پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی
سال:1386 | دوره:13 | شماره:3 (45) |تعداد مقالات:6

هدف از نگارش این مقاله ارایه الگویی برای تبیین رفتار فنی بنگاه دانش به عنوان تولید کننده دانش است. در این خصوص، ابتدا رفتار فنی بنگاه دانش به طور نظری تحلیل و تابع تولیدی برای آن معرفی شده است، آن گاه با استفاده از روش «تحلیل مرز تصادفی تولید» و با بهره برداری از داده های تولید دانش در صنعت دانش ایران، تابع تولید بنگاه دانش و عوامل برونزای موثر بر کارایی آن به طور تجربی مطالعه شده است. یافته های «تحلیل مرز تصادفی تولید» حکایت از این امر دارند که برخلاف بنگاه های صنعتی، فرایند بنگاه دانش یک فرایند دو مرحله ای است. در مرحله اول دانش آشکار جدید از طریق تحقیق تولید می شود؛ در مرحله دوم دانش آشکار جدید با دانش ضمنی ترکیب و به محصولات دانش تبدیل می شود و تجاری سازی صورت می گیرد. در هر دو مرحله بازدهی نزولی نسبت به مقیاس حاکم است. بر خلاف انتظار در مرحله تولید دانش آشکار عدم کارایی وجود ندارد، اما در فرایند تبدیل دانش میزان عدم کارایی بالاست. مالکیت، اندازه بنگاه دانش و همکاری تحقیقاتی با مراکز غیر دانشگاهی، سرریزهای دانش و مهارت های مدیریت از جمله عواملی هستند که کارایی بنگاه های دانش در مرحله تبدیل دانش را تحت تاثیر قرار می دهند.

شیوه های رهبری، باورها و ارزش های مدیران در هدایت دانشگاه ها و به طور کلی، سازمان های علمی نقش مهمی دارد. اگر چه ساختارهای سازمانی و بهره برداری از فناوری های مدیریت در ارتقای کیفیت دانشگاه ها مهم تلقی می شوند، اما مطالعه درباره سازکارهای رهبری و مدیریتی بدون شناخت بیشتر از ماهیت فعالیت های روزانه رییسان دانشگاه ها به بهبود کیفیت رهبری و مدیریت کمک چندانی نخواهد کرد. هدف از این پژوهش شناخت بیشتر ماهیت رهبری رییسان دانشگاه های دولتی از طریق بررسی فعالیت های روزانه و نظرها آنهاست. در این مطالعه با استفاده از پرسشنامه ویژگی ها و فعالیت های روزانه و همچنین، سوالات باز موضوع بررسی شد. این پژوهش بر اساس جمع آوری داده ها از رییسان دانشگاه ها انجام شد. برای شناختی عمیق تر از داده های جمع آوری شده در طول تحقیق از روش پیمایشی و تحلیل محتوا، شامل کاهش اطلاعات جمع آوری شده و کد گذاری، استفاده شد. تحلیل داده ها به خوبی نشان داد که ماهیت دانشگاه ها رییسان را به دیوان سالارهایی برای انجام دادن فعالیت های خرد اجرایی تبدیل ساخته است. در پایان پیشنهادهایی برای بهبود کیفیت رهبری و مدیریت در دانشگاه های کشور ارایه شده است.

این پژوهش با هدف معرفی برخی شاخص های نشان دهنده پویایی کیفیت دانشگاهی برای استفاده در بودجه ریزی نظام دانشگاهی انجام شده است. برای انجام پژوهش سه فعالیت عمده انجام شد. ابتدا روش های مختلف بودجه ریزی دانشگاهی به صورت تطبیقی مورد بررسی قرار گرفت، سپس بر اساس مدل «مدیریت کیفیت جامع»، تعدادی از شاخص های کیفیت قابل استفاده در روش های متداول بودجه ریزی انتخاب و توصیف شد و روش با عنوان «بودجه ریزی بر مبنای شاخص های کیفیت نظام دانشگاهی» تدوین گردید. سرانجام اطلاعات مربوط به شاخص های کیفیت تعدادی از دانشگاه ها جمع آوری شده و مدل مورد آزمون قرار گرفت. به منظور استانداردسازی عوامل، ملاک ها و شاخص های کیفیت نظام دانشگاهی دو نوع پرسشنامه طراحی گردید: الف. پرسشنامه استانداردسازی و تعیین وزن عوامل و ملاک ها که نظرات تعداد 74 نفر از مدیران دانشگاهی یا موسسات آموزش عالی کشور با استفاده از آن جمع آوری شد؛ ب. پرسشنامه استانداردسازی و تعیین وزن شاخص های کیفیت نظام دانشگاهی که 296 نفر از متخصصان حوزه آموزش عالی، آن را تکمیل کردند. پس از انجام اصلاحات لازم، مدل نهایی تدوین گردید. در این مقاله یافته های پژوهش با تاکید بر معرفی شاخص های پویایی کیفیت دانشگاهی ارایه می شود.

