تنش های محیطی در علوم زراعی
سال:1394 | دوره:8 | شماره:2 |تعداد مقالات:19

وقوع تنش خشکی در مرحله پر شدن دانه از ویژگی های بارز و غیرقابل اجتناب مناطق خشک و نیمه خشک است. این تحقیق به منظور بررسی اثر تنش کم آبی و نقش منابع جاری بر پر شدن دانه، فتوسنتز و تبادلات گازی انجام شد. آزمایش در سال زراعی 90-1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه رازی کرمانشاه با استفاده از طرح کرت های خردشده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمار آبیاری در دو سطح شامل تیمار عدم تنش (آبیاری در تمام مراحل رشدی) و تنش کم آبی (قطع آبیاری پس از مرحله گرده افشانی) در کرت های اصلی و ترکیب هشت رقم گندم بهار، پارسی، پیشتاز، پیشگام، چمران، زرین، سیوند، مرودشت و لاین DN-11 همراه با تیمارهای محدودیت منابع فتوسنتزی بوته در پنج سطح شامل شاهد (بدون محدودیت منابع فتوسنتزی)، حذف برگ پرچم، حذف بقیه برگ ها به غیراز برگ پرچم، حذف ریشک ها و سایه اندازی بر سنبله به صورت فاکتوریل در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تنش کم آبی پس از گرده افشانی عملکرد دانه را 22.2 درصد نسبت به شرایط کنترل کاهش داد و حذف منابع فتوسنتزی سبب کاهش عملکرد از طریق افت وزن دانه شد. در این شرایط سهم فتوسنتز سنبله در پر کردن دانه با 35.4 درصد بیشتر از نقش برگ پرچم و برگ های زیری (به ترتیب 18.6 و 18.5 درصد) بود و ریشک ها کمترین سهم را با 3.3 درصد در عملکرد دانه داشتند. طی تنش کم آبی، طول دوره پر شدن دانه کاهش یافت به طوری که از 35 روز در شرایط کنترل رطوبتی به 28 روز رسید ولی سبب افزایش سرعت پر شدن دانه شد. همچنین نتایج بیانگر افزایش سرعت فتوسنتز و تبادلات گازی در شرایط محدودیت منابع فتوسنتزی بود، این افزایش بیانگر نقش جبرانی سرعت فتوسنتز برگ های باقی مانده در جلوگیری از افت عملکرد است.

کلزا یکی از مهم ترین گیاهان روغنی است که نقش عمده ای در تامین روغن خوراکی دارد. به منظور تعیین بهترین رقم و میزان بذر در کلزا و خردل برای شرایط دیم سردسیر، این آزمایش با دو فاکتور به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار به مدت دو سال 85-1383 شامل دو رقم و میزان بذر در پنج سطح 2، 3.5، 5، 6.5 و 8 کیلوگرم در هکتار برابر با تراکم 50، 87، 125، 162 و 200 بوته در مترمربع در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم شیروان اجرا شد. ویژگی های درصد سبز شدن و استقرار بوته ها، تعداد روز تا گلدهی، ارتفاع بوته، تعداد روز تا رسیدگی، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه و عملکرد دانه ثبت گردید. اثر رقم بر کلیه ویژگی ها در سطح 1% معنی دار بود. اثر تراکم بوته بر ویژگی های تعداد روز تا رسیدگی، تعداد روز تا گلدهی و درصد سبز شدن و استقرار بوته در سطح 1% معنی دار بود. رقم Bard-1 با عملکرد دانه 814 کیلوگرم در هکتار از هیبرید Hyola-401 با 736 کیلوگرم در هکتار، عملکرد دانه بیشتری تولید کرد. بیشترین عملکرد دانه که برابر با821 کیلوگرم در هکتار بود، از میزان 6.5 کیلوگرم بذر در هکتار به دست آمد. بر طبق نتایج این آزمایش، مصرف 6.5 کیلوگرم بذر در هکتار جهت کاشت بهاره هیبرید Hyola-401 و خردل روغنی Bard-1 در شرایط دیم سردسیری مناسب به نظر می رسد. همچنین استفاده از ارقام دو صفر و زودرس خردل روغنی بر استفاده از ارقام کلزا در شرایط دیم مناطق سردسیر کشور ارجحیت دارد.

