پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی
سال:1393 | دوره:18 | شماره:33 |تعداد مقالات:6

تحقیق حاضر در پی نقد روش های ارزشیابی کتاب های درسی دانشگاهی و مزایا و محدودیت های هر روش است؛ بدین منظور ضمن ارائه تعاریفی از کیفیت کتاب های درسی، رویکردهای ارزشیابی این کتاب ها نقد و بررسی خواهد شد. در ادامه سه روش عمده ارزشیابی شامل روش تجربی، نظرسنجی از مخاطبان و روش تحلیلی تبیین می گردد و مزایا و محدودیت های هر روش به طور جداگانه بیان می شود. روش تجربی با عواملی همچون ابزار اندازه گیری، دشواری اجرای طرح تجربی، محدودیت مقیاس، ملاحظات اخلاقی و تاثیرات کنترل نشده عامل جدید مواجه است. همچنین نظرسنجی از مخاطبان با عواملی همچون مقایسه نظرات مخاطبان مختلف، نظرات سریع و سطحی، پرسش نظرات و تاثیر زمینه بر نظرات صورت می گیرد و تحلیل کتاب درسی با عواملی همچون انتخاب معیارها از سوی ذی نفعان، زمان در مقابل دقت، ذهنیت در مقابل عینیت و اهمیت نسبی ملاک ها روبه رو می شود. بنابراین نتیجه می گیریم با توجه به تعدد روش های ارزشیابی کتاب های درسی و محدودیت ها و مزایای هر روش، ارزشیابان کتاب های درسی با توجه به اهداف، سوالات ارزشیابی و شرایط اجرای آن، باید به انتخاب بهترین روش ارزشیابی اقدام نمایند.

فونت و رنگ از متغیرهای چاپی متن کتب درسی است. هدف این پژوهش بررسی تاثیر فونت و رنگ بر یادگیری فهرست کلمات است؛ بدین منظور که با شناسایی عوامل تاثیرگذار این متغیرها، بتوانیم از موانع موجود بر سر راه یادگیری کلمات بکاهیم. نمونه پژوهش شامل 101 نفر شرکت کننده بود که از طریق نمونه گیری در دسترس از میان دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی انتخاب شدند. از آزمون یادگیری کلامی به منظور بررسی یادآوری فوری و تاخیری برای بررسی یادگیری استفاده شد. آزمون آماری تحلیل واریانس یک راهه با اندازه گیری های مکرر برای تحلیل داده ها به کار رفت. یافته ها نشان داد که فونت، تنها بر یادگیری آنی تاثیر معنی دار دارد و تاثیر آن بر یادگیری تاخیری معنی دار نیست. تاثیر رنگ نیز هم بر یادگیری آنی و هم بر یادگیری تاخیری معنی دار نشده است. همچنین منحنی یادگیری فونت برخلاف منحنی یادگیری رنگ، اثر یادگیری را به صورت معنی دار نشان می دهد.

هنجارها مبنای ادراک، قضاوت و هدایت افعال انسان در سطح فردی و اجتماعی است. وابستگی علمی جامعه ایران به غرب و انتقال ضمنی هنجارهای ناهمخوان ایجاب می کند ذهن متخصصان و دانشجویان به خاستگاه فکری هنجارها در کتب درسی ترجمه شده و آسیب شناسی پیامدهای انتقال آن ها معطوف گردد. در فضاهای علمی نیز نیاز است تامل جدی تری در این باره با هدف صیانت از هویت علمی، فرهنگی و اجتماعی به ویژه حفظ جامعه علمی ایران صورت پذیرد. هدف از تالیف مقاله حاضر پرداختن به این مهم در روان شناسی بالینی است. در این راستا کتب درسی ترجمه شده و منابع مرجع مهم در روان شناسی بالینی با تکیه بر روش تحلیل محتوا به لحاظ هنجارها بررسی شده است. در این بررسی، تمرکز بر الف) خاستگاه هنجارها و ب) طبقه بندی آن ها بود. بر پایه نتایج این تحلیل، مدلی از هنجارهای حاکم در روان شناسی ارائه می شود که ملاک های نابهنجاری در آن مبتنی بر دو نوع هنجار است و ریشه در جریان های فکری و فلسفی در دو حوزه اندیشه مغرب زمین دارد. در بخش پایانی مقاله پیامدهای هنجارهای مکنون در کتب تخصصی روان شناسی بالینی برای خود جوامع غرب به اختصار شرح، بررسی و نقد می شود. در این رابطه به مهم ترین آسیب های متعلق به دوران تجدد غرب به اختصار اشاره می شود که بر اساس دیدگاه متفکران غربی ناشی از همان هنجارهایی است که مفاهیم نابهنجاری و بهنجاری روان شناسی نیز بر آن استوار است. با ارائه چند پیشنهاد با هدف ترویج فرهنگ نقد در چهارچوب کتب درسی روان شناسی، مقاله خاتمه می یابد.

