پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی
سال:1385 | دوره:12 | شماره:4 (42) |تعداد مقالات:8

این مقاله بر اساس برنامه ‎ریزی راهبردی دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان تنظیم شده است. مرحله اول این برنامه در راستای تدوین چشم انداز بر اساس مدل ارایه شده توسط کالینز و پوراس (1996) انجام گرفته است. مدل شامل دو بخش ایدئولوژی بنیادی و چشم ‎انداز آینده است. در این مقاله ایدئولوژی بنیادی دانشگاه ارایه شده است. ایدئولوژی بنیادی به دو بخش اهداف بنیادی و ارزشهای بنیادی تقسیم می شود. ارزشهای بنیادی و اهداف بنیادی دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان بر اساس تحلیل عاملی تعیین و در بخش نتیجه ‎گیری مقاله ارایه شده است.

تغییر به عنوان تنها عنصر ثابت زمان ما از ویژگی های جهان با تحولات پر شتاب امروز است. بر اساس نظریه شتاب تاریخ، که به رشد سریع تغییرات در زمانهای اخیر اشاره دارد، علم و فناوری عامل اصلی این تغییرات هستند. دانشگاه ها نیز به عنوان مرکز تولید و نشر این دو عامل کلیدی و مزیت آفرین برای ملتها در کانون توجه دولتها و سازمانهایی قرار گرفته اند که درک درستی از رقابت و توسعه دارند. در هر جامعه ای دانشگاه ها محور و موتور توسعه تلقی می شوند، اما بررسی های این پژوهش حاکی از آن است که نگاه به دانشگاه در جامعه ایرانی به گونه دیگری است. در این مقاله یافته های مطالعه ای ارایه شده که 9 مانع یادگیری بالفعل و  5 حلقه رشد بالقوه را در دانشگاه های ایرانی مورد بررسی و مفهوم سازی سیستمی قرار داده است. در این پژوهش دانشگاه X به عنوان دانشگاه مورد مطالعه و دانشگاه Y به عنوان دانشگاه طرف مقایسه برگزیده شده است.

در تحقیق حاضر امکان پذیر بودن استفاده از فناوری نوین اطلاعات و ارتباطات در حوزه برنامه ریزی درسی آموزش عالی بررسی و نیز امکان سنجی استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند برنامه ریزی درسی آموزش عالی از دیدگاه سه گروه بسیار مهم و درگیر با این موضوع؛ یعنی استادان، متخصصان برنامه ریزی درسی و متخصصان فناوری اطلاعات تحقیق شده است. هدف تحقیق یافتن پاسخ به این سوال بوده است که «امکان استفاده از تحولات نوین فناوری اطلاعات و ارتباطات در قلمرو برنامه ریزی درسی آموزش عالی تا چه اندازه و در چه زمینه هایی است؟» این پژوهش از نوع توصیفی است و برای جمع آوری اطلاعات مورد نظر، و آزمون سوالات، از پرسشنامه استفاده شده است. پرسشنامه در شش بخش در مقیاس لیکرت و با سه گزینه تنظیم شد. یافته های تحقیق نشان داد که گروههای سه گانه مورد تحقیق اختلاف نظر زیادی در خصوص اهمیت کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایندهای برنامه ریزی درسی نداشته و بر این باورند که در موارد عدیده ای با توجه به امکان پذیر بودن رفع موانع و استفاده از عوامل تسهیل کننده و فرصت آفرین می توان کاربرد این فناوریها را در فرایند برنامه ریزی درسی امکان پذیر دانست.

