اقیانوس شناسی
سال:1393 | دوره:5 | شماره:17 |تعداد مقالات:15

غلظت کشندگی متوسط (LC50-96h) میزان حساسیت و پتانسیل ماندگاری موجودات را در برابر مواد آلاینده از جمله فلزات سنگین مشخص می کند. در این مطالعه میزان غلظت کشندگی متوسط (LC50) دی کرومات پتاسیم (K2Cr2O7) طی 96 ساعت در هامورماهی لکه زیتونی منقوط (Epinephelus stoliczkae) تعیین شد. 6 گروه از ماهی ها (در هر گروه 7 ماهی) با میانگین وزن 218±0.5g و طول کل 29.6 Cm به مدت 96 ساعت تحت تاثیر غلظت های مختلف دی کرومات پتاسیم (62، 0، 66، 70، 74 و 78 میلی گرم بر لیتر) قرار گرفتند. آزمایش ها با سه تکرار انجام پذیرفت (21 قطعه ماهی در هر تیمار). دما، شوری و pH در طول آزمایش به صورت مداوم اندازه گیری شدند که به ترتیب برابر 27±0.5 درجه سانتیگراد، 37 ppt و 8.1 بودند. LC50-96h در شرایط آزمایشگاهی با سیستم ساکن 73.09mg/L محاسبه شد. درصد مرگ و میر با افزایش مدت زمان مواجهه ماهی با کروم و افزایش غلظت آن افزایش یافت. تغییرات رفتاری مشاهده شده در هامورماهی لکه زیتونی منقوط طی دوره آزمایش شامل تنفس مشکل، حرکت آهسته، کاهش شناوری، واژگونی، شنا در سطح آب، تجمع در اطراف پمپ هوا، افزایش ترشح موکوس، خونریزی ناحیه آبشش ها، دهان و باله های ماهی و تغییر رنگ بدن بود. اثرات سمیت دی کرومات پتاسیم با افزایش غلظت آن افزایش یافت.

استفاده از جاذب های زیستی جهت کنترل و حذف آلاینده ها از محیط در مقایسه با روش های فیزیکوشیمیایی، روشی مقرون به صرفه و مناسب به شمار می آید. در این مطالعه با نمونه برداری از رسوبات سطحی بندر امام خمینی (ره)، باکتری بومی منطقه که به فلز سرب مقاوم بود، جداسازی و شناسایی گردید. باکتری جداسازی شدهBacillus firmus  با استفاده از تست های بیوشیمیایی شناسایی و رشد آن در غلظت های 50، 100، 200، 400 و 800 میلی گرم بر لیتر این فلز بررسی شد. حداکثر رشد باکتری در غلظت 50 میلی گرم بر لیتر این فلز بود. همچنین این باکتری قادر به رشد در غلظت های بالای سرب تا 800 میلی گرم بر لیتر بود که این موضوع بیانگر مقاومت بالای این باکتری به فلز سرب است. توانایی جذب زیستی سرب توسط باکتری B. firmus در غلظت های 50، 100 و 200 میلی گرم بر لیتر این فلز بررسی گردید و نتایج نشان دادکه این باکتری قادر به حذف 95 درصدی سرب از محیط است. از این رو این باکتری جهت پاکسازی رسوبات آلوده به فلز سرب خصوصا مناطق آلوده به این فلز در بندر امام خمینی (ره) پیشنهاد می گردد.

در این بررسی، تجمع فلزات سنگین در رسوبات دو بندر صیادی در سواحل ایرانی دریای عمان گزارش گردید. نمونه های رسوب 15 ایستگاه نمونه برداری داخل بنادر صیادی رمین و بریس در اسفندماه 1388 برداشت شد و مورد آزمایش دانه بندی، تعیین میزان کل مواد آلی و تعیین غلظت فلزات قرار گرفتند. محدوده غلظت فلزات سنگین بر حسب میکروگرم بر گرم وزن خشک شامل 12-4 برایآرسنیک، 0.01-1.5 برای کادمیوم، 17.5-287 برای مس، 31.6-94.9 برای نیکل، 11.7-1780 برای سرب و 547-42 برای روی است. شاخص زمین انباشت و ضریب غنی شدگی نشان دهنده ترتیب میزان آلودگی عناصر مورد مطالعه به صورت مس>روی>سرب>کادمیوم>نیکل>آرسنیک است. داده ها نشان داد که غلظت بالای مس، روی و نیکل در اغلب نمونه ها می تواند اثرات منفی متوسط تا شدیدی بر روی موجودات زنده داشته باشد. به نظر می رسد دلیل این آلودگی ها، تعمیر و نگهداری شناورهای صیادی در این اسکله های نیمه بسته باشد.

