی در خزانه در زمین اصلی نشا کاری شدند. در پایان سال اول تعدادی بوته از هر تیمار انتخاب و خوشه اصلی آنها برای کشت در نسل دوم(M2)  به صورت خوشه به ردیف برداشت گردید. بین تیمارهای DMS در نتایج آزمایشی اختلاف معنی دار مشاهده نگردید، لذا این تیمارها از آزمایش حذف شدند. در نسل(M2)  یک لاین موتان ساقه کوتاه از تیمار 300 گری اشعه گاما به دست آمد که در نسل(M3)  بوته های آن فاقد تفرق صفات بودند. در نسل (M3)، تعداد 15 بوته از لاین موتان ساقه کوتاه انتخاب و در 15 لاین جداگانه در نسل (M4) مورد بررسی قرار گرفتند. لاین موتان ساقه کوتاه حدود 60 سانتیمتر کوتاه تر از شاهد بود و تعداد ساقه آن به طور معنی داری از شاهد بیشتر بود. کاهش ارتفاع لاین موتان ساقه کوتاه عمدتا ناشی از کاهش طول میان گره های دو الی پنج بود. طول خوشه در لاین موتان ساقه کوتاه با شاهد اختلاف معنی داری نداشت. لاین های موتان ساقه کوتاه از نظر ارتفاع گیاه، تعداد ساقه، طول و عرض برگ پرچم با همدیگر اختلاف معنی داری داشتند. ولی واریانس درون لاینی در آن ها ناچیز بود.

در سال های اخیر، توجه به کشاورزی پایدار و سلامت محیط زیست موجب تلاش برای کاهش کاربرد علفکش ها شده است. لذا به منظور بررسی میزان کاهش یافته بنتازون بر کنترل علف های هرز و تاثیر آن بر رشد و عملکرد سویا آزمایشی در سال 1379 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی ساری انجام شد. تیمارها عبارت بودند از: یک مرحله سمپاشی با مقدار توصیه شده (0.84) و مقادیر کاهش یافته 0.75، 0.58، 0.42 و 0.25 کیلوگرم ماده موثره بنتازون در دو مرحله سمپاشی با (0.58 + 0.25)، (0.25±0.42) و (0.42 + 0.42) کیلوگرم ماده موثره بنتازون و سه مرحله سمپاشی با (0.25 + 0.25 + 0.25) کیلوگرم ماده موثره بنتازون و دو تیمار شاهد یکی با اعمال وجین و دومی بدون آن. با توجه به عملکرد سویا (تعداد غلاف و محصول) می توان نتیجه گرفت که امکان کاهش 30 درصد سم بنتازون جهت مهار گاوپنبه در سویا وجود دارد که از لحاظ کاهش هزینه تولید و آلودگی محیط زیست حائز اهمیت می باشد. مقادیر کاهش یافته بنتازون در چند نوبت سمپاشی توانست همانند میزان توصیه شده، گاوپنبه را به میزان 90درصد کنترل نماید میزان کاهش یافته بنتازون در سه نوبت سمپاشی با (0.25+0.25+0.25) کیلوگرم ماده موثره بنتازون نه تنها از لحاظ درصد مهار گاوپنبه بلکه از نظر تولید محصول سویا به میزان توصیه شده اختلاف معنی داری نداشت.

22 رقم یونجه ایرانی و خارجی از نظر میزان کل ساپونین (تجزیه کمی) و انواع ساپونینها (تجزیه کیفی) مورد بررسی قرار گرفتند. در تجزیه کمی که با روش اسپکتروفتومتری صرت گرفت. واریته های مورد آزمایش از نظر میزان کل ساپونین تفاوت معنی دار نشان دادند. میزان کل ساپونین با میزان خسارت لارو سرخرطومی فاقد همبستگی معنی دار بود. در تجزیه کیفی که با روش کروماتوگرافی لایه نازک (TLC) انجام پذیرفت هشت نوع ساپونین در واریته های مورد آزمایش مشاهده گردید. از مقایسه الگوی نواربندی این ساپونین ها با الگوی نواربندی ساپونین های استاندارد مشخص شد که ساپونین شماره 3، مدیکوسایدجی، ساپونین شماره 4، سویاساپونین I و ساپونین شماره 7، مدیکوسایدآ است. پنج ساپونین دیگر با ساپونین های استاندارد موجود قابل شناسایی نبودند. ساپونین های شماره 1، 2 و 8 با میزان خسارت لاروسرخرطومی برگ یونجه همبستگی منفی معنی دار، ساپونین های شماره 3 و 4 همبستگی مثبت معنی دار و ساپونین های شماره 5، 6 و 7 عدم همبستگی نشان دادند.