علوم آب و خاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی)
سال:1381 | دوره:6 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

بیمه محصولات کشاورزی، از جمله راه کارهای مناسب برای غلبه بر ریسک حاکم بر تولید در بخش کشاورزی و افزایش اطمینان خاطر کشاورزان نسبت به درآمد آینده شان می باشد. در این پژوهش بیمه محصولات گندم به عنوان شیوه بیمه فردی- اختیاری، و چغندرقند به عنوان شیوه اجباری- گروهی، به صورت موردی در استان فارس در نظر گرفته شده، و تاثیر این دو شیوه متفاوت بیمه بر نحوه رویارویی کشاورزان با مخاطره بررسی گردیده است. داده های لازم با استفاده از روش نمونه گیری از گندم کاران و چغندرکاران سه ناحیه اقلیمی مدیترانه ای، نیمه صحرایی گرم و کوهستانی سرد، با تکمیل پرسش نامه، و به روش مصاحبه حضوری، در سال زراعی 76-1375 جمع آوری گردید. پس از محاسبه ضرایب ریسک گریزی بهره برداران با استفاده از روش قاعده اول اطمینان، نتایج بررسی تاثیر بیمه بر ضرایب ریسک گریزی نشان داد که، ماهیت اجباری بودن و استمرار سالیانه بیمه چغندرقند به همراه ارائه نهاده های لازم و خدمات مکانیزاسیون زراعی در تولید چغندر از طرف کارخانه های قند و مراقبت دایم از مزارع کشاورزان، باعث تاثیر بیمه بر افزایش سطوح ریسک گرایی چغندرکاران شده است. در حالی که، در مورد گندم، به دلیل همیشگی نبودن پوشش بیمه برای سال های زراعی پی در پی و اطمینان نداشتن کشاورزان به نظام بیمه، بیمه تاثیر معنی داری بر سطوح ریسک گرایی نداشته است. بنابراین، می توان نتیجه گرفت که شیوه بیمه چغندرقند، "جا افتادن فرهنگ بیمه" در میان بهره برداران را در پی داشته، و اجرای آن به یکی از اهداف اصلی نظام بیمه محصولات کشاورزی، که همان افزایش سطوح ریسک گرایی کشاورزان است، نزدیک تر می باشد.

به منظور بررسی اثر تیمارهای گرمایی و سرمایی بر حشرات آلوده کننده انجیرهای خشک استهبان آزمایش هایی انجام گرفت. دو نوع کیسه بسته بندی (سوراخ دار و بدون سوراخ)، دو نوع انبار با دمای 23 oC و انبار سرد (10oC و 2oC)، 9 مدت زمان تیمارهای گرمایی و سرمایی (3، 4، 5، 6، 7، 10، 15، 20 و 25 ساعت) و 13 تیمار دمایی [23، 45، 50، 55، 60، 65، 70، 75، 25-، (25-)+45، (25-)+50، (25-)+55، و (25-)+60 درجه سانتی گراد] در این آزمایش ها بررسی گردید. نتایج آزمایش نشان داد که شب پره هندی (Plodia interpunctella) که یک آفت مهم در انبارهای انجیر است، با بسته بندی انجیر در کیسه های پلاستیکی بدون سوراخ با ضخامت 0.24 میلی متر، بعد از تیمارهای دمایی مناسب، به طور رضایت بخشی کنترل می شود. انبار سرد با دمای 2oC به گونه ای معنی دار تمام مراحل زندگی پروانه را در انبار از بین می برد. انجیر خشک تیمار شده در دمای 60oC به مدت هفت ساعت و یا بیشتر، 65 oC به مدت شش ساعت و یا بیشتر، -25oC به مدت 15 ساعت و یا بیشتر، بدون تغییر کیفیت ظاهری میوه، به خوبی در برابر آفت حفظ گردید.

