پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی
سال:1392 | دوره:19 | شماره:4 (70) |تعداد مقالات:9

برای پیشرفت هر جامعه ای، به ویژه جوامع در حال توسعه، توجه به منابع انسانی نهادهای آموزشی امری ضروری است، نهادهایی که با انجام دادن ماموریتهایی چون آموزش، پژوهش و ارائه خدمات حرفه ای در برآورده کردن نیازهای کنونی و آتی هر جامعه ای نقش بازی می کنند. در همین خصوص، بالندگی اعضای هیات علمی و اجرای برنامه های مرتبط با آن یکی از ابزارهای مهم ایجاد تغییر و تحول در نظام آموزش عالی است که شامل تمام فعالیتهای برنامه ریزی شده و هدفمندی است که دانش فردی و مهارتهای اساسی و لازم برای عملکرد بهتر در دانشگاه را برای اعضای هیات علمی فراهم می کند. هدف این پژوهش تدوین الگوی مفهومی برای بالندگی اعضای هیات علمی در دانشگاههای شهر تهران بود. این پژوهش از نوع پژوهشهای کیفی بود که با استفاده از رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد انجام شد. جامعه آماری شامل افراد متخصص و صاحبنظر در زمینه آموزش عالی، مسوولان و متولیان آموزش-عالی، اعضای هیات علمی و نیز دانشجویان بورسیه دوره دکتری تخصصی بود که با استفاده از رویکرد نمونه گیری هدفمند در مجموع تعداد 17 نفر به عنوان مشارکت کنندگان در پژوهش انتخاب شدند. داده ها به روش مصاحبه با روش هدایت کلیات و به صورت نیمه ساختار یافته گردآوری شد. برای به-دست آوردن اعتبار و روایی داده ها از دو روش بازبینی مشارکت کنندگان و مرور خبرگان غیر شرکت کننده در پژوهش استفاده شد. داده ها به روش تحلیل محتوا بررسی شدند. مقوله محوری مطالعه حاضر بالندگی اعضای هیات علمی است که در سه بعد فردی، حرفه ای و آموزشی تحلیل و با توجه به شرایط علی، شرایط زمینه ای و شرایط میانجی راهبردهایی تدوین و مدل نهایی بر اساس آن ارائه شده است.

مهم ترین هدف نظامهای آموزشی افزایش یادگیری فراگیران و تلاش برای بهبود کیفیت آن است. چنین آرمانی در آموزش عالی جایگاه ویژه ای دارد. هدف اصلی پژوهش بررسی رویکردهای یادگیری دانشجویان و چگونگی گرایش به آنها در جامعه دانشجویان دانشگاه تهران بود. روش شناسی پژوهش مبتنی بر رویکرد آمیخته به روش تشریحی بود. در پژوهش آمیخته هر دو رویکرد کمی (برای پاسخ به چیستی رویکرد یادگیری دانشجویان) و کیفی (برای پاسخ به چرایی رویکرد یادگیری دانشجویان) به عنوان مکمل هم به کار می رود. جامعه پژوهش شامل دانشجویان دانشگاه تهران در سال تحصیلی 89-1388 بود. از این مجموعه و در قسمت کمی پژوهش 220 نفر به صورت تصادفی و برای قسمت دوم از بین افراد انتهایی در رویکردهای یادگیری 6 نفر به صورت هدفمند انتخاب شدند. دو ابزار پرسشنامه (فرم دو عاملی پرسشنامه رویکردهای یادگیری بیگز و همکاران، 2001) و مصاحبه برای جمع آوری داده ها استفاده شدند. ضریب اعتبار پرسشنامه رویکردهای یادگیری برای رویکرد عمقی 0.73 و برای رویکرد سطحی 0.80 به دست آمد. در تحلیلهای کمی از روش تحلیل خوشه ای برای خوشه بندی دانشجویان بر حسب رویکرد یادگیری و آزمون MANOVA و در تحلیلهای کیفی از کدگذاری مصاحبه ها استفاده شد. نتایج کمی این پژوهش نشان داد دانشجویان دانشگاه تهران بیشتر از رویکرد یادگیری عمیق استفاده می کنند. دانشجویان مقاطع بالاتر و همچنین، رشته های فنی و مهندسی میانگین بالاتری برای رویکرد عمیق یادگیری داشتند. در تحلیلهای کیفی نیز پنج درونمایه اصلی برای چرایی انتخاب رویکرد یادگیری دانشجویان به دست آمد: روش تدریس مدرس، روش ارزشیابی مدرس، هدف یادگیری دانشجویان، راهبرد یادگیری دانشجویان و محتوای برنامه درسی.

