پژوهشهای جغرافیایی
سال:1382 | دوره:35 | شماره:44 |تعداد مقالات:12

توده کوهستانی میشوداغ در شمالغرب ایران و در ضلع شمالی دریاچه ارومیه واقع است. این کوهستان در ضلع شمالی خود، به دشت مرند که در جهت شرقی - غربی کشیده شده است، منتهی می شود. گسل مورب لغز شمال میشو و شاخه های فرعی آن، مهمترین نقش را در مرفولوژی دامنه شمالی میشوداغ و جبهه کوهستانی مشرف به دشت مرند ایفا نموده اند. حرکات عمودی گسلهای منطقه علاوه بر آثار خود آنها در داخل کوهستان، در پراکندگی، تکامل و مرفولوژی سطح مخروط افکنه ها تاثیر عمده ای داشته اند. بوجود آمدن مخروط افکنه های چند بخشی در منطقه، نتیجه عملکرد گسلهای منطقه بوده است. اثر فعالیتهای تکتونیکی، حتی رسوبات کواترنر آغازین را نیز خمیده کرده و موجب بوجود آمدن مخروط افکنه های تو در تو (تلسکوپی) در منطقه شده است. قسمت فعال مخروط افکنه ها در میشو شرقی در راس و در میشو غربی در حاشیه یا پایین دست آنها قرار گرفته که نشانگر عملکرد متفاوت تکتونیک در دو بخش دامنة شمالی میشو می باشند. شکل منحنی های میزان سطح مخروط افکنه ها در میشو شرقی و برخی مخروط افکنه های میشو غربی هیچگونه اثری از عمل فعالیتهای تکتونیکی را نشان نمی دهد و منحنی های میزان آنها بخشی از یک دایره را تشکیل داده که راس مخروط افکنه ها بر مرکز دایره منطبق است. در بقیه مخروط افکنه های میشوغربی، منحنیهای میزان بخشی از یک بیضی را تشکیل می دهند که نوعی کشیدگی در سطح مخروط افکنه در اثر فعالیتهای تکتونیکی را نشان میدهد. بدین ترتیب اثرات عملکرد تکتونیک در میشو شرقی در جبهه کوهستانی و در بخش غربی در سطح مخروط افکنه ها بیشتر مشهود است و لذا می توان مرفولوژی مخروط افکنه ها را به عنوان شاخصی برای ارزیابی فعالیتهای تکتونیکی بکار برد.

مشارکت سیاسی مردم ایران درانتخابات پارلمانی از فراز و نشیبهایی برخوردار است که دلایل آن از شهرستانی به شهرستان دیگر متفاوت می باشد. در شهرستان اصفهان، مشارکت سیاسی مردم در انتخابات مجلس شورای اسلامی عمدتا متاثر از حضور گروهها و احزاب سیاسی بوده است؛ ضمن آنکه برخی ویژگی های فردی و اجتماعی نامزدهای انتخاباتی نیز به شدت و ضعف حضور مردم و در نهایت، در نوع تصمیم گیری آنان اثر گذاشته است. این تحقیق پیرامون نقش احزاب در توسعه سیاسی و رفتار انتخاباتی مردم شهرستان اصفهان، با این هدف صورت گرفت که نقش احزاب و گروه ها در فرآیند رفتار انتخاباتی مشخص شود و در عین حال، این حکم آزمون نشده متداول در گفتارها و نوشتارهای سیاسی که وجود احزاب تاثیر مثبت در افزایش مشارکت سیاسی مردم بویژه در انتخابات دارند، مورد بررسی قرار گیرد. نتایجی که از طریق روش تجزیه و تحلیل داده های آماری استخراج شده از اسناد و کتب و نیز روش پرسشگری از یک جامعه آماری، در شهرستان اصفهان بدست آمد، نشان داد که اولا مبنای تصمیم گیریهای مردم، حزبی و جناحی نیست و ثانیا اساس رفتار انتخاباتی آنها در گزینش نامزدها در اصول و معیارهای عمومی و اختصاصی استوار است.

