مجله علوم و فنون دریایی
سال:1381 | دوره:1 | شماره:3 |تعداد مقالات:10

در این پژوهش پوسته سیست آرتمیا اورمیانا از سواحل دریاچه ارومیه جمع آوری، و بعنوان یک منبع جدید جهت استحصال موادی با ارزش افزودۀ بالا یعنی کیتین و کیتوزان خالص سازی و خشک گردید. کیتین موجود در سیست به روش شیمیایی طی چهار مرحله کانی زدایی، حذف مواد پروتئینی، لیپیدی و مواد رنگی انجام شد.خالص سازی با محلول کلرید سدیم و اسید استیک بود. میزان استخراج کیتین با بازدهی28±3درصد وزنی تعیین شد. تولید کیتوزان از کیتین با واکنش محلول هیدرواکسیدسدیم 50 درصد (حجمی- حجمی) و اتانول 97 درصد در دمای جوش به مدت 4 ساعت انجام و در این خصوص کیتوزان با بازدهی 60±3 درصد تولید گردید. برای شناسایی ساختار شیمیایی و تشخیص کیفی محصولات حاصل از پوسته های سیست آرتمیا اورمیانا، تست های تشخیص کیفی تجزیه عنصری دستگاهی (C.H.N.O)، طیف سنجی مادون قرمز (FTIR)، و پرتو نگاری اشعه ایکس(XRD) انجام شد. نتایج تجزیه عنصری نشان می دهد که کیتین استخراج شده از پوسته های سیست آرتمیا اورمیانا دارای 7.6 درصد نیتروژن، 48.6 درصد کربن و 7 درصد هیدروژن است، براساس این نتایج فرمول تجربی هر واحد کیتین پوسته سیست آرتمیا  (C7.6H12.8N1O17.7)n تعیین شد. نتایج تجزیه عنصری بیانگر این است که کیتوزان پوسته دارای 7.6 درصد نیتروژن، 41.4 درصد کربن، 6.7 درصد هیدروژن می باشد و بر این اساس فرمول تجربی هر واحد کیتوزان پوسته سیست آرتمیا نیز (C6.27H11.29N1O28.4)n بدست آمد. پوسته های سیست آرتمیای دریاچه ارومیه بعنوان منبع جدید در تولید کیتین و کیتوزان معرفی می شود. سالیانه می توان براساس ارزیابی های انجام یافته از پوسته های سیست آرتمیای دریاچه ارومیه مقادیر قابل توجهی کیتین و کیتوزان استخراج نمود.

سلولهای جلبک سبز هماتوکوکوس پلوویالیس در مرحله تولید سلولهای رویشی دو تاژکه و سلولهای غیرمتحرک، سبز رنگ می باشند. این سلولها به محض قرار گرفتن در معرض شدت نور بالا، به کیستهای قرمز رنگ که حاوی مقدار زیادی کتوکاروتنوئید قرمز رنگ، به نام آستاگزانتین است، تبدیل می شوند. به منظور معرفی مناسب ترین شدت نور، برای تولید آستاگزانتین در دو سویه جدا شده در ایران(TMU) و آلمان(SAG)، سلولهای کیست قرمز رنگ دو سویه جلبک هماتوکوکوس پلوویالیس که بر روی محیط کشت آگار نگهداری می شدند، در محلول غذایی و شرایط اتاقک کشت کنترل شده، کشت داده شد. نتایج نشان داد که تغییر شکل سه تیپ سلول این جلبک به یکدیگر (زئوسپورهای تخم مرغی شکل دو تاژکه، سلولهای سبز غیرمتحرک و سلولهای کیست قرمز رنگ) در دو سویه مورد مطالعه متفاوت بوده و تابع زمان انکوباسیون و شدت نور است. در ضمن، افزایش میزان آستاگزانتین تولید شده، در سویه ایرانی در مقایسه با سویه آلمانی حدود 3- 2.5 برابر می باشد. که شاید به سازش یافتن سویه ایرانی به محیط هایی با تشعشع زیاد و متناسب با افزایش تعداد سلول مربوطه باشد

اثر دفعات (1، 2 و 3 دفعه) و زمان های متفاوت شستشو (5، 10 و 15 دقیقه) با آب خالص و شستشوی قلیایی- نمکی حاوی 0.15% نمک طعام و 0.2% بیکربنات سدیم بر روی رنگ شامل روشنایی (*L)، قرمزی- سبزی (*a) و زردی- آبی (*b) طعم و بوی سوریمی کیلکای آنچوی (Clupeonella engrauliformis) ارزیابی شد.افزایش دفعات شستشو و استفاده از آب خالص موجب افزایش میزان سفیدی(W)، سوریمی گردید ولی استفاده از محلول قلیایی- نمکی و یا افزایش زمان شستشو اثر بسیار کندی در افزایش میزان سفیدی سوریمی کیلکای آنچوی داشت. شستشوی قلیایی- نمکی نسبت به شستشو با آب خالص باعث کاهش بیشتر طعم و بوی ماهی گردید، افزایش دفعات و زمان شستشو با استفاده از هر دو نوع آب میزان طعم و بوی سوریمی کیلکای آنچوی کاهش پیدا کرد و طعم ماهی همزمان با استخراج 21% از کل پروتئین موجود در نمونه نامحسوس بود.

