پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی
سال:1387 | دوره:14 | شماره:2 (48) |تعداد مقالات:9

هدف از اجرای این پژوهش بررسی تاثیر ارزیابی پایان ترم بر عملکرد آموزشی اعضای هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی طی نیمسالهای تحصیلی 80-1379 تا 85-1384 بوده است. در این پژوهش به منظور جمع اوری اطلاعات از روش اسنادی استفاده شده است. نمونه آماری این تحقیق متشکل از 192 نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی بوده است که عملکرد آموزشی آنان در پایان نیمسالهای 80-1379 تا 85-1384 مورد ارزیابی قرار گرفته است. اطلاعات مورد بررسی در باره ویژگیهای جمعیت شناختی نمونه آماری شامل جنسیت، مرتبه علمی، سابقه تدریس و دانشکده محل تدریس است که از طریق آمار توصیفی تحلیل شده است. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع اوری شده، ابتدا پنج شاخص«آموزش و تدریس»، «ارتباط با دانشجو»، «رعایت مقررات آموزشی»، «توسعه فکری و شخصیتی دانشجویان» و «رضایت کلی دانشجویان از استاد» تعریف شد و پس از محاسبه انها تحلیل های استنباطی به عمل آمد. نتایج حاکی از آن است که بین میانگین نمرات ارزیابی پایان ترم سالهای تحصیلی 80-1379 و 85-1384 اعضای هیات علمی در شاخص «آموزش و تدریس» تفاوت معنادار مشاهده نشده، ولی بین میانگین نمرات ارزیابی پایان ترم سالهای تحصیلی 80-1379 و 85-1384 اعضای هیات علمی در شاخصهای «ارتباط با دانشجو»، «رعایت مقررات اموزشی»، «توسعه فکری و شخصیتی دانشجویان» و «رضایت کلی دانشجویان از استاد» تفاوت معنادار مشاهده شده است.

ریاست دانشگاه نیازمند برخورداری از شایستگیهای حرفه ای است. در این مطالعه مبتنی بر ادبیات آموزش عالی و مدیریت مجموعه ای از این شایستگیها مشتمل بر مهارتها و نقش های موردنیاز این حرفه مورد شناسایی قرار گرفته است. و 14 نفر صاحب نظر در حوزه آموزش عالی با ویژگیهای علمی و اجرایی مهمترین شایستگیها را (18 مورد از بین 63 مورد) با استفاده از روش رتبه دهی فازی و تجمیع، تعیین نموده اند. در نهایت شایستگیهای شناسایی شده در دو دسته اصلی به ترتیب رهبری علمی و مدیریت اجرایی دسته بندی شده اند. 

هدف اصلی مطالعه حاضر تحلیل و ارزشیابی آثار «مساله خود - انتخابی و برنامه عمل» ناشی از تصمیم گیری افراد برای تحصیل در دانشگاه بر بازده آموزش عالی است. برای این منظور، از مبانی نظری - تحلیلی مساله خود - انتخابی - یعنی رگرسیون شرطی - و داده های مستخرج از آمارگیری مرکز آمار از ویژگیهای اقتصادی و اجتماعی خانوار سال 1380 استان تهران استفاده شده است؛ ابتدا آثار مساله خود - انتخابی بر برآوردهای بازده آموزش عالی شاغلان استان تهران تحلیل و ارزیابی شده و سپس، نتایج به دست آمده با نتایج مربوط به دو نمونه آماری از جامعه آمریکا مورد مقایسه و انطباق قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان می دهند که: 1. آموزش برای شاغلان استان تهران سرمایه گذاری پر بازدهی است؛ 2. بازده آموزش عالی به طور چشمگیری بیشتر از بازده آموزشهای دیگر است؛ 3. لحاظ کردن مساله خود - انتخابی در تحلیل ها آثار تجربی برنامه آموزش عالی را متاثر می سازد و آن را به طور چشمگیری افزایش می دهد؛ 4. نتایج نمونه به دست آمده از استان تهران کاملا منطبق با یافته های حاصل از نمونه های استفاده شده در جامعه آمریکاست. بدین ترتیب، الگوواره یافته های همه نمونه ها مشابه و مطابق با تحلیل های نظری است؛ یعنی برآوردهای تجربی بازده آموزش عالی که مساله خود- انتخابی را نادیده گرفته، تورش دار و ناسازگارند و لذا، سیاستگذاری بر پایه آنها می تواند گمراه کننده باشد و نیز آثار نامطلوب جدی بر تخصیص منابع در یک جامعه به جا بگذارد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی کیفیت زندگی کاری و رضایت شغلی اعضای هیات علمی دانشگاههای تهران و صنعتی شریف انجام شده است. با استفاده از روش تحقیق همبستگی 144 عضو هیات علمی با توجه به مرتبه علمی به صورت طبقه ای یا نسبی انتخاب شدند. داده های تحقیق پس از جمع آوری بر اساس سوالات تحقیق و با استفاده از روش همبستگی پیرسون، آزمون T برای گروههای مستقل و رگرسیون گام به گام تحلیل شدند. نتایج به دست آمده گویای آن است که: 1. استادان دانشگاههای تهران و صنعتی شریف از نظر کیفیت زندگی کاری در سطح نسبتا نامطلوب و از نظر رضایت شغلی در سطح نسبتا بالایی قرار دارند؛ 2. بین مولفه های کیفیت زندگی کاری و رضایت شغلی رابطه مثبتی وجود دارد؛ 3. بین میزان کیفیت زندگی کاری و رضایت شغلی استادان دانشگاههای مذکور تفاوت معنی داری وجود ندارد و تنها از بعد یکپارچگی و انسجام اجتماعی که از ابعاد کیفیت زندگی کاری محسوب می شود تفاوت اندکی وجود دارد؛ به عبارت دیگر، اعضای هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف از یکپارچگی و انسجام اجتماعی بالاتری نسبت به استادان دانشگاه تهران برخوردارند. 4. نتایج رگرسیون گام به گام بیانگر این است که به ترتیب اولویت قانونگرایی در سازمان، تامین فرصت رشد و امنیت مداوم و توسعه قابلیتهای انسانی به عنوان ابعاد کیفیت زندگی کاری با رضایت شغلی همبستگی چندگانه دارند.