کرچک یکی از گیاهان روغنی فراموش شده است که کشت وکار آن فراز و نشیب های فراوانی را در جهان داشته است و با توجه به نقش کلیدی این گیاه در صنایع مختلف، آزمایشی به منظور بررسی اثر سالیسیلیک اسید و اسپرمین بر عملکرد و اجزای عملکرد کرچک تحت شرایط تنش خشکی، بر اساس طرح کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1391 انجام شد. رژیم آبیاری به عنوان کرت های اصلی بر اساس کلاس تشت تبخیر (0، 2.0 و 2.1%) و محلول پاشی اسید سالیسیلیک (0، 250 و 500 میکرو مول) و اسپرمین (0 و 10 میکرو مول و 1 میلی مول) بر روی اندام هوایی به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. تنش خشکی سبب کاهش تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در هر گیاه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، وزن 100 دانه و شاخص برداشت گردید. تیمارهای اسید سالیسیلیک و اسپرمین بر عملکرد و اجزا عملکرد کرچک تاثیر معنی داری داشتند. بیشترین عملکرد دانه مربوط به تیمار اسید سالیسیلیک با غلظت 250 میکرو مول بود. در این آزمایش اسید سالیسیلیک و اسپرمین سبب بهبود اثرات تنش خشکی گردید و اسید سالسیلیک تاثیر معنی دار بیشتری از اسپرمین بر عملکرد دانه نشان داد.

به منظور بررسی اثر محلول پاشی متانول و تنش خشکی بر عملکرد و برخی خصوصیات کمی و کیفی چغندرقند (رقم رسول) آزمایشی به صورت کرت های یک بار خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در اردیبهشت سال 1391 در مزرعه پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج واقع در ماهدشت کرج به اجرا درآمد. عامل محلول پاشی متانول با پنج سطح، شاهد (بدون محلول پاشی) و 7، 14، 21 و 28 درصد حجمی متانول بود. عامل آبیاری نیز دارای سه سطح بود، آبیاری نرمال (آبیاری پس از 40% تخلیه رطوبتی قابل دسترس)، تنش ملایم (آبیاری پس از 60% تخلیه رطوبتی قابل دسترس) و تنش شدید (آبیاری پس از 70% تخلیه رطوبتی قابل دسترس). محلول پاشی سه بار طی فصل رشد گیاه و با فواصل 14 روزه روی گیاه صورت گرفت. اولین محلول پاشی 80 روز پس از کاشت انجام شد. در این آزمایش صفات کمی و کیفی نظیر عملکرد ریشه، عملکرد بخش اندام هوایی، عملکرد شکر سفید، درصد ماده خشک ریشه، مقدار درصد قند، مقدار سدیم و پتاسیم و نیتروژن مضره، درصد قند ملاس، ضریب استحصال شکر سفید و درصد قند قابل استحصال مورد ارزیابی قرار گرفتند. بین سطوح مختلف متانول اختلاف معنی داری در عملکرد ریشه، عملکرد بخش هوایی، عملکرد شکر سفید، ضریب استحصال شکر سفید، درصد ماده خشک ریشه، ملاس و میزان سدیم و نیتروژن مضره مشاهده شد. بهترین سطح عملکرد ریشه و عملکرد بخش هوائی و عملکرد شکر سفید متعلق به تیمار 7 درصد حجمی متانول به ترتیب با 72.62، 61.76 و 9.91 تن در هکتار بود. بین سطوح آبیاری نیز اختلاف معنی داری در صفاتی مانند عملکرد ریشه، عملکرد بخش هوائی، درصد قند، درصد قند قابل استحصال، ضریب استحصال شکر سفید عملکرد شکر سفید، پتاسیم و نیتروژن مضره و درصد ماده خشک ریشه مشاهده شد.

آب یکی از مهم ترین عوامل موردنیاز برای رشد و نمو گیاهان است و هر دو گونه گیاه زراعی و علف هرز برای کسب آن با یکدیگر در حال رقابت هستند. به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی بر چگونگی رقابت خلر و تاج خروس وحشی، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و بر اساس آزمایش های سری های جانشینی در گلخانه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال 1391 صورت گرفت. تیمار های آزمایش شامل نسبت های مختلف کشت خلر- تاج خروس وحشی (100-صفر، 75-25، 50-50، 25-75 و صفر-100 درصد) و 4 سطح رطوبتی (100، 75، 50 و 25 درصد ظرفیت نگهداری آب گلدان) بودند. نتایج نشان داد که با افزایش شدت تنش خشکی از 100 به 25 درصد ظرفیت نگهداری آب گلدان، ماده خشک تولیدی کشت خالص هر دو گیاه خلر و تاج خروس وحشی با بیش از 95 درصد کاهش همراه بود (P<0.01). بررسی شاخص عملکرد نسبی هر دو گیاه، شاخص تهاجم نسبی و همچنین شاخص غالبیت نشان داد که در شرایط وجود رقابت بین دو گیاه، در سطوح بالای رطوبتی خاک (100 تا 50 درصد ظرفیت نگهداری آب گلدان) تاج خروس وحشی نسبت به خلر از قدرت رقابتی بیشتری برخوردار است. اگرچه خلر با کاهش بیشتر آب خاک به 25 درصد ظرفیت نگهداری آب گلدان بر تاج خروس وحشی برتری نشان داد، اما به نظر می رسد تحت این شرایط کشت خلر از نظر اقتصادی توجیه پذیر نخواهد بود.