در این مقاله از طریق یک معادله رگرسیونی به ارتباط پارامترهای اقلیمی (متغیرهای مستقل) و افزایش یا کاهش عملکرد گندم دیم (متغیر وابسته) در دشت سیلاخور واقع در استان لرستان پرداخته شده است. پارامترهای اقلیمی مورد استفاده از میزان بارشهای پاییزه و بهاره، تعداد روزهای یخبندان بهاری، اولین بارش پاییزه و تعداد روزهای بارانی بالای یک میلی متر، دوره مربوط سال تشکیل شده اند. نتایج بدست آمده نشان می دهد که بین عملکرد گندم دیم و متغیرهای میزان بارش پاییزه و بهاره و همچنین تعداد روزهای بارانی دوره مرطوب سال، ارتباط مستقیم وجود دارد؛ اما بین متغیرهای تعداد روزهای یخبندان بهاری و تاخیر دراولین بارش پاییزه، ارتباط معکوس برقرار می باشد. همچنین با توجه به شاخص R-squard در معادله رگرسیونی مذکور، مشخص شد که تنها 47% از تغییرات متغیر وابسته (عملکرد گندم دیم) توسط متغیرهای مستقل مورد استفاده در مدل رگرسیونی توضیح داده می شوند و 53% از تغییرات عملکرد گندم دیم به پارامترهای دیگری وابسته می باشد.

ساختار گروه های سنی جمعیت، معرف وضعیت کلی هر سرزمین یا کشوری است که آن جمعیت در بسترش به حیات خودادامه میدهد. بر این اساس، دانشمندان و مراکز تحقیقاتی قادر به ارزیابی ویژگی های جغرافیایی در اماکن مختلف می باشند، بالا بودن درصد بچه سالان در بیش گروه های سنی دیگر، دلالت بر عدم توسعه کشورها داشته و از آنجا که این گروه سنی هزینه بر و از نظر اقتصادی غیر مولد است، مبالغ قابل ملاحظه ای از درآمد ملی را می بلعد و آنرا از قرار گرفتن در مسیر توسعه و پیشرفت باز می دارد. برای ایجاد هماهنگی در گروههای مختلف سنی جمعیت، لزوم پیشگیری از زاد و ولدهای زیاد، سرمایه گذاری در امر آموزش، تحول در ساختار شغلی کشور، ایجاد امکانات برای توسعه آموزش عالی، گرایش به شهرنشینی، صنعتی کردن کشاورزی و دامپروری، تعمیم سوادآموزی، تغذیه مناسب و کافی، فراگیری بیمه های مختلف و از جمله بیمه از کار افتادگی و سرانجام، استفاده از بهداشت و درمان رایگان از اهم مسائلی هستند که روند زاد و ولد را کند می سازند. بچه سالان ایرانی که از معیار موجود در کشورهای توسعه یافته زیادتر می باشند، در هر سال میلیاردها تومان از بودجه کشور را خود اختصاص می دهند و همین موضوع سبب می شود که ایران از دستیابی به توسعه فراگیر بازماند. خوشبختانه در یک دهه اخیر به علت توجه دولت به این مهم، قوانینی وضع شده که در سایه کاربری آنها زاد و ولدها از شتاب گذشته باز مانده و از طرف دیگر، بروز مشکلات اقتصادی و تورم سالیانه بالا، نوعی کنترل اجباری در این روند را پیش آورده است که بر اثر آن نسبت زاد و ولدها به کمتر از یک دوم دهه قبل تقلیل یافته است.

