پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی
سال:1391 | دوره:18 | شماره:4 (66) |تعداد مقالات:8

بر اساس مطالعات تجربی تاثیر سطوح مختلف آموزشی بر رشد اقتصادی در کشورهای مختلف یکسان نیست. هدف این پژوهش بررسی تاثیر سطوح مختلف آموزشی بر رشد اقتصادی در کشور ایران بود. تحقیق حاضر از نوع کاربردی بوده و برای برآورد مدل از روش خودرگرسیون برداری و مدل تصحیح خطا استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش کشور ایران و نمونه آماری داده های فصلی دوره زمانی 1386-1375 بود. برای بررسی پایایی متغیرها از آزمون های ریشه واحد دیکی-فولر تعمیم یافته و فیلیپس و پرون استفاده شده و نشان دهنده آن است که متغیرها جمعی از درجه صفر یا یک هستند. تجزیه و تحلیل با استفاده از آزمون های یوهانسون-یوسیلیوس و علیت گرنجری صورت گرفت. نتایج نشان داد که در بلندمدت سطوح تحصیلی عالی، راهنمایی و ابتدایی به ترتیب بیشترین تاثیر را بر رشد تولید ناخالص داخلی کشور داشته اند. شاغلان دارای تحصیلات دوره متوسطه تاثیر معنا داری بر رشد اقتصادی نداشته اند. در کوتاه مدت و بلندمدت یک رابطه علیت یکطرفه از سطوح مختلف آموزشی به استثنای شاغلان دارای سطح تحصیلی دوره متوسطه به رشد اقتصادی وجود دارد، ولی رشد اقتصادی علیت گرنجری سطوح مختلف آموزشی نیست. به طور کلی، یافته ها حاکی از آن است که در بلندمدت توسعه فرصت های آموزشی در سطوح عالی، راهنمایی و ابتدایی به ترتیب بیشترین تاثیر را بر رشد اقتصادی خواهد داشت که بیانگر اهمیت بالای آموزش عالی در تسریع رشد اقتصادی کشور است. همچنین، با افزایش نرخ باسوادی شاغلان رشد اقتصادی افزایش خواهد یافت.

آموزش عالی به عنوان موتور محرکه پیشرفت جوامع امروزی بخش اعظمی از تحقیقات سازمانی را به خود اختصاص داده است. اما مدلها و روشهای ممیزی کیفیت در این موسسات همواره محل بحث و اختلاف بوده است. هدف مقاله حاضر ارائه چارچوبی برای ارزیابی کیفیت موسسات آموزش عالی با بهره گیری از رویکرد فازی و عبارات کلامی به عنوان مفاهیم نوین ممیزی بود. در این چارچوب، عناصر مدیریت کیفیت فراگیر در دو بخش توانمندسازها و نتایج دسته بندی و روش شفاف و ساده ای برای ارزیابی آنها ارائه شده است. این پژوهش از نظر رویکرد کلی کاربردی بوده و با استراتژی پیمایشی اجرا شده است. جامعه آماری اعضای هیات علمی دانشگاه یزد به تعداد 329 نفر بود که با استفاده از دقت 0.15، واریانس 1.5 و سطح اطمینان 0.95 تعداد 145 نمونه انتخاب شدند. پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ (83%) و روایی سازه آن با استفاده از فن تحلیل عاملی بررسی شد. نتایج بررسی با استفاده از روش تاپسیس فازی نشان داد که کیفیت آموزش در دانشگاه یزد نسبت به سایر ابعاد از وضعیت خوبی برخوردار است و استراتژی و خط مشی در کمترین مقدار در بین گزینه ها قرار دارد.

ارزیابی در حوزه آموزش عالی نیز همانند سایر حوزه ها قدمت زیادی دارد و می توان برای آن کاربردهای متعدد از جمله انتخاب استاد نمونه را متصور شد. در ارزیابی و انتخاب استاد نمونه، به دلیل وجود داشتن معیارهای عینی و ذهنی متفاوت، مساله پیچیده شده است. هدف پژوهش حاضر انتخاب استاد نمونه  بر اساس مدل تاپسیس سلسله مراتبی در محیط فازی بود. جامعه آماری پژوهش 93 نفر از اعضای هیات علمی دانشکده علوم انسانی دانشکده گیلان بود. برای جمع آوری داده ها از دو پرسشنامه استفاده شد که ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه اول 0.886 به دست آمد و از پرسشنامه دوم برای مقایسه زوجی بین معیارهای اصلی بهره برده شد. ابتدا معیارها و زیرمعیارها از طریق مطالعات کتابخانه ای و کسب دیدگاه های اعضای هیات علمی، در قالب 4 معیار اصلی و 33 معیار فرعی، شناسایی شدند. پس از تعیین وزن جمعی معیارهای اصلی و فرعی، نتایج نشان داد که فعالیتهای آموزشی اعضای هیات علمی به عنوان مهم ترین معیار اصلی و بعد از آن، معیارهای فعالیتهای پژوهشی، فعالیتهای فرهنگی - تربیتی و خدمات اجرایی به ترتیب اهمیت، در انتخاب استاد نمونه نقش بارزتری دارند.

