Quarterly Scientific Journal of Applied Ethics Studies
Year:2016 | Volume: | Issue: |Papers Count:7

فقر و بحران های محیط زیست با تأثیر متقابل، از موانع اصلی تحقق پایداری اند و با تشدید یکی، دیگری نیز تشدید می شود. این واقعیت تلخ در الگوواره هایی ریشه دارد که از ارزش های معنوی تهی هستند و به همین دلیل نتوانسته اند برای رفع بحران های زیست محیطی و فقرزدایی راه حلی قطعی بیابند. این مقاله، ضمن بررسی و نقد نارسایی دو الگوی اثبات گرا و پسااثبات گرا در رفع بحران های یادشده، برای گذر از آن ها، الگوی توحیدمحور را معرفی کرد. این الگو که بر مبنای اسلام و آموزه های توحیدی است، با رویکردی متعالی به تشریح ابعاد فقر و بحران های زیست محیطی می پردازد و اجزای هستی شناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی، روش شناسی و ارزش شناسی آن را در نگاه به فقر و بحران های محیط زیست تبیین می کند.

نگاهی اخلاقی به شرک در کنار نگاه معرفتی، از پاسخ این پرسش پرده برمی دارد که چرا شرک از بزرگ ترین گناهان است. شرک دو قسم است: جلی (آشکار) و خفی (پنهان). بیشتر مردم، حتی مومنان نیز از قسم پنهان آن مبرا نیستند. شرک جلی و خفی منشا بسیاری از رذایل خلاقی است. دقت در لایه​ های رذایل اخلاقی مرتبط با صفات هدایتگر یا عمل کننده، چگونگی نقش شرک را آشکار می​ سازد. برخی دانشوران اخلاق برای نفس هفت جهت گیری برشمرده اند: جهت گیری نفس نسبت به مبدا، جهت گیری نفس نسبت به عاقبت خویش، جهت گیری نفس نسبت به خویشتن، جهت گیری نفس نسبت به آینده، جهت گیری نفس نسبت به مواهب دنیوی، جهت گیری نفس نسبت به دیگران و جهت گیری بازدارنده نفس. پژوهش حاضر براساس این دیدگاه به تبیین نقش شرک در رذایل اخلاقی پرداخت.

کسبوکار و تعاملات تجاری را میتوان یکی از حوزههای فراگیر تعاملات اجتماعی در جوامع بشری دانست. این حوزه همواره، یکی از حوزههایی است که ساماندهی به آن و نظامسازی در آن بسیار دشوار بوده است تا جایی که تئوریهای گوناگون اقتصادی سعی در تبیین آن در سطوح گوناگون کردهاند. آموزههای دین اسلام در حوزة اقتصاد و روابط تجاری، بهگونهای فراگیر و همهجانبه، نظامی برپایة کسبوکار حلال بنا میکنند. درواقع، تلاش برای کسب روزی حلال، ساماندهندة حوزة تعاملات تجاری و اقتصادی است. در تلاش برای کسب روزی حلال، هم سعادت اخروی تأمین خواهد شد و هم کارآمدی دین در عرصة سامانبخشیدن به روابط تجاری به بهترین شکل ظهور خواهد کرد. برایناساس، در نوشتار حاضر تلاش شد، اصول کسبوکار حلال با تکیه بر آیات و روایات برشمرده و تا حدودی تبیین شود. از جملة این اصول میتوان به شاخصهای کسبوکار اسلامی در عرصة حقوق و دستمزد، خرید و فروش، توزیع و مصرف، تبلیغات و ترویج و نیز شاخصهای کلی در کسبوکار اسلامی اشاره کرد.

چنان که از عنوان این پژوهش بر میاید، موضوع آن درباره نوع خاصی از حق است. واژه ی حق مشترک لفظی است و کاربردها و معانی فراوانی دارد. اما یکی از مهمترین مواردی که این اصطلاح بر آن صدق میکند، قواعد و فضایل اخلاقی است که میتوان آن را حق اخلاقی نامید، چرا که برخی از امور وارزش های اخلاقی نوعی حق را ایجاد می کنند که ما اخلاقا ملزم به رعایت آنها هستیم. البته این نوع از حق با سایر حقوق، به ویژه حقوق قانونی تفاوتهایی دارد، از جمله اینکه حقوق اخلاقی ضمانت اجرا ندارد و اگر آن را رعایت نکنیم قابل مجازات و پی گیری نمی باشد. در این پژوهش برای تببین بیشتر این نوع از حق، به دیگر تفاوتهای حقوق اخلاقی و قانونی نیز اشاره خواهد شد. حقوق اخلاقی دارای تقسیم بندی های خاص خودش می باشد. . از جمله حقوق درونی، حقوق انسان بر خودش، ونیز بر اعضا و جوارح خویش است. واز جمله حقوق بیرونی، می توان به حقوقی که در روابط انسان با سایر انسان ها و بالاخره با حیوانات و حتی اجسام نیز اشاره نمود. به نظر نگارنده، همانطور که در فضای واقعی و حقیقی، این حقوق ( اخلاقی ) ارزش واعتبار دارد در فضای مجازی هم می توانیم مصادیقی برای آن پیدا نماییم که آگاهی و آشنایی ما با آن، ما را ملزم به رعایت بیشتر آن در فضای مجازی خواهد کرد.

