مجله بین المللی علوم و فناوری کشاورزی
سال:1388 | دوره:12 | شماره:1 |تعداد مقالات:13

تغییرات جمعیت و الگوی توزیع فضایی شته سبز پنبه  Aphis gossypii Gloverو دو کفشدوزک شکارگر آن Coccinella septempunctata L. و Hippodamia variegate Goeze از 21 اردیبهشت تا 13 مهرماه 1385 در شهرستان ورامین استان تهران بر روی بادمجان مطالعه شد. در این تحقیق همچنین نوع وابستگی تغذیه (شکار) کفشدوزک ها به تراکم جمعیت شته به عنوان یکی از ملاک های ارزیابی کارایی شکارگرها در شرایط طبیعی مورد کنکاش قرار گرفت. تعداد 63 واحد نمونه برداری (برگ) با حداکثر خطای %6.73 به عنوان اندازه مناسب نمونه در نظر گرفته شد. برای تعیین الگوی توزیع فضایی حشرات مورد مطالعه از شاخص پراکندگی، روش رگرسیونی (تیلور و آیوائو)، شاخص موریسیتا و شاخص للوید استفاده شد. نتایج نشان داد که اوج جمعیت A. gossypii، C.septempunctata و H. variegate به ترتیب در 15 خرداد ماه (11.62 عدد در هر برگ)، 26 مرداد ماه (0.3 عدد در هر برگ) و 12 مرداد ماه (2.11 عدد در هر برگ) ظاهر می شود. تمام روش های مورد استفاده موید تجمعی بودن الگوی توزیع فضایی شته و هر دو کفشدوزک شکارگر بود. رگرسیون خطی بین تراکم جمعیت شته و شکارگر نشان داد که هر دو شکارگر در تغذیه از طعمه خود بصورت مستقل از تراکم طعمه عمل می کنند. تعیین پارامترهای الگوی توزیع فضایی آفت و شکارگرهای آن می تواند علاوه بر طراحی برنامه های مناسب نمونه برداری، در ارزیابی میزان کارایی دشمنان طبیعی نیز مورد استفاده قرار گیرد.

ساقه خوار اروپایی (Ostrinia nubilalis) یکی ازآفات مهم ذرت و چند محصول دیگر از جمله برنج در ایران است. این حشره یکی از میزبان های قارچ Beauveria bassiana است. بنابراین این آفت در محیط غذایی مصنوعی تولید شده پرورش یافته و در یک برنامه انتخاب بهترین جدایه قارچ در کنترل آفت مذکور، تاثیر ده جدایه قارچ شامل هشت جدایه داخلی همراه با دو جدایه خارجی با روش غوطه وری روی لاروهای سن سوم ساقه خوار بررسی گردید. غلظت های بکار رفته قارچ بیمارگر در زیست سنجی شامل 104، 106، 105، 107 و108  کنیدی در هر میلی لیتر بود. درهر غلظت از هر جدایه قارچی تعداد 30 لارو به مدت 30 ثانیه در سوسپانسیون کنیدی غوطه ور شد. لاروهای شاهد با آب مقطر حاوی 0.03 درصد Tween-80 تیمار شدند. آزمایش سه بار تکرار گردید. نتایج نشان داد که جدایه BEH- که از خاک محل جمع آوری آفت جداسازی گردید - در مقایسه بیشترین تلفات (57.67±6.05 در غلظت 108 کنیدی در هر میلی لیتر) را در لاروهای سن سوم ساقه خوار اروپایی ذرت در غلظت های مختلف ماده تلقیحی موجب گردید. جدایه های دیگر مانند DEBI007 و EVIN I به ترتیب 53.43 و 42.67 درصد از نظر ایجاد مرگ و میر بالاتر در رده های بعدی قرار گرفتند. در نقطه مقابل، جدایه های خون EVIN II، DEBI002 و DEBI008 کمترین درصد تلفات را در لاروهای موردآزمایش ساقه خوار اروپایی ذرت نشان دادند. کاهش تغذیه لاروها یکی از نشانه های آلودگی با قارچ بود. علت پایین بودن درصد تلفات در جدایه های مختلف مورد بحث قرار گرفته است.

