رشد فناوری
سال:1396 | دوره:14 | شماره:53 |تعداد مقالات:8

در فضای کسب و کار و اقتصاد دانش محرک امروز مفاهیمی چون سازمان های دانش بنیان، دانش محور و دانش محرک جایگاهی خاص دارند. یکی از نیازهای اساسی چنین سازمان هایی آن است که بدانند حداکثر کاری که سازمان می تواند انجام دهد چقدر است؟ و در یک موقعیت مشخص، چه حالتی می تواند کاردهی یک سازمان را به حداکثر مقدار خود برساند تا با استفاده از این آگاهی بتوانند در تغییر و واکنش به تغییرات محیطی موفق باشند. برای رسیدن به این هدف ها، نه تنها خودآگاهی فردی بلکه خودآگاهی سازمانی و روش های رسیدن به خودآگاهی سازمانی می تواند بسیار سودمند باشد و ابزارهائی را در اختیار مدیران سازمان های دانش محرک قرار دهد که به موفقیت آن ها در فضای کسب و کار امروز جهانی کمک کند. این خودآگاهی می تواند در قالب داشبورد مدیریتی نیز نمایش داده شود. در این مقاله تلاش شده است ضمن تشریح مفهوم خودآگاهی سازمانی و مفاهیم مرتبط با آن، مهم ترین روش های ارزیابی اثربخشی و کارآیی سازمانی به عنوان ابزارهایی برای رسیدن به خودآگاهی سازمانی معرفی شوند. در این راستا الگوئی برای رسیدن به خودآگاهی سازمانی موسوم به شاخص کل اثربخشی سازمانی معرفی می گردد که با استفاده از آن می توان ضمن تشخیص موقعیت، مسیر حرکت سازمان بر مبنای آگاهی را نیز تصحیح کرد و با پایش مستمر و آگاهانه اقدامات طراحی شده و اقدامات انجام شده، نقاط قوت و ضعف سازمانی را تشخیص و با تکیه برخودآگاهی سازمانی، مزیت های رقابتی سازمان را توسعه داد.

امروزه سازمان های دانش بنیان به عنوان یک ابزار توسعه اقتصادی شناخته می شوند و ازآنجایی که در بازار فعلی شرکت ها با محیط های عملیاتی آشفته ای روبرو هستند، این امر شرکت ها را وا می دارد که به توسعه محصول جدید اندیشه کنند. یک راه ممکن برای کسب دانش جدید در فعالیت های تحقیق و توسعه، روابط باز و برقراری مشارکت است. مشارکت به دستیابی به منابع خارجی مکمل، کاهش هزینه و ریسک نوآوری، پذیرش محیط های پویا و ایجاد درآمد بالا کمک می کند. یکی از عواملی که می تواند در توسعه مشترک برای به دست آوردن ایده و دانش مکمل موثر باشد، نوآوری باز در سازمان است که با ایجاد قابلیت های کشف فناوری خارجی و بهره برداری از فناوری خارجی موجب توسعه هرچه بهتر محصولات و زمینه ساز نوآوری در محصولات می گردد. نوآوری باز و توسعه مشترک محصول دو مفهوم قابل توجه در ادبیات مدیریت و سازمان های دانش بنیان هستند و پویایی محیطی می تواند نقش مهمی در رابطه بین این دو ایفا کند. بنابراین شرکت های دانش محور که با تکیه بر دانش، نوآوری و تجاری سازی آن شکل می گیرند، با توجه به مفاهیم نوآوری باز و نقش تعدیل گری پویایی محیطی، می توانند به توسعه مشرک محصول بپردازند. لذا در این مقاله، بر اساس مطالعات پیشین و با تمرکز بر شرکت های دانش بنیان، به تحلیل رابطه نوآوری باز بر توسعه مشترک محصول با نقش تعدیل گری پویایی محیطی پرداخته شده است.

