گردشگری و توسعه
سال:1395 | دوره:5 | شماره:3 (پیاپی 9) |تعداد مقالات:10

جهانی شدن، پیشرفت تکنولوژی و وسایل ارتباط جمعی موجب شده تا بازار رقابتی محلی در حد بازاری جهانی وسعت یابد؛ بازاری که دیگر سازمان ها به تنهایی قادر به بقا در آن نخواهند بود. دراین میان، کسب وکارها، با تشکیل ائتلاف و توسعة همکاری، منابع خود را به اشتراک گذاشته و حیات خود را تضمین می کنند. از سوی دیگر، باتوجه به رخدادهای اخیر کشور در حوزة سیاست های خارجی و بکر بودن بازار گردشگری، به نظر می رسد صنعت گردشگری را می توان یکی از مصادیق رشد به شمارآورد. این امر کسب وکارهای گردشگری را برای استفادة حداکثری از فرصت های بازار ترغیب می کند و باتوجه به وضعیت و بضاعت کسب وکارهای گردشگری کشور، اتخاذ راهبرد همکاری محتمل تر است. بنابراین نیاز به همکاری در میان کسب وکارهای گردشگری شدت خواهد یافت و گام اول برای تحقق چنین امری اتخاذ ملاحظات صحیح درخصوص شکل گیری چنین ائتلاف هایی است. ازاین رو، هدف از پژوهش حاضر ارائة چارچوب برای شکل گیری ائتلاف در کسب وکارهای گردشگری است. بدین منظور، برای درک عمیق از پدیدة شکل گیری ائتلاف ها، رویکرد تفسیرگرایانه اتخاذ و از روش فراترکیب، برای تجمیع و بسط آرای پیشین، استفاده شد. روش فراترکیب یکی از روش های کیفی تحقیق است که در آن محقق با تفسیر نتایج مطالعات پیشین به بسط مدلی جدید، در حوزه ای خاص می پردازد؛ بدین ترتیب، ضمن تجمیع آرای پیشین، تصویری بدیع از موضوع شکل خواهد گرفت. تحقیق حاضر منتج به تصویری کلی از مهم ترین ابعاد و مؤلفه های دخیل در شکل گیری یک ائتلاف گردشگری شد.

از آنجا که موفقیت در هر سازمانی نیازمند اندازه گیری عملکرد و برنامه ریزی برای بهبود آن است، در این تحقیق تلاش شده میزان کارایی صنعت هتل داری مورد ارزیابی قرار گیرد. باتوجه به نقش مهمی که روش تحلیل پوششی داده ها در تحلیل کارایی نسبی و سنجش عملکرد صنایع گردشگری ایفا می کند، در مطالعة حاضر، از این تکنیک برای ارزیابی کارایی هتل های منتخب استان یزد استفاده شده است. روش تحقیق حاضر از نوع تحلیلی کاربردی است؛ برای تعیین ضریب کارایی هتل ها از مدل های مضربی BCC و CCR خروجی محور و برای مقایسه و رتبه بندی واحدهای کارا از تحلیل رابطة خاکستری استفاده شده است. یافته ها نشان داد که 5/18 درصد از هتل های مورد بررسی، بر اساس مدل CCR و 6/29 درصد براساس مدل BCC، کارا و مابقی ناکارا هستند. همچنین، هتل های مرجع الگوی هتل های ناکارا معرفی و پیشنهاد شدند.

صنعت گردشگری، بسته به هدف گردشگر به انواع مختلفی طبقه بندی شده که یکی از آن ها ژئوتوریسم است. دامنه های کوه سهند، به دلیل ویژگی های خاص توپوگرافیکی و شرایط اقلیمی، بافت کوهستانی منحصربه فردی برای ایجاد و توسعة ژئومورفوسایت هایی همچون پیست اسکی زمستانی، به منزلة نماد ژئوتوریسم زمستانی، دارد. هدف این پژوهش شناسایی و تحلیل تأثیر عوامل ژئومورفولوژیکی، برای پهنه بندی دامنه های مستعد، به منظور ایجاد و توسعة ژئومورفوسایت های پیست اسکی زمستانی در منطقة مورد مطالعه است. در این پژوهش از 10 شاخص: ارتفاع، شیب، جهت شیب، شکل دامنه، دمای سالانه، بارش سالانه، پوشش گیاهی، محافظت، دسترسی و ماندگاری برف استفاده شده است. نقشه های به کاربرده در این تحقیق پس از ساخته شدن در محیط نرم افزار GIS Arc مدل AHP تعیین وزن شده و سپس، با بهره گیری از مدل تاپسیس در نرم افزار GIS Arc، همپوشانی شده و نقشة نهایی پهنه های مستعد برای ایجاد و توسعه ژئومورفوسایت های پیست اسکی زمستانی تهیه و استخراج شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که دامنه های شمال شرقی و قسمت هایی از دامنه های شرقی، جمعاً با مساحت حدود 25778 مترمربع، پهنه های بسیار مستعدی برای ایجاد یا توسعة ژئومورفوسایت های پیست اسکی زمستانی دارد.