امروزه، مهارت عنصر اصلی در موفقیت سازمانی و پیشرفت فردی و همچنین، عاملی اساسی در به کارگیری نیروی انسانی در بازار کار محسوب می شود. هدف پژوهش حاضر بررسی مهارتهای اساسی دانشجویان در عصر جهانی شدن بود. این پژوهش از نوع مطالعات توصیفی پیمایشی بود. جامعه آماری دانشجویان کارشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز در سال تحصیلی 1390-1389 بودند. روش نمونه گیری از نوع تصادفی طبقه ای از بین دانشجویان رشته های تحصیلی علوم انسانی، علوم پایه و کشاورزی، فنی- مهندسی و دامپزشکی و حجم نمونه انتخابی 334 نفر بود. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته با پایایی 0.89 بود و روایی صوری و محتوایی آن را چند نفر از متخصصان روانشناسی و علوم تربیتی تایید کردند. یافته ها نشان داد که میانگین مهارتهای دانشجویان این دانشگاه در سطح تقریبا متوسط (3.42) قرار دارد که کمترین میانگین مربوط به مولفه سواد رایانه ای (2.98) و بیشترین میانگین مربوط به کار گروهی (3.96) بود. میانگین مهارتهای دانشجویان نسبت به میانگین مطلوب تفاوت معنادار داشت. به طوری که میزان مهارت مسوولیت پذیری و کار گروهی به طور معناداری از میانگین مطلوب بالاتر، اما میزان مهارتهای دانشجویان در ایجاد ارتباط، حل مساله، انعطاف پذیری و سواد رایانه ای به طور معناداری از میانگین مطلوب (3.5) کمتر بود. از دیگر نتایج این پژوهش وجود داشتن تفاوت معنادار بین میانگین مهارتهای ارتباطی، مسوولیت پذیری و کار گروهی در دانشجویان زن و مرد و نیز وجود داشتن تفاوت معنادار میانگین سواد رایانه ای بین دانشجویان رشته های مختلف و سالهای مختلف تحصیلی بود.

پژوهش حاضر با هدف بررسی مولفه های پیاده سازی نظام مدیریت جامع کیفیت در دانشکده های کشاورزی دانشگاههای شمال غرب کشور انجام شد. روش پژوهش از نوع تحقیقات تحلیلی- تبیینی بود. جامعه آماری این پژوهش را تمام اعضای هیات علمی رشته های کشاورزی دانشگاههای تبریز، اردبیل، ارومیه و زنجان تشکیل می دادند (N=268) که با توجه به جدول کرجسی- مورگان 155 نفر از آنان از طریق روش نمونه گیری طبقه ای با انتساب متناسب انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شد. روایی پرسشنامه با نظر پانلی از اعضای هیات علمی دانشگاه زنجان تایید شد. برای تعیین پایایی ابزار تحقیق پیش آزمون انجام گرفت که مقدار آلفای کرونباخ محاسبه شده برای مقیاس میزان اهمیت مولفه های پیاده سازی نظام مدیریت جامع کیفیت در دانشکده های کشاورزی 0.91 بود. نتایج کسب شده از تحلیل عاملی نشان داد که پنج عامل ارباب رجوع محوری، ساختاری- ارتباطی، مدیریتی، توسعه حرفه ای- مشارکتی و تیم محوری در مجموع 67.55 درصد از واریانس کل مولفه های پیاده سازی نظام مدیریت جامع کیفیت در دانشکده های کشاورزی مورد مطالعه را تبیین می کنند.

نحوه طراحی آموزشی در آموزش مبتنی بر شبکه تاثیر بسیار مهمی بر متغیرهای آموزشی از جمله انگیزش پیشرفت تحصیلی دارد. هدف از این پژوهش بررسی تاثیر الگوهای طراحی آموزشی گانیه و پنج مرحله ای بایبی در آموزش مبتنی بر شبکه بر انگیزش پیشرفت تحصیلی دانشجویان بود. روش پژوهش از نوع نیمه آزمایشی بود. بعد از اجرای پیش آزمون بر روی 32 نفر، افراد به شکل تصادفی به دو گروه تقسیم شدند. یکی از گروهها از طریق الگوی طراحی آموزشی گانیه (معلم محور) در آموزش مبتنی بر وب و گروه دیگر به وسیله الگوی طراحی آموزشی پنج مرحله ای بایبی (یادگیرنده محور) در آموزش مبتنی بر وب آموزش دیدند. سپس، دوباره آزمون پیشرفت تحصیلی بر روی هر دو گروه انجام شد. جامعه پژوهش کلیه دانشجویان کارشناسی رشته تکنولوژی آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی در سال تحصیلی 89-1388 بودند که از میان آنها 32 دانشجو با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل آزمون انگیزش پیشرفت تحصیلی بود که پایایی آن 0.74 به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از شاخصهای آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی به منظور آزمون فرضیه تحقیق و به عبارتی، تعمیم نتایج به دست آمده از نمونه به جامعه آماری تحقیق، از تحلیل کوواریانس استفاده شد. بین انگیزش پیشرفت تحصیلی دانشجویانی که با الگوی طراحی آموزشی بایبی آموزش دیده اند و دانشجویانی که با الگوی طراحی آموزشی گانیه (معلم محور) آموزش دیده اند، تفاوت معناداری وجود داشت و انگیزش پیشرفت تحصیلی دانشجویانی که با الگوی طراحی آموزشی پنج مرحله ای بایبی آموزش دیده بودند، نسبت به دانشجویانی که با الگوی گانیه (یادگیرنده محور) آموزش دیده بودند، بیشتر بود.

