چغندرقند
سال:1390 | دوره:27 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

پژوهش حاضر به منظور بررسی روند رشد گیاه چغندرقند در شرایط اقلیمی همدان و شناخت عوامل موثر بر کمیت و کیفیت محصول و هم چنین شاخص های فیزیولوژیک اجرا گردید. دو آزمایش تاریخ کاشت در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و 11 مرحله برداشت انجام شد. نمونه برداری از کرت ها به روش تخریبی و تجزیه رشد به روش رگرسیونی و بر اساس تغییرات شاخص سطح برگ، وزن خشک برگ و ماده خشک کل که مبنای تجزیه رشد هستند، انجام شد. نتایج نشان داد حداکثر سرعت رشد گیاه زراعی (CGR) در تاریخ کاشت اول 90 روز پس از کاشت و به ترتیب معادل 20.2 و 23.3 گرم در مترمربع در روز در سال 1381 و 1382 اندازه گیری شد. بیشترین سرعت رشد محصول در تاریخ کاشت دوم در سال 1381 و 1382 به ترتیب پس از 110 و 96 روز از زمان کاشت به 29.5 و 25.0 گرم در مترمربع در روز رسید. بیشترین شاخص سطح برگ (LAI) تاریخ کاشت اول در حدود سه ماه پس از کاشت در سال 1381 به 2.5 و در سال 1382 معادل 2.6 شد که از لحاظ زمانی منطبق بر حداکثر میزان سرعت رشد محصول بود ولی در اواخر دوره رشد میزان سطح برگ به آرامی کاهش یافت. سرعت رشد نسبی (RGR) در اوایل دوره رشد در بیشترین مقدار خود بود و در طول دوره رشد چغندرقند به صورت رابطه خطی سیر نزولی داشت. تغییرات سرعت جذب خالص (NAR) در ابتدا به صورت بطئی افزایش و سپس با بزرگ شدن برگ ها و سایه اندازی آن ها روند نزولی پیدا کرد. بیشترین سرعت رشد ریشه چغندرقند (CGR-r) در تاریخ کاشت اول در سال 1381 و 1382 به ترتیب 94 و 92 روز پس از کاشت به 10.1 و 20.0 گرم در مترمربع در روز اتفاق افتاد و پس از آن روند نزولی داشت. در تاریخ کاشت دوم بالاترین میزان CGR-r نیز 14.0 و 17.3 گرم در مترمربع در روز بود که به ترتیب 108 و 95 روز پس از کاشت در سال 1381 و 1382 به دست آمد. به طور کلی عملکرد بالقوه ریشه در شرایط اقلیمی همدان در کشت زود نسبت به کشت تاخیری طی دو سال اجرای آزمایش برتری قابل توجهی داشت و شاخص های فیزیولوژیکی مربوط به روند رشد چغندرقند طی فصل رشد به خوبی با پتانسیل عملکرد محصول همخوانی داشت. لذا با توجه به تغییرات اقلیمی و پدیده گرم شدن کره زمین، کشت چغندرقند در اولین فرصت ممکن در منطقه از لحاظ شاخص های فیزیولوژیکی و هم چنین عملکرد چغندرقند قابل توجیه و توصیه می باشد.