برنامه ‎های درسی یکی از عناصر اصلی و مهم ارتقای کیفیت آموزش ‎عالی و تناسب نگرش، دانش و مهارت دانش آموختگان دانشگاه ها با آخرین دستاوردهای علمی، فناوری و نیاز بازار‎کار است. از این رو، بازنگری برنامه ‎های درسی رشته‎ های تحصیلی و روزآمد کردن آنها همواره مورد توجه بوده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت سهم بازنگری برنامه ‎های درسی رشته های تحصیلی دانشگا‎ه ها طی برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشور (83-1379) انجام شده است. روش شناسی تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی (کیفی) است و جامعه آماری آن شامل 31 دانشگاه می شود که بازنگری برنامه درسی به آنها واگذار شده است. برای جمع ‎آوری اطلاعات از چک لیستهای محقق ساخته و مصاحبه نیمه ساختارمند و برای تجزیه و تحلیل داده ها از شاخصهای آمار توصیفی استفاده شده است. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که 1. سهم واگذاری بازنگری برنامه درسی دانشگاه های دارای هیات ممیزه بیشتر است؛ 2. بیشترین سهم واگذاری بازنگری برنامه درسی به گروه علوم انسانی و کمترین سهم به گروه هنر تعلق دارد؛ 3. بیشترین سهم واگذاری بازنگری برنامه درسی به دوره کارشناسی و کمترین سهم مربوط به دوره دکتری است؛ 4. بیشترین سهم واگذاری بازنگری برنامه درسی به دانشگاههای مستقر در تهران به ویژه دانشگاه تهران تعلق دارد؛ 5. نبود زیرساختهای مناسب، کمبود نیروهای متخصص و کارآمد در حوزه برنامه ‎ریزی درسی، عدم رعایت اصول علمی در مراحل مختلف برنامه ‎ریزی درسی، کمبود منابع مالی، نبود الگو یا راهنمای عملی برای برنامه‎ ریزی درسی دانشگاهی و نبود الگوی فرایند نظارت و ارزیابی، قرائت حداقلی از برنامه‎ های درسی، مقاومت برخی از اعضای هیات علمی در مقابل تغییر برنامه درسی، عدم سازگاری روح واگذاری اختیارات با آزمون متمرکز دوره‎ های کارشناسی ‎ارشد و نداشتن انگیزه اعضای هیات علمی برای مشارکت از جمله مشکلات دانشگاه ها در خصوص فرایند بازنگری و تدوین برنامه های درسی دانشگاهی است.

هدف کلی این پژوهش بررسی عوامل موثر بر مشارکت دانشجویان در فعالیت های پژوهشی و تولید علم است. روش تحقیق پیمایشی و همبستگی و جامعه آماری دانشجویان کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس بودند (N=95). با استفاده از روش تمام شماری اطلاعات جمع آوری و در نهایت، 75 پرسشنامه تجزیه و تحلیل شدند (n=75). یافته ها نشان می دهد که مشارکت اکثر دانشجویان در فعالیت های علمی و پژوهشی در حد مطلوب بوده است. نتایج حاصل از ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که مشارکت در فعالیت های پژوهشی با متغیرهای دیدگاه راجع به تحقیقات دانشجویی در کشور، تبادل علمی دانشجویان، دسترسی به تسهیلات پژوهشی، دیدگاه راجع به وضعیت مالی و پژوهش و توانایی علمی استادان رابطه مثبت و معنی داری دارند. نتایج حاصل از رگرسیون گام به گام نشان داد که متغیرهای توانایی علمی استادان و دسترسی به تسهیلات پژوهشی 58.2 درصد تغییرات فعالیت های علمی و پژوهشی دانشجویان را تبیین می کنند.

با توجه به اﻫﻤﻴﺖ اعزام دانشجو به خارج برای کسب دانش و مهارتهای نوﻳﻦ برای توسعه کشور و اﻫﻤﻴﺖ اﻳﻦ موضوع در آموزش عالی در سطح دﻧﻳﺎ، لازم است تا توجه ویژه ای به مشکلات فرایند مذکور و تلاش برای ارتقای وﺿﻌﻴﺖ موجود انجام شود.اﻳﻦ مطالعه بر روی دانشجویان بورسیه ایرانی اعزام شده به بریتانیا در سال 1382 انجام شد و اﻳﻦ گروه از دانشجویان با استفاده از پرسشنامه استاندارد شده در خصوص عوامل موثر بر موﻓﻘﻴﺖ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ و طول مدت ﺗﺤﺼﻴﻞ خود در مقطع دکتری پاسخ دادند.نتاﻳﺞ اﻳﻦ تحقیق نشان داد که مهم ترﻳﻦ عوامل موثر بر طول مدت ﺗﺤﺼﻴﻞ دانشجویان به ترﺗﻴﺐ اولوﻳت عبارت بودند از: ضعف زبان انگلیسی، عدم توانایی استاد راهنما در هدایت دانشجو و نامتناسب بودن میزان دریافتی با هزینه های زندگی. در ﻋﻴﻦ حال، مهم ترﻳﻦ حیطه موثر، عوامل مربوط به حیطه استاد راهنما بود. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ، 57% پاسخ دهندگان تاثیر فشار اقتصادی را زیاد تشخیص داده بودند.به نظر می رسد در نظام بورسیه باید در انتخاب استاد راهنما و همچنین، آماده سازی دانشجویان برای تحصیل در خارج از کشور تدابیری اندیشه شود. دانشجویان ایرانی به دلیل زحمت در گرفتن پذیرش قبل از اعزام، کمتر در انتخاب استاد راهنمای خود سختگیری میکنند؛ همچنین، شاید آنها به اهمیت توانمندی برتر در زبان انگلیسی واقف نباشند که همین امر رسالت های نظام های بورس دهنده را افزایش می دهد. همچنین، لازم است تا حمایت کافی مالی از دانشجویان به عمل آید تا ایشان بتوانند در آرامش به تحصیل مشغول باشند.