چغندرقند
سال:1387 | دوره:24 | شماره:2 |تعداد مقالات:9

به منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ در محیط و پایداری ارقام از نظر صفات مختلف زراعی، هشت رقم منوژرم چغندرقند در 11 منطقه مهم چغندرکاری کشور شامل کرج، مشهد، میاندوآب، اصفهان، شیراز، کرمانشاه، کرمان، همدان، مغان، خوی و بروجرد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار به مدت سه سال (83-1381) مورد مطالعه قرار گرفتند. ارقام تجارتی شامل رسول، شیرین، یونیورس، اربیس و هیبریدهای 276، 7112 ، 436 و 428 بود. پس از تجزیه واریانس ساده و مرکب، شاخص های پایداری شامل ضریب تغییرات محیطی، واریانس محیطی، ضریب رگرسیون خطی، میانگین مربعات انحراف از رگرسیون برای شش صفت عملکرد ریشه، درصد قند، عملکرد قند ناخالص، عملکرد شکر سفید، میزان سدیم مضر در ریشه و ضریب استحصال محاسبه گردید. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین میانگین مناطق و سال های مختلف برای کلیه صفات مورد بررسی تفاوت معنی داری وجود دارد. ارقام مختلف فقط از نظر صفت عملکرد ریشه با یکدیگر اختلاف معنی دار در سطح احتمال پنج درصد نشان دادند. تفاوت میانگین اثرات متقابل مکان در سال و سال در رقم برای صفات مختلف معنی دار گردید. ولی تفاوت میانگین اثرات متقابل رقم در مکان در سال و رقم در مکان برای هیچ یک از صفات مورد مطالعه، معنی دار نگردید. مقایسه میانگین مربوط به صفات کمی و کیفی در ارقام مختلف نشان داد که ارقام یونیورس، اربیس و هیبرید 276 نسبت به سایر ارقام برتری دارند. نتایج حاصل از تجزیه پایداری برروی صفات مختلف، بیان گر پایداری بیشتر ارقام یونیورس و هیبرید 276 در مقایسه با سایر ارقام بود.

این بررسی با هدف ارزیابی تحمل به خشکی ژنوتیپ های چغندرقند با استفاده از شاخص های تحمل به خشکی در طی سال های 1381 و 1383 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی فارس (زرقان) و در طی سال های 1381 لغایت 1383 در ایستگاه مهندس مطهری کمال آباد کرج انجام گردید. آزمایش به صورت طرح کرت های خرد شده با پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. کرت های اصلی به سه تیمار عدم تنش، تنش ملایم و تنش شدید خشکی (به ترتیب تامین 100، 75 و 50 درصد نیاز آبی) و کرت های فرعی به 10 ژنوتیپ چغندرقند اختصاص یافتند. شاخص های تحمل به تنش  (STI)، تحمل به خشکی(TOL) ، حساسیت به تنش (SSI)، میانگین هندسی بهره وری(GMP) ، میانگین حسابی بهره وری (MP)، میانگین هارمونیک (HARM) و نسبت افت عملکرد (S) با استفاده از عملکرد قند در شرایط تنش (SYs) و بدون تنش (SYp) محاسبه گردیدند. همبستگی مثبت و معنی دار بین عملکرد قند در شرایط تنش و عدم تنش و برخی از شاخص های محاسبه شده نشان داد که در منطقه زرقان و در شرایط تنش ملایم و شدید شاخص های STI، GMP، MP و HARM و در منطقه کرج در تنش ملایم شاخص های STI، GMP،MP  و HARM و در تنش شدید شاخص های STI، GMP و HARM مناسب ترین شاخص ها هستند. با توجه به این شاخص ها وSYs  و SYp بالا و هم چنین نمودار چند متغیره بای پلات مشخص شد که در زرقان ژنوتیپ های 7221-I-79 و MST261*W-7221-I-79 در تنش ملایم و7221-I-79  در تنش شدید و در کرج ژنوتیپ های MSTC2*W-7221-I-79 و 7221-I-79 در تنش ملایم و MSTC2*W-7221-I-79 و BP ـ مشهد در تنش شدید برترین ژنوتیپ های مورد آزمایش هستند. توزیع ژنوتیپ ها در فضای بای پلات وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ ها نسبت به تنش خشکی را نشان داد.