در این مطالعه میزان و منشا 15 ترکیب PAHs در رسوبات جزر و مدی منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس شمالی مورد بررسی قرار گرفت. نمونه ها از 20 ایستگاه (در زمان جزر و به صورت تصادفی) قبل از احداث و راه اندازی در خرداد 1390 جمع آوری گردیدند. آنالیز نمونه ها توسط دستگاه HPLC مجهز به آشکارسازهای فلورسانس و ماورای بنفش صورت گرفت. بیشترین غلظت ترکیبات PAHs مشاهده شده در ایستگاه مل گنزه 2 مربوط به فلورانتن و کمترین غلظت ترکیبات PAHs مشاهده شده مربوط به دی بنزو [ah] آنتراسن بود که در ایستگاه های چاه پهن 1، چاه پهن 2، زیر آهک 1، کبگان 1، کبگان 2، کبگان 4، بردخون 3، بردخون 4، دمیگز 1 و دمیگز 2 اندازه گیری شد. از بین ایستگاه های بررسی شده ایستگاه لاور 1 بیشترین و ایستگاه بردخون 3 کمترین میزان آلودگی SPAHs را نشان می دهد. نتایج تحقیق در رسوبات مورد مطالعه مقادیر کم SPAHs را نشان می دهند. رسوبات منطقه مورد مطالعه تحت تاثیر مخلوطی از منبع پیروژنیک و پتروژنیک با غالبیت پیروژنیک هستند. به طور کلی میزان آلودگی در منطقه مورد مطالعه پایین تر از میزان آلودگی استانداردهای مقایسه شده است و پتانسیل آسیب رساندن به موجودات کف زی رسوبات مورد مطالعه پایین به نظر می رسد.

هدف از این مطالعه بررسی زیست شناسی تولیدمثل ماهی شورت (Sillago sihama) از خانواده شورت ماهیان است. نمونه گیری به صورت ماهیانه از آب های سواحل خلیج فارس (استان هرمزگان) از تیرماه 1390 تا تیرماه 1391 انجام شد. مشاهدات برروی توزیع فصلی مراحل بلوغ و نوسان های شاخص رسیدگی جنسی نشان داد که این ماهی دارای دو دوره اوج تخم ریزی در دی ماه و اسفندماه است. همچنین مشخص شد که این ماهی برای اولین بار در طول کل 14.20 سانتیمتر به بلوغ جنسی می رسد. رابطه طول کل و وزن کل ماهیان نر و ماده به ترتیب W=0.010 TL2.855 و W=0.007 TL2.973 به دست آمد. میانگین نسبت جنسی نر به ماده 1:2.5 بود. تغییرات شاخص کبدی (HSI) نیز روند تغییرات مشابهی را با تغییرات شاخص رسیدگی جنسی (GSI) در ماهیان ماده نشان داد.

مطالعه و بررسی لارو ماهیان در سواحل ایران نزدیک به 15 سال است که در آب های ساحلی ایرانی خلیج فارس صورت گرفته است. این بررسی در آب های استان بوشهر در 5 مرحله و هرکدام به مدت یک سال و به صورت ماهانه انجام شد. وسیله جمع آوری آنها تور پلانکتون گیری بونگو با چشمه 500 میکرون بوده است. از میان تمامی مطالعات صورت گرفته تون ها از دو ناحیه نایبند و خارک و خارکو از آب های استان بوشهر لارو تون ماهیان به تعداد کم مشاهده شده است که پس از تفکیک و شناسایی لارو این خانواده در دو جنس Rastrelliger و Scomberomorus و در دو تیپ A و B و در مرحله Preflexion معرفی شدند. این خانواده در طول سال و به صورت پراکنده و اغلب در تابستان در منطقه حضور داشتند. وجود سر و چشم بزرگ، تعداد میومر (40 عدد) و پوشش رنگ دانه ای از ویژگی های این خانواده است و پوزه کشیده، پوشش دندانی، تعداد کم عضلات و گوارش مثلثی صفت های اصلیScomberomorus  و پوزه کوتاه، سر فاقد پوشش خار و چشم بزرگ در Rastrelliger جزو صفات تفکیکی محسوب می شوند.