کوچ نشینی کهن ترین شیوة زیست بشر است که پابرجا بودن آن تا عصر حاضر از بزرگ ترین جاذبه های این شیوة معیشت است. دیدنی های زندگی کوچ نشینی می تواند جذابیت های بسیاری برای گردشگران داخلی و خارجی داشته باشد و به صنعت گردشگری کشور کمک کند. اما امروزه تغییر نگرش در زندگی کوچ نشینی و عشایری، نبود فرصت های اقتصادی، مشکلات فرهنگی و زیست محیطی، شکست پیوندهای اجتماعی و مشکلات این نوع زندگی از یک طرف و رشد و توسعة کشور از سوی دیگر هر روز عرصه را بر کوچ نشینان تنگ تر و آنان را برای ادامة این شیوة زیستی دل زده می کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی پتانسیل های کارآفرینی گردشگری قومی انجام شده است تا با شناسایی این پتانسیل ها، زمینه ای برای بهره گیری از آن ها در کارآفرینی و اشتغال زایی، درآمدزایی و درنهایت فرصتی برای احیای آداب ورسوم و بهبود وضعیت معیشت مردم عشایر قشقایی از طریق گردشگری قومی فراهم شود. این پژوهش به روش کیفی و با استفاده از ابزارهای مصاحبه و مشاهده انجام شده است. مصاحبه با یازده نفر از کارآفرینان گردشگری عشایری به روش گلوله برفی انجام پذیرفت. مشاهده نیز از دو تیرة عشایری گردشگرپذیر به صورت مشارکتی به عمل آمد. درنهایت نتایج تحلیل ها نشان داد که تمام اجزای زندگی عشایری پتانسیلی برای کارآفرینی گردشگری است. بر اساس نتایج مصاحبه ها، گردشگری عشایری موجب اشتغال زایی، احیای پوشاک، مهارت های تولید سنتی و صنایع دستی می شود. اما مشاهدات نشان داد که گردشگری عشایری، برخلاف انتظار، موجب اشتغال زایی و کسب درآمد نشده و بر احیای پوشاک، صنایع دستی و تولیدات بومی تأثیر چندانی نداشته است.

امروزه توسعة گردشگری موردتوجه برنامه ریزان اقتصادی دولتی و خصوصی همة کشورها قرار گرفته است. بسیاری از کشورها، به صورت فزاینده ای، به این حقیقت پی برده اند که برای بهبود وضعیت اقتصادی خود باید درصدد یافتن راه های تازه ای برای افزایش درآمدهای خود برآیند. توسعة صنعت گردشگری به ویژه برای کشورهای درحال توسعه که با معضلاتی همچون میزان بیکاری، محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک محصولی مواجه اند، از اهمیت زیادی برخوردار است. در کشور هایی که برای توسعة اقتصادی با محدودیت منابع داخلی روبه رو هستند استفاده از منابع خارجی برای سرمایه گذاری و افزایش درآمدهای توریسم امری ضروری است. لذا باتوجه به اهمیت موضوع، دراین مقاله، اثر درآمدهای گردشگری بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی 23 کشور عضو چشم انداز را مورد مطالعه قرار داده ایم. بدین منظور، با استفاده از روش اقتصاد سنجی داده های تابلویی، در یک نمونه شامل 23 کشور طی دورة 2008-2014 اثر درآمدهای گردشگری به همراه سایر متغیرهای تأثیر گذار بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی بررسی شده است. نتایج حاصل از برآورد الگو نشان می دهد که اثر درآمد یادشده بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی مثبت و معنی دار است. همچنین درجة بازبودن اقتصاد و تولید ناخالص داخلیِ سرانه، بر میزان سرمایه گذاری مستقیم خارجی، اثر مثبت و معنی دار اما میزان تورم، بر سرمایه گذاری، اثر منفی و معنی دار دارد.