آفات پروانه ای چغندرقند باعث خسارت شدید این محصول در اکثر نواحی زیر کشت دنیا به خصوص در ایران می شوند. به دلیل محدود بودن منابع ژنتیکی مقاومت به حشرات زیان آور و سیستم چند ژنی مقاومت به این صفت، تهیه ارقام مقاوم به آفات آن از طریق اصلاح کلاسیک مشکل است. بهبود بیوتکنولوژیکی از طریق انتقال ژن های مختلف از جمله ژن های Bt می تواند یک استراتژی مکمل و جایگزین برای مبارزه با آفات چغندرقند به حساب آید. دو رقم دیپلوئید 7233 و HM1990 جهت تراریختی به کمک Agrobacterium tumefasiens سویه GV3101 حاوی پلاسمید pBI35Scry حامل ژن cry1Ab تحت کنترل راه اندازCaMV 35S  و ژن گزینشگر nptII استفاده شد و برگ حاوی پایه جوانه به عنوان ریز نمونه در تراریختی بکار رفت. جوانه های تراریخت احتمالی در محیط کشت حاوی غلظت های مختلف کانامایسین غربال شدند. آنالیزPCR ، حضور ژن cry1Ab را در بیش از 50 درصد گیاهچه های مقاوم به کانامایسین نشان داد. آنالیز لکه گذاری نقطه ای (dot blotting) درج حداقل یک نسخه از تراژن در ژنوم گیاهان تراریخته را تایید کرد. آنالیز وسترن با استفاده پادتن پلی کلونال اختصاصی Cry1Ab، حضور پروتئین هدف با اندازه مورد انتظار 67kDa را در لاین های تراریخته T0 مورد بررسی نشان داد. بر اساس نتایج حاصل از آزمایش زیست سنجی با استفاده از لارو کرم برگخوار پرودنیا(Spodoptera littoralis) ، گیاهان تراریخته مقاومت بهبود یافته ای بر علیه آفت، با مرگ و میر 70-37 درصد در طول یک هفته، نشان دادند.

این تحقیق به منظور بررسی و ارزیابی اثر سیستم های مختلف آبیاری و مقادیر مختلف کود نیتروژن بر عملکرد و کارایی مصرف آب آبیاری چغندرقند در ایستگاه تحقیقات اکباتان در همدان، در دو سال زراعی 1382 و 1383 انجام شد. آزمایش به صورت طرح کرت های یکبار خرد شده (اسپلیت پلات) در سه تکرار انجام شد که سه سیستم مختلف آبیاری بارانی (کلاسیک)، نشتی (هیدروفلوم) و قطره ای نواری (تیپ) در کرت های اصلی و پنج سطح کود نیتروژن شامل صفر، 60، 120، 180 و 240 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار در کرت های فرعی منظور شدند. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که اثر مصرف مقادیر کود نیتروژن بر عملکرد ریشه، عملکرد شکر و عملکرد شکر سفید در سطح اعتماد یک درصد معنی دار است. اثر سیستم های آبیاری بر عملکرد ریشه و عملکرد شکر به ترتیب در سطح اعتماد یک و پنج درصد معنی دار بود. مقادیر مختلف کود نیتروژن برکارایی مصرف آب آیباری در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. اثر سیستم های آبیاری و اثر متقابل سیستم ها و مقادیر مختلف کود نیتروژن بر کارایی مصرف آب آبیاری معنی داری نشد. کارایی مصرف آب آبیاری به ترتیب سیستم ها: قطره ای نواری، بارانی و نشتی کاهش یافت. میزان مصرف آب در سیستم آبیاری قطره ای نسبت به نشتی 8/45 و نسبت به بارانی به طور میانگین 8/36 درصد کاهش نشان داد و در مصرف آب آبیاری سیستم آبیاری بارانی نسبت به سیستم آبیاری نشتی نیز به طور میانگین 2/22 درصد کمتر بود.