هدف از این تحقیق شناسایی و بررسی تراکم و تنوع مدوزهای خانواده Eirenidae در آب های بحرکان (شمال غرب خلیج فارس) است. نمونه برداری در 6 ایستگاه، در ماه های تیر، شهریور، آبان، دی و اسفند 1389 و اردیبهشت 1390، با استفاده از تور پلانکتون با چشمه 300 میکرون انجام شد. عوامل محیطی مانند شوری، pH، دما و اکسیژن محلول اندازه گیری شدند. در این مطالعه 12 گونه مدوز شناسایی گردید. بیشترین تراکم مدوزها در تیرماه و کمترین میزان آن در دی ماه ثبت شد. گونه های Eutima variabilis، Tima flavilabris، Eutima gegenbauri، Eutima gracilis،Eutimalphes sp.1  و Irenium sp.1 برای اولین بار از سواحل ایرانی خلیج فارس گزارش گردیدند. نتایج حاصل از آزمون همبستگی نشان داد، که دما بیشترین همبستگی را با پراکنش مدوزها دارد. با استفاده از آنالیز واریانس، اثر ماه های مختلف بر تراکم مدوزها، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که در ماه های مختلف، فراوانی مدوزها به طور معنی داری با یکدیگر تفاوت دارند. دامنه شاخص تنوع شانون بین 0.22-1.79 بود و بیشترین میزان آن در تیر ماه ثبت شد.

رسوبات سطحی سواحل جنوب غربی دریای خزر (بندر انزلی) به منظور تعیین غلظت و منشا احتمالی آلکان های نرمال مورد مطالعه قرار گرفت. بدین منظور نمونه های رسوب از 9 ایستگاه، جمع آوری شده و با استفاده از دستگاه کروماتوگراف گازی با طیف سنج جرمی مورد ارزیابی قرار گرفتند. غلظت های این ترکیبات در محدوده 743-6143 mg g-1 dw با میانگین 2700-1612 mg g-1 dw قرار گرفت. در کلیه ایستگاه های مطالعه شده، آلکان های نرمال با طول زنجیره بلند غالب بودند. بر مبنای شاخص های به کار رفته در این مطالعه، منشا عمده پتروژنیک برای آلکان های نرمال موجود در رسوبات مشخص گردید، که شامل ریزش های نفتی با قدمت بالا (میزان قابل ملاحظه UCM مشاهده شده در کلیه کروماتوگرام ها) و نیز ورودی های اخیر مواد نفتی (مقادیر قابل توجه برای نسبت n-C17/Pr و n-C18/Phy در برخی ایستگاه ها) بود. با این حال در ناحیه مطالعه شده، همچنین سهمیه ای از هیدروکربن های ناشی از گیاهان عالی و آبزی مشاهده گردید.

