مجله علوم و فنون دریایی
سال:1387 | دوره:7 | شماره:1-2 |تعداد مقالات:23

با میانگین وزنی 17.39±0.04g مطالعه شد. آزمایش بر اساس یک طرح کاملا تصادفی با 4 تیمار غذایی (0، 50، 100 و 150 mg آستازانتین در کیلوگرم جیره) در 3 تکرار اجرا گردید. میگو چهار بار در روز و به مدت 9 هفته در دما28±2°C  ، اکسیژن محلول  (07±0.05mg/L)، شوری (1±41 قسمت در هزار) و (8/1±0.02) pH و شرایط طبیعی نور تغذیه شدند. نتایج حاصل نشان دهنده تفاوت معنادار افزایش وزن، ضریب رشد ویژه، شاخص وضعیت و ضریب تبدیل غذایی در تیمارهای مختلف نسبت به گروه شاهد بود (p<0.05) شاخصهای زیتوده، هپاتوسوماتیک و درصد بازماندگی در بین تیمارهای مختلف، تفاوت معناداری را نشان ندادند (p<0.05) جیره 100mg آستازانتین، بیشترین افزایش وزن (4/85±0/14g)، ضریب رشد ویژه (0/39±0/01)، شاخص وضعیت (0.95±0/01) و بهترین ضریب تبدیل غذایی (0/07±1/88) را در میگو ایجاد کرد, ولی با جیره 50mg آستازانتین در اغلب شاخصها تفاوت معناداری نشان نداد. بنابراین می توان نتیجه گیری کرد که جیره 50mg آستازانتین به دلیل صرفه اقتصادی، جیره مناسب در پرورش میگوهای جوان بوده است

اثر دو فعال فعال کننده با  ترکیب NaCl 50 mM, NaCl45 mM, KCl5 mM, Tris2.5 mM, Glycin 19 mM در مقایسه با آب مقطر  و همچنین اثر pH آنها بر مدت زمان تحرک اسپرم کپور معمولی بررسی شد. طول کل مدت زمان تحرک اسپرم با فعال کننده های نمکی در مقایسه با آب مقطر اختلاف معناداری را در سطح 95% نشان داد. مدت زمان تحرک کل اسپرم در فعال کننده-های 1، 2 و آب مقطر به ترتیب برابر با 2/3±1/129، 4/2±124 و 5/1±1/90 ثانیه بود. دوره تحرک رو به جلو اسپرم در فعال کننده های 1، 2 و آب مقطر به ترتیب برابر 1/2±1/65، 6/2±2/63 و 2/1±2/50 ثانیه بود. این دوره در هر دو فعال کننده نمکی اختلاف معناداری را با هم نشان ندادند ولی فعال کننده ها نمکی اختلاف معناداری را با گروه شاهد نشان دادند. فعال کننده با 5/8pH بالاترین مدت زمان تحرک اسپرم و در حدود 8/.±94 ثانیه و فعال کننده با 7pH کمترین طول دوره تحرک اسپرم و در حدود 6/1±2/92 ثانیه را داشت. غلظت اسپرم برابر با 109×1/0±5/1 سلول در هر میلی لیتر ارزیابی شد. همبستگی بین مدت زمان تحرک اسپرم با غلظت اسپرم منفی و معنادار بود (r=-0/609) همچنین ارتباط بین وزن بدن با مدت زمان تحرک اسپرم مثبت و معنادار بود.((r=-0/545

تاثیر نوکلئوتید جیره بر رشد، بقا و برخی شاخصهای همو لنف میگوی وانامی (Litopenaeus vannamei) با وزن متوسط 3.21±0.04g به مدت 35 روز بررسی شد. آزمایش درون مخازن 300 لیتری با تراکم ذخیره سازی 25 عدد میگو صورت گرفت. نوکلئوتید جیره در سطح 2/0% به جیره غذایی اضافه و با گروه شاهد (صفر درصد) مقایسه شد. غذادهی3 بار در روز به صورت اشباع انجام گرفت. افزودن نوکلئوتید جیره به ترکیب غذایی سبب افزایش معناداری در وزن نهایی، ضریب رشد ویژه، میزان بازده پروتئین و کاهش معناداری در ضریب تبدیل غذایی در مقایسه با گروه شاهد شد (p<0/05) در میزان زنده مانی، طول حدقه ای کاراپاس و غذای مصرفی اختلاف معناداری بین دو گروه مشاهده نشد  (p<0/05)از نظر تعداد کل هموسیت، شمارش تفریقی هموسیتها (هیالین و دانه ای بزرگ) و مقدار کل پروتئین پلاسما اختلاف معناداری در میگوهای تغذیه شده با نوکلئوتید جیره در مقایسه با گروه کنترل مشاهده شد (p<0/05).

