مجله علوم و فنون دریایی
سال:1383 | دوره:3 | شماره:2-3 |تعداد مقالات:11

تاثیر چهار جیره فیتوپلانکتونی شامل Tetraselmis sp. Chaetoceros sp. Isochrysis galbana و مخلوط آنها بر پاروپای Acartia clausi دریای خزر طی دوره بلوغ و در شرایط آزمایشگاهی مطالعه شد، عوامل تولید مثلی (تولید تخم و قابلیت تخم گشایی) و تغذیه ای (میزان تولید پلت مدفوعی) به عنوان شاخص استفاده شد. میزان تولید تخم پاروپا طی زمان بسته به نوع جیره غذایی متفاوت بود.بیشترین و کمترین میزان تولید تخم به ازای هر ماده بالغ در روز به ترتیب در جیره مخلوط  و جیره Tetraselmis sp. مشاهده شد و بین جلبک های I.galbana و Chaetoceros sp. اختلاف معنا داری دیده نشد (P ≥ 0.05). قابلیت تخم گشایی در جیره های انفرادی اختلاف معناداری را با یکدیگر نشان نداد، در حالی که در جیره مخلوط بالاترین میزان تخم گشایی دیده شد و با جیره های انفرادی اختلاف معناداری را نشان داد (P ≤ 0.05). میزان تولید پلت مدفوعی نیز با افزایش سن موجود متفاوت بود، به طوری که با افزایش سن موجود، روند کاهشی در میزان تولید پلت مدفوعی دیده شد. بین جیره های انفرادی و مخلوط جلبکی از نظر تولید پلت مدفوعی اختلاف معناداری دیده نشد (P ≥0.05). و تمام جلبک ها به وسیله A. clausi خورده شدند. بین میزان تولید تخم و پلت مدفوعی ارتباط نزدیکی مشاهده گردید. نوع جیره غذایی بر طول عمر ماده های بالغ تاثیر گذاشت. نتایج نشان داد که هم آوری پاروپای A. clausi به نوع غذا ارتباط دارد. بنابراین، برای تولید انبوه این گونه زئوپلانکتونی جیره غذایی مخلوط به عنوان بهترین غذا و در مرحله بعد به ترتیب جلبک های I. galbana و Chaetoceros sp. به عنوان جیره های غذایی انفرادی اهمیت دارند، در حالی که جلبک Tetraselmis sp به عنوان یک جیره انفرادی محسوب نمی شود.

بازتاب امواج از ساحل و تاثیر نفوذ پذیری بر میزان آن با استفاده از روش منسارد بررسی شد. نتایج نشان داد با افزایش هد سیال، مقداری از آن به درون بستر نفوذ می کند که به آن مکش گویند. در این حالت خطوط جریان به بستر نزدیک شده، باعث افزایش سرعت جریان در نزدیک بستر و تنش روی بستر تا 2.5 برابر می شود. بر عکس با کاهش هد، سیال از درون بستر به بیرون تراوش می کند و پدیده جوشش حاصل می شود. متوسط سرعت نیز در نزدیک بستر کاهش پیدا می کند و از تنش تا 70% کاسته می شود. ضریب بازتاب امواج با افزایش تیزی موج برای سواحل نفوذ پذیر تا 1.5 برابر کاهش می یابد و همچنین  با افزایش شاخص تشابه شکست ضریب بازتاب موج تا 2 برابر افزایش و با افزایش نفوذپذیری ضریب بازتاب کاهش می یابد.برای بررسی نفوذ پذیری بر بازتاب امواج از 7 موج منظم در محدوده تیزی 0.02- 0.04 در آب عمیق استفاده شد. در بحث جریان درون بستر با افزایش شیب بستر (1:3) برای نفوذ پذیری های خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد نتایج مطالعات قبل و با کمی اختلاف در شکل جریان که به صورت مارپیچی بیضوی کشیده بودند، به دست آمد.

در این تحقیق آثار عوامل جوی بر اقلیم خلیج فارس و نقش آنها در تغییرات جریان های این منطقه با استفاده از آمار دراز مدت تبخیر، میزان بارندگی و دمای آب برای ایستگاه های سواحل شمالی خلیج فارس و مقایسه آنها با یکدیگر، تفسیر و بحث شد. نتایج حاصل بیانگر افزایشی در حدود Co1  در میانگین دمای سال های اخیر نسبت به یک دوره دراز مدت می باشد که این موضوع تغییرات در میزان تبخیر، بارندگی، سرعت باد و افزایش ناپایداری ستون آب را در بر خواهد داشت.