امروزه، بقای سازمانی درگرو گرایش به سمت محصولات جدید و به کارگیری روش هایی برای ایجاد آن هاست.متغیر بودن قوانین رقابتی در دنیای کسب وکار، فرایند ارائه محصول جدید به بازار را با اهمیت خاصی جلوه داده است. به شکل ساده فرایند توسعه محصول جدید عبارت است از استفاده از منابع و قابلیت ها برای ایجاد یک محصول جدید یا بهبود یک محصول موجود. در طول فرایند توسعه محصول جدید ریسک های مختلفی وجود دارد، که به طورکلی به سه دسته عمده تقسیم می گردند: ریسک های فناورانه، ریسک های سازمانی و ریسک های بازاریابی. طبق مطالعات صورت گرفته ریسک های فناورانه از مهم ترین و تاثیرگذارترین ریسک ها در فرایند توسعه محصول جدید محسوب می گردند. ریسک فناورانه اشاره دارد به ناتوانی یک شرکت در درک کامل یا دقت پیش بینی برخی از جنبه های فنی محیط که مربوط به پروژه های توسعه محصول جدید است. از این رو شناسایی، کاهش و مدیریت این ریسک ها به بالا بردن درصد موفقیت فرایند توسعه محصول جدید کمک شایانی می کند. در این پژوهش، با بررسی ادبیات موضوع در حوزه های فرایند توسعه محصول جدید، ریسک و مدیریت ریسک، تعداد 20 نوع از ریسک های فناورانه متداول در فرایند توسعه محصول جدید از ادبیات موضوع استخراج گردیده و با استفاده از نظرات تعدادی از خبرگان دانشگاه صنعتی مالک اشتر اصفهان که در این حوزه تخصص دارند بررسی و توسط فرایند تحلیل شبکه ای ( ANP) اولویت بندی گردیدند. در پایان نتایج به دست آمده نشان داد که سه ریسک فناورانه "ثبات و پایداری محصول"، "نیروی انسانی متخصص (دانش فنی و تجربه) " و همچنین "کارکرد (عملکرد) مورد انتظار محصول" در فرایندهای توسعه محصول دارای بالاترین اولویت است.

کارآفرینان نقش و جایگاه خاصی در جریان پیشرفت و توسعه اقتصادی بسیاری از دولت ها در کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه دارند. حضور کارآفرینان به عنوان یک راهبرد جدید در سازمان ها برای حصول نوآوری و استفاده از فرصت ها برای بهره مندی، رشد و بقای سازمان اهمیت خاصی دارد.صنایع کوچک و متوسط به کمک کارآفرینان و با بکارگیری نوآوری ها و ایده های جدید، تلاش ها را با توجه به نیازهای روز بازار به محصول و یا خدمات تبدیل کرده است. این تحقیق از نظر ماهیت از نوع تحقیقات کیفی، با توجه به هدف از نوع تحقیقات کاربردی و به لحاظ روش گردآوری داده ها، جزو تحقیقات توصیفی همبستگی بود. جامعه آماری این تحقیق را 80صنایع کوچک و متوسط استان مرکزی تشکیل دادند که از این تعداد بر اساس فرمول کوکران تعداد 66 صنایع کوچک و متوسط به عنوان جامعه نمونه انتخاب شده اند. ابزار جمع آوری اطلاعات، از پرسشنامه های استاندارد ابتکار و نوآوری شغلی مارتین پاچمن با ضریب آلفای کرونباخ 0.881 و مهارت های کارآفرینی اسمیت 0.896 استفاده گردیده است. بر اساس نتایج بدست آمده، رابطه معنی داری بین مهارت های کارآفرینی و نوآوری های رادیکالی و افزایشی در نمونه مورد بررسی مشاهده گردید همچنین به منظور رتبه بندی مولفه ها از آزمون ناپارامتریک فریدمن و همبستگی اسپیرمن استفاده شده است زیرا داده هایی که جمع آوری شده است از نوع کیفی (اسمی و رتبه ای) می باشد. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که رتبه مهارت های فرایندی و مدیریتی بالاتر از مهارت های شخصی کارآفرینی و فنی می باشد و رتبه مهارت های فنی و ارتباطی بیشتر از مهارت های شخصی کارآفرینی است. مهارت های کارآفرینی، محیط خارجی و محیط داخلی بر نوآوری های رادیکالی و افزایشی موثر است.