در دهه های اخیر، هر روز با دستاوردهای جدیدی در کاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در حوزه آموزش و پژوهش روبه رو هستیم. این دستاوردهای جدید انتظارات مخاطبان امر آموزش و پژوهش را از سطح خدماتی که ارایه می شود، تغییر داده است. امروزه، دانشجویان و استادان خواهان دسترسی آسان و سریع به منابع جدید علمی و تحقیقاتی، تعامل با یکدیگر به صورت غیرحضوری، استفاده از فناوری برای تدریس و تفهیم بهتر و به طور کلی، دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات و استفاده از آن به منظور اثربخشی بیشتر امر یاددهی و یادگیری هستند. برای تحقق این انتطارات باید دانشگاهها و موسسات آموزش عالی برای رسیدن به سطح مطلوب دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات و استفاده از آن خود را به طور مستمر ارزیابی و امکاناتشان را تجهیز کنند. در این تحقیق مدل ارزیابی آمادگی الکترونیکی دانشگاهها از طریق مطالعه ادبیات مدلهای ارزیابی آمادگی الکترونیکی و نظرسنجی از خبرگان فناوری اطلاعات و ارتباطات دانشگاهها و موسسات آموزش عالی ایران متناسب با شرایط اجتماعی و فناوری کشور طراحی شده است. این مدل دارای چهار بعد «مدیریت، استراتژیها و سیاستهای مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات»، «دسترسی و زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات»، «نیروی انسانی» و «استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در دانشگاهها و موسسات آموزش عالی» و همچنین، شامل 25 شاخص است. مدل طراحی شده در دو دانشگاه علم و صنعت ایران و آزاد اسلامی قزوین از نوع به ترتیب دولتی و آزاد اجرا و میزان آمادگی الکترونیکی آنها اندازه گیری و ارزیابی شده است. مدل پیشنهادی ابزار مناسبی برای شناسایی نقاط قوت و ضعف دانشگاهها و موسسات آموزش عالی ایران در دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات و استفاده و از آن برای اثربخشی بیشتر و همچنین، تجزیه و تحلیل شکاف دیجیتالی بین آنهاست.

این مقاله بر گرفته از رساله دکتری با عنوان «بررسی توسعه سازمانی در بعد مدیریتی آموزش عالی ایران» است. در این مطالعه ضمن مروری بر مبانی نظری آموزش عالی، بر ویژگیهای مدیریتی این نهاد اجتماعی تاکید و یافته های تجربی آن، مستخرج از مصاحبه پژوهشی با عالی ترین مدیران آموزش عالی، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. استخراج یافته ها در خصوص وضعیت گذشته بر مبنای فراتحلیلی از یافته های پژوهشی پیشین انجام شده است. در خصوص وضعیت حال و آینده نخست مصاحبه های پژوهشی به صورت کیفی اولویت بندی و باز تحلیل شده است. در پایان، وضعیت نظام مدیریتی آموزش عالی کشور در گذشته، حال و آینده برمبنای یافته های پژوهشی ترسیم شده است.

امروزه، محیط آموزش عالی به شدت رقابتی شده و انتظارات دانشجویان از مراکز آموزشی نیز افزایش یافته است. به همین دلیل، بسیاری از مفاهیمی که مدتهاست در دنیای کسب و کار به کار گرفته شده، مورد توجه مدیران و مسوولان دانشگاهها و موسسات آموزش عالی قرار گرفته اند. همان گونه که موسسات تجاری به مشتری محوری و ارتقای رضایت و وفاداری خود همت گمارده اند، این مفاهیم در دنیای آموزشی هم متناسب سازی شده است و به کار می رود. یکی از این مفاهیم کاربردی کسب و کار که می تواند در محیط آموزش عالی استفاده شود، مدیریت ارتباط با مشتری است که چنین نگاه مشتری مآبانه به دانشجویان با عنوان مدیریت ارتباط با دانشجو تلقی می شود. این نظام نیز همچون نظام مدیریت ارتباط با مشتری نیاز به الزامات و پیش نیازهایی دارد که در صورت آماده نبودن دانشگاه در این زمینه ها و ابعاد خطرپذیری اجرایی افزایش می یابد و تحقق اهداف طرح را به تاخیر می اندازد. در این مقاله سعی شده است تا مدل جامعی ارایه شود که بتواند به خوبی آمادگی دانشگاهها را برای اقدام و مبادرت به اجرای چنین طرحی بسنجد و با اقدامات پیشنهادی خطرپذیریهای ناشی از طرح را - که در دنیای کسب و کار رقم بالایی است- کاهش دهد. بدین منظور، ابتدا با مطالعه ادبیات موضوع عوامل حیاتی موفقیت این طرحها شناسایی و سپس، این عوامل اولویت بندی و وزندهی شده اند و در نهایت، بر اساس پرسشنامه ای که باتوجه به این سنجه ها تنظیم شده، آمادگی دانشگاه تهران در این زمینه ارزیابی شده است .