فسفر و آهن از عناصر غذایی ضروری گیاهانند. در خاک های آهکی ایران، به دلیل فراوانی کربنات کلسیم، و نیز پ- هاش بالا، قابلیت استفاده آهن کم می باشد. هم چنین، مصرف بیش از نیاز کودهای فسفردار ممکن است قابلیت استفاده آهن را کاهش دهد. هدف از این بررسی ارزیابی گلخانه ای تاثیر فسفر و آهن بر رشد و ترکیب شیمیایی ذرت (Zea mays L.) بود. تیمارها شامل پنج سطح فسفر (صفر، 40، 80، 120 و 160 میلی گرم در کیلوگرم از منبع پتاسیم دی هیدروژن فسفات) و چهار سطح آهن (صفر، 2.5، 5 و 10 میلی گرم در کیلوگرم از منبع سکسترین آهن) به صورت فاکتوریل، در چارچوب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار بود. گیاهان به مدت هشت هفته در یک خاک لومی سری چیتگر با نام علمی Typic Calcixerepts، thermic، carbonatic،fine-loamy  رشد کردند. نتایج نشان داد که کاربرد فسفر تا سطح 80 میلی گرم در کیلوگرم سبب افزایش وزن خشک قسمت هوایی گردید. غلظت و جذب کل فسفر با مصرف فسفر افزایش، ولی با کاربرد آهن کاهش یافت. کاربرد آهن تا سطح پنج میلی گرم در کیلوگرم، وزن خشک را افزایش، ولی در سطوح بالاتر آن را کاهش داد. غلظت و جذب کل آهن با کاربرد آهن افزایش، ولی با کاربرد فسفر کاهش یافت. با مصرف فسفر، غلظت روی و مس در گیاه به طور معنی داری کاهش پیدا کرد. غلظت منگنز در سطح 40 میلی گرم فسفر در کیلوگرم افزایش، ولی در سطوح بالاتر کاهش یافت. کاربرد آهن، غلظت روی و منگنز را در قسمت هوایی ذرت کاهش داد، ولی تاثیری بر غلظت مس نداشت.

به منظور برآورد هم بستگی بین میزان تولید عسل و برخی از ویژگی های ظاهری زنبور عسل، سی ملکه مادر، به صورت تصادفی از زنبورستان مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان اصفهان انتخاب، و از هر ملکه مادر پنج ملکه دختر پرورش داده شد و بررسی گردید. محصول عسل تابستان از اختلاف وزن شان عسل قبل و بعد از استخراج عسل اندازه گیری شد، و محصول عسل پاییز بر اساس مساحت سطح قاب سرپوشیده محاسبه گردید. صفات ظاهری با استفاده از استریومیکروسکوپ مجهز به عدسی چشمی مدرج، بر اساس روش روتنر اندازه گیری شد. میانگین تولید عسل در سال 10.05 کیلوگرم تخمین زده شد. هم بستگی فنوتیپی بین تولید عسل سالیانه با تولید عسل تابستان و پاییز به ترتیب 0.49 و 0.88 برآورد گردید، در حالی که هم بستگی بین عسل تولیدی تابستان و پاییز در حد پایین بود. هم بستگی معنی داری بین عسل تولیدی تابستان و ایندکس کوبیتال B، طول ساق پا و عرض بال جلو (به ترتیب 0.28، 0.25 و 0.21) مشاهده شد. هم چنین، هم بستگی معنی داری بین عرض پنجه با عسل تولیدی کل و پاییز به دست آمد (به ترتیب 0.22 و 0.23). هم بستگی ژنتیکی بین طول پنجه و ایندکس کوبیتال با تولید عسل تابستان منفی برآورد شد (به ترتیب 0.75- و 0.45-). با توجه به هم بستگی زیاد بین عسل تولیدی تابستان و کل عسل تولیدی سالیانه، بهتر است برای صرفه جویی در زمان و هزینه ها به منظور بهبود کل عسل تولیدی، انتخاب بر اساس محصول تولیدی تابستانه کلنی باشد. هم چنین در طرح های به نژادی برای افزایش تولید عسل، می توان از صفات هم بسته طول ساق، عرض بال جلو و ایندکس کوبیتال استفاده کرد.

