چغندرقند
سال:1384 | دوره:21 | شماره:1 |تعداد مقالات:11

تحقیقات کشاورزی و انجام آزمایش های به زراعی و به نژادی مربوط به چغندرقند امروزه در سطح کشور رو به گسترش است. به طوری که علاوه بر موسسات و مراکز تحقیقات کشاورزی وابسته به وزارت جهاد کشاورزی و دانشکده های کشاورزی، اجرای تحقیقات کشاورزی در بخش خصوصی نیز از قبیل شرکت های تحقیقات و خدمات کشاورزی و کارخانه های قند رواج پیدا کرده است. تعیین خصوصیات و اندازه گیری صفت های مبین عملکرد کمی و کیفی چغندرقند بخش مهمی از فرآیند تحقیقات است که معمولا با روش های ویژه انجام می پذیرد ...

به منظور تعیین اثرات تنش رطوبتی در مراحل مختلف رشد چغندرقند و استفاده بهینه از آب، تحقیقی به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 12 تیمار و چهار تکرار از بهار سال 1379 به مدت دو سال در ایستگاه اکباتان مرکز تحقیقات کشاورزی استان همدان اجرا شد. یکی از فاکتورها، قطع آبیاری در سه مرحله رشد ) S1 تا S3) و فاکتور دیگر تعداد دفعات قطع آبیاری در چهار سطح I1) تا (I4 بود. علاوه بر 12 تیمار ترکیبی مذکور، یک کرت شاهد بدون تنش نیز منظور شد. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که اثر متقابل مراحل مختلف رشد در سال از نظر عملکرد ریشه، عملکرد قند و عملکرد قند قابل استحصال در سطح پنج درصد و اثر متقابل تعداد دفعات قطع آبیاری در سال از لحاظ صفت عملکرد ریشه معنی دار بود. اثر متقابل رطوبت نسبی برگ و درصد رطوبت وزنی خاک در سال در سطح یک درصد معنی دار بود. اثر متقابل مراحل مختلف رشد در سال از نظر صفات کارآیی مصرف آب برای عملکرد ریشه، عملکرد قند و عملکرد قند قابل استحصال در سطح یک درصد معنی دار بود. مقایسه میانگین دو ساله کارآیی مصرف آب در برداشت نهایی نشان داد که بالاترین کارآیی مصرف آب مربوط به تیمار S1 I2 (دو بار قطع آبیاری در مرحله رشد برگی) و حداقل آن مربوط به تیمار S2 I4 (چهار بار قطع آبیاری در مرحله رشد ریشه) بود. هم چنین مشخص گردید که قطع آبیاری بیش از یک مرحله در مراحل مختلف رشد چغندرقند، باعث کاهش عملکرد کمی چغندرقند می شود. به طور کلی، تنش رطوبتی باعث کاهش کمی عملکرد ریشه و عملکرد قند شد. البته مقدار تاثیر تنش خشکی بستگی به زمان و شدت تنش داشت. کاهش عملکرد ریشه و قند ناشی از تنش در مرحله رشد ریشه و مرحله ذخیره سازی قند شدیدتر بود.

تلاقی بین گونه ای یا بین جنسی در چغندرقند معمولا به علت عدم لقاح، مرگ جنین یا قطع ارتباط آندوسپرم با جنین موفقیت آمیز نبوده است. در این موارد، تکنیک نجات جنین مفید بوده و جنین های هیبرید قبل از نابود شدن در شرایط درون شیشه ای کشت و نگه داری می شود. دستیابی به تلاقی بین گونه ای چغندرقند با گونه های وحشی به دلیل عدم تشابه کروموزومی با روش های متداول به نژادی میسر نیست. در این بررسی، برای تهیه هیبریدهای بین گونه ای، تلاقی یک توده تتراپلوئید 37RT به عنوان والد مادری با دو گونه وحشی Beta. Webiana و Beta procumbens به عنوان والد پدری به صورت دستی انجام شد. پس از مطالعه روند رشد جنین توسط محلول یک درصد تترازولیوم کلراید، جنین های هیبرید 20 روزه در محیط غذایی N6 در سه آزمایش با ترکیبات مختلف هورمونی در شرایط آزمایشگاهی کشت و در تاریکی و دمای 25 درجه سانتی گراد به مدت چهار هفته قرار گرفتند. آزمایش سوم با ترکیب محیط N6 و هورمون های BA, GA3, NAA به ترتیب به میزان 1، 0.2، 0.5 و P.V.P به میزان 300 میلی گرم در لیتر و ساکارز و زغال فعال به ترتیب به میزان 30 و یک گرم در لیتر و 0.6 درصد آگار نتیجه مطلوبی را از نظر جوانه زدن جنین هیبرید نشان داد. سپس جنین های جوانه زده جهت ازدیاد به محیط N6 حاوی BA و GA3 به ترتیب به میزان 0.5 و یک میلی گرم در لیتر منتقل و در شرایط 16 ساعت روشنایی و دمای 25 درجه سانتی گراد قرار داده شدند. نتایج نشان داد که درصد جوانه زنی و دانهال هیبرید دو نوع تلاقی B.vulgaris×B.procumbens و B.vulgaris×B.webbiana به ترتیب 10 درصد و 40 درصد است.