ماهی سفید (Rutilus frisii kutum) یکی از انواع مهم و اقتصادی ماهیان استخوانی دریای خزر بوده و در بین ماهیان، بیشترین سهم صید را به خود اختصاص داده است. در این تحقیق، تغییرات برخی از شاخصهای ارگانولپتیک (طعم، بو و بافت) و همچنین شاخصهای فساد شیمیایی مجموع ازت فرار و عدد پراکسید در ماهی سفید منجمد، طی نگهداری در سردخانه oC18- به مدت 4 ماه بررسی شد. به منظور اجرای آزمایش، 3 نمونه از ماهی سفید تازه (بلافاصله بعد از صید) و 21 نمونه ماهی نگهداری شده در دمای-18oC در زمانهای 15، 30، 45، 60، 80، 100 و 120 روز از نظر شاخصهای ارگانولپتیک و شیمیایی عامل فساد بررسی شدند. میزان TVN در ماهی تازه (بلافاصله بعد از صید)9/8mg/100gr  و ماهی نگهداری شده در دمای --18oC پس از 120 روز،  20.04 mg/100 grبود. همچنین میزان PV در ماهی تازه، 0.55meq o2/kg و ماهی نگهداری شده در دمای -18oC پس از120 روز، 1/98meq o2/kg بود. آزمونهای حسی نیز تا زمان 80 روز بعد از نگهداری ماهی منجمد در حد مطلوب بوده، اما بعد از آن (80 تا 120 روز)، نتایج تغییرات ارگانولپتیک، اُفت محسوسی داشت.

تنوع زیستی ماهیان رودخانه هراز (یکی از زیرحوضه های مهم حوزه جنوبی دریای خزر) از سال 1378 تا 1379 در 5 ایستگاه بررسی شد. از مجموع 522 نمونه ماهی صید شده، 20 گونه در 9 خانواده شناسایی شد که بیشترین تنوع گونه ای به خانواده کپورماهیان اختصاص داشت. انواع گونه های ساکن از گونه های مهاجر بیشتر بوده و شاخصهای تنوع گونه ای (76/1) و غنای گونه ای (93/1) در ایستگاه پنجم از قسمت بالادست رودخانه به سمت پایین دست رودخانه افزایش و شاخص غالبیت (18/0) کاهش یافت. بر اساس طبقه بندی IUCN  قزل آلای خال قرمز (Salmo trutta fario) در طبقه آسیب پذیر (VU) و گونه های دهانگرد دریای خزر(Caspiomyzon wagnrei) ، سس ماهی(Barbus lacerta) ، سس ماهی لب کلفت(Barbus mursa) ، شاه کولی (Chalcalburnus chalcoides)  و سیاه کولی(Vimba vimba)  در طبقه در شرف تهدید (NT) قرار دارند. به لحاظ ارزشی اکثر گونه های این رودخانه دارای ارزش صید ورزشی اند.

شکل گیری جتهای ساحلی به عنوان یکی از جریانهای قوی کرانه راستا، وابسته به حضور جبهه ها و مرتبط با گرادیان فشار است. برای چنین جریانهایی ترم های اغتشاشی و نیروی کوریولی با اهمیت است. در این تحقیق از طریق روشهای تحلیلی و محاسباتی به تعیین محل برخورد توده های آب با ویژگیهای متفاوت و عوامل ایجاد جبهه ها در این مناطق پرداخته شده ا ست. همچنین پس از شناسایی تمام جریانها در منطقه، سرعت و جهت جریانها در سطح و عمق، از طریق نتایج مدل های عددی مورد ارزیابی قرار گرفت. با مقایسه اطلاعات اخذ شده از داده های CTD و تصاویر ماهواره ای، سرعت و پهنای جتها در مناطق مختلف تعیین شد. سپس تغییر شرایط هیدرودینامیکی و رسوب شناختی ناشی از حضور جتها متناسب با مدت دوام آنها در هر منطقه بررسی گردید. بر اساس نتایج این تحقیق مشخص شد که، جتهای دایمی با سرعت بیشتر اصولا در محل ایجاد گرادیانهای چگالی که به دلیل موقعیت توده های آب ایجاد می شود، شکل می گیرند. جتهای فصلی نیز در اثر تغییرات شوری ناشی از تبخیر در نیمه شرقی بخش میانی دریای خزر به وجود می آیند. به طوری که قویترین این جریانها در ناحیه ورودی خزر میانی به جنوبی ایجاد و با سرعتی معادل 10-12 cm/s حرکت می کنند. 