انتقال و اشتراک تجربیات ازطریق تبلیغات نوشتاری یکی از ویژگی های شبکه های اجتماعی محسوب می شود. به طوری که امروزه رفتار گردشگران در انتخاب مقصد گردشگری، تا حد زیادی متأثر از توصیه های نوشتاری در فضای مجازی است. تحلیل و تفسیر این کامنت های بعضاً ناقص در فضای اینترنت و شبکه های مجازی نیازمند به کارگیری ابزاری علمی است تا مدیران را در تصمیم گیری آتی کمک نماید. تلفیق رویکرد نتنوگرافی و تئوری مجموعة راف می تواند الگوهای حاکم بر رفتار مشتریان را استخراج کند؛ محققان در این مقاله بر روی گردشگران شهرهای شیراز و اصفهان و تهران، مبتنی بر اطلاعات نوشتاری سایت TripAdvisor. com، تحقیق کرده اند. بر اساس رویکرد مردم نگاری در فضای مجازی، عوامل مهم شناسایی و برپایة نتایج حاصل از نرم افزار Rosetta هشت قاعدة حاکم بر رفتار گردشگران استخراج و تحلیل و بررسی شد. در نتیجه گیری کلی چشم نواز بودن، جاذبه های فرهنگی، امنیت، وضعیت رفاهی، هزینه ها، برخورد با مسافران از عوامل تأثیرگذار شناخته شد.

رویکرد اصلی دانش ژئومورفوتوریسم رویکردی است توسعه گرا، محافظتی، علمی در ارزیابی و مدیریت جامع از میراث های ژئومورفیک؛ که امروزه، با گسترش مطالعات خود، زیرشاخه های متعددی از قبیل ژئودایورسیتی[1] (تنوع)، ژئوکانسرویشن[2](محافظت)، ژئواینترپرتیشن[3](تفسیر) را در این شاخه از دانش ژئومورفولوژی پدیدار ساخته است. هدف نوشتار حاضر ارتقای علمی، توسعة ناحیه ای، محافظت از میراث های ژئومورفیک در منطقة مورد مطالعه است. روش شناسی پژوهش حاضر، شامل بررسی جامع سیرمطالعات روی مدل ها و روش های ارزیابی ژئومورفوسایت ها (یعنی تلفیقی از مدل ها و نیز تحلیل تشابه ها و تفاوت های مدل ها)، به همراه دو مرحله پیمایش میدانی در منطقه، با طرح روشی مبتنی بر معیارها و مؤلفه های تأثیرگذار (با امتیاز 0-10) متناسب با رفتارشناسی غار چال نخجیر است؛ و قابلیت های این سایت در سه موضوع کلان: 1-دانش افزایی ژئومورفولوژی؛ 2- زیرساخت های گردشگری؛ 3-دانش مخاطرات و مخاطره شناسی؛ مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج مطالعه بیانگر استعداد بالای ابعاد علمی و دانش ژئومورفولوژی با کسب مجموع امتیاز 5/51 (ازحداکثر60) است. درمقابل، زیرساخت های گردشگری، با کسب مجموع امتیاز 5/25 (از حداکثر70) و موضوع محافظت با کسب مجموع امتیاز 34 (ازحداکثر100)، درحال حاضر مراحل اولیة چرخة مدیریتی خود را می گذراند. این درحالی است که جامعة بومی به ویژه روستاها و شهرهای مجاور (محلات، نراق و. . . ) قادر است، با بهره برداری سازمان یافته، به کمک رویکردهای علمی و آگاهانه و احداث زیرساخت های توسعة پایدار، روستاها و شهرهای کوچک این منطقه را توسعه بخشد.

