مطالعات اجتماعی گردشگری
سال:1395 | دوره:4 | شماره:7 |تعداد مقالات:6

ماندگاری در مقصد گردشگری از عناصر کلیدی در فرآیند تصمیم گیری گردشگران است و اهمیتی اساسی برای مقصدهای گردشگری دارد. طول مدت اقامت یکی از مهم ترین عوامل تعیین کننده و موثر در گردشگری بر اقتصاد یک منطقه است. شهر مشهد از جمله شهرهایی است که در دهه های اخیر تعداد زائران و گردشگران آن افزایش و متوسط ماندگاری آن ها کاهش یافته است. بر اساس آمارهای به دست آمده حدود 75 درصد زائران و گردشگران مشهد مقدس اقامتی کمتر از یک هفته و فقط 25 درصد آنان اقامتی بیش از یک هفته دارند و میانگین مدت ماندگاری زائران مشهد 5.43 شبانه روز به دست آمده است. هدف اصلی این مطالعه، شناسایی عوامل اقتصادی و اجتماعی موثر بر ماندگاری گردشگران و زائران در مشهد است. برای این منظور 692 پرسش نامه از گردشگران و زائران شهر مشهد در بهار سال 1394 که به صورت تصادفی انتخاب شده اند، گردآوری و با استفاده از روش لاجیت ترتیبی به تخمین این عوامل پرداخته شد. مدت ماندگاری (متغیر وابسته) در سه گروه، ماندگاری کمتر از 5 روز، ماندگاری بین 5 تا 7 روز و بیشتر از 7 روز طبقه بندی شده است. نتایج نشان می دهد متغیرهای نحوه سفر (تنهایی)، تعداد دفعات سفر به مشهد و تعداد افراد خانوار همراه در سفر، تهیه غذا و تحصیلات تاثیر منفی و معنادار و متغیرهای وسیله سفر (قطار) و درآمد (بین 1 تا 2 میلیون) تاثیر مثبت و معناداری بر ماندگاری گردشگر و زائر در شهر مشهد دارند.

هدف پژوهش حاضر شناسایی انگیزه های گردشگران داخلی برای سفر به شهر اصفهان و مقایسه انگیزه های زنان و مردان گردشگر در سفر به این شهر است. جامعه آماری این پژوهش، شامل گردشگران داخلی است که در فروردین و اردیبهشت سال 1395 به شهر اصفهان سفر کرده اند. از این جامعه، نمونه ای به حجم 400 نفر به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شد. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه محقق ساخته ای شامل 40 سوال است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل عاملی اکتشافی و آزمون تی تک نمونه ای مستقل استفاده شده است. بر اساس نتایج پژوهش، نه انگیزه سفر برای گردشگران داخلی شناسایی شد که شامل انگیزه های فرهنگی - تاریخی، دیدار بستگان و دوستان، خرید، همراهی با خانواده و دوستان، استراحت و خوش گذرانی، بهره مندی از سفری کم هزینه، بهره مندی از جاذبه های شهری، بهره مندی از سفری ایمن و انگیزه کاری است. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد بین زنان و مردان گردشگر در زمینه انگیزه فرهنگی - تاریخی، انگیزه استراحت و خوش گذرانی، انگیزه خرید، انگیزه همراهی با خانواده و دوستان، انگیزه بهره مندی از جاذبه های شهری و انگیزه بهره مندی از سفری ایمن تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین نتایج پژوهش نشان می دهد بین زنان و مردان گردشگر در زمینه های دیدار بستگان و دوستان، بهره مندی از سفری کم هزینه و انگیزه کاری تفاوت معناداری وجود ندارد.

شهر مشهد یکی از بزرگترین بازارهای گردشگری مذهبی در ایران و جهان اسلام است. توسعه پایدار این بازار منوط به رضایت دو طرفه ارائه دهندگان خدمات و مشتریان (گردشگران) است. یکی از بخش های مهم خدمات گردشگری، خرید سوغات است که عمدتا توسط خرده فروشی ها ارائه می شود. این مقاله به دنبال شناسایی ادراک زائران به عنوان مشتریان از فروشندگان کالا در شهر مشهد است. در ادبیات رضایت مشتری، یکی از ابعاد کیفیت خدمات ارائه شده، ادراک مشتری از شیوه تعامل ارائه دهنده خدمات است که در حوزه گردشگری، به شکل تعامل فروشنده - مشتری در تجربه خرید گردشگر مطرح می شود. برای این منظور، با انتخاب تصادفی 410 زائر ورودی به حرم امام رضا (ع)، از آنان خواسته شد تا فروشندگان شهر مشهد را توصیف کنند. پاسخ های آنان با استفاده از تکنیک تحلیل محتوی کیفی و کمی، ابتدا مقوله بندی و سپس فراوانی هر مقوله محاسبه شد. نتایج تحقیق نشان داد سه مقوله منفعت طلبی، فریبکاری و خوشرویی به ترتیب با 40.7، 36.3 و 27.1 درصد، بیشترین فراوانی را در بین صفات نسبت داده شده به فروشندگان مشهدی داشتند. این موضوع می تواند بدان معنا باشد که تصور زائران از فروشندگان خرده فروشی های مشهد، فردی است که از دو راهبرد خوشرویی و فریبکاری برای رسیدن به اهداف منفعت طلبانی خود استفاده می کند. به نظر می رسد، موقتی بودن گردشگر - خریدار از یک سو، و فشار زائران برای تخفیف گرفتن در خرید، فروشندگان را به سوی انتخاب راهبردهای «انعطاف فریبکارانه» برای تامین منافع بیشتر سوق داده است.