در این تحقیق به منظور بررسی اثرات کارگاههای پرورش ماهی قزل آلا بر کیفیت آب رودخانه هراز، سه کارگاه تکثیر و پرورش ماهی انتخاب و طی ماه های اسفند، خرداد و تیر، سه بار در دو نوبت صبح و بعدازظهر از آب ورودی و خروجی کارگاهها نمونه برداری شد و پارامترهای pH, EC DO و BOD5 توسط دستگاه DO سنج و مواد مغذی شامل آمونیوم، نیتریت، نیترات و اورتوفسفات بوسیله دستگاه یون کروماتوگراف(HPLC) با دتکتور CDD-6AV اندازه گیری شدند. نتایج حاصل از آنالیزها نشان داد که دامنه اختلاف پارامترها در آب ورودی و خروجی برایDO از 0.15 تا 3.92 میلی گرم در لیتر،  pH از 0.02 تا 0.32،  EC از 1 تا 31 میکروزیمنتس در سانتیمتر، BOD5 از 0.12 تا 1.91 میلی گرم در لیتر، آمونیم از 0.05 تا 0.69 میلی گرم در لیتر و نیترات از 0.09 تا 0.67 میلی گرم در لیتر متغیر بوده و غلظت نیتریت و اورتوفسفات در حد تشخیص دستگاه نبود. در این مطالعه همبستگی معنی داری بین تراکم آبزی پروری و غلظت آمونیم مشاهده گردید.

دو رگه گیری بین کپور علفخوار ماده (Ctenopharyngodon idella) و کپور سرگنده نر(Hypophthalmichthys nobilis) انجام پذیرفت. تکثیر مولدین به صورت مصنوعی و با تزریق داخل صفاقی هورمون LRH-A صورت پذیرفت. در نتایج دو رگه، میزان لقاح تخم ها، نسبت تفریح و نسبت لارو دارای شنای فعال به ترتیب برابر 88%، 90% و 90% تعیین گردید. این موارد در کپور علفخوار شاهد به ترتیب 70%، 65% و 89% و در خصوص کپور سرگنده شاهد 95%، 95% و 95% به دست آمد. در طول دوره انکوباسیون تکامل جنینی دو رگه ها تقریبا همانند دیگر کپور ماهیان چینی بود و تا روز پنجم، لاروها به صورت طبیعی تکامل یافته و سپس به منظور پرورش به داخل استخرهای خاکی به مساحت 400 متر مربع انتقال داده شدند. در اولین روز پس از شروع تغذیه خارجی، به واسطه عدم تکامل دهان و آبشش برخی لاروها تلفات شدیدی به میزان 60% مشاهده گردید. لاروها در روزهای اول زندگی زئوپلانکتون خوار بوده سپس تغذیه مختلط گیاهی و جانوری داشته و با ادامه رشد پس از 48 روزگی کاملا به رژیم گیاهخواری روی آوردند. نتایج بررسی های مرفولوژیکی بین بچه ماهیان دو رگه و شاهد نشان داد که در رنگ بدن، فلس ها، ساختمان شعاع باله ها، چشم، شکل دهان، طول بدن، استخوان ستون فقرات، نسبت وزن اندامهای مختلف به وزن کل بدن، شکل دندانهای حلقی و نسبت شاخصهای بدن آنها تفاوت وجود دارد. نتایج بررسی گلبولهای قرمز خون بر روی گسترشها نیز نشان داد که گلبولهای قرمز ماهیان دو رگه شکل بیضوی کشیده داشته و حجیم تر بوده ولی در ماهیان شاهد گلبولهای قرمز کوچکتر و کروی تر بودند. نتایج بررسیهای کروموزومی از 15 عدد ماهی دو رگه بیانگر آن است که 60% بچه ماهیان دورگه تریپلوئید و مابقی نیز دیپلوئید بوده و تعداد کروموزومهای آنها به ترتیب 72 و48 عدد میباشد، در حالی که تمامی بچه ماهیان شاهد کپور علفخوار و کپور سرگنده دیپلویید و دارای 48 کروموزوم بودند. ارزیابی نتایج کیفیت گوشت ماهیان دورگه مبین آن است که در برخی صفات مانند میزان پروتئین (13.2%)، رطوبت (8.16%) و چربی (4.02%) به ماهی کپور علفخوار بیشتر شباهت داشته و در میزان خاکستر (1.62%) به کپور سرگنده نزدیکتر است.