پکتین به عنوان ماده ایجاد کننده ژل، قوام دهنده، بافت دهنده، امولسیون کننده و تثبیت کننده، در بسیاری از مواد غذایی کاربرد دارد. تفاله چغندرقند، که پس از استخراج قند از چغندر حاصل می شود، منبعی سرشار از پکتین است. هدف از این پژوهش، ارائه روشی خاص برای استخراج پکتین از تفاله چغندر، و نیز بهبود خواص عملکرد پکتین استخراجی به منظور افزایش کاربرد آن بود. نخست تفاله چغندر، خشک شده و به صورت پودر در آورده شد. سپس در شرایط اسیدی با pH برابر 1 و 1.5، و در دمای 80 و 90 درجه سانتی گراد، و طی زمان های استخراج 1، 2، 3 و 4 ساعت، عمل استخراج پکتین از تفاله انجام شد. بیشترین بازده استخراج پکتین به میزان 22.35 درصد، تحت شرایط دمایی 90 درجه سانتی گراد، pH برابر 1 و مدت استخراج 4 ساعت حاصل گردید. در مرحله بعد ترکیبات ساختمانی پکتین استخراج شده از تفاله چغندرقند بررسی، و با پکتین تجاری مرکبات مقایسه شد. آن گاه پکتین تفاله چغندرقند در چند ماده غذایی مورد استفاده قرار گرفت، و برخی خواص عملکردی آن با پکتین تجاری مرکبات مقایسه گردید. هم چنین، اثر آمونیوم پرسولفات و pH بالا بر توانایی ایجاد ژل و افزایش ویسکوزیته توسط پکتین حاصله بررسی شد. سپس اثر کاربرد پکتین تفاله چغندرقند بر عطر و طعم چند ماده غذایی ارزیابی، و با پکتین تجاری مرکبات مقایسه شد. سرانجام نتیجه گرفته شد که پکتین استخراجی از تفاله چغندر، در برخی مواد غذایی مانند سس کچاپ به عنوان ماده قوام دهنده و افزایش دهنده ویسکوزیته قابل استفاده است، ولی نمی توان از آن انتظار داشت که در مواد غذایی، ژل مستحکمی را ایجاد کند.

در سال های 1377 و 1378، تراکم حشرات کامل پسیل پسته و نسبت جنسی آن، با استفاده از تله های زردرنگ چسب دار و ضربه زنی به شاخه ها در دو باغ به طور هفتگی تعیین شد، و با شمارش تخم و پوره ها روی برگ، ضمن بررسی تغییرات فصلی جمعیت، کارایی دو روش مقایسه گردید. با استفاده از تله های زردرنگ چسب دار، ساعات فعالیت پروازی حشرات کامل در طول روز نیز تعیین شد. حشرات کامل پسیل پسته هم زمان با باز شدن گل ها و برگ های پسته فعال شدند. شکار حشرات کامل در هر دو روش، با تغییرات تراکم تخم و پوره های بدون جوانه بال هم بستگی شدیدی داشته و حداقل پنج (حداکثر شش) نقطه فراز نشان داد. دو نقطه فراز در بهار اتفاق افتاد، و تراکم آفت در مقایسه با تراکم تابستانه و پاییزه کم بود. نخستین شکار حشرات کامل روی تله های زردرنگ بود، و در مجموع تله های زردرنگ در مقایسه با روش ضربه زنی روش مناسب تری برای بررسی تغییرات فصلی جمعیت پسیل پسته شناخته شد. نسبت جنسی نر به ماده در طول سال، و در فصول گرم و سرد سال به تفکیک، مساوی بود. ولی در آغاز فصل تله های زردرنگ جاذبه بیشتری برای نرها، و در روش ضربه زنی شکار بیشتری از ماده داشت. نقاط فراز پرواز روزانه بین ساعات 9 تا 16 اتفاق افتاد.