پژوهش کنونی به منظور استخراج پروتئین کلاژن از پوست، باله و استخوان ماهی تون دم دراز با نام فارسی هوور (Thunnus tonggol) ورت گرفت. در فرآوری ماهی، مقادیر زیادی از ضایعات شامل آب و مواد جامد تولید می شوند و استخوان و پوست و باله ماهی حاصل از ضایعات فرآوری آبزیان را می توان به عنوان جایگزین منابع ژلاتینی و کلاژنی مذکور در نظر گرفت. نمونه های مورد استفاده در پژوهش حاضر از ضایعات کارخانه کنسرو ماهی بندرعباس تامین گردید. طی آزمایش به منظور استخراج کلاژن از هر ناحیه پوست، استخوان و باله ها با سه تکرار از آنها در آزمایشگاه مورد آزمایش و تجزیه شیمیایی قرار گرفت. همچنین میزان رطوبت، خاکستر، چربی، پروتئین و اسیدهای آمینه در این قسمت ها نیز سنجیده گردید. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که از نظر میزان رطوبت پوست ماهی هوور بیشترین درصد را به خود اختصاص داده در حالی که اختلاف معنی داری با میزان رطوبت باله و استخوان نداشت (P>0.05). علاوه بر این، خاکستر و چربی استخوان بیشترین میزان خاکستر را داشته و اختلاف معنی داری با پوست و باله نشان داد (P<0.05). پروتئین در پوست بیشترین میزان را داشت (P<0.05). در هر سه نمونه پوست، باله و استخوان ماهی هوور اسید آمینه گلیسین به عنوان اسید آمینه غالب بود و اسید آمینه هیدروکسی پرولین (شاخص اصلی کلاژن) در پوست نسبت به باله و استخوان مقادیر بالاتری را نشان داد (P<0.05). با توجه به نتایج حاصله می توان گقت: پوست ماهی هوور دارای مقادیر بیشتری از کلاژن در مقایسه با دو بخش دیگر است (P<0.05). همچنین الگوی الکتروفورز نشان داد که هیچ گونه اختلافی در الگوی کلاژن در پوست، باله و استخوان ماهی هوور وجود ندارد (P>0.05) و هر سه کلاژن به دست آمده دارای حداقل دو زنجیره a1 و a2 هستند.

هدف از این مطالعه بررسی کیفیت غذایی Sargassum illicifolium و Gracillaria corticaدو گونه از گیاهان دریایی منطقه ساحلی دریای عمان با توجه به امکان استفاده از آنها در تغذیه میگو است. ترکیب غذایی، مواد معدنی و محتویات ویتامینی، اسیدهای چرب آزاد، پروفایل اسیدهای آمینه مورد آنالیز آزمایشگاهی قرار گرفت. محتوای پروتئین و خاکستر، دو جزء اصلی این گیاهان را تشکیل دادند. S. illicifolium و G. cortica به ترتیب دارای %9.18±1.15 و %18.29±2.1 پروتئین و %29.15±3.43 و %23.11±1.43 خاکستر بر پایه وزن خشک بودند. اگر چه از نظر مواد معدنی، هر دو نوع گیاه غنی بوده و هر دو از نظر میزان ید ارزش بالایی دارند اما با این وجود، S. illicifolium از نظر داشتن پتاسیم، کلسیم و منیزیوم غنی تر و G. cortica از نظر داشتن بقیه مواد معدنی مورد مطالعه و به خصوص آهن و مس بسیار غنی تر است. کل اسیدهای آمینه ضروری و غیرضروری بر حسب گرم در 100 گرم نمونه S. illicifolium و G. cortica به ترتیب 4.7، 7.47، 7.67 و 13.8 به دست آمد که اختلاف معنی داری را نشان نداد (P>0.05). این دو گیاه دریایی کلیه اسیدهای ضروری مورد نیاز میگو را دارا هستند و از نظر تعادل این اسیدهای آمینه احتیاجات میگو را تامین می نمایند. کل اسیدهای اشباع، اسیدهای چرب غیر اشباع با یک باند دوگانه، با بیش از یک باند دوگانه بر حسب میلی گرم بر گرم وزن نمونه و نسبت DHA به EPA به ترتیب در S. illicifolium و 10.87 G. cortica و 1.11 : 2.76 و 1.06 : 0.513 و 3.66 : 0.4 و 1.33 هستند که در همه موارد اختلاف معنی دار بین این دو گیاه دریایی مشاهده می گردد. میزان ویتامین E، ویتامین C و تیامین بر حسب میلی گرم در 100 گرم ماده خوراکی در S. illicifolium و G. cortica به ترتیب 32.2±1.2 و 890±98 : 37.5±2.3 و 45±5.5 : 1200±55 و 71±9.1 که مشخصا هر سه ویتامین در G. cortica بیشتر از S. illicifolium هستند (P<0.05). حال آن که بقیه ویتامین ها مورد مطالعه از اختلاف معنی داری بین این دو گیاه برخوردار نبودند (P>0.05). در مقایسه ارزش غذایی آنها با جداول نیازمندی های غذایی میگو پاسفید غربی، هر دو گونه قابلیت استفاده در جیره غذایی این میگو را دارند.