به منظور بررسی روابط بین صفات زراعی برنج در شرایط غرقاب و تنش خشکی ژنوتیپ های برنج (6 رقم متحمل به تنش خشکی و 1 رقم بومی) در دو آزمایش جداگانه (غرقاب و خشکی) به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گنبدکاووس در سال 1389 در سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. فاکتور اصلی و فرعی به ترتیب تیمار کنترل علف های هرز در سه سطح (کنترل علف های هرز تا مرحله حداکثر پنجه زنی، کنترل علف های هرز از حداکثر پنجه زنی تا رسیدگی و بدون کنترل علف های هرز) و رقم در هفت سطح شیرودی، دم سیاه، IR70358-84-1-1، IR70358-84-1-2، IR83757-B-B-12-3، WAB56-125 و KORAL بودند. ارقام از لحاظ عملکرد و اجزای عملکرد در دو شرایط غرقاب و خشکی با یکدیگر اختلاف معنی داری داشتند. همچنین تفاوت عملکرد و اجزای عملکرد هر رقم در دو محیط معنی دار بود. مطالعه ضرایب همبستگی بین صفات در دو محیط غرقاب و خشکی نشان داد که در هر یک از شرایط متفاوت رطوبتی همبستگی عملکرد دانه با عملکرد کاه و کلش، شاخص برداشت، تعداد دانه پر در خوشه و تعداد پنجه بارور مثبت و معنی دار بود. نتایج رگرسیون مرحله ای نشان داد که در شرایط غرقاب به ترتیب صفات وزن خشک کاه و کلش و شاخص برداشت و در شرایط خشکی به ترتیب صفاتی نظیر شاخص برداشت و عملکرد کاه و کلش به عنوان ویژگی های مهم و تاثیرگذار بر عملکرد دانه وارد مدل نهایی رگرسیون چند متغیره شدند. ارزیابی میزان آثار مستقیم و غیرمستقیم اجزای عملکرد بر عملکرد دانه از روش تجزیه علیت نشان داد که در هر یک از شرایط متفاوت رطوبتی، تعداد دانه پر به دلیل اثر مستقیم مثبت و بالا و تعداد پنجه بارور به دلیل اثر غیرمستقیم از طریق تعداد دانه پر می تواند به عنوان مهم ترین صفات جهت افزایش عملکرد دانه موردتوجه قرار گیرد.

برنج از مهم ترین محصولات کشاورزی ایران و جهان است و خشکی یک عامل محدودکننده مهم در تولید این محصول است. اصلاح برای تحمل به خشکی می تواندیک روش موثر برای بهبود و پایداری عملکرد در مناطق کم آب باشد. به منظور بررسی تحمل به خشکی، آزمایشی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی و به صورت فاکتوریل با سه تکرار در شرایط کشت هیدروپونیک در آزمایشگاه اصلاح نباتات دانشگاه گنبدکاووس در سال 1391 به اجرا درآمد. ترکیب 22 ژنوتیپ برنج به همراه دو تیمار خشکی (شاهد و 5- بار) به صورت فاکتوریل به عنوان تیمارهای موردبررسی در نظر گرفته شدند. خصوصیات موردمطالعه شامل قطر ریشه، وزن ریشه، تعداد ریشه، طول ریشه، وزن ساقه، طول ساقه، زیست توده و کد ژنوتیپی (میزان تحمل نسبی ژنوتیپ ها به خشکی) بود. تجزیه واریانس نشان داد تفاوت بسیار معنی داری (0.01) بین ژنوتیپ ها ازنظر کلیه صفات وجود داشت. وجود اختلاف معنی دار میانگین صفات بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ های موردمطالعه بود. در تجزیه خوشه ایبر اساس صفات گیاهچه ای، ژنوتیپ هایی که با رقم متحمل Bala در یک گروه قرار گرفتند گروه متحمل و ژنوتیپ هایی که با رقم نسبتا حساس Azucena دسته بندی شدند، گروه حساس نامیده شدند. رگرسیون مرحله ای با در نظر گرفتن زیست توده به عنوان متغیر وابسته و سایر صفات به عنوان متغیرهای مستقل نشان داد که در شرایط تنش خشکی صفات وزن ساقه ووزن ریشه (R2=0.61) به ترتیب بیشترین تاثیر را بر صفت زیست توده داشتند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که با توجه به وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ های موردمطالعه، می توان از آن ها در جهت افزایش تحمل به خشکی در ارقام پر محصول برنج استفاده نمود.

