پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی
سال:1398 | دوره:25 | شماره:1 |تعداد مقالات:6

تحلیل های صورت گرفته از اقتصاد دانش ایران حکایت از آن دارند که مهم ترین نقطه ضعف اقتصاد ایران شکل نگرفتن فرایند های نوآوری و کارآفرینی نوآورانه برای بهره برداری از دانش و فناوری جدید است. این فرایندها اصولا در چارچوب اکوسیستم های کارآفرینی دانشگاه بنیان شکل می گیرند که در اقتصاد ایران جایگاه شایسته ای ندارند و حتی شناخته شده هم نیستند. بنابراین، هدف مطالعه حاضر بررسی الزامات توسعه اکوسیستم کارآفرینی دانشگاه بنیان در ایران بوده و برای این منظور از روش «مدلسازی ساختاری تفسیری» استفاده شده است. براساس این روش، ابتدا با بررسی ادبیات موضوع و نظرخواهی از کارشناسان ذی صلاح و مدیران و سیاستگذاران ذی ربط، الزامات توسعه اکوسیستم یادشده استخراج و سپس، داده های مورد نیاز برای تحلیل رابطه بین الزامات از طریق تکمیل پرسشنامه ماتریسی (با 20 نفر از کارشناسان و 10 نفر از مدیران) کسب شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که توسعه اکوسیستم کارآفرینی دانشگاه بنیان در ایران نیازمند توسعه 15 مولفه این اکوسیستم و چهار مولفه مربوط به زیست بوم آن است؛ فقط توسعه چهار مولفه از مولفه های اکوسیستم (تولید دانش فناورانه، توسعه سرمایه انسانی نوآورانه، پرورش دانشکاران کارآفرینی و ایجاد فرایندهای نوآوری و کارآفرینی دانش بنیان) در اختیار دانشگاه ها هستند. توسعه مولفه های مربوط به زیست بوم (اقتصاد باز و رقابتی، جامعه باز، فرهنگ دانش و حکومتداری خوب) که در توسعه اکوسیستم نقش بنیادی دارند، فقط در اختیار حکومت و دولت هستند.

هدف از این پژوهش شناسایی و اولویت بندی موانع توسعه شرکت های زایشی دانشگاهی با روش ترکیبی (طرح آشیانه ای) در استان کرمانشاه بود. در مرحله کیفی با استفاده از نظریه برخاسته از داده، با نمونه 13 نفری شامل مدیران شرکت های زایشی دانشگاهی و افراد متخصص در استان کرمانشاه و با استفاده از مصاحبه های عمیق نیمه ساختارمند، داده ها گردآوری و نتایج به دست آمده و مدل مستخرج از طریق نمونه ای متشکل از 100 کارشناس ارزیابی شد تا اعتبار درونی پژوهش افزایش یابد. نتیجه این بخش به حذف برخی از مفاهیم و تغییر در گروه بندی برخی دیگر منجر شد. با استفاده از رویکرد ساختی چارمز، به ترتیب اولویت، 9 مقوله به عنوان موانع توسعه شرکت های زایشی دانشگاهی شناسایی شدند. مهم ترین موانع مطرح شده شامل ضعف در تدوین برنامه بازاریابی و توسعه بازار، کمبود سرمایه گذاری و منابع مالی، ضعف در زیرساخت ها و بسترهای قانونی و حمایتی، نبود حمایت کافی از سوی گروه های پشتیبان، ضعیف بودن کار تیمی و مدیریتی، برآوردهای اقتصادی اشتباه، ناهماهنگی با تغییرات فناوری، ضعف در ویژگی های شخصیتی کارآفرینانه و ضعف در خدمات مشاوره ای و آموزشی بود. درنهایت، راهکارهایی برای رفع یا اصلاح موانع پیشنهاد شد.

بیکاری از پیچیده ترین مشکلاتی است که در زمان حاضر وجود دارد و با وجود توجه مسئولان به ایجاد کار، کشور ایران همواره با انبوهی از دانش آموختگان بیکار جویای کار روبه روست، دانش آموختگانی که با تقبل هزینه های هنگفت و صرف وقت چندین ساله تخصص هایی کسب کرده اند. در این خصوص، دانشگاه می تواند از طریق شناسایی و به کارگیری عوامل محیطی، اقتصادی و فرهنگی که ظهور کارآفرینی را آسان می سازند، زمینه مناسب را فراهم آورد. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش تعاملی عوامل فرهنگی و آموزش کارآفرینی بر نیت کارآفرینی دانشجویان انجام شد. روش پژوهش به صورت توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دانشکده های فنی، مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه تبریز بود که 211 دانشجو از طریق نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه عوامل فرهنگی و نیت کارآفرینی استفاده شد. داده ها با آزمون های آماری همبستگی و رگرسیون سلسله مراتبی تجزیه و تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان داد که بین عوامل فرهنگی (باور به توانایی و مسئولیت پذیری) با نیت کارآفرینی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. بین عامل فرهنگی (باور به توانایی) و آموزش کارآفرینی رابطه مثبت و معنادار مشاهده شد. بین عامل فرهنگی (مسئولیت پذیری) و آموزش کارآفرینی رابطه معنادار مشاهده نشد. از سویی رابطه معنادار بین دو متغیر آموزش کارآفرینی و نیت کارآفرینی وجود داشت. همچنین نتایج نشان داد که عوامل فرهنگی و آموزش کارآفرینی نقش تعاملی را در پیش بینی نیت کارآفرینی دانشجویان ندارند.