در این مطالعه بررسی ارتباط عوامل زیست محیطی با توزیع آبسنگ های مرجانی جزیره کیش (خلیج فارس - ایران) مدنظر قرار گرفت و سپس مهم ترین این عوامل شناسایی گردید. عوامل زیست محیطی آب شامل عمق، دمای آب، شوری، کدورت، اکسیژن محلول، اسیدیته و کلروفیل a در ستون آب توسط دستگاه CTD در 30 ایستگاه در تابستان 1389 ثبت گردید. همچنین در هر یک از ایستگاه ها دانه بندی رسوبات بستر با نمونه برداری تعیین گردید، شیب بستر از روی نقشه عمق سنجی استخراج شد و سرعت جریان آب از پروژه مدل سازی امواج ایران به دست آمد. تفاوت میانگین عوامل زیست محیطی توسط آزمون آنالیز واریانس بررسی شد. سپس مهم ترین عوامل موثر در توزیع آبسنگ های مرجانی توسط آزمون تجزیه به مولفه های اصلی (PCA) شناسایی گردیدند. نتایج آزمون آنالیز واریانس نشان داد که متغیرهای عمق آب، اکسیژن محلول و شیب بستر در دو منطقه مرجانی و شاهد دارای اختلاف معنی دار (P<0.05) می باشند. طبق نتایج PCA، سه مولفه (PC) ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻫﻢ شناسایی شدند که در ﻣﺠﻤﻮع 73.157 درصد از کل تغییرات را دربر می گرفتند. همچنین نتایج همبستگی بالایی بین عوامل کدورت، عمق آب و کلروفیل a با مولفه اول، شوری، جنس بستر و شیب بستر با مولفه دوم و دمای آب و اکسیژن محلول با مولفه سوم نشان داد. نتایج این مطالعه نشان داد تاثیر معنی داری بین عوامل ذکر شده با توزیع آبسنگ های مرجانی در جزیره کیش وجود دارد.

خسارات ناشی از خوردگی فولاد مدفون در بتن بخش عمده ای از خرابی سازه های بتن مسلح در حاشیه دریاها را دربر گرفته و سالیانه هزینه های بسیار زیادی را در صنعت ساختمان به خود اختصاص داده است. شبیه سازی رفتار بتن در زمینه خوردگی فولاد مدفون می تواند در زمینه کاهش هزینه های ناشی از خسارت بسیار موثر واقع گردد. مدل fib که در سال 2006 میلادی توسط فدراسیون بین المللی بتن ارائه شده است یکی از بهترین و کاربردی ترین مدل های حال حاضر دنیا می باشد. این مدل فرایندهای خوردگی را به صورت احتمالاتی مدل می نماید. در این مقاله در نظر است مدل fib برای شرایط محیطی و مصالح خلیج فارس ابتدا ارزیابی و سپس برای کاربرد در این شرایط اصلاح گردد. شایان ذکر است که محیط دریای خلیج فارس به علت گرما و رطوبت شدید و همچنین میزان یون کلرید موجود در آب آن، یکی از مخرب ترین محیط های دریای در سطح جهان است. بدین منظور 5 سازه بتن مسلح که در سنین مختلف ساخته شده در این منطقه مورد آزمایش قرار گرفته است و نتایج به دست آمده با نتایج حاصل از مدل مقایسه شده است. در ادامه با مشاهده ناهماهنگی نتایج با واقعیت، مدل برای شرایط محیطی و مصالح این منطقه اصلاح شده است.