هدف این تحقیق، تعیین حد اقتصادی استفاده از نهاده های تولیدی در تولید چغندرقند در شهرستان بود. جهت دستیابی به هدف فوق، با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی دو مرحله ای داده های مورد نیاز از طریق تکمیل پرسشنامه و مصاحبه با 55 کشاورز در شهرستان اقلید، جمع آوری شد. برای سنجش بهره وری نهاده ها از توابع تولید کاب - داگلاس و ترانسندنتال استفاده شد. هم چنین در تعیین سهم هزینه نسبی عوامل تولید، از تابع نرانسندنتال استفاده شد. طبق نتایج، از نهاده های نیروی کار، ماشین آلات و بذر بیش از حد بهینه اقتصادی و از نهاده کود شیمیایی کمتر از حد بهینه استفاده می شود. جهت کسب حداکثر سود در واحدها بایستی میزان مصرف نهاده های نیروی کار، ماشین آلات و بذر کاهش و مصرف کود شیمیایی افزایش یابد. نتایج مطالعه نشان داد که 67.2 درصد از بهره برداران در استفاده از نیروی کار در ناحیه سوم تولید عمل می کنند. هم چنین 85.5 درضد از بهره برداران، کود شیمیایی را در ناحیه اول تولید مصرف کردند. این در حالی است که به ترتیب 100 و 58.2 درصد از زارعین نهاده بذر و ماشین آلات را بیش از میزان بهینه مصرف می کنند. 56.4 درصد از زارعین در استفاده از سم در ناحیه اقتصادی (ناحیه دوم) عمل کردند. ضریب تبیین تابع تولید 88 درصد به دست آمد که بیان گر برازش مناسب تابع است. به این مفهوم که متغیرهای مستقل توانسته اند 88 درصد از تغییرات متغیر وابسته (عملکرد) را توجیه کنند. هم چنین نتایج نشان داد که بیشترین سهم هزینه نهاده های تولید مربوط به نیروی کار و ماشین آلات است و کاهش مصرف این دو نهاده، موجب کاهش هزینه های تولیدی و افزایش سود خواهد شد.

به منظور بررسی اثر کود دامی، سولفات پتاسیم و اسید بوریک بر خصوصیات کمی و کیفی محصول چغندرقند، آزمایشی در قالب طرح اسپلیت پلات فاکتوریل در چهار تکرار طی سه سال (1380- 1378) در منطقه بردسیر کرمان اجرا گردید. عامل کود دامی در سه سطح صفر، 10 و 20 تن ماده خشک در هکتار در کرت اصلی و کود سولفات پتاسیم در سه سطح صفر، 75 و 150 کیلوگرم در هکتار و اسیدبوریک نیز در سطوح صفر، 10 و 20 کیلوگرم در هکتار به صورت فاکتوریل در کرت های فرعی مصرف شدند. نتایج نشان داد که اثر کود دامی و سولفات پتاسیم بر عملکرد ریشه معنی دار (α=%5) بوده است. ولی اسید بوریک روی درصد قند ملاس و درصد قند سفید ریشه معنی دار نگردید. استفاده از کود دامی و سولفات پتاسیم اثر معنی داری بر عملکرد شکر سفید داشت به طوری که استفاده از 20 تن کود دامی در هکتار، 10 در صد و استفاده از 150 کیلوگرم سولفات پتاسیم در هکتار، 6 درصد عملکرد شکر سفید را نسبت به شاهد افزایش داد. اگر چه اسید بوریک اثر معنی داری بر عملکرد شکر سفید نداشته، ولی عملکرد شکر سفید را نسبت به شاهد 1.8 در صد افزایش داده است و این در حالی بود که آب آبیاری حدود 0.5 میلی گرم در لیتر حاوی بر بود.