ارتعاشات ناشی از حمل و نقل اثر زیادی بر روی میزان صدمات محصولات کشاورزی خصوصا میوه ها و سبزی جات دارد. مدول الاستیسیته یکی از مهمترین خواص مکانیکی میوه هاست که تغییرات آن می تواند مشخص کننده میزان صدمه وارده در طی حمل و نقل باشد. در این مطالعه اثرات فرکانس ارتعاش، شتاب ارتعاش، مدت زمان ارتعاش و موقعیت قرارگیری محصول داخل مخزن، برروی میزان صدمات وارده بر هندوانه مورد مطالعه قرار گرفت. ابتدا میزان فراوانی فرکانس و شتاب ارتعاش در طی حمل و نقل با کامیون در جاده اندازه گیری شد. سپس با استفاده از یک دستگاه شبیه ساز ارتعاشات در آزمایشگاه، ارتعاشات حمل و نقل شبیه سازی و اثر پارامترهای مختلف بر روی میزان صدمات بررسی شد. میزان صدمه بر مبنای اختلاف بیم مدول الاستیسیته هندوانه قبل و بعد از ارتعاش، برحسب درصد در نظر گرفته شد. با توجه به نتایج به دست آمده از اندازه گیری و آنالیز ارتعاشات حمل و نقل، فرکانس های بین 5 تا 10 هرتز و 10 تا 15 هرتز دارای بیشترین فراوانی بودند و میانگین فرکانس های این دامنه به ترتیب برابر با 5.7 و 13 هرتز بود. همچنین شتاب های بین 5.0 g تا 25.0 و 5.0 g تا 75.0، بیشترین فراوانی را داشتند و میانگین شتاب های این دامنه ها به ترتیب 3.0 g و 7.0 g بود که میانگین های فرکانس و شتاب برای شبیه سازی ارتعاش در نظر گرفته شدند. مدت زمان ارتعاش برابر 30 و 60 دقیقه در نظر گرفته شد و میزان صدمات در لایه های بالایی، میانی و پایینی هندوانه در داخل مخزن اندازه گیری شد. نتایج آنالیز داده ها نشان داد که اثرات فرکانس ارتعاش، شتاب ارتعاش و موقعیت قرارگیری محصول داخل مخزن، که به عنوان منابع تغییرات در نظر گرفته شدند، در سطح یک درصد بر روی میزان صدمات معنی دار است. ارتعاشات با فرکانس 5.7 هرتز، شتاب 7.0 g و مدت زمان 60 دقیقه بیشترین صدمات را وارد کرده اند. میزان صدمات وارده هنداونه های واقع در لایه های بالایی مخزن بیشتر از لایه های زیرین و وسطی است.

استفاده از اسانس های گیاهی بعنوان آفت کش یا قارچ کش ایمن تر از سموم شیمیایی مورد استفاده در این زمینه است، اما نیاز به تهیه مقادیر زیاد گیاه برای تهیه اسانس مشکلاتی به همراه دارد. بنابراین ترکیبات موثر بر روی آفات و قارچ ها و ساخت مصنوعی آنها می تواند مشکل تهیه اسانس بصورت طبیعی را برطرف نماید. اثر ضد باکتریایی اسانس های آویشن و مرزه و همچنین اجزای اصلی آنها با استفاده از روش پخش بر روی صفحه مشخص شد. این اسانس ها از رشد باکتری اروینیا آمیلوورا (عامل اصلی آتشک گلابی) جلوگیری کردند. با استفاده از کروماتوگرافی ستونی تهیه ای (ستون سیلیکاژل) اجزای اصلی هر یک از اسانس ها از یکدیگر جدا شده و تمامی اجزا برروی باکتری اثر داده شدند، اجزای موثر با کمک کروماتوگرافی گازی - طیف سنج جرمی شناسایی شدند. پس از این مرحله استانداردهای خالص خریداری شدند و با اثر بر روی باکتری صحت آزمایش را تایید کردند. این تحقیق نشان داد که کارواکرول که قسمت اصلی اسانس مرزه است خاصیت ضدباکتریایی قوی دارد و همچنین در اسانس آویشن تیمول و کارواکرول اجزای اصلی اسانس را تشکیل می دادند و به خوبی از رشد باکتری اروینیا آمیلوورا در شرایط آزمایشگاه جلوگیری کردند.