نواحی روستایی شهرستان تربت حیدریه نیاز به مطالعات عمیق و جدی دارد تا براساس آن برنامه هایی متناسب با امکانات و توانمندی های بالقوه و بالفعل نقاط روستایی این شهرستان تنظیم و اجرا گردد. اهداف مورد نظر این مقاله شامل: سنجش سطح نسبی توسعه یافتگی، تعیین شکاف توسعه بین نقاط روستایی، بررسی روند تغییرات در سطح برخورداری از امکانات و بطور کلی فرآیند توسعه یافتگی در بین مناطق روستایی این شهرستان است. به منظور تعیین سطح توسعه یافتگی روستایی، 58 شاخص در زمینه های مختلف اقتصادی و اجتماعی در سطح بخش و برای سه مقطع زمانی 1365، 1375، 1379 و نیز تعداد 16 شاخص در سطح دهستان، برای مقاطع زمانی 1375 و 1379 و همچنین تعداد 10 شاخص در سطح روستا برای سال 1379 انتخاب گردیدند و برای رفع اختلاف مقیاس این شاخص ها و محاسبه شاخص ترکیبی، از روش تحلیل مولفه های اصلی و به منظور بررسی روند تغییرات این شاخص ها و تحلیل نابرابری های توسعه روستایی، از روش ضریب تغییرات (C.V) استفاده شده است. نتایج بدست آمده از این بررسی نشان می دهد که 74/24 درصد روستاها در گروه روستاهای نسبتا توسعه یافته، 32/39 درصد در گروه روستاهای در حال توسعه و 94/35 درصد در گروه روستاهای محروم طبقه بندی شده اند. این نتایج در قالب نقشه وضعیت توسعه اجتماعی - اقتصادی روستاهای شهرستان تربت حیدریه تنظیم گردیده اند. همچنین یافته های تحقیق نشان می دهد که اگر چه شکاف و نابرابری بین مناطق روستایی شهرستان از نظر دسترسی به امکانات مختلف در طول دوره زمانی 1379-1365 کاهش یافته است، اما نقاط روستایی این شهرستان هنوز برای دستیابی به توسعه متوازن، یکپارچه و پایدار راه طولانی در پیش رو دارد.

دستیابی به توسعه پایدار در گرو توجه به ارکان اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی در یک جامعه است و گردشگری به عنوان فعالیتی اثرگذار بر تمامی ارکان توسعه، بیش از گذشته نیازمند مطالعه است. در این تحقیق با بیان اجزاء مشترک مفهوم توسعه پایدار از دیدگاه های متفاوت، به ویژگی های گردشگری پایدار پرداخته و به طور خاص، تبعات زیست محیطی فعالیت های گردشگری در محدوده ای مشخص (بخش طرقبه از شهرستان مشهد) مطرح شده است. این مطالعه نشان می دهد که روند کنونی بهره برداری از طبیعت علیرغم برخی فعالیتها و تمهیدات محدود کننده، فراتر از ظرفی تحمل محیط بوده و بیم آسیب های جدی و نابودی توانهای طبیعی و البته اقتصادی منطقه می رود.

دولت ها همواره با دو نوع تهدید یا با دو مرکز تهدید روبرو می باشند: داخلی و خارجی. حکومت ها در برابر تهدیدات داخلی، از نیروهای سرکوب، پلیس، دادگاه های حقوقی و زندانها استفاده می کنند و در رویارویی با تهدیدات خارجی، از دستگاه دیپلماسی، تشکیلات جاسوسی و در نهایت از نیروهای نظامی به عنوان سپر دفاعی بهره می گیرند. واکنش بر ضد تهدیدات خارجی در سطح دولت، ملی بوده که به صورت متمرکز و کنترل شده انجام می پذیرد. در ابتدای قرن بیست و یکم و در آستانه هزاره سوم میلادی، باید بپذیریم که منشاء بسیاری از مسائل جهانی به تحولات استراتژیهای نظامی وابسته و پیوسته است. ادبیات پایه ای سیاسی - نظامی در کشور ما، بویژه در سطح محیط های پژوهشی، گاهی فقیر و بیشتر ترجمه ای است. اصولا جغرافیدانان کشور ما، میل و رغبت چندانی برای ورود به مفاهیم و موضوعات دفاعی ندارند، که البته چرایی آن، خود می تواند موضوع پژوهش مستقلی باشد. براین اساس و به عنوان راهکاری برای پر کردن خلا استراتژی دفاعی دولتها، مقاله حاضر که در واقع بخش کوچکی از پژوهشی پایه ای تحت عنوان "روش شناخت مناطق استراتژیک" می باشد، تنظیم گردیده است. کوشش محوری این مقاله بر آن است که قلمروهای دفاعی دولتها را در محیط های بیرونی در چارچوبی واقعی و ملموس که منطبق با شرایط جمهوری اسلامی ایران باشد، طبقه بندی نماید.