اثرات نسبتهای یونی سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم روی خصوصیات زیست شناختی سمن 21 نمونه ماهی نر سفید در زمان مهاجرت تولیدمثلی بررسی گردید. کلیه نسبتهای یونی بر اساس میلی مول در 3 تیمار برسی شدند: سدیم به پتاسیم (تیمار1: 8-3، تیمار2: 13-8 و تیمار3: 18-13)؛ سدیم به کلسیم (تیمار1: 400-100، 700-400 و تیمار3: 1000-700)؛ سدیم به منیزیم (تیمار1: 120-80،  تیمار2: 160-120 و تیمار3: 200-160)؛ پتاسیم به کلسیم (تیمار1: 40-10، تیمار2: 70-40 و تیمار3: 100-70)؛ پتاسیم به منیزیم (تیمار1: 19-3، تیمار2: 35-19 و تیمار3: 51-35)؛ و کلسیم به منیزیم (تیمار1: 3/0-1/0، تیمار2: 6/0-3/0 و تیمار3: 9/0-6/0). نتایج نشان داد که با افزایش نسبت سدیم به کلسیم سمن، طول دوره تحرک اسپرم و اسپرماتوکریت (%) کاهش معناداری داشت (p<0/05) نسبت سدیم به منیزیم اثرگذار بر منیزیم، سدیم و پروتئین کل؛ نسبت پتاسیم به کلسیم اثرگذار بر کلسیم و پروتئین کل همچنین نسبت پتاسیم به منیزیم بر گلوکز و منیزیم اثرگذار بودند. با توجه به تاثیر نسبتهای یونی روی این عوامل که از شاخصهای کیفی اسپرم است، نسبتهای یونی باید در کنار دیگر شاخصها برای انتخاب اسپرم با کیفیت مناسب در نظر گرفته شود.

در تحقیق حاضر، شاخصهای مهم زیست سنجی (خصوصیات قابل شمارش و قابل اندازه گیری)، رژیم غذایی و نیز شاخص وزنی گنادها (GSI)، در 600 نمونه سیاه ماهی نر و ماده که در مدت یک سال از آبان 1385 لغایت مهرماه 1386 در قنوات بخش مرکزی بیرجند به صورت ماهیانه صید شدند، مورد بررسی قرار گرفت. میانگین طول کل این ماهی 4/1±5/13 سانتیمتر و حداکثر آن 5/21 سانتیمتر به دست آمد. همچنین رابطه طول و وزن این ماهی به صورت (BW- 0/0101´TL2/9, (R2=9/2) به دست آمد. متوسط شاخص طول نسبی روده (RLG) در این ماهی 48/0±42/4 به دست آمد که نشانگر گیاهخوار بودن این گونه است. همچنین بر اساس شاخص خالی بودن روده (90/5±95/30) این ماهی گونه ای نسبتا پر خور می باشد. علاوه بر گیاهان، انواع نرمتنان، حشرات آبزی و گاهی تخم قورباغه نیز از جمله غذاهای فرعی این ماهی تشخیص داده شد. با توجه به شاخص وزنی گنادها به نظر می رسد که دوره تولید مثل سیاه ماهی از اسفند ماه شروع شده و تا اواسط خرداد ماه ادامه می یابد. تغییرات فصلی شاخص وزن روده (GI) نشان دهنده ارتباط تغذیه با تولید مثل است. همچنین سنجش میزان مقاومت به شوری در 96 نمونه سیاه ماهی نشان داد که این گونه قادر است تا شوری 10ppt را بخوبی تحمل کند.

