مدرس علوم انسانی
سال:1379 | دوره:4 | شماره:4 (پیاپی 17) |تعداد مقالات:12

شرکتها می توانند دارای کلیه حقوق و امتیازاتی شوند که قانون برای اشخاص حقیقی قائل است، اما اعمال این حقوق به لحاظ اعتباری بودن شرکتها از عهدة آنان خارج است و به اشخاص حقیقی (مدیران) واگذار می گردد. امروزه حدود اختیارات مدیران، بیش از آنکه حاصل نظریه های صرف حقوقی باشد، از واقعیات و مصالح اقتصادی و اجتماعی نشأت گرفته است. بدین لحاظ نظریه های وکالت و نمایندگی که در بردارندة اختیارات محدود و رعایت تشریفات متعدد در معاملات برای مدیران بودند و با مقتضیات تجارت و مهمترین اصول آن یعنی امنیت و سرعت سازگاری نداشتند، کنار گذاشته شدند. بدین ترتیب نظریة "وحدت" یا "رکن بودن" که مفید اختیارات کامل برای مدیران در قبال اشخاص ثالث بود پا به عرصه وجود گذاشت. نظامهای حقوقی ایران و انگلیس نیز از این تحولات به دور نمانده و اختیارات کامل برای مدیران در مقابل اشخاص ثالث را پذیرفته اند. البته اختیارات کامل مدیران در ادارة شرکت در رابطه شرکت با اشخاص ثالث است، اما در رابطة مدیران با شرکت، مدیران باید در چهارچوب اختیارات تعیین شده عمل کنند و در صورت تجاوز از اختیارات اعطایی در مقابل شرکت مسئول خواهند بود، اگر چه اقدام آنها در مقابل اشخاص ثالث مؤثر است.

انتقال تکنولوژی یا فناوری به عنوان فرایندی که براساس آن، علوم، فنون، مهارتها و تواناییهای علمی و فنی تحت مالکیت یا اختیار شرکت و یا کشور دارندة آن به شرکت یا کشوری که متقاضی چنین دانشها یا مهارتهایی است انتقال می یابد، یکی از مباحث اساسی سرمایه گذاری خارجی را تشکیل می دهد. یکی از اهداف عمدة کشورهای در حال توسعه دستیابی به فناوریهای جدیدِ ابداعی کشورهای پیشرفته و شرکتهای چند ملیتی از طریق جلب و جذب سرمایه گذاری خارجی است. قرارداد انتقال فناوری از نظر تحلیل ماهیت حقوقی در سیستم حقوقی ایران از مصادیق مادة 10 قانون مدنی به حساب میآ ید. فناوری به عنوان یک کالای غیرمادی به صورت تجاری یا غیرتجاری قابل انتقال است. سرمایه گذاری مستقیم خارجی که گاه از آن به مشارکت تجارتی بین المللی تعبیر می شود، مهمترین و اقتصادیترین روش انتقال تجاری فناوری به حساب می آید. از بین روشهای مختلف انتقال فناوری پیشرفته خارجی، سرمایه گذاری مستقیم خارجی از طریق ایجاد شرکتهای مشترک از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است، چرا که از طرفی سرمایه گذار خارجی به علت مشارکت در مالکیت و مدیریت شرکت، معمولاً فناوری قابل قبولی را ارائه می کند و از طرف دیگر به دلیل علم و آگاهی شرکای محلی از اوضاع و احوال مختلف داخلی، حساسیتهای احتمالی حقوقی، اقتصادی و سیاسی به حداقل می رسد.

رشوه از جرائم عمومی و دارای دو طرفِ "راشی" و "مرتشی" است. صرف نظر از دیدگاه حقوق جزای اختصاصی و علم جرم شناسی، در این تحقیق به بررسی ماهیت جرم رشوه و این که آیا رشوه اختصاص به باب قضا دارد، آیا رشا و ارتشا یک جرم واحدند و سرانجام اینکه تکلیف مال الرشا چیست پرداخته ایم و نتیجه گرفته ایم که رشوه اختصاص به باب قضا ندارد، رشا و ارتشا هر کدام یک جرم مستقل است و مال الرشا باید به صاحب آن برگردانده شود؛ هرچند قانونگذار می تواند برای محکومٌ علیه معادل آن را به عنوان جزای نقدی تعیین کند.