در مطالعات گردشگری، انگیزه عاملی بسیارمهم در رفتار گردشگران برای انتخاب مقصد درنظر گرفته می شود. در این مطالعه شناسایی انگیزه ها و اهداف گردشگران، در سفر زیارتی پیاده روی اربعین به کربلا، هدف عمده بوده است. تحت تأثیر انگیزه ها، گردشگران انتظارات متفاوتی از محصولات سفر دارند که، در این سفر خاص، انگیزه های معنوی و کشش دورنی در انتخاب مقصد بسیار تأثیرگذار بوده است. به منظور مطالعة کیفی، برای طبقه بندی انگیزه ها و اهداف زائران بر این سفر، روش مطالعة موردی تک ابزاری استفاده گردیده است. به منظور جمع آوری داده ها، تکنیک مصاحبة نیمه ساختاریافته با بیست نفر از افرادی که، در سال های 95 92، تجربة پیاده روی اربعین را از مسیر نجف تا کربلا داشته اند انجام گرفته است. تحلیل داده ها بر اساس مضمون های به دست آمده از ترکیب میان موردی بوده است. احساسات دورنی و اعتقادات مذهبی دو عامل عمدة تصمیم به سفر بوده که هر یک، از ترکیب مضمون های چندی، به دست آمده است. بر اساس داده های به دست آمده، معنویات و رهایی از تعلقات مهم ترین انگیزة زائران بوده است. کشش معنویِ عشق به امام حسین که در شیعیان وجود دارد تمام مشکلات سفر را قابل تحمل ساخته و هرساله جمعیت زائران روبه افزایش است.

صنعت گردشگری، به منزلة یکی از مهم ترین و سودآورترین صنایع خدماتی جهان، اولویت درآمد اقتصادی کشورهای بسیاری ا ست. در سال های اخیر، با طرح موضوع «اقتصاد مقاومتی» به عنوان رویکرد کلی اقتصاد ایران، تمامی فعالیت های دولت به این موضوع معطوف و راهکاری برای رشد و توسعة اقتصاد شد. در این مقاله، باتوجه به اهمیت جایگاه کلیدی دولت در اقتصاد و نیز در صنعت گردشگری، درمقام متولی اصلی گردشگری ایران، نقش دولت در توسعة اقتصاد گردشگری با محوریت اقتصاد مقاومتی بررسی شده است. این پژوهش به شیوة کیفی توصیفی انجام شده و محوریت بحث شاخص های اقتصاد مقاومتی است. طی مطالعات انجام شده، مشخص شد صنعت گردشگری با این شاخص ها بسیار هم راستاست؛ و با مدیریت دولت و هموارسازی فعالیت ها می توان شاهد رشد صنعت گردشگری و کاهش وابستگی به اقتصاد تک محصولی نفت بود. همچنین، با بهره گیری از قابلیت های صنعت گردشگری در ایران، می توان در مسیر رشد و توسعة اقتصاد متکی بر منابع و ظرفیت های داخلی گام برداشت.

گردشگری شهری در جامعة شهری نقش بسیار مهمی در ساختارهای فضایی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی ایفا می کند. نمادها، المان ها، علائم ماندگار، ازجمله ساختارهای فضایی هستند، که در قالب بناها و معابر عمومی، جایگاهی خاص در گردشگری و جذب گردشگر دارند. هدف پژوهش حاضر، بررسی تطبیقی ابعاد مؤثر بر توسعة گردشگری برج آزادی و ایفل از لحاظ ساختاری و کارکردی و نهادی است. روش تحقیق پژوهش توصیفی تحلیلی و ازنظر هدف کاربردی است. ابتدا داده های مربوط به ابعاد ساختاری کارکردی و نهادی برج آزادی و ایفل، ازطریق آمار سازمانی، و سپس داده های مربوط به عوامل مؤثر بر توسعة گردشگری برج آزادی، ازطریق توزیع پرسش نامه بین 30 نفر از خبرگان اجرایی و دانشگاهی به دست آمد. برای تحلیل داده های پژوهش، از سه روش تحلیل عاملی اکتشافی، T-test و مقایسة تطبیقی آمار کمّی گردشگری برج های آزادی و ایفل استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل عاملی بیانگر اهمیت بُعد مدیریتی نهادی به عنوان یکی از عوامل مهم در توسعة گردشگری برج آزادی است؛ و نتیجة حاصل از آزمون T نشان دهندة این است که تأثیر هر یک از ابعاد و عوامل، بر توسعة گردشگری برج آزادی، متفاوت است و به ترتیب عوامل نهادی مدیریتی، سیاسی، کالبدی، فرهنگی اجتماعی، اقتصادی ازنظر خبرگان صاحب امر بیشترین اهمیت را در توسعة گردشگری برج آزادی دارند. همچنین، نتایج مقایسة تطبیقی آمار کمّی گردشگری برج های آزادی و ایفل نمایانگر موفقیت برج ایفل در جذب سالانه نزدیک به هفت میلیون گردشگر و درآمد قابل توجه آن برای کشور فرانسه است. بازار هدف گردشگران برج آزادی، در قیاس با برج ایفل، تنوعی اندک دارد که نشان از ضعف برنامه ریزی و بازاریابی این جاذبه دارد.