امروزه، کیفیت و اثربخشی آموزش اهمیت زیادی دارد و موسسات و دانشگاه های ارائه کننده آموزش به طور مداوم به ارزیابی کیفیت و عوامل دخیل در آن می پردازند. هدف این پژوهش ارزیابی کیفیت یادگیری الکترونیکی در دانشگاه های ایران بر اساس جهت گیری های برنامه درسی و تجربه مدرسان بود. این پژوهش از نوع علی-مقایسه ای و جامعه آماری شامل اعضای هیات علمی و دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه های فردوسی مشهد، صنعتی امیر کبیر، علم و صنعت ایران، خواجه نصیرالدین طوسی و علوم و حدیث شهر ری و مهر البرز بود. نمونه مورد بررسی به شیوه طبقه ای تصادفی تعداد 714 دانشجو و 63 استاد انتخاب شدند. اطلاعات با استفاده از پرسشنامه جهت گیری های برنامه درسی و پرسشنامه ارزیابی کیفیت یادگیری الکترونیکی جمع آوری شد. پایایی ابزار با استفاده از الفای کرانباخ (0.96) و روایی آن با استفاده از روایی صوری و سازه صورت گرفت. داده ها با استفاده از آزمون های تحلیل واریانس چند متغیره، آزمون لوین و آزمون تعقیبی توکی تحلیل شدند. نتایج نشان داد دانشجویان شرکت کننده در دوره های مجازی، کیفیت یادگیری الکترونیکی را در سطح متوسط و بالاتر از متوسط ارزیابی کردند. کیفیت ارائه یادگیری الکترونیکی استادان بر حسب جهت گیری های برنامه درسی آنان متفاوت بود. بین تجربه ارائه یادگیری الکترونیکی و کیفیت ارائه یادگیری الکترونیکی در مولفه های توجه به تفاوت های فردی، تسهیل همکاری بین دانشجویان، ارائه بازخورد و ارزشیابی رابطه معناداری مشاهده شد. همچنین، دانشجویان زن کیفیت یادگیری الکترونیکی را در مقایسه با دانشجویان مرد در سطح بالاتری ارزش گذاری کردند.

نظر به اهمیت بررسی دانشگاه ها به منزله سازمان های یادگیرنده در جوامع کنونی و نیز شناسایی نقاط قوت و ضعف این نهادها به منظور بهبود فعالیت های آنها در سازگاری با تغییرات و تحولات سریع، پژوهش حاضر به مطالعه این موضوع اختصاص یافته است. مبنای نظری این مطالعه، رویکرد مایکل مارکوارت به سازمان یادگیرنده به دلیل جامعیت و تفکر سیستمی حاکم بر آن بود. هدف پژوهش بررسی میزان برخورداری دانشگاه شهید چمران اهواز به عنوان یک نظام آموزشی از ویژگی های سازمان یادگیرنده در دو زیرنظام دانش و فناوری بود. روش توصیفی - پیمایشی برای انجام دادن این پژوهش انتخاب شد. جامعه آماری پژوهش اعضای هیات علمی دانشگاه شهید چمران بودند که 300 نفر از آنان به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. از گروه نمونه، 220 نفر پرسشنامه را تکمیل کردند. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته ای بود که بر مبنای پرسشنامه مارکوارت، مرور ادبیات تحقیق و مشورت با صاحب نظران تهیه شد. این پرسشنامه مشتمل بر 50 گویه و دارای طیف لیکرتی (پنج درجه ای) است. پایایی پرسشنامه با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ (برای سوالات وضعیت موجود 0.973 و برای سوالات وضعیت مطلوب 0.980) تایید شد. به منظور آزمون فرضیه های پژوهش، تی زوجی به کار گرفته شد. یافته ها نشان داد بین وضعیت موجود دانشگاه شهید چمران اهواز به لحاظ برخورداری از شاخصه های سازمان یادگیرنده با وضعیت مطلوب تفاوت معناداری وجود دارد.