در سیستم اقتصادی جهانی و رقابت روزافزون موجود، خلاقیت و نوآوری در حکم بقا و کلید موفقیت سازمان ها است. در چنین شرایطی، کسب و کارها دریافته اند که کسب مزیت رقابتی پایدار مبتنی بر سرمایه های فکری آن هاست و موفقیتشان تا حد زیادی به توانایی آن ها در مدیریت این دارایی ارزشمند بستگی دارد. در کنار موارد یاد شده و با افزایش نگرانی های زیست محیطی از طرف مصرف کنندگان، دولت ها و جوامع مختلف در سراسر جهان، شرکت های تولیدی در صدد توسعه برنامه های دوستدار محیط زیست مانند توسعه محصول سبز، برند سبز، فناوری و نوآوری سبز برآمده اند. مرور پیشینه نشان می دهد که علی رغم پژوهش های متعددی که در حوزه بررسی رابطه بین سرمایه فکری و نوآوری در سازمان ها انجام شده است به مفاهیم نوآوری فناورانه سبز و ارتباط آن با سرمایه فکری سبز توجه بسیار محدودی شده است. بر این اساس پژوهش حاضر به بررسی تاثیر ابعاد سرمایه فکری سبز بر نوآوری فناورانه سبز پرداخته است. جامعه آماری این پژوهش را تمام شرکت های فعال در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی استان خوزستان تشکیل می دهند، چرا که توجه به ملاحظات زیست محیطی در صنایعی که در ارتباط مستقیم با محیط زیست قرار دارند از اهمیتی دوچندان برخوردار است. در پژوهش حاضر از رویکرد مدلسازی معادلات ساختاری و روش PLS جهت آزمون فرضیه ها و مدل مفهومی پژوهش استفاده شده است. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که تمام ابعاد سرمایه فکری سبز شامل سرمایه ساختاری، انسانی و رابطه ای سبز به شکل مستقیم بر نوآوری فناورانه سبز اثرگذار هستند. همچنین بر اساس نتایج نهایی این پژوهش سرمایه انسانی سبز بیشترین تاثیر را هم به شکل مستقیم و هم غیر مستقیم از طریق تقویت سایر ابعاد سرمایه فکری سبز بر نوآوری فناورانه سبز دارد. در نتیجه ضروری است که توسعه و تقویت این بعد از سرمایه فکری سبز در اولویت قرار گیرد.

همواره تاسیس شرکت های بزرگ نیازمند هزینه های زیادی است و ایجاد شرکت های سهامی راهکار موثری جهت انجام فعالیت های اقتصادی است. از طرفی تغییرات محیط شرکت ها را ملزم به داشتن راهبرد موثر و کارآمد می کند. که مدیریت سبد پروژه ها به عنوان الگوی نوین مدیریتی به منظور پیاده سازی راهبردها به کمک شرکت ها می آید. در این مقاله، با بررسی ادبیات موضوع و مطالعه چارچوب ها و با استفاده از ابزار مصاحبه و پرسشنامه، مدل پیشنهادی برای یک شرکت سهامی خاص، که شامل فرایندهای "تهیه برنامه راهبردی سبد پروژه، تعریف سبد پروژه، مدیریت تغییرات راهبردی، ایجاد ساختار شبکه ای سبد پروژه ها، اولویت بندی و انتخاب پروژه ها بر اساس مدل ANP، سنجش ارزش کسب شده سبد پروژه، جمع آوری و تحویل اطلاعات به ذینفعان، تایید سبد توسط ذی نفعان، تصویب و اجرای سبد پروژه، نظارت بر سبد پروژه و بازخورد" می باشد، ارائه گردیده است. و روایی و پایایی مدل پیشنهادی با جمع آوری14 پرسشنامه و فرمول لاشه و ضریب آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفته است. در این مقاله با استفاده از مطالعه میدانی صورت گرفته در یک شرکت سهامی خاص، معیارهای لازم برای اولویت بندی و انتخاب پروژه ها که شامل معیار سودآوری اقتصادی و منابع انسانی و همچنین معیار مربوط به ابعاد اجتماعی است استخراج شد و با استفاده از فرایند تحلیل شبکه، پروژه های منتخب بر اساس معیارها اولویت بندی شدند. روایی و پایایی تحقیق نیز با استفاده از فرمول لاشه و آلفای کرونباخ مورد بررسی قرار گرفت.