به منظور بررسی عملکرد و اجزای آن و تعیین مهم ترین صفات موثر بر عملکرد، هفت ژنوتیپ آفتابگردان تحت دو شرایط آبیاری نرمال و تنش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی هرکدام با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه بیرجند در سال زراعی 90-1389 کشت شدند. تیمارهای آزمایش عبارت از دو سطح نرمال و تنش بودند. صفات مورداندازه گیری عبارت از عملکرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد دانه در طبق، قطر طبق، ارتفاع بوته، طول و عرض برگ، تعداد برگ، قطر بالا و پایین ساقه، طول دمبرگ، فاصله طبق تا زمین و فاصله بلندترین نقطه ساقه از زمین بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس ساده نشان داد که صفات فاصله طبق تا زمین، قطر پایین ساقه، تعداد برگ، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه در هردو شرایط اختلاف معنی داری را در بین ارقام موردمطالعه داشتند. تجزیه واریانس مرکب نشان داد که ژنوتیپ های موردنظر ازلحاظ کلیه صفات به استثنای طول برگ تفاوت معنی داری را باهم در هر دو محیط دارند و اثرات تنش بر روی صفات عملکرد، وزن هزار دانه و قطر طبق معنی داراست.در شرایط نرمال همبستگی عملکرد با صفات تعداد دانه در طبق، فاصله بالاترین نقطه ساقه از زمین، طول و عرض برگ، طول دمبرگ، قطر بالا و پایین ساقه، وزن هزار دانه و قطر طبق و در شرایط تنش همبستگی عملکرد تنها با تعداد دانه در طبق معنی دار شد. نتایج رگرسیون چندگانه نشان داد که تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، قطر طبق و طول دمبرگ تاثیرگذارترین صفات بر عملکرد در دو شرایط هستند. تجزیه علیت تعداد دانه در طبق را موثرترین صفت در عملکرد دانه نشان داد. تجزیه به عامل ها باعث شناسایی 3 عامل (توجیه 79.37 درصد از تغییرات کل داده ها) در شرایط نرمال و 5 عامل (توجیه 86.88 درصد از تغییرات کل داده ها) در شرایط تنش گردید. تجزیه خوشه ای ارقام را به ترتیب در دو و سه دسته در شرایط نرمال و تنش دسته تقسیم بندی نمود.

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و ارزیابی ژنوتیپ های چغندرقند ازنظر تحمل به تنش خشکی، پژوهشی در دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز به صورت آزمایشگاهی و در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی در سال 1386 انجام گرفت. در بخش آزمایشگاهی از آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با سه تکرار استفاده شد که دو فاکتور موردمطالعه عبارت از 49 ژنوتیپ (44 هیبرید تست کراس و 5 شاهد) و 5 سطح تنش خشکی (صفر، -2.5، 5-، -7.5، 10- بار) بودند. پژوهش مزرعه ای بر پایه طرح لاتیس مربع (7×7) با سه تکرار انجام یافت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس آزمایشگاهی و مزرعه ای نشان داد که درصد جوانه زنی، طول ساقه چه و ریشه چه، وزن تر ساقه چه و ریشه چه، وزن خشک ساقه چه و ریشه چه در بین ژنوتیپ های چغندرقند و سطوح مختلف خشکی تفاوت معنی دار داشتند. ژنوتیپ های متحمل به خشکی در شرایط آزمایشگاه (ژنوتیپ های شماره 1، 10، 22، 23، 32، 41 و 49) با میانگین صفات درصد جوانه زنی، وزن خشک ساقه چه و وزن خشک ریشه چه به ترتیب با 43.29 درصد، 4.22 میکروگرم و 2.75 میکروگرم نسبت به سایر گروه ها برتری داشتند. در مورد صفات مزرعه ای گروه متحمل به تنش خشکی (ژنوتیپ های 11، 19، 21، 15 و 43) با میانگین صفت عملکرد قند سفید 10.18 تن در هکتار نسبت به گروه حساس با 5.84 تن در هکتار عملکرد قند سفید برتری داشت. طبق کلاستربندی بر اساس صفات موردمطالعه در پژوهش آزمایشگاهی، ژنوتیپ های چغندرقند در پنج گروه قرار می گیرند و در پژوهش مزرعه ای ژنوتیپ های چغندرقند به چهار گروه تقسیم شدند. این موضوع بیانگر تنوع ژنتیکی برای تحمل به خشکی در ژنوتیپ های مورد بررسی است. صفات درصد جوانه زنی و وزن خشک ریشه چه در شرایط تنش می توانند به عنوان صفاتی موثر در انتخاب ژنوتیپ های متحمل به خشکی در مزرعه مورد توجه قرار گیرند.

