مطالعات نقد ادبی (پژوهش ادبی)
سال:1392 | دوره:- | شماره:32 |تعداد مقالات:6

منظور از مبانی دعا آشنایی با پیش فرض های اساسی پیرامون امر دعاست که به عنوان یکی از محورهای اصلی در امر دعا کردن باید مورد توجه قرار گیرد. بحث شناخت مبانی دعا تاکنون به صورت تخصصی و گسترده از دید پژوهشگران حوزه ادبیات عرفانی مورد عنایت واقع نشده و این مقاله سعی نموده است که این مبانی را از منظر شاعر عارف، مولوی؛ در مثنوی معنوی مطرح و مورد مطالعه و کنکاش قرار دهد. از دیدگاه مولوی، دعا مسیری برای تقرب به خداوند متعال و پیوستن موجودی حقیر و نیازمند به وجودی بی نهایت بزرگ و غنی و تواناست که برقراری این رابطه نیاز به شناخت مبانی و مولفه های اساسی آن دارد. مبانی خداشناختی و انسان شناختی به عنوان مهمترین مبانی در مقوله دعا، بیانگر ویژگی های خدا در جایگاه دعاشونده (مدعو) و انسان در مقام دعاکننده (داعی) است. دستاورد اثر حاضر که بر اساس منابع کتابخانه ای صورت پذیرفته این است که دعا می تواند راهی جهت کسب شناخت بیشتر و بهتر از خدا و انسان و حصول به معرفت باشد که این شناخت نیز موجب استفاده بهینه و ارزنده تراز امر دعا برای شخص داعی خواهد بود.

ابومسلم نامه، داستان بلند عامیانه دوره صفویه، بن مایه مذهبی و دینی دارد و مضمون و محور عمده اش تضاد میان خوارج با محبان خاندان پیامبر (ص) است؛ عناصر عمده عامیانه در این داستان بلند عبارتند از: وجود قهرمانان قصه مانند ابومسلم و یاران وی که همیشه در مقابل ضد قهرمانانی چون حاکمان و وزرای ظالم و دشمنان اهل بیت (ع)، پیروز هستند. مطلق گرایی، که باپیروزی مطلق ابومسلم و یاران او در میدان جنگ، نمود پیدا می کند. وجود حوادث غیر قابل باور و خلق الساعه، که باعث سست شدن شبکه استلالی حوادث قصه شده و منجر به پیرنگ ضعیف، در داستان می شوند. و نیز کلی گویی (به طور کلی افراد خوب کسانی هستند که محب آل محمد (ص) و علی (ع) بوده و افراد بد، دشمن ایشان)، ایستایی شخصیت ها از آغاز تا انتهای قصه و نیز فرضی بودن زمان و مکان حوادث قصه، همسانی قهرمان ها در سخن گفتن، سرنوشت محتوم شخصیت های قصه، شگفت آوری ناشی از حوادث خلق الساعه، استقلال یافتگی حوادث (اپیزودی) و کهنگی از دیگر عناصر عمده عامیانه در این داستان بلند است.

در تاریخ آموزش زبان ها، روش سمعی - بصری و رویکرد ارتباطی در دیدگاه های خود نسبت به فرایند آموزش و یادگیری، چالش های پردامنه ای را برانگیخته اند. به ویژه آن که رویکرد ارتباطی در تقابل با روش های آموزشی پیشین - روش دستور زبان - ترجمه و روش سمعی بصری - تعریف می شود. گسست و جدایی از این شیوه ها به نام ارتباط و کنش اجتماعی صورت می پذیرد، مفهومی که امروزه به عنوان هدف غایی یادگیری زبان، مورد پذیرش همگان است. تقابل دیدگاه ها زاییده پرسش های چندی است، از جمله این که آیا یادگیری اشکال و قواعد زبان خارجی و تقدم صورت بر معنا، هدف اصلی است یا ایجاد ارتباط. از دیگر سو تا چه اندازه دریافت رویکرد ارتباطی از نقش معلم، متعلم و ابزار آموزشی، با مفهوم آموزش و یادگیری در روش سمعی بصری قرابت دارد؟ مرکزیت متعلم، در برابر مرکزیت معلم و متد در بطن چالش های رویکرد ارتباطی جای دارد. بنابراین گسست و نیز پیوند دیدگاه های آموزشی ارتباطی و سمعی بصری در جنبه های متفاوتی پدیدار می شوند که در نوشتار حاضر مورد بررسی قرار می گیرند.