با توجه به بالا بودن نرخ جرم و جنایت کشور در مقایسه با سایر کشورهای جهان بویژه در شهر تهران - به عنوان مرکز سیاسی و بزرگترین شهر کشور - در این مقاله سعی شده تا ضمن بررسی پراکندگی جغرافیایی جرایم و شناسایی مکانهای جرم خیز در سطح شهر تهران، به ارزیابی شرایط مکانی شهر و حوزه های جرم دررفتار و فعالیتهای غیر قانونی بپردازد. در این بررسی از روشهای تحلیل همبستگی و فرصت های جرم براساس نمونه گیری طبقه ای تصادفی استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که بین ارتکاب جرایم و ویژگیهای محل وقوع جرم مثل تاریکی و خلوتی محیط ارتباط معناداری وجود دارد. به علاوه، تراکم جمعیت به عنوان عامل موثر در بروز جرم عمل می کند. این پدیده در بخش مرکزی شهر تهران سبب افزایش میزان جرایم شده است.

منطقه خلیج فارس با دارا بودن حدود 66 درصد نفت خام و بیش از 35 درصد گاز طبیعی جهان به عنوان بزرگترین مخزن انرژی در دنیا طی سالهای آینده اهمیت جهانی خود را حفظ خواهد کرد. قسمتی از منابع انرژی نهفته در حوزه خلیج فارس در بستر دریا قرار گرفته که به علت عمق و پهنای کم، بستر خلیج فارس به صورت فلات قاره یکپارچه می باشد. تحدید مرزهای دریایی باعث تقسیم برخی از میادین نفت و گاز در مناطق فلات قاره گردیده است. ایران دارای بیشترین میادین مشترک در خلیج فارس می باشد. علیرغم تاریخ نسبتا طولانی فعالیت شرکت نفت فلات قاره در بهره برداری از منابع نفتی خلیج فارس، به علت استخراج بیشتر نفت خام توسط کشورهای همسایه طی سالهای اخیر، در حال حاضر مهاجرت نفت از بخشهای ایرانی میادین مشترک در حال تبدیل شدن به یک مشکل اساسی می باشد. ضرورت حفظ منافع ملی از یک سو و احتمال کشف میادین و منابع جدید از سوی دیگر، لزوم تحدید حدود فلات قاره ایران در خلیج فارس با کشورهای عراق، کویت و امارات متحده عربی و تجدید نظر در برنامه ها و سیاستهای وزارت نفت و شرکت نفت فلات قاره را امری حتمی می نماید.

سرنوشت اکثر کشورهای جهان به خصوص ایران در هر دوره از تاریخ به سرنوشت روستاها بستگی داشته است. با توجه به محوریت فعالیتهای کشاورزی در روستاها و تامین مواد غذایی مصرفی توسط آنها، توجه به روستا و کشاورزی می تواند در برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر کشوری نقش بسیار اساسی به منظور خودکفایی و پیشرفت ایفا کند. پس از پیروزی انقلاب، شش برنامه توسعه در کشور طراحی شد. سه برنامه اول تحت شرایط بحرانی بعد از انقلاب به تصویب نرسید و در عمل به برنامه های مقطعی تبدیل شد. از سه برنامه دیگر، دو برنامه تحت عنوان برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از اول سال 1368 تا پایان سال 1378 اجرا گردید و برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران که از سال 1379 آ‎غاز شد، اکنون در حال اجرا می باشد. دراین مقطع توسعه کشاورزی و عمران روستاها بویژه از برنامه دوم به بعد که کشاورزی محور توسعه تلقی شد، مورد توجه جدی قرار گرفت. در این مقاله جایگاه روستا بطور اعم و کشاورزی بطور اخص طی برنامه های عمرانی بعد از انقلاب مورد توجه و بررسی قرار گرفته و نقاط ضعف و قوت آنها نیز عنوان خواهد شد.