با توجه به قدرت بالای آنتا گونیستی قارچ Trichoderma harzianum، پنج جدایه T.h.k، T.h.BI، T.h.Mo، Var33 و تربت VI انتخاب و اثر آن در شرایط آزمایشگاه و گلخانه بر بیماری مرگ گیاه چه چغندرقند ناشی از Rhizoctonia solani مطالعه شد. قدرت آنتاگونیستی جدایه های T. harzianum به صورت کشت دو طرفه روی PDA در کشت همزمان، کشت 48 ساعته و 96 ساعته R.solani بررسی شد و مشخص شد کلیه جدایه های T. harzianum می توانند پس ار متوقف کردن رشد میسلیومی R. solani کلنی آن را به طور کامل کلنیزه و بر روی آن اسپرزایی کنند. در هر سه آزمایش، جدایه T.h.k در مقایسه با سایر جدایه ها، در زمان کوتاه تری کلنی R. solani را کلنیزه کرد. بررسی های میکروسکپی نحوه تاثیر جدایه های T. harzianum روی R.solani نشان داد این جدایه ها با پیچش هیفی، نفوذ و متلاشی کردن هیف، رشد آن را متوقف کرده و در نهایت باعث از بین رفتن آن می شوند. متابولیت های فرار جدایه های T. harzianum اثر بازدارندگی قابل توجهی روی رشد میسلیومی قارچ عامل بیماری داشتند که در این میان جدایه T.h.BI با 89.63 در صد، بیشترین اثر بازدارندگی را از خود نشان داد. در برسی اثر بازدارندگی پنج غلظت (30- 25- 20- 15- 10 درصد) متابولیت های مایع خارج سلولی جدایه های T. harzianum در جلوگیری از رشد میسلیومی R.solani مشخص شد، متابولیت های مایع خارج سلولی هیچ یک از جدایه ها در غلظت های به کار رفته، تاثیر معنی داری در رشد میسلیومی R.solani نداشتند. در آزمایش های گلخانه ای مشخص شد، پوشش دادن بذر چغندرقند با عوامل آنتاگونیست یا اضافه کردن آنها به خاک بر میزان مرگ و میر گیاهچه ها در فاصله 30 روز پس از کاشت، تاثیر چشمگیری در مقایسه با شاهد آلوده دارد و از این نظر، بین جدایه ها تفاوت معنی داری وجود داشت. در مجموع، جدایه های T.h.k و Var33 در روش محلول پاشی خاک، بهترین اثر را در کنترل بیماری داشتند.

طی یک آزمایش مزرعه ای سه ساله (81- 1379) و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی، امکان کاهش مصرف سم علف کش با تلفیق روش های شیمیایی و مکانیکی در کنترل علف های هرز مزرعه چغتدرقند مورد بررسی قرار گرفت. سه نوع تیغه چاقویی کولتیواتور (سرنیزه ای، پنجه غازی و شمشیری) جهت حذف علف های هرز بین ردیف های کشت، همراه با پا شش مخلوط مساوی علف کش های دسمدیفام (امولسیون 15.7 درصد از ماده تجاری بتانال آ.ام) و کلریدازون (پودر و تابل 80 در صد از ماده تجاری پیرامین) مورد استفاده قرار گرفت. سم پاشی به صورت نواری به عرض 20 سانتی متر روی پشته ها، به میزان دو لیتر در هکتار (یک بار پاشش) و یک لیتر در هکتار (دو بار پا شش به فاصله 10 روز) انجام شد. تیمارها با شاهد منطقه (انجام فاروئر و کاربرد 6 لیتر مخلوط مساوی علف کش های دسمدیفام و کلریدازون) و هم چنین تیمار وجین دستی (دو بار) مقایسه شد. نتایج حاصل از تجزیه آماری داده ها نشان داد که بین تیغه های کولتیواتور مورد آزمایش، تیغه سرنیزه ای به دلیل نوع برش و کارآیی بیشتر در خاک توانسته است با حذف علف های هرز بین خطوط کاشت نسبت به دو تیغه دیگر برتری نشان دهد. با مصرف علف کش به میزان دو لیتر، از مخلوط مساوی دسمدیفام و کلریدازون (یک بار پاشش) در هکتار بود. این تحقق نشان داد که با استفاده از سم پاشی نواری و حذف علف های هرز بین خطوط کاشت توسط تیغه کولتیواتور سرنیزه ای، می توان تا 66 در صد مصرف علف کش در هر هکتار را کاهش داد که هم از نظر اقتصادی و هم زیست محیطی قابل توجه است.