وفاداری دانشجویان به عنوان یکی از عوامل حیاتی در موفقیت بلندمدت دانشگاهها و موسسات آموزش عالی مورد توجه قرار گرفته است. هدف پژوهش بررسی تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم عناصر بازاریابی رابطه ای از قبیل اعتماد، رضایتمندی و تعهد بر وفاداری دانشجویان کارشناسی ارشد بود. در این خصوص، مدلی از بررسی روابط علی میان پیش زمینه ها و پیامد بازاریابی رابطه ای ارائه شد. پژوهش حاضر با توجه به هدف کاربردی و با توجه به نحوه گردآوری داده ها از نوع تحقیقات توصیفی - پیمایشی محسوب می شود. جامعه آماری این پژوهش دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور مرکز تهران و حجم نمونه شامل 442 دانشجو بود. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده و در نهایت، داده های حاصل از 400 دانشجو تجزیه و تحلیل شد. روایی تحقیق با استفاده از روایی همگرا و واگرا و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ (0.894) و پایایی ترکیبی تایید شد. از مدلسازی معادلات ساختاری برای تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده استفاده شد. یافته ها نشان دهنده تاثیر غیرمستقیم اعتماد از طریق متغیرهای رضایتمندی و تعهد بر وفاداری دانشجویان است. به علاوه، با توجه به نتایج، اعتماد هم به طور مستقیم و هم غیرمستقیم از طریق رضایتمندی بر تعهد تاثیرگذار است. همچنین، نتایج نشان داد که رضایتمندی هم مستقیم و هم غیرمستقیم از طریق تعهد بر وفاداری دانشجویان تاثیرگذار است. در نهایت، رابطه تعهد با وفاداری دانشجویان نیز تایید شد.

فرایند انتخاب رشته تحصیلی دانشجویان می تواند با توجه به شرایط زمانی و مکانی از عواملی تاثیر پذیرد که در این پژوهش برخی عوامل تاثیرگذار بررسی شده است. هدف این پژوهش بررسی مقایسه ای عوامل موثر بر انتخاب رشته تحصیلی دانشجویان دانشکده های فنی و مهندسی و روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران بود. روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی و جامعه آماری شامل دانشجویان دانشکده های فنی و مهندسی و روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران (4573 نفر) بود که با استفاده از نمونه گیری تصادفی طبقه ای نمونه ای به حجم 414 نفر انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته با 42 گویه طراحی شد. روایی محتوایی پرسشنامه توسط متخصصان و روایی سازه آن از طریق تحلیل عاملی اکتشافی بررسی شد. پایایی ابزار نیز از طربق آلفای کرونباخ با ضریب 0.89 تایید شد. داده ها با استفاده از آزمونهای آماری من - ویتنی و فریدمن و t تک نمونه ای و نیز نرم افزار spss تحلیل شدند. با تحلیل آزمون t تک نمونه ای در بین دانشجویان فنی و مهندسی عوامل اقتصادی (3.99) و فردی (3.07) بالاتر از حد متوسط و عوامل اجتماعی (2.18)، کنکور سراسری (2.37) و عوامل موسسه ای - آموزشی (2.74) کمتر از حد متوسط در انتخاب رشته تحصیلی آنان تاثیر داشته است. در بین دانشجویان علوم تربیتی نیز عوامل اقتصادی (2.63) کمتر از حد متوسط، عوامل کنکور سراسری (3.82) بیشتر از حد متوسط، عوامل اجتماعی (3.02)، موسسه ای (3.09) و فردی (2.91) در حد متوسط در انتخاب رشته تحصیلی آنان تاثیر داشته است. نتایج نشان داد که عوامل تاثیرگذار بر انتخاب دانشجویان رشته فنی و مهندسی به ترتیب عوامل اقتصادی، عوامل فردی، موسسه ای - آموزشی، کنکور سراسری و عوامل اجتماعی - فرهنگی و عوامل تاثیرگذار بر انتخاب دانشجویان رشته روانشناسی و علوم تربیتی به ترتیب عوامل کنکور سراسری، موسسه ای، اجتماعی - فرهنگی، فردی و اقتصادی بود. افزون بر این، در میان عوامل پنج گانه بین دو گروه تفاوت معناداری مشاهده شد.