آموزش از طریق متون درسی در اولویت اجرای برنامه های آموزشی است و کتاب درسی دانشگاهی نقشی انکارناپذیر در فرایند درسی و تحقق اهداف آموزشی دارد، به طوری که بخشی از کیفیت آموزش در نظام آموزش عالی با کیفیت کتاب درسی در ارتباط است. در دانشگاه های ایران برای آموزش فلسفه اسلامی عموما از روش ها و آثار سنتی استفاده می شود و تاکنون کتاب جدیدی متناسب با نیاز های دانشجو در این زمینه تدوین نشده است. درس فلسفه اسلامی یکی از دروس اختصاصی با دامنه وسیع در رشته فلسفه و حکمت اسلامی است، به گونه ای که شمار واحد های آن در برخی گرایش ها تا 24 واحد درسی می رسد؛ بی شک تهیه متونی متناسب با نیاز های مخاطب گرهی از مشکلات این رشته را می گشاید و تحولی در اثربخشی بیشتر آن ایجاد می نماید. در این مقاله ضمن بازنمایی مشکلات آموزش فلسفه در ایران به بررسی معیار های لازم متن درس فلسفه اسلامی خواهیم پرداخت.

پیشرفت و توسعه در علم و فناوری منوط به تربیت نیروی انسانی موثر و کارآمد است. کتاب درسی مهم ترین منبع رشد و یادگیری افراد در دوران آموزشی است؛ لذا تدوین جامع و متناسب با معیارهای اساسی و مورد نیاز فراگیران امری ضروری تلقی می شود. نگرانی عمده در تدوین کتاب های درسی، فقدان روشی علمی در طراحی کتاب با کیفیت است. بررسی مطالعات دانشمندان نشان می دهد که تلاش آن ها در شناسایی معیارهای تدوین کتاب درسی صرفا به صورت توصیفی و فاقد الگوریتمی نظام مند است. به طور کلی برای نشان دادن روابط منطقی بین اجزاء باید فرایند طراحی را به صورت یک سیستم در نظر گرفت. در این تحقیق ضمن ارائه چهارچوبی جامع از معیارها و عوامل موثر در کیفیت کتاب درسی، از تکنیک طراحی مبتنی بر بدیهیات در قالب روشی کارا و سیستمی برای طراحی کتاب های درسی استفاده می شود. بر اساس دو اصل بدیهی استقلال و اطلاعات تمامی عوامل به صورت اجزاء یک سیستم طراحی می شود. در پایان کتاب های مدیریت عملیات که منبع درسی دوره کارشناسی ارشد ام.بی.ای (MBA=Master of Business Administration) بر اساس چهارچوب طراحی شده از سوی اعضای هیئت علمی دانشکده مدیریت دانشگاه شاهرود است، ارزیابی می گردد.

کتاب ارتباط شناسی تالیف جناب آقای دکتر محسنیان راد از کتاب های مغتنم است که مشتمل بر اهم نظریات علم ارتباطات، تعریفی نو از ارتباط و نیز تبیین مدلی جدید از ایشان در این علم است. این کتاب ارزشمند، سال هاست در دانشگاه های کشور مورد استفاده استادان و دانشجویان و منبع آزمون های تحصیلات تکمیلی در رشته ارتباطات است؛ اما نقایص صوری، ساختاری و محتوایی متعددی در آن وجود دارد که این نوشتار با هدف اصلاح این موارد سامان یافته است. این پژوهش با شیوه تحلیلی اسنادی در سه محور اصلی یعنی نقد صوری، ساختاری و محتوایی انجام شده است.نتایج این تحقیق در نقد صوری، مشخص نمودن ده ها اشکال ویرایشی و املایی و در نقد ساختاری، آشکار نمودن ضعف تنظیم و بخش بندی منطقی مطالب خصوصا با تاکید بر فرایند منطقی نظریه «تقسیم» است. در نقد محتوایی، بیش از بیست انتقاد ارائه شده که مهم ترین آن ها، در سه محور است: اشکال روش شناختی در برخی آزمایش های تجربی انجام شده در کتاب که نشان می دهد اولا تحقیقات گستردة ایشان در این مباحث اصلا آزمایش نیست و پیمایش است و ثانیا مولف محترم، بسیاری از شاخص های پیمایش صحیح را نیز به کار نگرفته است. انتقاد از ضعف تحلیلی در فرایند تعریف ارتباط از سوی مولف و انتقاد از ضعف مدل در مقوله ارتباط انسان با خود و کم رنگی آشکار این ساحت بنیادین ارتباطات در کتاب، دومین و سومین انتقاد مهم در این مقاله است.