به منظور شناخت بیشتر از جوانه زنی و سبز شدن ارقام منوژرم چغندرقند در شرایط تنش رطوبت این تحقیق به صورت سه آزمایش اجرا گردید. در آزمایش اول کیفیت جوانه زنی بذر سه رقم منوژرم (رایزوفورت تولید داخل، رسول و زرقان) در پنج سطح تنش رطوبت (0، 2-، 4-، 6- و 8- بار) در داخل ژرمیناتور با دمای 15 درجه سانتی گراد و به روش بین کاغذ (B.P) مورد بررسی قرار گرفت. در این آزمایش با شروع جوانه زنی هر روز بذرهای جوانه زده شمارش گردید و در پایان، درصد جوانه زنی و سرعت جوانه زنی تعیین شد. آزمایش دوم، مشابه آزمایش اول بود اما در این آزمایش در 14 روز بعد از کاشت درصد گیاهچه های نرمال و غیرنرمال تعیین و سپس طول ریشه چه، طول ساقه چه و نسبت آن ها و هم چنین وزن خشک ریشه چه و ساقه چه و نسبت آن ها در هر تیمار اندازه گیری شد. در آزمایش سوم سه رقم ذکر شده در داخل اتاقک رشد و در داخل خاک لومی تحت تنش رطوبت 17.5، 20، 22.5 و 25 (شاهد) درصد رطوبت وزنی خاک مورد ارزیابی قرار گرفت در این بخش نیز با شروع سبز شدن هر روز تعداد بذرهای سبز شده شمارش گردید و سرعت سبز شدن، زمان رسیدن به 50 درصد سبز شدن و هم چنین درصد سبز نهائی در هر رقم و تیمار تعیین شد. طرح آماری برای همه آزمایش ها به صورت آزمایش فاکتوریل دو عاملی (سطوح هر فاکتوردر هر آزمایش با توجه به تعداد تیمارها متفاوت بود) و در قالب طرح کرت های کاملا تصادفی با چهار تکرار بود. محل اجرای طرح، آزمایشگاه های مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه بود. نتایج آزمایش اول نشان داد تاثیر تنش رطوبت روی صفات درصد جوانه زنی و زمان رسیدن به 50 درصد جوانه زنی معنی دار است به طوری که با افزایش تنش رطوبت درصد جوانه زنی کاهش می یابد. هم چنین نتایج نشان داد که درصد جوانه زنی رقم رایزفورت بیشتر از درصد جوانه زنی دو رقم رسول و زرقان بود. نتایج آزمایش دوم حاکی از آن بود که اثر تنش رطوبت روی گیاهچه های نرمال و بذرهای جوانه نزده در سطح احتمال یک درصد معنی دار است. نتایج آزمایش سوم نیز نشان داد که تنش رطوبت بر صفات درصد سبز شدن، سرعت سبز شدن و زمان رسیدن به 50 درصد سبز شدن تاثیر معنی داری دارد، بر اساس نتایج این آزمایش در رطوبت وزنی خاک کمتر از 17.5 درصد (مکش خاک 6- بار)، سبز شدن بذر چغندرقند به شدت کاهش می یابد و از 20 تا 25 درصد رطوبت وزنی (مکش معادل 3- تا 0.3- بار) خاک رس تفاوت معنی داری از نظر درصد سبز شدن بذر چغندرقند وجود ندارد.

به منظور تعیین نیاز آبی گیاه چغندرقند و تاثیر تغییرات آب مصرفی بر برخی مولفه های تولید، آزمایشی به مدت چهار سال (1373 الی 1376) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اکباتان همدان اجرا گردید. بدین منظور، نیاز آبی بهینه، عملکرد ریشه و قند، کارایی مصرف آب بر پایه عملکرد ریشه، درصد قند و بازده مصرف آب بر اساس عملکرد قند در شرایط عدم محدودیت آب و مواد غذایی به روش بیلان آبی طی چهار دوره رشد 130، 134، 152 و 162 روزه اندازه گیری و مقایسه شدند. هم چنین به طور هم زمان نیاز آبی گیاه مرجع (چمن) با استفاده از لایسیمتر اندازه گیری گردید تا روند تغییرات ضریب گیاهی چغندرقند بررسی گردد. نتایج بررسی ها، حجم آب مصرفی چغندرقند را طی چهار سال به ترتیب 8427، 7328، 10256 و 9026 مترمکعب در هکتار با میانگین 8759 مترمکعب در هکتار نشان داد. میانگین چهار ساله حداکثر ضریب گیاهی در مرحله میان فصل 1.04 و حداقل آن در مرحله آغازین برابر 0.42 به دست آمد. بیشترین عملکردریشه، قند و درصد قند با طول دوره رشد 162 روزه، به ترتیب 116.8، 20.36 تن در هکتار و 17.43 درصد به دست آمد. کمترین مقدار عملکردهای ریشه، قند و درصد قند در دوره رشد 130 روزه به ترتیب برابر 52.21، 8.5 تن در هکتار و 16.26 درصد اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که در دوره رشد 130 روزه ضمن کاهش عملکرد ریشه، کارآیی مصرف آب برای عملکرد ریشه و عملکردقند نیز به ترتیب به 7.1 و 1.2 کیلوگرم به ازای هر مترمکعب آب مصرفی کاهش یافت. در دوره رشد طولانی تر مقدار کارآیی مصرف آب برای عملکرد ریشه و عملکردقند به ترتیب 11.4 و دو کیلوگرم بر مترمکعب آب مصرفی بدست آمد.