پیش بینی متغیرهای هیدرولوژیکی مانند جریان رودخانه نقش مهمی در برنامه ریزی و مدیریت منابع آن دارد. در سال های اخیر استفاده از مدل های استوکستیکی جهت این امر رواج بسیاری یافته اند. پیش بینی توسط مدل ARIMA از طریق تخمین پارامترهای مجهول امکان پذیر می باشد زیرا تخمین پارامتر به عنوان یکی از اساسی ترین مراحل مدلسازی می باشد. هدف اصلی این تحقیق بررسی عملکرد روش های تخمین پارامتر در مدل ARIMA می باشد. در این مطالعه چهار روش تخمین پارامتر شامل: 1. استفاده از فرمول های ضرایب خود همبستگی بر حسب پارمترهای مدل 2. درستنمایی شرطی 3. درستنمایی غیر شرطی 4. الگوریتم ژنتیک مورد استفاده قرار گرفتند. آمارآبدهی حوضه آبریز دریاچه ارومیه در شمال غرب ایران به عنوان منطقه مورد مطالعاتی در نظر گرفته شد. نتایج این چهار روش توسط معیارهای RMSE, RME, SE, MAE و مینیمم مجموع مربعات خطا مقایسه شدند. نتایج مبین کارایی روش های الگوریتم ژنتیک و درستنمایی غیر شرطی نسبت به سایر روش های تخمین پارامترها می باشند ولی با افزایش پیچیدگی، مدل الگوریتم ژنتیک سرعت همگرایی بالایی برای رسیدن به بهینه مطلق را دارد.

توصیف جزیی رفتار رسوبات ریزدانه چسبنده یک موضوع بسیار پیچیده می باشد و شبیه سازی حرکت رسوبات چسبنده بطور شدیدی تحت تاثیر خواص ماکروسکوپی از سیستم آب - رسوب می باشد. در این تحقیق با تهیه یک مدل ریاضی که اساس آن معادله انتقال جرم می باشد و با پیشنهاد معادلات رسوبگذاری، فرسایش و ضریب انتشار در جمله منبع این معادله، معادله انتقال جرم با روش حجم کنترل حل شده و با استفاده از داده های آزمایشگاهی، ضرایب بهینه معادله پیشنهادی با اعمال بهینه سازی ریاضی واسنجی شده است. برای بهینه سازی از روش پاول استفاده به عمل آمده است. آزمایشات در یک فلوم آزمایشگاهی به عرض 30 سانتیمتر، دبی جریان بین 3 تا 5 لیتر در ثانیه و غلظت های 8 الی 15 گرم در لیتر انجام شده است. در مدل پیشنهادی مشخص شد که مقدار فرسایش و رسوبگذاری شدیدا تحت تاثیر پارمترهای غلظت جریان، عمق جریان و تنش برشی متوسط جریان می باشد. همچنین این مدل از هماهنگی بهتری با داده های آزمایشگاهی در مقایسه با اکثر مدل های پیشنهادی برخوردار بود.

خلر (Lathyrus nativus) یک لگوم علوفه ای غنی از پروتئین بوده ولی محتوی یک نوع سم نئوروتوکسین (beta-ODAP) است که در صورت مصرف فراوان آن، سبب بروز ناهنجاریهای شدید در بدن می گردد. امروزه ارقام زیادی که محتوی مقدار کم این سم (پایین تر از 0.2 حد بحرانی) باشد متخصصین اصلاح نباتات تولید نموده اند، که این شواهد نشان می دهد که با مصرف روی، غلظت این سم را می توان به مقدار قابل توجهی کاهش داد. برای اثبات نقش روی در کاهش میزان سم B-ODAP، خاکی با غلظت پایین روی (0.40 میلی گرم در کیلوگرم با روش DTPA) که از شمال سوریه تهیه شده بود، انتخاب و ارقام مختلف خلر درآن در دو آزمایش گلخانه ای و شرایط مزرعه ای - کودی کشت گردید. در حالی که در آزمایش اول گلخانه ای، نقش کودهای محتوی روی در کاهش سم B-ODAP در سه رقم خلر بسیار مثبت بود، کیفی در آزمایش دوم گلخانه ای، کاهش در مقدار سم (B-ODAP) موجود در ارقام با میزان سم بالا اتفاق نیافتاد. ولی از طرف دیگر فسفر اضافه شده نیز نقشی در میزان روی نداشت. در آزمایش مزرعه ای برای سه فصل با 260، 429 و 405 میلی متر بارندگی، در 9 رقم خلر، اضافه کردن مقادیر مختلف روی (0 ،5، 10 و20  کیلوگرم در هکتار) توانست مقدار سم B-ODAP را به مقدار 10 الی 40 درصد کاهش دهد. رابطه مستقیمی بین غلظت روی در دانه و کاه خلر با کاهش سم مشاهده نگردید. مکانیسم عمل که چرا با اضافه کردن روی، از میزان سم B-ODAP کاهش می یابد مشخص نیست. تحت شرایط مدیریت بهینه زراعی اثر روی در کاهش سم B-ODAP بخشی از راه حل برای کاهش سم B-ODAP می باشد لیکن تولید ارقام با مقدار سم پاین بطوریکه اثرات سویی در بدن نداشته باشد، توسط متخصصین اصلاح نباتات مورد نیاز می باشد.