به منظور ارزیابی کارآیی مدل های تجربی رقابت در شبیه سازی عملکرد چغندرقند در تداخل با تاج خروس، آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. فاکتورها شامل پنج تراکم تاج خروس (1، 4، 8، 12 و 16 بوته در هر متر طول از هر ردیف کشت) و زمان سبز شدن تاج خروس شامل چهار سطح (همزمان، 10، 20 و 30 روز پس از سبزشدن چغندرقند) به همراه شاهد بدون علف هرز بود. داده های عملکرد ریشه توسط چهار مدل رگرسیونی غیرخطی تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که با افزایش تراکم و سبز شدن زودتر علف هرز،LAI  چغندرقند کاهش یافت و تاثیر تراکم علف هرز مهم تر بود. در تمام تیمارهای برخوردار از چغندرهای با کمترین LAI، تاج خروس بیشترین LAI را داشت. حضور تمام فصل 16 بوته تاج خروس در هر متر طول، عملکرد ریشه چغندرقند را از 75 تن در هکتار در شاهد به 58 تن در هکتار کاهش داد. افزایش هر واحد علف هرز مازاد بر تراکم هشت بوته در هر متر طول توانست عملکرد قند را 3/1 تن در هکتار در فاصله تراکمی 12-8 و 3/0 تن در هکتار در فاصله تراکمی 16-12 بوته در هر متر طول کاهش دهد. در بین مدل های تجربی رقابت، مدل دو پارامتری کوزنس از کارآیی بالاتری در شبیه سازی عملکرد ریشه چغندرقند برخوردار بود. در مدل اخیر، میانگین درصد خطا از 4/1 درصد بر مبنای عملکرد ریشه به 36/9 درصد بر مبنای عملکرد قند افزایش یافت.

به منظور تعیین میزان هزینه تاخیر در انجام عملیات ماشینی و بررسی اثر آن در مراحل مختلف تولید بر عملکرد چغندرقند در استان فارس با استفاده از روش نمونه گیری ساده تصادفی، تعداد 227 نفر از چغندرکاران مناطق اقلید، مرودشت و فسا انتخاب و در سال 1385 نسبت به جمع آوری آمار و اطلاعات لازم اقدام گردید. نتایج مطالعه نشان داد که عدم انجام به موقع عملیات شخم، لولر، کودپاشی قبل از کاشت و کاشت چغندرقند بازای هر روز تاخیر به ترتیب برابر با 12237، 3147، 881 و 2622 ریال در هکتار هزینه دربردارد. هم چنین، هزینه به موقع انجام نشدن عملیات کودپاشی در زمان داشت، سمپاشی و کولتیواتور زنی در مزارع چغندرقند بازای یک روز تاخیر بترتیب 881، 1101 و 3671 ریال در هکتار بود. متغیرهای مستقل بکار رفته در تابع تولید مناطق مختلف اقلید، مرودشت و فسا توانستند به ترتیب 66، 82 و 77 درصد از تغییرات متغیر وابسته عملکرد چغندرقند را تبیین نمایند. نتایج محاسبات کشش تولید در رابطه با تعداد روزهای تاخیر در عملیات ماشینی در مزارع چغندرقند نشان داد که تعداد روزهای تاخیر در عملیات ماشینی مربوط به فعالیت های کاشت، وجین و تنک، کود پاشی، سم پاشی و کولتیواتورزنی بر عملکرد تولید چغندرقند تاثیر منفی دارد.