روش هارگریوز- سامانی از جمله روش های محاسبه تبخیر و تعرق گیاه بوده که به حداقل داده های هواشناسی نیازمند است. به منظور ارزیابی مدل ET-HS در تعیین نیاز آبی محصول چغندرقند در منطقه اصفهان، تحقیقی در سال 1384 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان اصفهان اجرا درآمد. آزمایش تحقیق به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با شش تیمار مدیریت آبیاری در سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آبیاری شامل: 50، 75، 100، 125، 150 درصد نیاز آبی گیاه بر اساس مدل ET-HS و شاهد بر اساس 90 میلی متر تبخیر از طشتک تبخیر کلاس A در طول فصل رشد بود. نتایج نشان داد که اثر تیمارهای آبیاری بر مقدار ماده خشک کل و عملکرد ریشه معنی دار بود. هم چنین در تیمار آبیاری معادل 150 درصد نیاز آبی عملکرد ریشه افزایش پیدا کرد ولیکن درصد قند تا 100 درصد نیاز آبی گیاه افزایش (هر چند غیرمعنی دار) و پس از آن کاهش یافت. عملکرد شکر سفید تا 125 درصد نیاز آبی گیاه به میزان 8.7 تن در هکتار به صورت معنی داری افزایش و پس از آن با افزایش مصرف آب کاهش یافت. بالاترین کارایی مصرف آب برای عملکرد ریشه در تیمار 50 درصد نیاز آبی حاصل شد. با توجه به دقت مدل ET-HS در تیمار شاهد می توان از این مدل برای آبیاری محصول چغندرقند در مناطقی مشابه اصفهان در طی فصل زراعی استفاده کرد و بدون استفاده از داده های تبخیر و تعرق و یا داده های تخلیه رطوبتی خاک و فقط بر اساس اطلاعات درجه حرارت هوا نسبت به تعیین نیاز آبی چغندقند اقدام کرد به طوری که محصول کاهش نداشته و با مصرف حداقل ممکن آب عملکرد مناسب شکر قابل استحصال را برداشت نمود.

این تحقیق در اراضی دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان بین 45o22' طول شرقی و 32o18' عرض شمالی انجام گرفت. بر اساس اطلاعات نزدیک ترین ایستگاه هواشناسی سینوپتیک، منطقه مورد مطالعه، جزء اقلیم نیمه خشک می باشد. میانگین حداکثر درجه حرارت روزانه منطقه در تیرماه برابر با 29.5 و میانگین حداقل درجه حرارت روزانه در دی ماه 5.5 درجه سانتی گراد ثبت شده است. متوسط بارندگی منطقه 509 میلی متر در سال است. چهار نیمرخ شاهد از تعداد 30 نیمرخ حفر شده انتخاب گردید. خاک ها در دو رده اینسپتی سول و انتی سول قرار گرفتند و در مجموع چهار فامیل و 12 واحد اراضی خاک تشخیص داده شد. هدف از این تحقیق مقایسه ارزیابی کیفی تناسب اراضی و پتانسیل تولید تابشی– حرارتی به روش فائو در دو منطقه خرم آباد و دشت سیلاخور بود. نتایج نشان داد که پتانسیل تولید چغندرقند در خرم آباد برابر با 67590 کیلوگرم در هکتار و کلاس های تناسب اراضی به روش پارامتریک S2 و S3 می باشد. در صورتی که در دشت سیلاخور کلاس تناسب اراضی S2، S3 و Ns به دست آمد. محدودیت های اصلی خاک در خرم آباد شامل کربنات کلسیم، پستی و بلندی و سنگریزه است، در صورتی که در دشت سیلاخور زهکشی، پستی و بلندی، بافت خاک، سنگریزه، واکنش خاک و درصد سدیم تبادلی می باشند. بنابراین عملکرد کشاورزان می تواند با رفع محدودیت های قابل اصلاح خاک و ارتقاء مدیریت افزایش یابد. در این روش به جای نمونه برداری از کلیه پروفیلها از نیمرخ های انتخابی نمونه گیری کردند، لذا هزینه های آزمایش های شیمیایی، فیزیکی و مینرالوژیکی نمونه های خاک در این روش کمتر است.

سلولز یکی از مواد اولیه مورد نیاز صنایع می باشد که به طور وسیع در تهیه رنگ ها، کاغذ، نساجی، کشاورزی، محصولات آرایشی و بهداشتی کاربرد دارد. تفاله و مازاد خمیر چغندرقند در مرحله عیارسنجی یکی از منابع سلولز به شمار می آید. این طرح با هدف بررسی امکان تولید سلولز از تفاله یا مازاد خمیر چغندرقند در مرحله عیارسنجی به صورت آزمایش فاکتوریل (2×3×3) بر پایه طرح کرت های کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. به این منظور ابتدا مازاد خمیر چغندرقند نمونه های عیارسنجی شده جمع آوری، شسته، خشک و آسیاب شد. سپس نمونه آسیاب شده توسط اسید کلریدریک 0.6 نرمال در دمای 45 درجه سانتی گراد به مدت 48 ساعت هیدرولیز و با آب در دمای 70 درجه سانتی گراد به مدت یک ساعت مخلوط گردید تا پکتین و ترکیبات پکتینی موجود به صورت محلول از مخلوط جدا شدند. باقی مانده تفاله در این مرحله را پس از شستشو و خشک کردن به نسبت یک گرم تفاله و 100 میلی لیتر محلول سود در سه سطح با غلظت 2.5، 5 و 7.5 درصد (w/v)، در سه مدت زمان تاثیر سود شامل هشت، 10 و 12 ساعت و دمای تاثیر سود در دو سطح 25 و 45 درجه سانتی گراد تیمار گردیدند تا پلی ساکاریدهای محلول در محیط قلیایی از سلولز جدا شوند. صفات اندازه گیری شده در این تحقیق شامل خلوص نسبی، ویسکوزیته و جرم ملکولی سلولز استخراجی بودند. نتایج نشان داد اثر غلظت سود و مدت هم زدن و اثر متقابل این دو عامل بر صفت خلوص نسبی در سطح احتمال پنج درصد معنی دار است. به علاوه مشخص گردید که بین تیمارهای مورد بررسی سلولز استخراج شده توسط تیمار سود و غلظت پنج درصد در مدت همزدن 12 ساعت و دمای 45 درجه سانتی گراد به طور معنی داری از شرایط کیفی بهتری برخوردار است به طوری که میانگین صفات خلوص نسبی 95.2 درصد، ویسکوزیته 15.9 میلی پاسکال در ثانیه و جرم ملکولی 255000 گرم بر مول به دست آمد که از سایر تیمارهای مورد بررسی به طور معنی داری بیشتر بود. بنابراین با این روش می توان سلولزی با خلوص نسبی 95.2 درصد از تفاله چغندرقند به دست آورد.