تجارب بین المللی نشان می دهد که یک الگوی جهان شمول تضمین کیفیت که برای تمام کشورها کاربرد داشته باشد، وجود ندارد و هر کشوری با توجه به مختصات اجتماعی و فرهنگی خود الگوی تضمین کیفیت را طراحی و اجرا می کند. با این حال، یک سری مولفه و ابعاد به عنوان مخرج مشترک الگوهای تضمین کیفیت قابل تشخیص است که می تواند سنگ بنای تدوین الگوی تضمین کیفیت نظام آموزش عالی هر کشوری قرار گیرد. در این تحقیق با توجه به تجارب جهانی هشت بعد برای الگوهای تضمین کیفیت منظور شده است که عبارت اند از: نهاد تضمین کیفیت، نحوه مشارکت موسسات آموزش عالی در فرایند تضمین کیفیت، مبنای تعریف کیفیت، روش های ارزیابی، حوزه تاکید یا تمرکز، هدف (کارکرد)، گزارش دهی و فعالیته ای پیگیری. هدف اصلی تحقیق حاضر طراحی الگویی برای تضمین کیفیت در نظام آموزش عالی ایران از دیدگاه اعضای هیات علمی بر اساس ابعاد هشت گانه یاد شده است. بر اساس نتایج حاصل از تحقیق، ایجاد کننده و اداره کننده ساختار تضمین کیفیت در سطح کشور باید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری باشد و نهادهای مدنی ضمن تعیین استانداردها (الزامات) در فرایند ارزیابی بیرونی مشارکت داشته باشند و در هر دانشگاه یک دفتر با داشتن واحدهایی در دانشکده ها به منظور تضمین کیفیت درونی تاسیس شود. علاوه بر این، لازم است از رویه های داوطلبانه- تشویقی، مشارکتی و نرم به جای رویه های کاملا اجباری – تنبیهی، متمرکز، قضاوتی و سخت استفاده شود تا فرهنگ کیفیت در آموزش عالی ایران رایج شود.

دانشجویان به طرق مختلف مطلب مورد یادگیری را پردازش و درک می‎کنند. رهیافت یک نظریه هدفدار است که نشان می دهد دانشجو چگونه مطالب درسی را یاد می گیرد. یاد گیرنده با توجه به نیازهای محیط و اهداف شخصی رهیافت خود را انتخاب می کند. بعضی از دانشجویان مفاهیم جدید را با دقت بررسی و بر نکات اصلی تمرکز می کنند تا بتوانند معنی مطلب را بفهمند (رهیافت عمیق)، بعضی دیگر اطلاعات را به صورت غیرفعال دریافت می کنند، به بخش های یادگیری به صورت جداگانه می نگرند و مطالب را حفظ می کنند (رهیافت سطحی) و برخی دیگر برای یادگیری برنامه ریزی می کنند، از راهبردهایی استفاده می کنند که بتوانند اطلاعات را درک و تنظیم کنند و نسبت به نیازهای ارزیابی حساس هستند (رهیافت کسب موفقیت). هدف اصلی این پژوهش پیدا کردن رهیافت های یادگیری دانشجویان است. هدف دوم پیدا کردن ارتباط رهیافت های یادگیری دانشجویان و ترجیحات آموزشی آنان است. در این پژوهش 135 دانشجوی دانشکده پزشکی دانشگاه شهید بهشتی (85 دختر و 53 پسر) با میانگین سنی 19.57 در دروس میکروبیولوژی، ژنتیک و انگل شناسی شرکت کردند. روش تحلیل داده ها تحلیل عاملی، روش استخراج حداکثر درستنمایی و روش چرخش واریمکس با استفاده از برنامه SPSS بود. سه عامل رهیافت سطحی، رهیافت کسب موفقیت و رهیافت عمیق با ارزش های ویژه « بیش از یک» استخراج شد. متغیرهای در برگیرنده هر عامل با یکدیگر سازگاری درونی داشتند (a>0.8). دو آزمون تحلیل عاملی و همبستگی پیرسون ارتباط آماری مثبت و معنی دار بین رهیافت عمیق و رهیافت کسب موفقیت با ترجیح برای درک مطلب و رهیافت سطحی با ترجیح برای ارایه مجدد اطلاعات را نشان داد. در این پژوهش عوامل محیطی نیز که یادگیری عمیق را تشویق می کند، مورد بحث قرار گرفته است.

نوآوری و کارآفرینی به عنوان مولفه های اساسی توسعه اقتصادی مبتنی بر دانایی محسوب می شوند. به دلیل ابهام در شناخت و تعریف جامع از بازار یا محصول در اقتصاد مبتنی بر دانایی، محصولات تولید شده در این رویکرد جدید اقتصادی با پیچیدگی ها و عدم اطمینان های فراوانی مواجه هستند. در دهه های اخیر، پارک ها و مراکز رشد با هدف توسعه بنگاه های اقتصادی کوچک زود بازده، حمایت از نوآوران و کارآفرینان جوان، ارایه پاسخی مناسب به مشکل بیکاری در جامعه و گسترش تعاملات میان سه نهاد تاثیرگذار دولت، دانشگاه و صنعت پا به عرصه وجود گذاشته اند. شاخص های عملکردی کلیدی ابزارهای اندازه گیری کارآمدی هستند که عوامل کلیدی موفقیت سازمان را تعیین و اهداف و راهبردهای آتی آن و شیوه های سنجش میزان تحقق این اهداف و راهبردها را شناسایی می کنند.هدف از ارایه مقاله حاضر معرفی جایگاه شاخص های عملکردی کلیدی در فرایند سنجش عملکرد و موفقیت مراکز رشد و همچنین، تحلیل و مقایسه این شاخص ها در پنج مرکز رشد واحدهای فناور کشور است. در این خصوص، ابتدا تعاریف، مفاهیم و تاریخچه پارک ها و مراکز رشد کشور بررسی و سپس فرایند طراحی و تدوین شاخص های عملکردی کلیدی مناسب برای سنجش عملکرد مراکز رشد واحدهای فناور کشور بیان و شاخص های عملکردی کلیدی پنج مرکز رشد مورد مطالعه در این پژوهش تحلیل و مقایسه شده است و در نهایت، راهکارهای پیشنهادی به منظور بهبود عملکرد مدیران مراکز رشد واحدهای فناور کشور ارایه شده است.