به منظور شناسایی لاین های گندم متحمل به تنش خشکی، 67 لاین اینبرد نوترکیب به همراه والدینشان (روشن و سوپرهد) در دو آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو تکرار در شرایط نرمال و تنش خشکی در سال 91-1390 بررسی شدند. برای شناسایی لاین های متحمل به خشکی از هفت شاخص تحمل و حساسیت به خشکی (میانگین محصول دهی، میانگین هندسی محصول دهی، شاخص تحمل تنش، شاخص عملکرد، شاخص پایداری عملکرد، شاخص تحمل و شاخص حساسیت تنش)، تحلیل عاملی و نمره تحمل تنش استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس، اختلاف معنی داری را بین لاین ها ازلحاظ عملکرد دانه و شاخص های تحمل و حساسیت به خشکی در شرایط تنش و بدون تنش نشان داد. نمره تحمل تنش در جداسازی گروه A از سایر گروه ها (B، C، D) موفق بود. بر اساس نمره تحمل تنش و تحلیل عاملی لاین های 139، 69، 19، 23، 149، 117، 27، 181 و 94 به عنوان لاین های متحمل به تنش خشکی برای بررسی بیشتر انتخاب شدند.

یولاف به عنوان یکی از غلاتی که در اغلب نقاط دنیا کشت می گردد، دارای خواص غذایی و دارویی بسیاری است و این ظرفیت را دارد که در ایران نیز به طور اقتصادی کشت وکار شود، اما همانند بسیاری دیگر از محصولات زراعی تنش خشکی می تواند ازجمله موانع توسعه و تولید مطلوب آن باشد. لذا به منظور مطالعه تحمل خشکی 25 ژنوتیپ یولاف، مطالعه ای در سال زراعی 92-1391 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در شرایط تنش خشکی و نرمال رطوبتی در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه انجام شد. بر اساس عملکرد دانه در شرایط بدون تنش و دارای تنش خشکی، 14 شاخص مختلف تحمل و حساسیت به خشکی محاسبه شد. نتایج حاکی از وجود همبستگی معنی دار مثبت و بالایی بین MP، GMP، STI، YI، HAM، K1STI و K2STI با عملکرد دانه در هر دو شرایط بود که نشان دهنده مناسب بودن آن ها برای غربال گری ژنوتیپ های متحمل به خشکی است. بر اساس تمامی محاسبات و تجزیه های آماری انجام شده ازجمله شاخص ها، روش رتبه بندی، تجزیه به مولفه های اصلی، بای پلات و تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ های Ufrgs948886 و Euro به عنوان ژنوتیپ های با عملکرد بالا تحت هر دو شرایط دارای تنش و بدون تنش خشکی شناسایی شدند.

شوری در حال تبدیل شدن به یک مشکل جدی در نقاط مختلف جهان است. شوره زارها سه برابر بزرگ تر از زمین مورداستفاده برای کشاورزی می باشد. ازاین رو به منظور بررسی اثر شوری بر برخی شاخص های مورفولوژیک و بیوشیمیایی در ژنوتیپ های گندم آزمایشی در شرایط کشت هیدروپونیک در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل دو سطح شوری (شاهد و هدایت الکتریکی 6 دسی زیمنس بر مترمربع) و سه ژنوتیپ [دو لاین موتانت T-67-60)، (T-65-7-1 و رقم طبسی] بودند. ابتدا بذور لاین های موتانت T-65-7-1 و T-67-60 و طبسی برای داشتن گیاهچه های عاری از هرگونه آلودگی ضدعفونی گردید. سپس بذور روی کاغذ صافی مرطوب درون پتری دیش در شرایط تاریک انکوباتور به مدت 3 روز در دما 1±24 سانتی گراد کشت شدند. پس ازآن انتقال گیاهچه ها در محیط مایع یوشیدا به روش هیدروپونیک در شرایط تیمار شوری و شاهد قرار گرفتند. صفات مورد ارزیابی شامل وزن تر و خشک ساقه و ریشه و طول ساقه و ریشه به عنوان صفات مورفولوژیک و میزان اسید آسکوربیک، آنزیم لیپوکسیژناز (LOX)، کلروفیل و شاخص اکسیداسیون سلولی (TBARM) به عنوان خصوصیات بیوشیمیایی اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که تنش شوری بر رشد گیاه تاثیر منفی دارد. با اعمال شوری میزان LOX، TBARM، اسید آسکوربیک و کلروفیل در ژنوتیپ های موردمطالعه اختلاف معنی داری نشان داد. بیشترین میزان تغییرات LOX و TBARM مربوط به رقم طبسی و کمترین مقدار مربوط به لاین T-67-60 بود. با توجه به همبستگی منفی بین میزان TBARM، LOX و کلروفیل با تحمل به شوری، چنین به نظر می رسد که لاین موتانت T-67-60 تحمل بیشتری در مقایسه با ژنوتیپ های دیگر داشت.