باکتری های حل کننده فسفات بومی (PSB) از چهار منطقه انکوبر، کیت، مهالدا و مولال در اتیوپی جداسازی و توانمندی آنها در حل نمودن فسفر غیر قابل استفاده، بررسی گردید. بیشترین تعداد جمعیت باکتری (2.6×103 در هر گرم خاک) در منطقه کیت و حداقل جمعیت باکتری (15 در هر گرم خاک) از منطقه مولال بدست آمد. از میان این باکتری ها پنج سوش موثر بومی PSB برای تحقیقات بعدی انتخاب شدند. این سوشها شناسایی تماما از جنس Psudomunas sp بوده و با اسامی Anb-105،Meh-008 ،Meh-101 ، Meh-103 وMeh-305  نامگذاری شدند. اثربخشی این سوشها همراه با سوش Jim-41 از مرکز ملی تحقیقات خاک در قابل استفاده نمودن فسفر غیر قابل اسفاده موجود در چهار منبع تری کلسیم فسفات (TCP) اتیوپی، خاک فسفات مصر (ZRP)، خاک فسفات بی کیلال (BRP)، و استخوان های کهنه (OB) تلقیح شدند. نتایج نشان داد که تمام سوشهای PSB به طورمعنی داری (P£0.01) توانستند فسفر غیر قابل استفاده موجود از سه منبع TCP، ZRP، OB در مقایسه با شاهد، بصورت قابل استفاده گیاه آزاد نمایند. بیشترین اثربخشی (39 میلی گرم در 50 میلی لیتر) متعلق به سوش Meh-305 و در ردیف بعدی (31 میلی گرم در 50 میلی لیتر) متعلق به سوش Meh-101 بر روی منبع TCP در pHهای 3.82 و 3.00 بدست آمد. گرچه سوشهای Meh-008، Jim-41 توانستند در طول مدت 20 روز تلقیح از منبع BRP، مقداری فسفر قابل استفاده گیاه را آزاد نمایند لیکن این مقدار در مقایسه با آزادسازی سوش های Meh-305، Meh-101 بسیار ناچیز بود.

اطلاعات خاکشناسی می توانند در مطالعات باستان شناسی و انسان شناسی بسیار مهم باشند. ارگ بم به عنوان بزرگ ترین و قدیمی ترین بنای خشت و گلی جهان بدفعات زیاد مرمت شده اما اطلاعی درباره موادی که جهت مرمت بکار رفته گزارش نگردیده است. ارگ بم در اثر زلزله شدید 26 دسامبر 2003 تقریبا تخریب گردید. اطلاعات تفصیلی درمورد خشتهای حرارت ندیده قدیمی و معماری بخشهای رخنمون شده می تواند به مرمت بهتر این بنا کمک نماید. برخی از قسمتهای قدیمی ارگ پس از زلزله رخنمون شد. خصوصیات میکرومرفولوژیکی، فیزیکی - شیمیایی، کانی شناسی و ژئوشیمی ایزوتوپ گوگرد بین نمونه های جمع آوری شده از بخشهای قبلا مرمت شده ارگ و بخش های رخنمون شده در اثر زلزله مقایسه گردید. نتایج نشان داد که هدایت الکتریکی در نمونه های قدیمی رخنمون شده و بخشهای مرمت شده کاملا متفاوت است (به ترتیب 6.4 و 42.4 دسی زیمنس بر متر). نتایج نشان می دهند که اخیرا یک خاک شور ( هدایت الکتریکی 24.4 دسی زیمنس بر متر) جهت مرمت بکار رفته است در حالیکه خاک غیر شور بکار رفته برای ساخت خشتهای قدیمی احتمالا توسط سازندگان اولیه ارگ از جای دیگری به منطقه آورده شده است. کانی های رسی اسمکتیت، ایلیت، کائولینیت و پالیگورسکیت از جمله کانی های رسی غالب بودند. در کلیه نمونه ها، ریز ساختمان توده ای مشاهده گردید اما بلورهای گچ و میکرولیت های آذرین تنها در بخشهای مرمت شده یافت شدند. میزان مواد آلی در زمینه (ماتریکس) خاک مربوط به بخشهای قدیمی زیاد بود.