هنگامی که امواج منعکس شده از سازه، به سمت دریا باز می گردند، تداخل این امواج با امواج تابشی به سمت سازه باعث ایجاد امواج نیمه ایستاده و تلاطم نسبتا زیادی در جلوی بدنه موج شکن می گردد و می تواند محیطی ناامن در اطراف بدنه سازه موج شکن و یا در مجاورت دهانه ورودی بندرگاه ایجاد نماید و ورود شناورها به داخل حوضچه بندر را با مشکلاتی مواجه سازد. بنابراین، پارامتر انعکاس موج در طراحی هیدرولیکی موج شکن ها از اهمیت فراوانی برخوردار است. در این مقاله در ابتدا صحت رابطه ارائه شده برای موج شکن های توده سنگی سنتی با استفاده از مجموعه داده های با مقیاس بزرگ مورد ارزیابی قرار می گیرد. سپس با شناخت پارامترهای موثر بر پدیده انعکاس از یک موج شکن سکویی غیر شکل پذیر، تاثیر وجود سکوی موج شکن مورد ارزیابی قرار می گیرد و در ادامه با بکارگیری مدل درختی M5’ بر روی مجموعه داده های آزمایشگاهی در دسترس به ارائه یک مدل جدید که علاوه بر دقت بالا به لحاظ فیزیکی نیز توجیه پذیر باشد، پرداخته می شود.

در این مطالعه روند تغییرات فصلی پارامترهای فیزیکوشیمیایی آب دریا (عمق، دما، هدایت الکتریکی، شوری، اکسیژن محلول، اسیدیته آب، کروفیل آ، کدری، چگالی و سرعت صوت)، در آب های ساحلی ایرانی خلیج فارس در اطراف شبه جزیره بوشهر از تیرماه 1390 تا تیرماه 1391 مورد بررسی قرار گرفته است. در این مدت با دستگاه CTD، نیمرخ تغییرات پارامترهای مذکور به صورت ماهیانه با گام زمانی 1 ثانیه، در 12 ایستگاه اندازه گیری شده و پس از آن روش های کنترل کیفی منطبق بر استانداردهای (IOC) روی این اندازه گیری ها اجرا شده است. نتایج، حاکی از آن است که روند تغییرات فصلی دمای آب دریا از تابستان تا زمستان یک کاهش حدود 18 درجه را نشان می دهد. این تغییر شدید دما، تغییرات بیش تر پارامترها را نیز تحت تاثیر مستقیم خود قرار می دهد. در این تحقیق از سطح تا بستر به 10 لایه، تقسیم شد و مشخص گردید در گرم ترین ماه های سال در ایستگاه های با عمق بیش تر از 20 متر، یک لایه گرماشیب فصلی جزیی، بین لایه های 3 تا 8 به وجود می آید که طی آن دما تا 4 درجه سانتیگراد کاهش می یابد. این گرماشیب فصلی، یک شیب چگالی جزیی نیز در همان محدوده و با شیبی صعودی، درست مخالف شیب نزولی گرماشیب، ایجاد می کند در ماه های سرد سال، وجود اختلاف دمای ناچیز کم تر از 1 درجه بین سطح و بستر، موجب اختلاط کامل در ستون آب می شود. در تابستان شوری سطحی از حدود 37 psu تا مقدار بیشینه حدود 41 psu در زمستان افزایش می یابد. در این مدت دیده بانی تبخیر در ایستگاه هواشناسی جزیره خارک، تبخیر بیشتر در تابستان را نشان می دهد. همچنین با کاهش دمای آب دریا، در گذر از ماه های گرم سال به ماه های سرد سال میزان pH و اکسیژن محلول به ترتیب از مقدار 7.7 تا 8.2 و از 2 ppm تا 10 ppm افزایش یافت.

هدف از این پژوهش استخراج توابع تقاضا و تخمین ترافیک باری بیست ساله هر یک از شیوه های حمل و نقل جاده ای و ریلی متصل به شبکه حمل و نقل پس کرانه ای بنادر کشور با مطالعه موردی بندر امام خمینی (ره) است. برای این کار ابتدا اقدام به شناسایی متغیرهای توضیحی تاثیرگذار و سپس تخمین ترافیک باری این شیوه ها با استفاده از مدل سری های زمانی معادلات همزمان دو مرحله ای و به کارگیری نرم افزار Eviews شده است. نتایج نشان می دهند که بدون تغییر در سیاست های کنونی سهم ناوگان ریلی در جا به جایی بار از / به این بندر به مراتب کاهش پیدا کرده و در بیشترین حالت به 5 درصد می رسد، این در حالی است که این امر بر خلاف سیاست گذاری های طرح جامع حمل و نقل بیست ساله کشور در خصوص دست یابی به سهم 30 درصدی جا به جایی بار توسط ناوگان ریلی کشور است.