این تحقیق به منظور مطالعه تغییرات عملکرد و اجزای عملکرد لاین های امیدبخش جو در شرایط شوری آب آبیاری، با هدایت الکتریکی 10 دسی زیمنس بر متر، در مزرعه آزمایشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی یزد، واقع در اردکان، در سال زراعی 92-1391 به اجرا در آمد. طرح در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد که در آن، 18 لاین امیدبخش جو به همراه دو لاین شاهد (EMBS-89-18 و لاین شماره 4 شوری) موردبررسی قرار گرفتند. صفات درصد سبز مزرعه، ارتفاع بوته، تعداد پنجه-های بارور و نابارور در واحد سطح، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، عملکرد سنبله، وزن دانه، وزن هکتولیتر دانه، میزان پروتئین، فسفر و خاکستر دانه اندازه گیری شد. تنش شوری بر درصد سبز مزرعه تاثیر نداشت، اما اختلاف بین لاین ها در ارتباط با اغلب صفات موردمطالعه، معنی دار بود. بااین حال، تمامی لاین های آزمایشی بر اساس عملکرد و اجزای آن، به چهار گروه تقسیم شدند. 6 لاینکه به همراه لاین شاهد EMBS-89-18 در یک گروه قرار گرفتند، عملکرد بیشتری تولید نمودند که می توان این آن ها را برای کشت در نقاط شور موردمطالعه بیشتر قرار داد. همچنین بر اساس خصوصیات زراعی می توان گفت صفاتی نظیر ارتفاع کمتر بوته، توانایی پنجه زنی محدود و زودرس و اجزای زایشی بیشتر در هر سنبله و وزن هزار دانه زیادتر می توانند به عنوان معیاری برای شناسایی و انتخاب ژنوتیپهای از جو که دارای تحمل بیشتری نسبت به شرایط شور هستند، مورداستفاده قرار گیرد. طبق نتایج رگرسیون مرحله ای وزن هزار دانه در اولین مرحله 52 درصد تنوع موجود برای عملکرد دانه در بوته را توجیه نمود که شاید بتوان گفت وزن هزار دانه، مهم ترین جزء عملکرد در شرایط شور بوده است.

شوری منابع آب وخاک از مهم ترین مشکلات کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک ایران است. برای بررسی تاثیر شوری آب آبیاری بر فیلوکرون و سرعت ظهور برگ ارقام جو، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1389 انجام شد. عامل های موردبررسی شامل ارقام جو در سه سطح (لیسیوی، ماکویی و سهند) و شوری آب آبیاری در گلدان ها در چهار سطح {صفر یا استفاده از آب معمولی به عنوان شاهد، آبیاری با شوری های 20، 40 و 60 میلی مولار با استفاده از نمک (NaCl) } بود. صفاتی مانند سرعت ظهور برگ، فیلوکرون، تعداد برگ، ماده خشک برگ و شاخص سطح برگ مطالعه شدند. نتایج نشان داد فیلوکرون (فاصله زمانی بین ظهور دو برگ متوالی)، تحت تاثیر شوری، رقم و اثر متقابل این دو عامل قرار گرفت. افزایش شوری منجر به افزایش فیلوکرون و کاهش سرعت ظهور برگ ها شد. ولی بین ارقام از این نظر تفاوت معنی داری وجود داشت. سرعت ظهور برگ ها در رقم سهند بیشتر از دیگر ارقام موردبررسی بود. مقایسه میانگین ترکیب تیماری نوع آب آبیاری در ارقام موردبررسی نشان داد که بالاترین فیلوکرون به رقم لیسیوی در آبیاری با آب با شوری 60 میلی مولار و کمترین آن به آبیاری با آب معمولی در رقم سهند تعلق داشت. شوری آب آبیاری سبب کاهش شاخص سطح برگ شد. در تمامی سطوح شوری، روند تغییرات شاخص سطح برگ تا 24 روز بعد از کاشت، تقریبا از روند مشابهی تبعیت کرد. از 24 تا 64 روز بعد از کاشت، شاخص سطح برگ از روند صعودی برخوردار بود به طوری که در 64 روز بعد از کاشت مقدار این شاخص به حداکثر رسید و سپس تا 74 روز بعد از کاشت به آرامی کاهش یافت. این کاهش ممکن است با افزایش سن برگ ها، سایه اندازی بوته ها روی هم و رقابت بر سر نور و دیگر منابع در ارتباط باشد. بیشترین شاخص سطح برگ (1.95) به ترکیب تیماری آبیاری با آب معمولی در رقم سهند و کمترین آن (0.89) به بالاترین سطح از شوری آب آبیاری در رقم لیسیوی تعلق داشت. شوری آب آبیاری منجر به کاهش تعداد و وزن خشک برگ ها شد. به نظر می رسد برای تسریع در سرعت ظهور برگ، افزایش شاخص سطح برگ و تعداد برگ ها می توان پیشنهاد نمود که در شرایط آبیاری با آب شور، از رقم سهند استفاده شود.