امروزه، به دلیل مباحث رقابتی جدیدی که در بسیاری از دانشگاههای ایران به وجود آمده، آنها را در یک فرایند تغییر درگیر ساخته است و بر این اساس، سعی می کنند تا رضایت بیشتری را برای مشتریان و دانشجویان خود فراهم آورند. رضایتمندی بازتاب موثر بودن تمام حیطه های آموزشی از نظر علمی و عملی است. پژوهش حاضر با هدف مطالعه رضایتمندی دانشجویان از ارائه خدمات دانشجویی در دانشگاه پیام نور انجام شد. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و روش آن میدانی و از نوع توصیفی- پیمایشی بود. جامعه آماری (29537 نفر) دانشجویان ورودی دوره کارشناسی سالهای 1384، 1385 و 1386 دانشگاه پیام نور مرکز تهران بودند که بر اساس جدول مورگان تعداد 379 نفر به روش نمونه گیری طبقه ای سهمیه ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته ای بود که روایی و پایایی آن در پژوهش ایزدی و همکاران 0.88 حاصل شده است. در این پژوهش تحلیلها با استفاده از نرم افزار SPSS، آماره های توصیفی و با توجه به ماهیت سوالهای پژوهش از آزمون مناسب آماری t-test و تحلیل واریانس یکطرفه استفاده شده است. نتایج نشان داد میانگین مشتری محوری دانشگاه پیام نور در سطح کم ارزیابی می شود و این بدان معناست که دانشجویان رضایت کمی از نحوه ارائه خدمات آموزشی دانشگاه دارند. همچنین، تفاوت معناداری بین گروههای آموزشی دانشگاه پیام نور مرکز تهران در مقایسه با یکدیگر از نظر مشتری محوری مشاهده نشد و میزان مشتری محوری دو دانشکده علوم انسانی و علوم پایه به یک اندازه بود.

رعایت نشدن اصول اخلاق تحصیلی (تقلب) در بین دانشجویان موضوعی مهم در آموزش عالی است. این مساله کم و بیش در بین جامعه دانشجویی رایج و بنابراین، تحلیل این مساله اجتناب ناپذیر است. هدف این پژوهش تحلیل رفتار تقلب در بین دانشجویان با استفاده از کاربرد مقیاس چند بعدی بود. روش پژوهش توصیفی- پیمایشی و جامعه آماری شامل دانشجویان دوره کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی بود (N=265). داده ها با استفاده از پرسشنامه از 107 دانشجو به طریق روش نمونه گیری تصادفی جمع آوری شد. به منظور تعیین روایی پرسشنامه ابتدا تعدادی از آنها در اختیار چند نفر از صاحبنظران رشته روانشناسی، سنجش و اندازه گیری قرار گرفت و روایی صوری نیز تایید شد. برای تعیین پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ (0.91) استفاده شد. بخشی از داده ها با روش مقیاس بندی چندبعدی تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که دانشجویان رفتارهای تقلب را در دو بعد نشان می-دهند که بعد اول با عنوان «نوع رفتارهای تقلب» و بعد دوم با عنوان «جدیت رفتار تقلب» تفسیر شد. یافته ها حاکی از آن است که بروز بعضی از رفتارهای تقلب تحت تاثیر رقابت قرار می گیرد. از دیدگاه دانشجویان بیشتر رفتارهای تقلب در دانشگاه رواج و عمومیت دارند و همچنین، این رفتارها به عنوان تخلفات جدی محسوب می شوند. دستاوردهای این مطالعه می تواند به مسوولان آموزش عالی یاری برساند که از دیدگاه دانشجویان در خصوص رفتارهای تقلب آگاهی پیدا کنند.

هدف اصلی این پژوهش تحلیل استراتژیهای خودرهبری و ارتباط آن با کارآفرینی اعضای هیات علمی دانشگاه کاشان بود. نوع پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر اجرا توصیفی - همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش کلیه اعضای هیات علمی دانشگاه کاشان در سال تحصیلی 91-1390 بالغ بر260 نفر بودند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم 84 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها دو پرسشنامه استاندارد خودرهبری با 31 سوال و ضریب پایایی 81% و پرسشنامه کارآفرینی با 47 سوال و ضریب پایایی 0.90 بود. تجزیه و تحلیل داده ها در سطح استنباطی (ضریب همبستگی پیرسون، ضریب رگرسیون و تحلیل واریانس چندگانه) صورت گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که میانگین استراتژیهای خودرهبری و کارآفرینی اعضای هیات علمی بالاتر از حد متوسط است. بین استراتژیهای خودرهبری و کارآفرینی اعضای هیات علمی رابطه مثبت وجود دارد. از بین استراتژیهای خودرهبری، استراتژی تفکر سازنده دارای اهمیت بیشتری در پیش بینی کارآفرینی است.