روش های متعددی برای بازسازی داده های هیدورلوژی وجود دارد که بسته به شرایط هر ایستگاه ممکن است یک روش خاص بهترین نتیجه را در پی داشته باشد. معمولا برای برآورد داده های گمشده در یک ایستگاه، از ایستگاه های مجاور آن که دارای تشابه هیدورلوژکی، کلیماتولوژی و یا فیزیوگرافی هستند، استفاده می شود. اخیرا روش رگرسیون فازی برای بازسازی داده های هیدورمتری بکاررفته است. در این مقاله کارایی این روش در مقایسه با سایر روش های مختلف بازسازی داده های دبی ماهانه ایستگاه های هیدرومتری حوزه آبریز کارون بزرگ مورد ارزیابی قرارگرفته است. در این تحقیق از روش حذف اعتباری استفاده گردید و پس از حذف عمدی داده های مشاهده ای، مقادیر آنها از طریق روش های مختلف برآورد گردید سپس با استفاده از آمار جذر میانگین مجذور مربعات خطا (RMSE) مناسبترین روش بازسازی تعیین گردید. نتایج تحقیق نشان داد که برای بازسازی دبی ماهانه ایستگاه های هیدورمتری حوضه کارون بزرگ، بترتیب اولویت عبارتند از: روش شبکه عصبی مصنوعی، روش رگرسیون خطی ساده، روش رگرسیون چند متغیره، روش نسبت نرمال، روش رگرسیون فازی، روش اتور رگرسیو و روش گرفیکی.

در تحقیق حاضر، مدل AVSWAT، در حوضه رودخانه کردان که از زیر حوضه های رودخانه شور می باشد، به منظور شبیه سازی زمانی تولید رسوب سالیانه و ماهانه، دبی ماهیانه و مقدار غلظت بیکربنات آب رودخانه، مورد بررسی گرفت. برای اجرای این پروژه، پارامترهای شامل داده های بارش، حداقل و حداکثر دمای روزانه، مدل رقومی ارتفاع منطقه (DEM)، اطلاعات خاکشناسی افقهای خاک که شامل: وزن مخصوص ظاهری در نقطه ظرفیت زراعی، مقدار رطوبت در نقطه ظرفیت زراعی و پژمردگی، درصد کربن آلی، آلبیدو، بیکربنات، هدایت هیدرولیکی اشباع و بافت است به همراه نقشه خاک حوضه، نقشه کاربری و پوشش اراضی و مختصات خروجی حوضه، به عنوان داده های ورودی، به مدل معرفی شد. در مدل، ابتدا زیر حوضه ها جدا و سپس فرمان اجرای محاسبات هیدورلوژیکی در هر یک از آنها، داده شد. پس از اجرای مدل، خروجی ها مرتب، و مورد آنالیز آماری به منظور کالیبره کردن و مقایسه با داده های مشاهده شده توسط وزارت نیرو، قرار گرفتند. نتایج حاصل از آنالیزها نشان داد که مدل به خوبی قادر است، پس از کالیبراسیون، مقادیر تولید رسوب ماهیانه و سالانه، همچنین دبی رودخانه را تخمین بزند. همچنین مشخص شد که مدل قادر به شبیه سازی تولید رسوب ماهیانه با دقت بیشتری می باشد، ولی قادر به شبیه سازی بیکربنات آب نمی باشد. لذا حدود 70 نمونه داده کیفیت آب وزارت نیرو جمع آوری شده و روابط بین مقدار بیکربنات و پارامترهای کیفیت آب که در SWAT تعریف می شوند، بررسی شد. محاسبات رابطه ای را بین میانگین pH و EC، بدست آورد. این رابطه باید در مورد حوضه های دیکر تست شود و در صورت تایید، می توان آن را برای مدل تعریف کرده، بدین صورت مدل قادر خواهد بود با داده های فایل کیفیت آب (SWQ)، مقدار بیکربنات را نیز شبیه سازی کند.