به منظور بررسی اثرات کاربرد خارجی سالیسیلیک اسید (SA) بر رشد و برخی پاسخ های فیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاه نیشکر تحت تنش شوری آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار تحت شرایط گلخانه ای در موسسه تحقیقات و آموزش توسعه نیشکر خوزستان در سال زراعی 92-1391 اجرا گردید. تیمار های آزمایشی شامل سه سطح شوری آب آبیاری (1>ECW، ECW=3، ECW=6 دسی زیمنس بر متر) و چهار غلظت SA (صفر، 0.5، یک و 1.5 میلی مولار) بودند. نتایج این تحقیق نشان داد که تنش شوری و کاربرد SA در مرحله رویشی اثر معنی داری بر شاخص های مختلف فیزیولوژیک و بیوشیمیایی و هم چنین مرفولوژیک گیاه نیشکر داشت. کاربرد SA در فاز رویشی به صورت محلول پاشی موجب بهبود میزان ارتفاع، وزن تر اندام هوایی، وزن تر ریشه و کاهش نفوذپذیری نسبی غشاء شد. تیمارمحلول پاشی با SA با غلظت یک میلی مولار به ترتیب موجب افزایش 11.38، 8.88، 18.23، 10.61، 55.80 درصدی ارتفاع، وزن تر اندام هوایی، وزن تر ریشه، وزن خشک کل، نسبت پتاسیم به سدیم برگ و کاهش 15.28 درصدی نفوذپذیری نسبی غشاء سلولی در مقایسه با عدم کاربرد SA (شاهد) شد. SA در غلظت 1.5 میلی مولار به دلیل تغییر صفات فیزیولوژیک گیاه نسبت به تیمار 0.5 و یک میلی مولار تاثیر مثبت کمتری در شرایط تنش شوری داشت. نتایج بیانگر آن است که کاربرد SA با غلظت یک میلی مولار در لیتر در کاهش عوارض تنش شوری موثر بوده و در شرایط آب و خاک مشابه کاربرد آن در نیشکر به صورت محلول پاشی تا شوری 3 dS/m می تواند مفید باشد.

کاربرد برخی از مواد شیمیایی مانند تریازول ها می تواند در تخفیف تنش های محیطی ازجمله سرما موثر باشد. به همین منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. غلظت های مختلف پاکلوبوترازول (0، 10، 20 میلی گرم در لیتر) قبل از اعمال سرما در محیط ریشه روی گیاهچه های کوشیا تیمار شد و سپس گیاهان در شرایط کنترل شده در معرض دماهای یخ زدگی (0، 3-، 6-، 9-، 12- و 16- درجه سانتی گراد) قرار گرفتند. قبل از اعمال دماهای یخ زدگی قند محلول برگ، پرولین، فنل کل، رنگ دانه های فتوسنتزی و مهار فعالیت رادیکال (1, 1-diphenyl-2-picrylhydrazyl) DPPH اندازه گیری شد. پس از اعمال دماهای یخ زدگی پایداری غشاء سلولی از طریق اندازه گیری نشت الکترولیت ها و درجه حرارت کشنده برای 50% نمونه ها بر اساس نشت الکترولیت ها (LT50el) تعیین شد. درصد بقا و رشد مجدد گیاهان نیز سه هفته پس از بازیابی گیاهان در شرایط طبیعی تعیین شد. نتایج نشان داد که با کاهش دما تا 9- درجه سانتی گراد میزان نشت الکترولیت ها ثابت ماند و کاهش دما به 12- درجه سانتی گراد موجب افزایش شدید نشت الکترولیت ها گردید. همچنین درصد بقا نیز تا دمای 9- درجه سانتی گراد تحت تاثیر قرار نگرفت ولی کاهش دما به 12- درجه سانتی گراد موجب کاهش معنی دار آن گردید. کاربرد پاکلوبوترازول باعث افزایش میزان کلروفیل a و b، مهار فعالیت رادیکال DPPH و درصد بقا شد ولی میزان پرولین، کربوهیدرات های محلول، فنل کل و میزان نشت الکترولیت ها را کاهش داد. برهمکنش دما و توده بر مجموع رنگ دانه ها حاکی از افزایش آن ها در توده بروجرد در غلظت 20 میلی گرم در لیتر پاکلوبوترازول بود و میزان پرولین و کربوهیدرات ها در توده سبزوار و عدم کاربرد پاکلوبوترازول به طور معنی داری بیشتر از سایر تیمارها بود. درمجموع کاربرد غلظت های 10 و 20 میلی گرم در لیتر پاکلوبوترازول در شرایط یخ زدگی از کاهش شدید درصد بقا ممانعت کرد.