استان فارس در تولید چغندرقند کشور پس از استان های خراسان و آذربایجان غربی در رتبه سوم قرار دارد و حجم بالایی از چغندرقند در نقاط مختلف این استان جابجا می شود. این مطالعه در سال 1385 با هدف ارایه الگوی حاوی حداقل هزینه در شبکه انتقال قند و شکر از مراکز تولید استان فارس تا مراکز تصفیه و نگه داری و نهایتا مراکز توزیع و مصرف صورت گرفت. مراکز تولید شامل مرودشت 3/27، اقلید 9/27، فسا 3/11، کوار3/7 و ممسنی 2/20 درصد از کل تولید استان می باشد و بخشی از قند و شکر استان از طریق واردات تامین می گردد. مراکز تصفیه و نگه داری متقاضی محصول مراکز یاد شده شامل مرودشت، شیراز، یاسوج، بوشهر، اقلید، آباده، لار، ابرقو، فسا، تهران، اصفهان، ممسنی، کازرون، استهبان و سپیدان می باشند. مراکز مصرف نیز شامل تمامی شهرستان های استان فارس می باشد. هزینه حمل قند و شکر میان مراکز تولید تا مصرف در الگوی فعلی 55/56 میلیارد ریال است که در الگوی بهینه این رقم 23 درصد کاهش می یابد. از رقم یاد شده سهم شبکه انتقال از مراکز تولید تا مراکز تصفیه و نگه داری و شبکه انتقال به مراکز مصرف به ترتیب برابر با 1/71 و 9/28 درصد است. مهم ترین تغییرات در الگوی بهینه میان شبکه تولید و تصفیه و نگه داری تغییر در مسیرهای انتقال محصول مراکز تولید مرودشت، اقلید و ممسنی می باشد. محصول مرودشت در الگوی بهینه علاوه بر مرودشت و شیراز به یاسوج و بوشهر و ابرقو ارسال می گردد. محصول اقلید در الگوی بهینه به جای تامین مراکز نگه داری شیراز به تهران و اصفهان ارسال می گردد. بخشی از محصول تولیدی ممسنی نیز که در حال حاضر به تهران و اصفهان ارسال می گردد در الگوی بهینه به یاسوج و بوشهر اختصاص یافته است. در شبکه انتقال محصول از مراکز تصفیه و نگه داری به مراکز مصرف نیز تغییر الگوی بهینه نسبت به الگوی فعلی عمدتا به مراکز نگه داری شهرستان های شیراز، اقلید و آباده مربوط می شود.

در این مطالعه استفاده از فن آوری ماشین های کشاورزی در معنای خاص مکانیزاسیون در مزارع چغندرقند در استان فارس، مورد بررسی اقتصادی قرار گرفت. آمار و اطلاعات موردنیاز با استفاده از روش نمونه گیری طبقه بندی شده دو مرحله ای از شهرستان های فسا، اقلید و داراب که دارای زمین های متعدد زیرکشت چغندرقند در استان فارس می باشند، در سال زراعی 85-1384 جمع آوری گردید. از مجموع 203 زارع مورد مطالعه 113 کشاورز در گروه بیشتر مکانیزه (الف) و 90 کشاورز در گروه کم تر مکانیزه (ب) قرار گرفتند. در این تحقیق بررسی تاثیر کاربرد فن آوری ماشین های کشاورزی در تولید، مقایسه میزان به کارگیری نهاده ها در واحد سطح، عملکرد و درآمد بین دو گروه فوق، مد نظر قرار گرفت. جهـت بررسی روابط تولید از فرم تابع تولید کاب -داگلاس استفاده شد. اندازه گیری بهره وری متوسط و نهایی بین دو گروه فوق نیز انجام شد. نتایج حاصل نشان داد که بین میانگین عملکرد، هزینه عملیات ماشینی و ساعت آبیاری دو گروه مورد بررسی اختلاف معنی داری وجود دارد. کاربرد فن آوری ماشین های کشاورزی در مدل برآورد شده نشان دهنده تاثیر مثبت در تولید و بهبود وضعیت تولیدی از سوی کشاورزان بیشتر مکانیزه بود. ضریب این متغیر در مدل برآورد شده برابر با 311/0 بود. به منظور تعیین کارایی فنی دو گروه مورد نظر از تابع تولید مرزی تصادفی و روش حداکثر درست نمایی برای تخمین استفاده شد. بر اساس نتایج به دست آمده آزمون حداکثر درستنمایی برای گروه کم تر مکانیزه حاکی از پذیرفته شدن تمام فرض های مربوطه برای این گروه بوده و بنابراین مقایسه کارایی فنی برای آن امکان پذیر نبود. حداکثر و حداقل کارایی فنی برای کشاورزان گروه بیشتر مکانیزه به ترتیب 99 و 11 درصد و متوسط آن 4/58 درصد بود. این اختلاف زیاد نشان می دهد که می توان بدون تغییر عمده در فن آوری یا نهاده های این گروه با اعمال روش های ترویجی و مدیریتی مناسب این اختلاف را به حداقل رساند.