چغندرقند یکی از محصولات صنعتی بخش کشاورزی است که نقش مهمی در تامین شکر مورد نیاز داخل دارد. با توجه به بالا بودن سهم شکر وارداتی از شکر مصرفی، یکی از راه کارهای تامین قند و شکر مورد نیاز کشور، استفاده از سیاست های حمایتی است. یکی از این سیاست ها، سیاست بهبود تکنولوژی می باشد. به منظور ارزیابی اثر این سیاست، معادلات عرضه و تقاضای چغندرقند طی سال های 87-1350، با استفاده از روش حداقل مربعات دو مرحله ای (2SLS)، برازش و سپس تاثیر بهبود تکنولوژی بر رفاه تولیدکنندگان و مصرف کنندگان و در نهایت رفاه اجتماعی در قالب سه سناریوی یک، چهار و 10 درصد کاهش قیمت، ناشی از بهبود تکنولوژی بررسی گردید. نتایج نشان می دهد کشش قیمتی تقاضا -0.02 و کشش قیمتی عرضه 0.013 می باشد. هم چنین یافته ها حاکی از آن است که در تمامی سناریوها با توجه به سهم مازاد رفاه مصرف کننده از کل مازاد رفاه اجتماعی، اجرای این سیاست مصرف کنندگان را بیشتر مورد حمایت قرار می دهد.

افزایش آگاهی فنی و تخصصی اعضا تعاونی های تولیدی کشاورزی از نقاط قوت آن ها برای کارکرد موفقیت آمیز در راستای اهداف کلان توسعه، به حساب می آیند. عدم ارتقای سطح دانش فنی اعضا به عنوان یکی از مهم ترین موانع برای گسترش و موفقیت تعاونی ها تلقی شده است. در این مطالعه نقش تعاونی های تولید استان فارس در ارتقای سطح دانش فنی چغندرکاران مورد ارزیابی قرار گرفت. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه بود که روایی آن از طریق نظرخواهی از متخصصان و کارشناسان و پس از چند مرحله اصلاح و بازنگری به دست آمد. ضرایب آلفای کرونباخ (a) برای به دست آوردن پایایی در بخش های مختلف پرسشنامه بین 0.71 تا 0.82 محاسبه شد که نشان از اعتبار بالای این ابزار داشت. داده های این مطالعه از پرسشنامه های 148 زارع چغندرکار عضو و غیرعضو تعاونی های تولید استان که به روش نمونه گیری طبقه بندی شده تصادفی چندمرحله ای انتخاب شده بودند، جمع آوری شد. به منظور تحلیل داده های به دست آمده از روش تحلیل واریانس عاملی استفاده گردید. نتایج مطالعه نشان داد که عوامل فردی شامل سطح سواد و سن زارعین در کنار اندازه مزرعه آن ها، تاثیری بر ارتقای سطح دانش کشاورزان نداشته اند. علاوه بر این، عضویت در شرکت های تعاونی نیز به تنهائی عامل تاثیرگذار بر افزایش سطح دانش فنی کشاورزان نبود. این در حالی است که تاثیر منطقه و در پی آن، اثرات متقابل منطقه کشت و عضویت در شرکت تعاونی بر سطح دانش فنی کشاورزان معنی دار بود. در عین حال، استفاده از خدمات ترویجی دلیل برتری شاخص سطح دانش چغندرکاران شهرستان های مختلف نبود. بنابراین، نیروی محرکه خدمات ترویجی به صورت کارا در تمام شهرستان ها برای ارتقای سطح دانش فنی عمل نکرده است.