پیوستن به سازمان تجارت جهانی یکی از ابعاد جهانی شدن است و باعث می شود که تجارت آزاد بهتر صورت گیرد. ولی برای اینکه از این تجارت آزاد سوء استفاده نشود، باید قوانین تکمیلی و موافقت نامه هایی به قوانین سازمان تجارت جهانی متصل باشد، یکی از آنها، موافقت نامه تریپس است که درخصوص حقوق مالکیت فکری است. حقوق مالکیت فکری عبارت است از حقوق ناشی از خلاقیت های فکری در زمینه های علمی، صنعتی، ادبی و هنری که از راه دانش، هنر یا ابتکار آفریننده آن پدید می آید. البته قوانین سازمان تجارت جهانی و حقوق مالکیت فکری، با وجود مزایایی که دارند، دارای نواقصی نیز می باشند.با توجه به اینکه ایران عضو ناظر سازمان تجارت جهانی است، در آینده زود یا دیر باید به عنوان عضو قطعی محسوب شود، بنابراین در این دوران لازم است مقدمات حضور را فراهم نماید، لذا در این تحقیق، عواملی استخراج گردیدند که برای آمادگی حضور ایران در سازمان تجارت جهانی موثر می باشند. ضمنا برای انجام این تحقیق، ابتدا مقالات با موضوعات حقوق مالکیت فکری و سازمان تجارت جهانی استخراج و مقالات مرتبط تر با این دو عنوان جداسازی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند، و در مرحله بعد، با توجه به تجزیه و تحلیل صورت گرفته در مقالات منتخب مرور شده، و وجود ارتباطات در بعضی از متغیرها با یکدیگر، و ترکیب آنها با استفاده نظرات خبرگان، عوامل مهم این دو مقوله، دسته بندی گردیدند. و در نهایت با توجه به اینکه این موارد از عوامل موثر در سازمان تجارت جهانی و حقوق مالکیت فکری محسوب می شدند، پیشنهاداتی درخصوص آنها ارایه شد که باعث تقویت آنها می گردد و منجر به آمادگی ایران در دوران قبل از ورود به سازمان تجارت جهانی می شود. این عوامل در دو گروه دسته بندی شدند: 1) عامل حقوق مالکیت فکری که عوامل فرعی آن عبارتند از: الف) عوامل انگیزشی، ب) عوامل ارتباطی، ج) قوانین مالکیت فکری، د) عوامل مرتبط با روش های انتقال فناوری، ه) عوامل بازاری، و) منافع عمومی، ر) عوامل مرتبط با تعامل حقوق بشر با حقوق مالکیت فکری. 2) عامل سازمان تجارت جهانی که عوامل فرعی آن عبارتند از: الف) عوامل زیرساختی، ب) عوامل نظارتی، ج) عوامل مرتبط با چالش های داخلی، د) عوامل تقلیدی، ه) عوامل تشویقی، و) عوامل پیش اصلاحات، ر) عوامل حقوقی.

در کشورهای توسعه یافته انتقال فناوری ممکن است که یکی از راه حل ها برای رشد بخش های اقتصادی و صنعتی باشد. با این وجود موفقیت انتقال فناوری به طرز قابل توجهی به انتخاب مناسب فناوری از منابع مناسب، بستگی دارد. هدف از پژوهش حاضر، شناسایی و ارزیابی عوامل تاثیرگذار بر انتقال فناوری با استفاده از روش AHP فازی می باشد. انتقال فناوری می تواند در راستای نوآوری محصولات و اجرای بهتر فرایندها، راهکارهای افزایش بهره وری و اثربخشی، سهم بیشتر از بازار و افزایش سود به سازمان کمک کند و این امر برای شرکت های کوچک و متوسط به دلیل اندازه و محدودیت منابع آن ها مفید می باشد. در این تحقیق، با استفاده از روش تحلیل محتوا با بررسی پیشینه تحقیق و سپس با استفاده از نظرات کارشناسان و افراد خبره 24 عامل تاثیرگذار مشخص و در 5 بعد شامل: مزیت نسبی در شرایط اقتصادی، بازاریابی مزایا و نیروهای مربوط، ویژگی های فنی، ملاحظات قانونی و نظارتی و مسائل راهبردی و مدیریتی دسته بندی شده اند. از روش AHP فازی جهت رتبه بندی ابعاد عوامل تاثیرگذار و ساختارهای مربوط به هر یک از این ابعاد استفاده شده است. با توجه به نتایج، مهم ترین معیار در زمینه انتقال فناوری شرکت فولاد مبارکه، سازمان های بین المللی از زیرمجموعه شاخص اصلی ملاحظات قانونی و نظارتی می باشد که بر اساس آن استفاده فنی و تامین مالی از سازمان های بین المللی و سازمان های همکاری مشترک که دارای قوانینی در جهت همکاری های مشترک برای بهبود محیط زیست می باشند، نقش مهمی در انتقال فناوری ایفا می نماید. پیشنهاد می شود شرکت مذکور با استفاده از نیروی انسانی ماهر و ایجاد سازوکار مناسب در جهت استفاده حداکثر از مزایای استفاده از این نوع فناوری ها در آینده ای نزدیک گام های موثری از سوی مدیران و کارشناسان شرکت فولاد مبارکه برداشته شود.