پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی
سال:1392 | دوره:19 | شماره:2 (68) |تعداد مقالات:8

باورهای افراد در خصوص دانش و دانستن (باورهای معرفتی) در آموزش آنان نقش دارد و عوامل مختلفی بر شکل گیری و توسعه این باورها اثرگذارند. هدف این پژوهش بررسی ابعاد و سطوح باورهای معرفتی دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد بر حسب متغیرهای جنسیت، حوزه تحصیلی و دوره تحصیلی بود. این تحقیق کاربردی و از نظر روش پیمایشی و از نظر نوع توصیفی بود. 364 نفر از دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبی در سال تحصیلی 90-1389 انتخاب شدند و پرسشنامه «فهرست باورهای معرفتی» را تکمیل کردند. روایی این پرسشنامه بر حسب نظر متخصصان تایید شد. پایایی این پرسشنامه هم بر اساس ضریب آلفای کرونباخ برابر 0.79 بود. از روشهای آمار توصیفی و تحلیلی برای تلخیص داده ها و آزمون فرضیه ها استفاده شد. یافته ها مبین تفاوت معنادار در ابعاد مختلف باورهای معرفتی دانشجویان با همدیگر، تفاوت معنادار بین باورهای معرفتی آنان برحسب متغیرهای جنسیت و رشته تحصیلی و تفاوت معنادار در سطوح این باورها بود. نظام آموزش عالی باید با اتخاذ روشهای یادگیری فعال، باورهای معرفتی را در ساختار برنامه های درسی دانشگاهی وارد و این باورها را در فراگیران تقویت کند.

فناوریهای معاصر و در حال ظهور به امری عادی در تمام جنبه های زندگی تبدیل شده اند. این فناوریها در بسیاری از جنبه های فعالیتهای روزمره ما تغییراتی را به همراه داشته اند. تعلیم و تربیت نیز با پیشرفتهای نوآورانه معاصر در حوزه فناوری با تغییرات و بهبودهای عمده ای روبه رو بوده است. بررسی وضعیت موجود و چشم انداز مطلوب کاربرد فناوری اطلاعات در نظام آموزشی دانشگاه هدف پژوهش حاضر بود. علاوه بر این، عوامل اصلی ایجاد کننده فاصله بین وضعیت موجود و مطلوب از نظر اعضای هیات علمی و دانشجویان بررسی شد. پژوهش از نوع کاربردی و روش پژوهش توصیفی بود. جامعه آماری اعضای هیات علمی و دانشجویان دانشگاه مازندران بودند. با استفاده از جدول مورگان و از طریق نمونه گیری تصادفی طبقه ای، 128 عضو هیات علمی و 400 دانشجو انتخاب شدند. ابزارهای متنوعی شامل پرسشنامه، مشاهده، مصاحبه و تحلیل اسناد برای گردآوری داده به کار گرفته شد. برای تعیین روایی پرسشنامه ها از روش روایی محتوایی و برای سنجش پایایی پرسشنامه از روش ضریب آلفا (0.80) استفاده شد. از آمار توصیفی (فراوانی، میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (آزمون t تک نمونه ای) به منظور تحلیل کمی و روش تحلیل محتوا برای تحلیل کیفی استفاده شد. نتایج نشان داد که دانشجویان به مقدار کم و اعضای هیات علمی به مقدار متوسطی از فناوری اطلاعات استفاده می کنند. اما دو گروه نگرش بسیار مثبتی به فناوری اطلاعات داشتند و مهارت خود در استفاده از آن را متوسط ارزیابی کردند. وضعیت مطلوب به زعم اعضای هیات علمی و دانشجویان شامل ورود جدی فناوری اطلاعات به فرایند آموزش و تدریس و ارزشیابی آموزشی، آموزش سواد اطلاعاتی، وجود داشتن کتابخانه بر خط و بهبود زیرساختها به ویژه سرعت اینترنت بود. آنها چالشهای اصلی در جهت تحقق وضعیت مطلوب را نبود مهارت کافی در عضو هیات علمی و دانشجو در استفاده از فناوری اطلاعات، سیاستهای آموزشی موجود و مشکلات مالی، مدیریتی، زیرساختی و فرهنگی می دانستند.

تحلیلهای نظری و شواهد تجربی حکایت از آن دارند که نظام فعلی تامین مالی آموزش عالی در کشور ایران و سازکار پرداخت یارانه به آن توسط دولت چندان مطلوب نیست و نیازمند بازاندیشی و بازآفرینی است. اما نظام و سازکار مطلوب چیست و چه نظام و سازکاری برای نظام آموزش عالی ایران مناسب است؟ هدف مقاله حاضر پاسخ به این سوال ها و پیشنهاد نظام و سازکار مناسب برای کشور ایران است. برای دستیابی به هدف یاد شده، ابتدا نظام ها و سازکارهای مختلف تامین مالی و معیارهای نیکویی آنها از طریق فراتحلیل کیفی شناسایی شده است؛ آن گاه در چارچوب نظامهای مختلف تامین مالی، ده سازکار بر اساس شش معیار نیکویی با استفاده از روش «فرایند تحلیل سلسله مراتبی» ارزیابی شده اند. نتایج ارزیابی نشان می دهد که بهترین سازکار تخصیص منابع مالی به آموزش عالی در دنیا، پرداخت وام مشروط بر درآمد به دانشجویان در چارچوب بازار خدمات آموزش عالی است. در پایان مقاله بر اساس نظام بازار و سازکار یاد شده، روش مناسب پرداخت یارانه به آموزش عالی در کشور ایران ارائه شده است.