حلفه یکی از خطرناک ترین علف های هرز در نخلستان ها و صنعت نیشکر خوزستان است. شناخت هر چه بهتر تاثیر تنش های محیطی بر قابلیت تکثیر رویشی و جوانه زنی ریزوم های این علف هرز می تواند به کنترل آن کمک نماید. به همین جهت دو آزمایش جداگانه بر پایه طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار و 6 سطح مختلف خشکی (صفر، -0.3، -0.6، -0.9، -1.2 و -1.5 مگاپاسکال) با استفاده از پلی-اتیلن گلیکول 6000، و 6 سطح شوری (صفر، 3، 6، 9، 12 و 15 دسی زیمنس بر متر) با استفاده از کلرید سدیم، در آزمایشگاه تحقیقاتی موسسه تحقیقات و آموزش توسعه نیشکر و صنایع جانبی خوزستان انجام شدند. در این آزمایش ریزوم های 5 سانتی متری این گیاه با قطر 3-2 میلی متر در ژرمیناتوری با شرایط دمایی 30.22 درجه سانتی گراد و شرایط نوری 16.8 ساعت (شب/ روز) تحت تاثیر تیمارهای فوق قرار داده شدند. نتایج نشان داد که با افزایش شدت تنش های خشکی و شوری درصد و سرعت جوانه زنی ریزوم ها به طور معنی داری نسبت به شاهد کاهش یافتند (P<0.01). طبق برآورد مدل لجستیک سه پارامتری میزان شوری و خشکی لازم برای کاهش 50 درصدی حداکثر میزان جوانه زنی ریزوم های حلفه به ترتیب 6.42 دسی زیمنس بر متر و -0.96 مگاپاسکال بود. طبق یافته های این تحقیق، ریزوم های حلفه در شرایط تنش شوری و خشکی قادر به جوانه زنی بودند که حاکی از دردسرساز بودن این علف هرز در شرایط تنش های مذکور است.

به منظور ارزیابی تاثیر تنش خشکی بر برخی خصوصیات مرفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه دارویی گل گاوزبان Echium amoenum، آزمایشی در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با چهار تکرار در گلخانه تحقیقاتی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی اجرا گردید. در این آزمایش اثر سطوح مختلف خشکی شامل آبیاری در حد ظرفیت زراعی به عنوان تیمار شاهد و آبیاری پس از تخلیه 25، 50 و 75 درصد آب قابل استفاده گیاه بر خصوصیات کمی (طول و عرض برگ، طول ریشه، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی) و کیفی (میزان پرولین و قندهای محلول کل) در مرحله رشد رویشی در شرایط گلخانه مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که خشکی موجب کاهش معنی دار صفات مورفولوژیک موردمطالعه (به استثناء طول ریشه) شده است، درحالی که غلظت پرولین و قندهای محلول کل برگ با افزایش سطوح تنش خشکی به طور معنی داری در مقایسه با شاهد افزایش یافت. نتایج نشان داد که تجمع پرولین و قندهای محلول شاخص خوبی برای تحمل خشکی می باشد. با افزایش سطوح تنش خشکی میزان پرولین برگ بیش از 5 برابر نسبت به تیمار شاهد افزایش یافت. همچنین افزایش شدت تنش خشکی از تیمار شاهد (عدم تنش) تا تیمار تخلیه 75% آب قابل دسترس محتوای قندهای محلول برگ را نسبت به تیمار شاهد به میزان 2 برابر افزایش داد. به طورکلی نتایج نشان داد این گیاه از طریق تنظیم اسمزی خشکی را تحمل کرده و این مکانیسم در بقای گیاه در شرایط تنش خشکی نقش داشته است.

به منظور بررسی عملکرد پانزده ژنوتیپ کلزا در شرایط تنش خشکی و ارزیابی ژنوتیپ ها با استفاده از شاخص های مقاومت به خشکی، آزمایشی در سال زراعی 92-1391 به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در شرایط آبی و دیم در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه انجام شد. شاخص های حساسیت به تنش، تحمل، میانگین هارمونیک، میانگین هندسی تولید، متوسط تولید، تحمل تنش، عملکرد و پایداری عملکرد بر اساس عملکرد دانه در هر دو شرایط محاسبه شدند. تجزیه مرکب عملکرد دانه نشان داد که محیط به طور معنی داری بر روی عملکرد تاثیر گذاشته به طوری که میانگین عملکرد در محیط دیم کمتر از محیط آبی بود. بین ژنوتیپ های موردبررسی اختلاف معنی داری ازنظر شاخص ها و عملکرد در هر دو شرایط وجود داشت. بررسی همبستگی شاخص ها نشان داد که شاخص های میانگین بهره وری، میانگین بهره وری هندسی و تحمل تنش با عملکرد در هر دو شرایط، همبستگی بالایی داشته و بر اساس نمودار سه بعدی این شاخص ها، ژنوتیپ های HW113، L146 و L201 مناسب ترین ژنوتیپ ها برای هر دو شرایط در نظر گرفته شدند. با توجه به نمودار بای پلات حاصل از دو مولفه اصلی اول و دوم نیز، ژنوتیپ های HW113، L146 و L201 نسبت به سایر ژنوتیپ ها دارای تحمل بیشتری به تنش خشکی بوده و ژنوتیپ های L72 و OPERA حساس ترین ژنوتیپ ها به شرایط تنش خشکی شناخته شدند.