با پیشرفت علم و فنّاوری مشکلات متعددی برای بشر در عرصه ی سرگرمی به وجود آمده که شایسته است، از منظر اسلامی بررسی شوند تا روش صحیح برون رفت از آن ها مشخص شود. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی در پی شناسایی این مشکلات و یافتن راه برون رفت از آن هاست. در این پژوهش دریافتیم که حوزه های چالش زای مهم مرتبط با سرگرمی عبارت اند از: ابهام در موضوع اخلاقی در عرصه ی سرگرمی، ندانستن حکم اخلاقی در عرصه ی سرگرمی، مشکل تطبیق معیارهای کلی اخلاقی در عرصه ی سرگرمی و مشکلات مربوط به ویژگی های اشخاص یا ویژگی های جوامع. برخی راه های برون رفت از این مشکلات نیز در پایان مقاله پیشنهاد کردیم؛ مانند پژوهش درخصوص مفهوم های شرعی چون لعب، لهو، استخراج احکام اخلاقی مرتبط با سرگرمی، پژوهش خاص برای بررسی منطبق بودن هر سرگرمی بر شاخصه های سرگرمی مطلوب از منظر اخلاق اسلامی، توجه به بافت فرهنگی جوامع و نیز ملاحظه های دینی در عرصه ی سرگرمی ها.

با توجه به نقش انکارناپذیر اخلاق در قلمرو جرم انگاری، پذیرفتن یا نپذیرفتن مفهومِ «نسبیت جرم» به این بستگی دارد که مفاهیم اخلاقی، جزء قضایای اِخباری به حساب آیند یا انشایی. به بیان دیگر، با اخباری دانستن مفاهیم اخلاقی، پدیده ی نسبیت جرم چندان پذیرفتنی نیست؛ درحالی که با انشایی دانستن مفاهیم اخلاقی، بابِ بررسی نسبیت جرم گشوده می شود. بی تردید میان اندیشمندان غربی یکی از طلایه داران اشاعه ی مفهوم نسبیت جرم، جامعه شناس تجربه گرای فرانسوی، امیل دورکهیم است که با ابداع مفاهیمی، همچون «وجدان جمعی» و «آنومی» به گسترش دیدگاه خود درخصوص نسبی بودن مفاهیم اخلاقی و جرم های قانونی پرداخت. در همین راستا هدف مقاله ی پیش رو بررسی نسبیت جرم از دریچه ی اخلاق بوده و تلاش شده است با بیان دیدگاه های دورکهیم، به عنوان یکی از اندیشمندان بزرگ این حوزه، به صورت متمرکز به این موضوع پرداخته شود. راهبرد این تحقیق کیفی و راهکار اجرایی، به صورت کتابخانه ای با استفاده از روش توصیفی تحلیلی بود. مهم ترین دستاورد این تحقیق این بود که هرچند قضایای اخلاقی در جزئیات، بسته به مقتضیات زمان و مکان، متغیر و نسبی هستند، در قالب دو مفهوم کلیِ ظلم و عدل، اِخباری بوده و در بازه های زمان و مکان، ثابت باقی می مانند. بنابراین، به همین دلیل است که برخی رفتارهای غیراخلاقی در تمامی دوران ها و کشورها جرم تلقی شده و تحت عنوانِ جرایم طبیعی قرار گرفته اند.

این تحقیق با هدف تعیین رابطه ی بین سلامت روانی و سبک دل بستگی با نگرش مذهبی در دانشجویان دانشگاه پیام نور آمل انجام شد. روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی است. ازنظر هدف، این پژوهش به صورت طرح کاربردی است. همچنین، جامعه ی آماری آن شامل 4هزار و 152 نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور آمل در سال 1393 بود. از بین جامعه ی آماری براساس فرمول کوکران تعداد 413 نفر از دانشجویان به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسش نامه ی نگرش مذهبی خدایاری (1378) و پرسش نامه ی سلامت روانی گلدبرگ ( 1972) و پرسش نامه ی سبک دل بستگی هازن و شیور (1995) بود. داده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه به روش همزمان با استفاده از نرم افزار SPSS21 تحلیل شد. بین مؤلفه های سلامت روان و سبک های دل بستگی با نگرش مذهبی دانشجویان رابطه ی مثبت وجود داشت. تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که نشانگان بدنی و افسردگی و سبک های دل بستگی، نگرش مذهبی دانشجویان را پیش بینی می کنند. همچنین، یافته های حاصل از این پژوهش بر کاربرد سلامت روان و دل بستگی در نگرش مذهبی دانشجویان تأکید می کند.