یک مدل دو بعدی کارآمد برای بررسی جزئیات مد توفان در دریای خزر بکار رفته است. این مدل از روش اختلاف محدود کاملا ضمنی و شبکه با ابعاد متغیر برای حل معادلات حرکت انتگرال گیری شده در عمق و معادله پیوستگی، استفاده می کند. ترمهای گرادیان فشار جو، تنش باد، نیروهای جزر و مدی، اصطکاک کف و جانبی، نیروی کریولیس و شتابهای انتقالی همگی در نظر گرفته شده اند. همچنین این مدل تر و خشک شدن سلولها را در نظر دارد. بنابراین این مدل می تواند برای محاسبه گردشهای جزرومدی، مد توفان و جریانات کنار ساحلی بکار رود. سیستم شبکه با ابعاد متغیر برای حل بهتر در زیر مناطق معین شده بکار رفته است. مدل می تواند به آسانی برای دیگر کاربردها اختیار و برقرار شود. این مدل می تواند روی کامپیوتر شخصی با کارایی کافی اجرا شود. برای سیستم غیرخطی بکار گرفته شده در این تحقیق، گام زمانی باید به طور تجربی بدست آید و معمولا از گام زمانی بکار رفته در طرح صریح خیلی بزرگتر است. بهرحال، باید توجه داشت که مقدار آن، آنقدر بزرگ انتخاب نشود که در اثر نیروهای وابسته به زمان تاثیر منفی بگذارد این مدل همچنین یک چارچوب پایه را برای مطالعات آینده روی جریانات ناشی از امواج تهیه می کند زیرا که ترمهای تنش تشعشعی می توانند به معادلات حرکت افزوده و بطور مشابه حل شوند. این مقاله الگوریتم پایه و کاربرد این مدل در دریای خزر برای بررسی جریانات باد رانده و مد توفان با در نظر گرفتن شرایط دریای خزر را نشان می دهد.

تغییرات تراکم و زیتوده(Biomass)  شانه دار(Mnemiopsis leidyi)  طی فصول زمستان 1380 و بهار و تابستان 1381 (اسفند تا شهریور) در آب های سطحی (لایه 5 متری از سطح آب) مناطق کم عمق جنوب دریای خزر (منطقه نور) در سه ایستگاه بررسی شد. براساس این تحقیق حداقل زیتوده در اول اسفند (0.024 گرم در متر مکعب)، کمترین تراکم در 26 اسفند (2.3 عدد در متر مکعب)، حداکثر زیتوده و تراکم در اول خرداد (بترتیب 10.037 گرم در متر مکعب و 203 عدد در متر مکعب)، حداقل میانگین وزن هر شانه دار در اول اسفند (0.008 گرم) و حداکثر میانگین وزن آن در 13 شهریور (0.123 گرم) اندازه گیری شد. با توجه به نتایج حاصله، تولید مثل شانه دار در فصل بهار و تابستان انجام می شد که بیشترین مقدار تولید مثل در بهار صورت گرفت. به همین دلیل افزایش میزان زیتوده شانه دار در بهار متاثر از تولید مثل آن و تغییرات زیتوده در فصل تابستان ناشی از رشد فردی شانه داران و میزان تولید مثل آن ها بود. اندازه و وزن شانه داران از اسفند تا شهریور سیر صعودی طی کرده و در 13 شهریور به بیشترین مقدار خود رسید.

ترکیبات بیوشیمیایی شانه دار دریای خزر براساس نسبتهای پروتئین، چربی Ninhydrin-Positive Substance Polysaccharides (PS)(NPS) وLow molecular- Weight Carbohydrates (LMC)  در بدن این آبزی تعیین گردید. میزان کل این مواد در نمونه های مورد بررسی 84.18 میلی گرم در هر گرم وزن خشک آن بوده است. پروتئین بیشترین میزان را در تجزیه  Mnemiopsis leidyiداشته و پس از آن چربی و NPS قرار داشت.مدت نگهداری بدون تغذیه این شانه دار برای یک هفته کاهش شدیدی را در تمام اجزای بیوشیمیایی آن داشته و برای مدت سه هفته وزن آن به شدت کاهش یافت. میزان کل اجزا بیوشیمیایی پس از یک هفته 56.73 میلی گرم در هر گرم وزن خشک آن بوده که این مقدار 30 درصد کاهش نسبت به وزن ماده خشک اولیه آن را نشان می دهد. در شرایط نامطلوب غذایی تمام ترکیبات شیمیایی بدن این موجود بطور همزمان تغییر می یابد.