شاهنامه به لحاظ ابعاد زیبایی شناسانه و ویژگی های ساختاری و زبانی، قابلیت ها و کارکردهای بسیار با ارزشی در حوزه هنرهای نمایشی دارد و هر بخش آن می تواند منبع الهامی برای نگارش آثار نمایشی باشد. بسیاری از آثار نمایشی بزرگ جهان با الهام از داستان های اسطوره ای، تاریخی و کهن نگاشته شده اند و رمز ماندگاری این آثار نیز در استفاده درست و منطبق کردن آن با نیازهای فرهنگی زمانه است. درباره شاهنامه پژوهش های متعددی صورت گرفته لیکن از منظر قابلیت های نمایشی کمتر مورد تحلیل و توجه واقع شده است. مقاله حاضر پس از مروری کوتاه بر پیشینه تحقیق، ضمن تعریف درام و عناصر دراماتیک به نقد و بررسی این عناصر در داستان رستم و سهراب پرداخته است.

شاهنامه فردوسی از ارزنده ترین آثار ادبی ایران و جهان است که از دیدگاه های گوناگون قابل نقد و بررسی است. این اثر ارزشمند را می توان به وسیله روش بین رشته ای که گامی است نوین در راه همسوسازی پژوهش های فردوسی شناسی با سایر رشته ها و با هدف افزایش تالیفات در این حوزه، مورد تبیین قرار داد. یکی از زمینه هایی که به تازگی در این میدانگاه مورد توجه قرار گرفته، رویکرد روانشناختی است. در این مقاله، سعی شده است شخصیت رستم و سهراب از نگاه علم روانشناسی مورد نقد و بررسی قرار گیرد و ویژگی های روانی و شخصیت های آن در چارچوب نظریه های روانشناسان بزرگی چون آلبرت الیس، فریتز پرلز، آلفرد آدلر و رولومی در دو بخش اصلی مورد بررسی قرار گیرد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که بر مبنای علم روان شناسی، رستم انسانی مضطرب، عقلانی و در عین حال غیر عقلانی است که فعالیت و تلاشش برای دیگران است و به شدت جویای نام است و با هدف دفاع از شرافت میهن تن به نبرد با فرزند خویش می دهد. سهراب، خیال باف و مهربان است؛ تحت تاثیر غرور جوانی، برای کسب قدرت و مقام طرح پیروزی بر کشور ایران را در سر می پروراند.

از آثار ارزشمند ادب فارسی، کتاب «اسرارالتوحید » است که شرح و گزارش رفتار و گفتار و کرامات عارف مردمداری است که در اوج نابسامانی های سیاسی، اجتماعی و مذهبی ظهور می کند و با کنش و رفتار و شیوه های تربیتی خاص خود به دور از هر گونه خصومت و خشونتی مردم و مریدان را متوجه رفتار اشتباه خود کرده و ضد ارزش ها را به ارزش مبدل می کند. با عنایت به اهمیت ابوسعید ابوالخیر به عنوان یک عارف آگاه نسبت به مسائل جامعه عصر خویش، این مقاله کوشیده است تا با بهره گیری از روش اسنادی و بر اساس تحلیل گفتمان و محتوایی به تبیین رابطه علی بین متن کتاب اسرارالتوحید و سیاست، اجتماع و دین و .. بپردازد و آن را بر مبنای نظریه کنش اجتماعی بررسی و تحلیل نماید.