از جمله مهمترین خطرهایی که جامعة جهانی را در آستانة هزارة سوم به طور جدّی تهدید می کند، "جرم سازمان یافته" است. این عنوان در علم جرم شناسی شامل فعالیتهای مجرمانه شدید توسط گروههای مجرمانه ای می شود که با داشتن تشکیلات منسجم و پیچیده و با ویژگیهای خاص برای کسب منافع مالی یا قدرت مرتکب جرم می شوند، هرچند در علم حقوق پیچیدگی و ویژگیهای خاص گروه چندان مورد نظر قانونگذار نیست. جرم سازمان یافته اگر چه از سالیان دور وجود داشته است، لکن جهانی شدن اقتصاد و وابستگی اقتصادی کشورهای دنیا به همدیگر، توسعة صنایع مربوط به ارتباطات و حمل و نقل بین المللی و تبدیل شدن دنیا به "دهکده ای جهانی" موجب گردیده است تا جرم سازمان یافته جنبه ای فراملّی نیز به خود گیرد و قلمرو خود را بر عرصة بین المللی بگستراند. از حیث پیشینه، این جرم ابتدا در جرم شناسی و جامعه شناسی جنایی مورد بحث قرار گرفته است و پس از تبیین تهدیدها و آثار مخرّب آن بر جامعه، بعضی از دولتها آن را به تدریج وارد حقوق داخلی خود کرده اند. به علاوه معاهدات منطقه ای و بین المللی دو یا چند جانبه مختلفی نیز برای مقابله با مظاهر این جرم به امضا دولتهای مختلف رسیده است. به سبب اهمیت مبارزه با جرم سازمان یافته، کنوانسیون مبارزه با جرم سازمان یافته فراملّی ملل متحد برای مبارزة همه جانبة بین المللی با مظاهر این جرم و هماهنگ سازی قوانین داخلی مربوط، در نوامبر سال 2000 در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در قالب قطعنامه ای به تصویب اعضا رسید و از 15 دسامبر این سال طی کنفرانسی در پالرمو ایتالیا برای امضاء مفتوح گشت. با توجه به اینکه ایران نیز یکی از کشورهای درگیر مبارزه با جرم سازمان یافته به ویژه در ارتباط با قاچاق مواد مخدر توسط باندهای قاچاق داخلی و بین المللی است، جا دارد قانونگذار برای پیشگیری، کنترل و سرکوب مظاهر آن با توجه به مفاد کنوانسیون فوق الذکر تدابیر قانونی مناسبی را پیش بینی کند.

در این مقاله، به منظور ارائه نظریه عمومی تعهد به نفع شخص ثالث در فقه امامیه، ضمن مروری کلی بر موارد شرط و قرار داد به نفع شخص ثالث در متون روایی و فقهی سه مورد از مصادیق مهم آن تفصیلاً مورد بحث قرار گرفته و این نتایج حاصل شده است: 1) اصل اثر نسبی قرارداد در فقه امامیه همانند سایر نظامهای حقوقی معتبر است؛ 2) طرفین قرارداد می توانند مطابق قصد و ارادة خود استثنائاً به سود اشخاص ثالث ایجاد تعهد کنند؛ 3) آثار تعهد به نفع شخص ثالث با توجه به قصد صریح یا ضمنی طرفین تعیین می شود؛ 4) طرفین قرارداد می توانند تعهدی را که به سود شخص ثالث ایجاد کرده اند اسقاط کنند یا مفاد آن را تغییر دهند. مع ذلک آنان می توانند این حق را از خود سلب کنند که در این صورت، حق شخص ثالث، لازم و غیرقابل اسقاط و تغییر خواهد بود.

هانری برگسن از فیلسوفان برجسته قرن بیستم اروپا است. برگسن که در آغاز به شدت تحت تأثیر فلسفه تحولی اسپنسر بود، پس از مدتی دریافت که این فلسفه در توجیه تکامل موجودات ناتوان است و پس از تأمل فراوان به این نتیجه رسید که علت این ناتوانی در برداشتی است که اسپنسر از مفهوم زمان دارد. برداشت اسپنسر از مفهوم زمان همان چیزی بود که در مکانیک و نجوم رواج داشت. برگسن دریافت که آنچه فیلسوفان و دانشمندان فیزیک و ریاضییات از زمان می فهمند بر فضا قابل انطباق است. اوصافی چون کمیت، قابلیت انقسام، و قابلیت اندازه گیری که آنها برای زمان بر می شمردند، به کلی از ساخت زمان حقیقی که برگسن آن را "دیرند" می نامید به دور است. آنچه برگسن از زمان حقیقی یا دیرند می فهمید به توالی خاصی از حالات وجدان برمی گشت و اصلاً امری نبود که مستقل از انسان و ناظر خودآگاه معنا داشته باشد. برگسن برای ارائه تصویر دقیقی از دیرند، تحلیلی از معنای عدد و فضا ارائه داد تا نشان دهد که زمان حقیقی هیچ نسبتی با عدد قابل شمارش و فضای قابل انقسام ندارد. متدولوژی برگسن برای تحقیق در این مسأله درون بینی یا شهود است. از این رو برگسن با دریافت بی واسطه وجدان در می یابد که دیرند ناب یا زمان حقیقی عبارت است از توالی دگرگونی های کیفی، درهم ذوب شده، درهم نفوذ کرده، بدون حد و مرز دقیقی از هم، بدون هیچ میلی به بیرون شدن از هم و بی هیچ ارتباط و نسبتی با عدد. اما اینکه چرا ما نمی توانیم زمان غیرقابل اندازه گیری را تصور کنیم به علت مأنوس بودن با فضا و بلکه غوطه ور بودن در فضا است والا زمان حقیقی یا دیرند قابل اندازه گیری نیست. در واقع آن چیزی را که می شماریم و اندازه می گیریم لحظات زمان نیست، بلکه تعداد همزمانیها است.