شناساندن زیرساختهای لازم برای مدیریت موثر دانش و ایجاد نوآوری در دانشگاهها از اهمیت زیادی برخوردار است. بنابراین، در این پژوهش تلاش شده است تا اثر ابعاد زیرساختی مدیریت دانش بر نوآوری بررسی شود. بدین منظور، پس از مطالعه مبانی نظری و مصاحبه با خبرگان ابعاد زیرساختی مدیریت دانش شناسایی و تحلیل عاملی شدند. در نهایت، اثر هریک از این ابعاد بر نوآوری فنی و اجرایی بررسی شد. روش پژوهش همبستگی- علی و از نوع کاربردی بود. جامعه آماری شامل 344 نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه یزد و تعداد نمونه 163 نفر بود. پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ (0.969) و روایی سازه آن با استفاده از تحلیل عاملی بررسی شد. به منظور تحلیل داده ها از تحلیل همبستگی و مدلیابی معادله ساختاری استفاده شد. نتایج نشان داد که بین ابعاد زیرساختی مدیریت دانش و نوآوری فنی و اجرایی رابطه معناداری وجود دارد. همچنین، یافته های به دست آمده از مدلیابی معادله ساختاری نشان داد که از بین ابعاد زیرساختی، بعد فناوری و ساختار بیشترین تاثیر را بر توسعه نوآوری دارد.

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی خودکارآمدی پژوهشی در دانشجویان و بررسی نقاط قوت و ضعف آنها در این زمینه انجام شد. روش پژوهش از نوع ارزشیابی بود و برای ساخت پرسشنامه از روش تحلیل عاملی استفاده شد. نمونه شامل 300 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه فردوسی مشهد بود که از بین شش دانشکده به شیوه نمونه گیری سهمیه ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه خودکارآمدی پژوهشی (RSE) بی اسچک، بی شاب و گارسیا و پرسشنامه علاقه به اجرای پژوهش (IRQ) بی اسچک و بی شاب بود که به طور همزمان اجرا شد. روایی محتوایی با استفاده از نظر متخصصان و روایی سازه ای با استفاده از تحلیل عاملی تایید شد. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی به روش عامل یابی عناصر اصلی نشان داد که چهار عامل قابل استخراج است و 0.65 از واریانس خودکارآمدی پژوهشی را تبیین می کند. یافته مربوط به روایی همگرا ضریب همبستگی 0.44 بین پرسشنامه خودکارآمدی پژوهشی و علاقه مندی به اجرای پژوهش را نشان داد. همبستگی درونی ضریب آلفای بالایی را هم برای خودکارآمدی پژوهشی کلی (0.97) و هم برای عاملها (از 0.75 تا 0.95) نشان داد. نتایج ارزشیابی از مولفه های خودکارآمدی پژوهشی نشان داد که دانشجویان در برخی مهارتها همچون نمره کلی خودکارآمدی پژوهشی، انجام دادن وظایف اولیه پژوهشی و توانایی همکاری در پژوهش از توانایی متوسط و در مهارت های توانایی اجرای پژوهش و توانایی تحلیل و ارائه نتایج پژوهش از توانایی بالایی برخوردارند. همچنین، بین مولفه های خودکارآمدی پژوهشی دانشجویان تفاوت معناداری مشاهده شد. بین دانشجویان دانشکده های مختلف از نظر توانایی ادای وظایف اولیه پژوهش، اجرای پژوهش و توانایی تحلیل و ارائه نتایج پژوهش تفاوت معنا داری وجود داشت. لازم است در خصوص افزایش مهارتهایی همچون همکاری در پژوهش و ادای وظایف اولیه پژوهش، سیاستگذاری و آموزش هایی صورت گیرد. همچنین، توصیه می شود از مقیاس خودکارآمدی پژوهشی رواسازی شده برای سنجش میزان خودکارآمدی پژوهشی دانشجویان استفاده شود.