پژوهش حاضر با هدف مطالعه تنوع سبد درآمدی در دانشگاه های دولتی ایران به منظور بهبود ثبات و انعطاف پذیری به منابع مالی انجام شد. این مطالعه از نظر هدف کاربردی و بر حسب گردآوری داده ها از نوع همبستگی بود. قلمرو مکانی پژوهش دانشگاه های دولتی جامع و صنعتی سطح یک و دو و قلمرو زمانی آن از سال 1392 تا سال 1397 بود. داده های تابلویی با بهره گیری از گزارش رسمی سازمان برنامه و بودجه کشور، بانک مرکزی و موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی گردآوری و برای تجزیه و تحلیل از نرم افزار EVeiws و مدل رگرسیون اثرهای ثابت استفاده شد. یافته ها نشان داد که شاخص تنوع درآمدی رابطه معکوس و معناداری با تغییرات درآمد سرانه دانشگاه دارد. از سویی، مدل معیار وابستگی به شهریه با تغییرات درآمد سرانه دانشگاه رابطه معنادار و مستقیم دارد. بررسی یافته های به دست آمده از آزمون فرضیه در دانشگاه های منتخب نشان داد در شرایطی که آموزش عالی ایران همسو با آموزش عالی جهان در سال های اخیر با افزایش هزینه های آموزشی و ناپایداری های اقتصادی روبه رو بوده و بودجه عمومی دولت نیز نتوانسته است پوشش مناسبی برای هزینه های دانشگاهی باشد، دانشگاه های ایرانی در تنوع سبد درآمدی ضعف جدی دارند و به شدت به درآمدهای حاصل از شهریه وابسته هستند. این همه در شرایطی است که ناپایداری های پیش رو و افزایش هزینه های دولت سبب شده است تا دولت دانشگاه را به سوی کسب درآمد از منابع دیگر سوق دهد.

سواد سلامت الکترونیکی در برگیرنده علوم میان رشته ای است که تربیت متخصصان کارآزموده و خبره در این حوزه در مراکز آموزش عالی و به منظور حفظ و ارتقای کیفیت زندگی اهمیت بسیاری دارد. هدف از مطالعه حاضر ارائه مدل مفهومی مبتنی بر واکاوی تجارب زیسته متخصصان و صاحبنظران سواد سلامت الکترونیکی در ارتقای سواد سلامت الکترونیکی دانشجویان علوم پزشکی بود که با توجه به رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسی طراحی و اجرا شد. مشارکت کنندگان 15 صاحبنظر از اعضای هیئت علمی دانشگاه های ایران و بین المللی بودند که با روش نمونه گیری مبتنی بر هدف از نوع گلوله برفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش مصاحبه عمیق و نیمه ساختار یافته بود. داده ها با استفاده از روش هفت مرحله ای کلایزی تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها نشان داد که تحلیل داده های مصاحبه به ایجاد 4 مقوله اصلی شامل فراسواد، عوامل فردی، عوامل فنی-اجتماعی و حرفه ای گری در فضای دیجیتال و الکترونیکی و 21 مقوله فرعی انجامید. نتایج نشان داد که تاکید بر توانمندسازی دانشجویان در قالب مقوله های یافت شده، ارتقای سواد سلامت الکترونیکی دانشجویان علوم پزشکی را در پی خواهد داشت. در انتها پیش بایسته های اجرایی مدل پیشنهاد شد.

امروزه، با توجه به اهمیت تمرکززدایی و گسترش برنامه درسی دانشگاه محور بیشتر تصمیمات مربوط به طراحی، اجرا، ارزشیابی، تغییر و بازنگری برنامه های درسی در دانشگاه ها اخذ می شود. از آنجا که بخشنامه اجرایی واگذاری اختیارات بازنگری برنامه های درسی به دانشگاه ها سبب تغییر بخش زیادی از برنامه های درسی شده و هر تغییر برای اجرا ممکن است با دشواری هایی مواجه باشد، پژوهش حاضر با هدف شناسایی چالش های اجرای برنامه های درسی بازنگری شده با روش مطالعه موردی انجام شد. داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته با 10 نفر از مدیران گروه های آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد با روش نمونه گیری هدفمند جمع آوری شد. بر اساس یافته های به دست آمده، چالش های تغییر و اجرای برنامه درسی در دو مقوله کلی چالش های مربوط به فرایند بازنگری برنامه درسی و چالش های مربوط به فرایند اجرای تغییرات قرار می گیرد. در مقوله چالش های فرایند بازنگری، اختیار محدود گروه های آموزشی، عدم پیش بینی امکان ایجاد تغییرات جزئی و متوسط در برنامه درسی، انجام دادن مطالعات پشتیبان، نبود سواد برنامه درسی اعضای هیئت علمی و مشخص نبودن انتظارات و در مقوله چالش های فرایند اجرا، مقاومت در برابر تغییر و نداشتن انگیزه کافی برای مشارکت در اجرا، نحوه ارائه دروس، کمبود فضا، زمان و امکانات آموزشی، کمبود نیروی انسانی، نبود سازوکار نظارت بر حسن اجرا و حمایت از تغییرات و اجرای آن به عنوان مهم ترین چالش ها شناسایی شدند.