در این مقاله نوسانات سالیانه و کوتاه مدت تراز آب دریای خزر با استفاده از داده های ارتفاع سنجی 11 گذر مختلف ماهواره های تاپکس/ پوزیدون و جیسون-1 و سریهای زمانی حاصل از این داده ها با روش مولفه های اصلی از سپتامبر 1992 تا سپتامبر 2007 مدل بندی گردید. با درنظر گرفتن سریهای زمانی گذرهای متقاطع، کل خزر به وسیله 7 سری زمانی پوشش داده می شود. با استفاده از تکنیک مولفه های اصلی، 7 سری زمانی فوق به یک سری زمانی تبدیل گردید. بررسی روند سالیانه تراز آب دریای خزر با استفاده از سری زمانی حاصل، افزایش تراز آب دریای خزر را با میزان yr/ +13/7±0/4cmاز ژانویه سال 1993 تا ژوئن 1995 و کاهش تراز آب را از ژوئن 1995 تا ژانویه 2001 نشان می دهد که این کاهش از اواسط سال 1995 تا مارچ 1996 با میزان-34/0±0/3cm/yr ، از ژوئن 1996 تا آوریل 1997 با میزان -29/3±0/3cm/yr و از جولای 1998 تا ژانویه 2001 با میزان -5/1±0/3cm/yr بوده است. از اوایل سال 2001 تا مارچ 2007 روند صعودی تراز آب با میزان +5/5±0.3cm/yr ادامه یافت و از آن روز تا جولای 2007 روند کاهش تراز آب با مقدار -13/8±0.3cm/yr ادامه یافت. مقایسه داده های ارتفاع سنجی با داده های اندازه گیری شده برای بندر انزلی در خزر جنوبی، ایستگاه اویل استوکس در خزر میانی و میانگین 3 ایستگاه کراسنوداسک، ماخاچ قلعه و فرت شفچنکو در خزر شمالی نشان دهنده همبستگی بالای این داده ها بود. همبستگی میان داده های ارتفاع سنجی و اندازه گیری شده برای بندر انزلی 6/95، ایستگاه اویل استوکس 3/97 و برای ایستگاههای شمالی خزر در حدود 3/77% بود. 

تاثیر اشعه UV-B بر ساختار پوست و میزان تلفات در لاروهای تازه تفریخ شده ماهی آزاد دریای خزر مورد مطالعه قرار گرفت. ابتدا تخم های چشم زده (2 روز مانده به تفریخ) در سه تیمار 350 تایی شامل: گروه کنترل (بدون (UV-B و تیمارهای68/75 µw/cm2 و 83/94 ازUV-B مورد آزمایش قرار گرفتند. در طول دوره تمام تیمارها زیر نایلون سیاه قرار داده شدند تا از نور خورشید به دور باشند. در دو تیمار ,UV-B تمام لارو های هچ شده تا روز نهم تلف شدند. روند تلفات در ابتدا بطی بوده و به طور ناگهانی از روز 6 افزایش بارزی را نشان داد. در تیمار کنترل تلفات قابل ملاحظه ای مشاهده نشد. در بررسی های بافت شناسی در تیمار های  UV-B تغییر تعداد سلولهای موکوسی روندی سینوسی داشت به طوری که از روز 1-5 کاهش، به دنبال آن تا روز هفتم افزایش و مجددا در روز 8 و  9 کاهش مشاهده گردید. به طور کلی تعداد سلولهای موکوسی در روز نهم به طور معنا داری کمتر از روز اول بوده و سایزشان نیز کوچکتر بود. روند تغییرات در تیمار شاهد کاهشی بود. تغییرات درصد سلولهای موکوسی ترشح کننده، برعکس روند تغییرات تعداد سلولهای موکوسی بود. قطر اپیدرم نیز تا روز 7 روندی افزایشی و به دنبال آن در روز های 8 و 9 روندی کاهشی را نشان داد که این روند در تیمار شاهد افزایشی بود. در کل تغییرات ضخامت اپیدرم معنا دار نبود. در تمام این موارد تیمار شاهد تفاوت معنا داری را با تیمار های UV-B نشان داد اما بین دو دز به کار رفته از ,UV-B  تفاوت معنا داری مشاهده نشد. در تیمار های UV-B همچنین ریزش اپیدرم، سلولهای آفتاب سوخته، نکروز و ایجاد شکاف بین اپیدرم و غشاء پایه مشاهده گردید.مطالعات مختلف نشان داده اند که زمان ساخته شدن سلولهای موکوسی در ماهیان مختلف 4-6 روز است و در این مطالعه این زمان وجود داشته و افزایش تعداد سلولهای موکوسی نیز در روزهای آخر دیده شد اما، نسبت به روز های اول به طور معنا داری کمتر و کوچکتر بودند. با این حال شدت آسیب ها به پوست آنقدر زیاد بود که تلفات ناگهانی در اواخر دوره مشاهده گردید. 