در میان حوزه های مختلف گردشگری، گردشگری سالمندی به دلیل قابلیت و مزیت های رقابتی از توجه زیادی برخوردار شده است. هدف این پژوهش ارایه چارچوبی جامع برای شناسایی و بررسی تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم هر یک از عوامل موثر بر توسعه صنعت گردشگری سالمندی است. پدیده نوین گردشگری سالمندی که برخاسته از افزایش اوقات فراغت است، به تدریج در تمامی جوامع جهان رسوخ کرده و در میان حوزه های مختلف گردشگری، از اهمیت زیادی برخوردار شده است. در این تحقیق، ابتدا با بررسی ادبیات در زمینه فرآیندهای گردشگری سالمندی، ابعاد و شاخص های فرآیند محوری شناسایی و در گام بعد، با استفاده از یک متدولوژی تحلیلی نوین با عنوان «مدل سازی ساختاری تفسیری» روابط بین ابعاد و شاخص های فرآیند تعیین و به صورت یکپارچه مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد، امنیت، آرامش و راحتی اقامتگاه برای تمدد اعصاب سالمندان، اساسی ترین عامل در مدل توسعه گردشگری سالمندی است و باید در وهله اول بر آن ها تاکید شود. نتایج روش مدل سازی ساختاری تفسیری نشان داد که از دید خبرگان و اساتید، مهم ترین عوامل موثر بر توسعه گردشگری سالمندی که سطح یک و دو را به خود اختصاص دادند به ترتیب در سطح اول عبارتند از: امنیت، آرامش و راحتی اقامتگاه برای تمدد اعصاب سالمندان و در سطح دوم: رضایتمندی از کیفیت، خدمات، بهداشت، دسترسی ها، امکانات و سرویس دهی اقامتگاه، برنامه ریزی و رسیدگی کامل و جامع سفر ویژه گردشگران سالمند.

توسعه گردشگری در جزیره هرمز با توجه به قابلیت های فراوان گردشگری، رو به افزایش بوده و زنان در آن، به طور مستقیم و بدون واسطه از گردشگران پذیرایی می کنند. با توجه به تصویب کلیات لایحه الحاق جزیره هرمز به منطقه آزاد قشم در مجلس شورای اسلامی و افزایش ورود گردشگران، سرمایه گذاران و بخش خصوصی به این جزیره، امکان ایجاد تضادهایی میان توسعه و ساختارها و شبکه های عرفی و سنتی موجود در میان زنان جزیره هرمز وجود دارد. براین اساس، ضروری است که شبکه روابط میان زنان جزیره هرمز که در فعالیت های گردشگری به طور گسترده ای اشتغال دارند، بررسی گردد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تحلیل شبکه روابط میان زنان شاغل در بخش گردشگری و غیرگردشگری جزیره هرمز با استفاده از رویکرد تحلیل شبکه ای انجام شد و داده های مورد نیاز با پرسش از زنان شاغل در بخش گردشگری (شامل 13 نفر زنان شاغل در بخش آشپزی و 10 نفر زنان شاغل در بخش صنایع دستی) و بخش غیرگردشگری (شامل هشت نفر زنان شاغل در بخش خیاطی) جمع آوری و وارد نرم افزار اکسل شده و شبکه ها با استفاده از نرم افزار ویژن و بر اساس شاخص های مرکزیت درجه درونی، درجه بیرونی، بردار ویژه و جایگاه، ترسیم و تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان داد که زنان شاغل در بخش گردشگری نسبت به زنان شاغل در بخش غیرگردشگری دارای ارتباطات گسترده تری هستند، اما شاغل بودن در بخش گردشگری یا غیرگردشگری تاثیری در میزان قدرت این زنان نداشته و قدرت آن ها ناشی از نحوه سازمان دهی و ارتباطات شان با کانون های قدرت خارج از جزیره است.

گردشگری یکی از بزرگترین و سریع ترین صنایع در حال رشد است. در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، گردشگری، ابزار قابل دوام و مناسب برای افزایش فعالیت های اقتصادی مناطق محلی فرض شده است. هدف اصلی این پژوهش بررسی باورهای جامعه روستایی درخصوص اثرات توسعه گردشگری روستایی در روستای فش شهرستان کنگاور بوده است. جمعیت این مطالعه، اهالی روستای فش هستند (1925 نفر) که با استفاده از نمونه گیری تصادفی سیستماتیک، 225 نفر برآورد گردید. ابزار جمع آوری داده ها، پرسش‏نامه است که روایی صوری آن را جمعی از متخصصان تایید کردند و برای بررسی پایایی آن نیز آزمون راهنما اجرا شد. نتایج تحلیل عاملی نشان می‏دهد که اثرات توسعه گردشگری روستایی در سه عامل فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی جای گرفتند. همچنین، میانگین باور جامعه روستایی نسبت به اثرات اجتماعی و اقتصادی توسعه گردشگری از حد مطلوب بیشتر است. یکی از پیامدهای منفی توسعه گردشگری روستایی به باور جامعه روستایی این است که برخی از گردشگران باعث آسیب رساندن به محیط طبیعی شده اند که در این زمینه می توان پیشنهاد نمود که با ایجاد تیم های مردمی ناظر محیط زیست یا ناظر گردشگری با این معضل مقابله نمود؛ تا به این روش خود مردم محلی نیز در حفظ و مدیریت محیط زیست منطقه مشارکت فعال داشته باشند.