در دنیای در حال تغییر کنونی موسسات آموزشی نیز همانند سایر سازمانها باید یاد بگیرند و از این یادگیری برای بهبود فرایندهای کاری و عملکرد خود استفاده کنند. این پژوهش با هدف ارزیابی و تحلیل نقش مولفه های زمینه ای (آرمان مشترک، تفکر سیستمی، فرهنگ سازمانی یادگیرنده، ساختار سازمانی منعطف، توسعه قابلیتهای شخصی و حرفه ای و رهبری تحول آفرین) و فرایندی (یادگیری سازمانی آموزشی) در ارتقای عملکرد دانشکده های کشاورزی (مولفه عملکردی) و تبدیل آنها به سازمانهای یادگیرنده انجام شده است. پژوهش از نوع تحقیقات همبستگی بود که به روش پیمایشی انجام شد. جامعه آماری شامل اعضای هیات علمی تمام وقت دانشکده های کشاورزی دولتی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بود. نمونه های مورد مطالعه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعداد 329 نفر بودند که به روش نمونه گیری طبقه ای چند مرحله ای و با انتساب متناسب انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه بود که روایی آن بر اساس نظر جمعی از متخصصان تایید و پایایی آن با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ برای بخشهای مختلف پرسشنامه بین 0.79 تا 0.95 محاسبه شد. به-منظور تجزیه و تحلیل داده ها از مدل معادلات ساختاری و روش حداکثر درست نمایی استفاده و برای این منظور نرم افزار Lisrel, 8.50  به کار گرفته شد. یافته های پژوهش حاکی از وجود داشتن رابطه مثبت و معنادار بین چهار مولفه زمینه ای (آرمان مشترک، فرهنگ سازمانی یادگیرنده، ساختار سازمانی منعطف و رهبری تحول آفرین) و مولفه فرایندی است. مجموع این چهار مولفه حدود 90 درصد از تغییرات واریانس متغیر فرایندی را تبیین کردند. همچنین، بین مولفه فرایندی و عملکردی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد که حدود 42 درصد از تغییرات واریانس عملکرد دانشکده های کشاورزی به وسیله مولفه فرایندی تبیین می شود.

طبق نظریه سرمایه انسانی افراد وقتی در آموزش عالی سرمایه گذاری می کنند که دارای بازدهی مناسبی باشد و در میان رشته های متنوع علمی و فنی در رشته هایی سرمایه گذاری می کنند که بالاترین بازدهی را داشته باشد. ارزیابی آنها از بازدهی یک نوع ارزیابی آینده نگرانه و ادراکی است. هدف این پژوهش تحلیل رفتار اقتصادی دانشجویان دانشکده های فنی و مهندسی و روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران از تحصیل در رشته های منتخب بود. روش پژوهش از نوع کابردی بود و به روش توصیفی انجام شد. جامعه آماری تمام دانشجویان دانشکده های فنی و مهندسی و روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران در سال1390  (8046 نفر) بودند که از میان آنها نمونه های طبقه ای به حجم 614 نفر انتخاب شدند. داده های مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه بازمحقق ساخته جمع آوری شد. برای محاسبه نرخ بازدهی مورد انتظار از روش تحلیل هزینه- فایده استفاده شد. نتایج محاسبات نشان داد که نرخ های بازده مورد انتظار دانشجویان دانشکده های فنی و مهندسی و روانشناسی و علوم تربیتی قابل توجه است و آنها ارزیابی ادراکی خود از بازدهی را در تصمیم به ادامه تحصیل و انتخاب رشته تحصیلی در نظر می گیرند.

در مفهوم رشد شغلی رهنمودهای مهمی برای انتخاب شغل و اشتغال، که یکی از مهم ترین عوامل موثر در رشد هویت است، وجود دارد. هدف این پژوهش پیش بینی رشد شغلی بر اساس سبکهای هویت (مدل برزونسکی) در دانشجویان مراکز آموزش عالی شهر بجنورد بود. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری کلیه دانشجویان مراکز آموزش عالی شهر بجنورد در سال تحصیلی 91-1390 بودند. نمونه پژوهش شامل 500 نفر دانشجو (217 نفر زن و 283 مرد) بود که از طریق نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه سبک هویت با ضرایب آلفای کرونباخ بین 0.65 تا 0.68 و فرم کوتاه پرسشنامه رشد شغلی با ضریب بازآزمایی 0.75 برای قسمت اول و 0.81 برای قسمت دوم بود. برای تجزیه و تحلیل آماری داده های پژوهش علاوه بر روشهای آمار توصیفی از آزمون های کلموگروف- اسمیرنوف، آزمون همبستگی پیرسون و آزمون تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد. یافته ها نشان داد که بین سبک هویت اطلاعاتی و رشد شغلی ارتباط آماری مثبت و معنادار و بین سبک هویت سردرگم و رشد شغلی ارتباط منفی و معنادار وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد که سبک هویت اطلاعاتی پیش بینی کننده مثبت و معناداری برای رشد شغلی محسوب می شود. در تبیین نتایج پژوهش حاضر می توان به ویژگی های مشابه سبک هویت اطلاعاتی و فرایند انتخاب شغل اشاره کرد.