به منظور گسترش کشت مکانیزه پنبه در مناطق با آب آبیاری شور و خاک های حساس به سله در استان اصفهان، ارزیابی عملکرد ماشین های کاشت با، یا بدون سله شکن در روش کشت مسطح ضروری است. از این رو، آزمایشی برای مقایسه فراسنجه های عملکردی چند نوع ماشین کاشت پنبه در یک خاک با بافت لوم رسی، در ایستگاه تحقیقاتی کبوترآباد مرکز تحقیقات کشاورزی اصفهان انجام شد. چهار تیمار ماشین های کاشت با استفاده از ردیف کارهای بذرسازان در دو وضعیت، و جاندیر و خطی کار دانمارکی با سه روش سله شکنی، به ترتیب سله شکنی با سله شکن ستاره های غلتان و استوانه ای دندانه دار و بدون سله شکنی، با به کارگیری آزمایش فاکتوریل در چارچوب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار ارزیابی شدند. عملکرد ماشین های کاشت با اندازه گیری تعداد و فاصله میان بوته ها در هر تیمار، و تعیین میانگین و انحراف معیار فاصله های میان بوته های سبز شده، و تعیین شاخص های کاشت چندتایی، نقاط بدون بوته، کیفیت تغذیه موزع، دقت و کپه کاری، ارزیابی گردیدند. اگر چه در این آزمایش، به جای اندازه گیری فاصله میان بذرهای کاشته شده، فاصله میان بوته های سبز شده اندازه گیری شد، ولی معیارهای استفاده شده در این پژوهش ویژگی های ماشین های کاشت را به خوبی نشان داد. میانگین و انحراف معیار فاصله های میان بوته ای، به تنهایی تفاوت میان عملکرد ماشین های کاشت را در تمام روش های سله شکنی به خوبی نشان نداد. شاخص کپه کاری پیشنهادی بهتر از شاخص کاشت چندتایی، مشخصه کپه ریزی را در بذرکارها، جدا از روش سله شکنی مشخص نمود. در حالت بدون سله شکنی، تمایل به کپه ریزی در ردیف کار بذرسازان، سبب کاهش میانگین و انحراف معیار فاصله های میان بوته ای گردید. سله شکنی موجب کاهش فاصله های میان بوته ای در کلیه ماشین های کاشت، به ویژه در خطی کار که تمایل به کپه ریزی در آن بسیار ناچیز بود، شد. بر پایه نتایج حاصله، در ردیف کارهای بذرسازان و جاندیر، نوع موزع حجمی، و نه تک دانه کار بود.

محدوده اطراف مصب رودخانه زاینده رود به باتلاق گاوخونی، رویشگاه های مناسب گونه های شورپسندی مانند Aeluropus littoralis، Aeluropus lagopoides،Halocnemum strobilaceum  وSalicornia europea  می باشد. با این حال، خواسته های اکولوژیک این گونه ها و فاکتورهای زیست محیطی کنترل کننده ساختار اجتماعات گیاهی و استقرار آنها روی خاک این مناطق به خوبی درک نشده است. دانش کافی در این زمینه برای به کارگیری این گونه ها در پهنه های شور ضروری است. در این پژوهش، الگوی استقرار چهار گونه مذکور در رویشگاه های متنوع، بر اساس شناخت اهمیت نسبی ویژگی های خاک رویشگاه هر یک از گونه ها و تاج پوشش گونه های مورد بررسی، به کمک روش ریاضی اوردیناسیون تشریح و ارزیابی شد. برای این منظور 48 قطعه روی ترانسکت های دارای بیشترین تنوع گونه ای از نظر پوشش انتخاب گردید، و متغیرهای درصد پوشش و عوامل خاک شامل EC،pH ، مقادیر رس، سیلت، شن و عناصر سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم در یک دوره یکساله در سال 1378 اندازه گیری شد. داده های جمع آوری شده از خاک و گیاه بر طبق روش اوردیناسیون از دسته PCA و CCA تجزیه شدند تا ارتباط ویژگی های خاک رویشگاه ها و گونه ها مشخص گردد. نتایج آنالیز اوردیناسیون به خوبی ویژگی کلی رویشگاه هر گونه را از لحاظ عوامل خاکی مورد بررسی تفکیک، و ارتباط آنها را مشخص نمود. تجزیه ها نشان دهنده وجود هم بستگی معنی دار بین تغییر نوع و درصد گونه ها با شیب تغییرات عوامل خاک بود. به طور کلی، واکنش گونه ها به عوامل خاکی در این آزمایش، می تواند به عنوان مولفه مهم در گسترش و تعمیم الگوهای رشد و نمو این گونه ها برای مناطق شور مشابه مورد توجه قرار گیرد.