رابطه دو نظریه با یکدیگر از نگاه معرفت شناسی به دو نوع کلی ِ رابطة تأیید و رابطة تکذیب تقسیم می شود. در این مقاله، رابطه "همساختی" به عنوان یکی از انواع رابطه های تأیید پیشنهاد شده که خود، پایه نظریه "مدل فلسفی" است. مدل فلسفی، که سخن دیگر این مقاله است، یعنی نظریه ای فلسفی که نظریه ای دیگر به مدد آن فراهم آید. ملاصدرا، فیلسوف مسلمان ایرانی و لایبنیتس فیلسوف مشهور آلمانی، دو فیلسوفی هستند که مسأله مورد بحث در اندیشه فلسفی آنها قابل بررسی است. تلقی نفس و بدن به عنوان مدل فلسفی برای شناخت خداوند و طبیعت در ابعادِ مختلفی، مثل تشبیه فلسفی نفس به خدا و بدن به طبیعت، مقایسه تسلط خدا بر طبیعت با تسلط نفس بر بدن و ... از جمله مباحثی است که در این مقاله از نگاه ملاصدرا و لایبنیتس بدانها پرداخته شده است. بحث از تشابه دیدگاهها و نگرشهای معرفت شناختی این دو فیلسوف- نه شیوه و مبانی فلسفی آنها- در مسأله مورد بحث از نتایج این تحقیق است.

در تجربة دینی، به ویژه تجربة عرفانی، مسألة حاکی از واقعیت بودن تجربه و عینیت داشتن متعلّق ِ تجربة دینی، پرسشی اساسی و برای اهداف الهیاتی، بنیانی است. رودلف اتو فیلسوف و متکلم آلمانی (1937- 1869) معتقد است که متعلّق تجربة مینوی- که تفسیر خاص او از وجه جامع تجربه های دینی است- امری عینی و حقیقی خارجی است که این تجربه آن را مکشوف می سازد. در این مقاله، اصل ادعا و ادلة اتو بر آن مورد ارزیابی قرار گرفته است.

در سال 1874 میلادی، "فرانتس برنتانو" نظریة "التفاتی بودن" را در فلسفة ذهن مطرح کرد. این مفهوم بعدها به مفهومی کلیدی در فلسفة پدیدار شناسی تبدیل گردید که به وسیلة شاگرد برنتانو، "ادموندهوسرل" تأسیس شد. برمبنای نظریة "التفاتی بودن" تمایز بین حالات نفسانی و پدیده های فیزیکی در التفاتی بودن حالات نفسانی و غیر التفاتی بودن پدیده های فیزیکی است. هر حالت نفسانی مانند تفکر، عشق، نفرت، امید و آگاهی دارای نوعی سمتگیری است و رو به چیزی دارد: تفکر در باره چیزی است؛ چیزی معشوق یا منفور می شود؛ و انسان به چیزی امید و از چیزی آگاهی دارد. از منظر برنتانو، متعلَّق حالات نفسانی لزوماً وجود خارجی ندارد: انسان به اسب تک شاخ می اندیشد، اما اسب تک شاخ وجود خارجی ندارد. بنا بر این "التفاتی بودن" یا "دربارگی"، جهتگیری حالات نفسانی به سوی اموری است که ممکن است وجود خارجی داشته یا نداشته باشند. نظریه "غیربازنمابودن ایده ها" که به وسیلة "جرج بارکلی" ارائه شد و ساخت و پرداخت آن را "دیوید هیوم" به عهده گرفت، ایدئالیسم و شکاکیت را به دنبال داشت. نظریه التفاتی بودن آگاهی در تقابل با نظریه یاد شده و به سخن دیگر واکنشی در برابر ایدئالیسم و شکاکیت بود.

این نوشتار در نظر دارد چگونگی توجیه عقلانی اعتقادات دینی را از منظر معرفت شناسی اصلاح شده، شرح و تبیین کند. با این هدف، نخست به جنبة سلبی معرفت شناسی اصلاح شده و سپس به جنبه ایجابی آن می پردازد. مراد از جنبه سلبی، نقد هایی است که این معرفت شناسی بر مدل عقلانیت سنتی یعنی قرینه گرایی ِ مبتنی بر بنیان انگاری کلاسیک وارد می سازد و جنبه ایجابی، همان مدل پیشنهادی خود آن است که نفی و طرد مدل پیشین که اصلاح و تعدیل آن، از طریق افزایش تعداد بنیانهای ساختار معرفتی معقول یا اعتقادات واقعاً پایه است.