حساسیت به شوری خاک در مرحله جوانه زنی بذر چغندر قند به عنوان مانع اصلی استقرار مطلوب بوته در مزارع محسوب می شود. بررسی های قبلی نشان داد که کشت ریز نمونه های متفاوت چغندرقند در سطوح افزایشی نمک کلرید سدیم در محیط کشت درون شیشه ای، تحمل زیاد به تنش شوری دارد. لذا آزمایشی برای مقایسه تحمل شوری در جنین بذری چغندرقند طراحی شد. جنین بذری با پوسته و بدون پوسته بذر، در محیط غذایی استریل PGoB دارای 3 درصد ساکارز و 0.9 در صد آگار، بدون نمک و نیز حاوی نمک کلرید سدیم به میزان 100، 150 و 250 میلی مولار در سه تکرار هر بار با 10 ریز نمونه در هر پتری دیش (قطر 9 سانتی متری) کشت شد. نتایج این بررسی برای نوع بافت مورد آزمایش، سطوح شوری و اثر این دو عامل بر یکدیگر در دو لاین 7233 و 67-9597 تفاوت معنی دار نشان داد. در هر دو لاین، بر خلاف بذر کامل، جنین بذری قادر به جوانه زنی در محیط های دارای تنش شوری بود. نقش پوسته بذر در جوانه زنی با اجرای آزمایش تنش شوری پس از تیمار پیش جوانه زنی بررسی شد. بذرهای لاین های 67- 9597، 7233 و 261 با شستشوی هشت ساعته بذر در محلول تیرام 0.2 درصد و سپس کاهش تدریجی رطوبت بذر در دمای 25 سانتی گراد در ژرمیناتور پیش تیمار شدند. 25 عدد بذر از هر تیمار در پتری دیش و در چهار تکرار کشت شد. بذرهای تیمار شده در سطوح آزمایشی تنش شوری جوانه زدند. تجزیه واریانس نتایج آزمایش نشان داد که تفاوت بین لاین ها، سطوح تنش و اثر متقابل دو عامل بر یکدیگر معنی دار هستند. لاین 7233 مقاوم ترین و 67- 9597 و 261 در درجات بعد برای جوانه زنی بذر در شرایط تنش بودند. تیمار پیش جوانه زنی بذر چغندر قند برای مقابله با تنش شوری اثر مثبت نشان داد.

قارچ های بیماری زای بسیاری سبب ایجاد پوسیدگی ریشه چغندرقند در مراحل مختلف می شوند. در بین آنها Rhizoctonia spp سبب پوسیدگی های طوقه و ریشه، پوسیدگی خشک و پوسیدگی بنفش ریشه می شود. (Whitney and Duffos 1986). پوسیدگی ریشه توسط قارچ phytophthora drechsleri Tucker در مزارعی که ریشه چغندرقند در معرض رطوبت بیش از حد معمول خاک قرار دارد، مشاهده شده است (Habibi 1975)، قارچ Fitzp Pythium aphanidermatum (Edson) به عنوان یکی از عوامل فساد بذر، مرگ گیاهچه و پوسیدگی ریشه در ایران شناخته شده است. (Ahmadinejad and Okhovat 1976). از قارچ Rhizopus arrhizus Fischer به عنوان یکی از عوامل پوسیدگی طوقه چغندرقند در ایران نام برده شده است. (Habibi 1977). به منظور شناسایی و تعیین پراکنش قارچ های بیماری زا در مزارع چغندرقند استان کرمانشاه طی سال های 1377 و 1378 بررسی هایی انجام گرفت. در این مطالعات از تعداد 41 مزرعه در مناطق مختلف استان در حوزه کارخانه های قند اسلام آباد غرب و بیستون بازدید به عمل آمد ...