برای تولید اقتصادی میگوی آب شیرین رودخانه ای شرق (oriental freshwater) در یک دوره کوتاه مدت در محیطهای کنترل شده، تعیین احتیاجات غذایی بویژه پروتئین اهمیت دارد. باتوجه به اینکه تاکنون مطالعات جامعی درمورد نیازهای غذایی میگوی آب شیرین رودخانه ای شرق صورت نگرفته است، از این رو آزمایش تغذیه ای به مدت 8 هفته برای تعیین سطح مطلوب پروتئین انجام شد. در این آزمایش چهار تیمار در سطوح 20، 25،30 و 35% و سه تکرار برای هر یک با انرژی قابل هضم ثابت2800kcal/kg جیره تنظیم شد. همچنین تعداد 360 قطعه میگوی جوان با میانگین وزنی1.4g±0.4  به طور کاملا تصادفی انتخاب و بین 12 مخزن فایبرگالاس500 لیتری توزیع شدند. میگوهای جوان به میزان 10% وزنی بدن در چهار وعده تغذیه شدند. شاخصهای رشد مانند رشد مطلق یا افزایش وزن (WGR)، درصد بقا (SR)، ضریب تبدیل غذا(FCR) ، ضریب رشد ویژه (SGR) و نسبت بازدهی پروتئین (PER) با افزایش میزان پروتئین و در سطوح 30 و 35% بهبود یافتند و اختلاف معنا داری را با سایر تیمارها نشان دادند (P<0.05) در ترکیبات شیمیایی لاشه در تیمار 20% رطوبت افزایش و پروتئین کاهش یا به عبارتی عدم بهبود را نشان می دهد و اختلاف معنا داری با سایر تیمارها دارند. در حالی که در سایر تیمارها از نظر ترکیبات مواد مغذی بدن اختلاف معنا دار محسوسی مشاهد نشد (P<0.05) به طور کلی تیمار 3 با میزان پروتئین 30% عملکرد مطمئن تری را نشان می دهد اما تیمار 1 در سطح پروتئین 20% (حداقل سطح پروتئین) عدم بهبود را نشان می دهد (معیارهای رشد) و اختلاف معنا داری با سایر تیمارها دارد .(P<0.05)

یکی از مهمترین مسایل پرورش ماهیان خاویار در محیطهای جدید پرورشی، بررسی نحوه تنظیم اسمزی آنها می باشد. از این رو در تحقیق حاضر اسمولاریته فیل ماهیان در شرایط جدید پرورشی در آب لب شور بررسی شد، تا از این طریق تاثیرات آب لب شور بر مکانیسمهای تنظیم اسمزی و یونی این ماهیان و مزایا و معایب احتمالی این محیطها نسبت به سایر شرایط پرورشی مشخص شود. این تحقیق روی 74 قطعه فیل ماهی 4 تا 5 ساله در 8 استخر بتنی گرد واقع در ایستگاه تحقیقات شیلات آبهای شور داخلی بافق (شوری آب 12-17 ppt) صورت گرفت. مقادیر هورمون کورتیزول به روش RIA و با استفاده از دستگاه گاماکانتر اندازه گیری شد. آنالیز گلوکز با روش آنزیماتیک، کلسیم و منیزیوم با روش اسپکتروفتومتری و سدیم و پتاسیم با دستگاه فلیم فتومتر صورت گرفت. تعیین اسمولاریته با دستگاه اسمومت و تعیین شوری آب با دستگاه رفراکتومتر صورت گرفت. نتایج نشان داد که از بین یونها و کورتیزول خون، تنها کلسیم ارتباط معکوسی با اسمولاریته داشت، به طوری که با افزایش مقادیر کلسیم خون، اسمولاریته کاهش می یابد. این در حالی است که ارتباط زیادی میان شوری آب و اسمولاریته مشاهده شد که این ارتباط نیز معکوس بود و در شوریهای بالاتر مقادیر اسمولاریته پایینتری مشاهده شد. البته مقادیر سایر یونها و کورتیزول خون نیز دارای ارتباط عددی معکوسی با اسمولاریته بود. مشخص شد که شوری محیط عامل مهم و تاثیرگذاری برای بررسی اسمولاریته و سیستم تنظیم یونی در ماهیان خاویار است و با افزایش شوری محیط عملکرد این مکانیسم نیز افزایش می یابد. همچنین محیطهای پرورشی و طول دوره پرورش تاثیر بسزایی بر میزان اسمولاریته خون دارند و توسعه نسبی سلولهای تنظیم کننده اسمولاریته بر اساس سن ماهیان متغیر می باشد. در مجموع، پرورش فیل ماهیان آب شور در آب شیرین باعث بروز مشکلات در تنظیم اسمزی آنها می شود، حال آنکه با پرورش این ماهیان در محیطهای نزدیک به محیط طبیعی و استخرهای پرورشی آب لب شور می توان شاهد رشد بالاتر این ماهیان باشیم.