تاثیر محرک رشد اپتیمون و عوامل رشد و بازماندگی بچه فیل ماهی (Huso huso)، به مدت 8 هفته در کارگاه تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری آق قلا در استان گلستان بررسی شد. برای این کار اپتیمون به جیره غذایی بچه فیل ماهی در سه سطح 0.15، 0.25 و 0.35% اضافه گردید. آزمایش درون مخازن پلی اتیلن L500 که با حدود L350 آب پر شده بود انجام شد. تعداد 25 قطعه بچه فیل ماهی (با وزن متوسط g 1.04± 21.2) درون مخازن ذخیره سازی و روزانه 5 وعده تغذیه شدند.نتایج نشان داد که افزودن اپتیمون در جیره غذایی بچه فیل ماهی سبب افزایش وزن، ضریب رشد ویژه، شاخص وضعیت، میزان بازماندگی و کاهش ضریب تبدیل غذایی و شاخص قیمت شده است. حداکثر بهبود فاکتورهای رشد در سطح 0.25% اپتیمون در جیره غذایی بچه فیل ماهی مشاهده گردید. در سایر تیمارها اگر چه افزایش رشدی مشاهده گردید اما این تفاوت معنادار نبود. (P³0.05).

ارتباط غذایی پرندگان ساحلی و آبزیان از جمله ترکیب گونه ای، ساختارهای غذایی و ارجحیت غذایی آنها و همچنین ترکیب گونه ای کفزیان، ساختار بستر، دانه بندی رسوبات، میزان کل مواد الی (TOM)، شاخص های زیستی و ارتباط بین ماکروفون های تشکیل دهنده غذای پرندگان ساحلی در خوریات ماهشهر از آذر ماه 78 تا مرداد 79 (8 ماه) مورد بررسی قرار گرفت. براساس، 99 قطعه پرنده از دو خور دورق و زنگی شکار شد که به 5 خانواده، 10 جنس و 14 گونه متعلق بودند. بیشترین درصد فراوانی آنها بترتیب به تلیله شکم سیاه، سلیم طوقی و آبچلیک پا سرخ تعلق داشت. بعد از بررسی محتویات معده این پرندگان مشخص شد که بیشترین درصد فراوانی شاخص های غذایی لبه ترتیب به خرچنگ جنس Eurycarcinus sp. شکم پایان، سوسک ها و دوبالان مربوط بود. ترکیب گونه ای پرندگان در مدت بررسی نشان داد که بیشترین فراوانی در هر دو خور به تلیله شکم سیاه، سلیم طوقی و آبچیک پا سرخ مربوط بود. این سه پرنده به عنوان پرندگان شاخص خوریات در زمستان شناخته شدند. همچنین سلیم طوقی کوچک از پرندگان شاخصی است که در بهار برای تولید مثل به خوریات مذکور می آید. بستر مورد مطالعه در تمام خوریات گلی بود. شاخص شانون (1<H<3) در خورهای مورد بررسی نشان دهنده آلودگی متوسط این خوریات بود. غنای گونه ای برای پرندگان ساحلی در خور زنگی بیشتر از خور دورق مشاهده شد. بین تنوع پرندگان شکار شده و تنوع شاخص های غذایی همبستگی مثبت وجود داشت که این همبستگی مثبت در خورزنگی بیشتر از خور دورق مشاهده شد.

باکتری های غالب شانه دار مهاجم دریای خزر، Mnemiopsis leidyi، با نمونه گیری از اعماق 5، 10 و 20m در سه تکرار در تابستان 1383 مورد مطالعه قرار گرفت. نمونه های شانه دار ابتدا توسط سرم فیزیولوژی استریل هموژن و سپس در محیط آگار تریپتیک سویا در oC30 به مدت 72 ساعت کشت داده شد. از پرگنه های خالص رشد یافته پاساژ تهیه و سپس از نظر خصوصیات مرفولوژی، فیزیولوژی و بیوشیمیایی با استفاده از روش های استاندارد باکتری شناسی مورد مطالعه قرار گرفتند. جنس هایی از کورینه باکتر، سودوتوبرکلوزیس، ویبریو، لیستریا، یرسینیا، پروپیونی باکتر و انتروباکتر در نمونه های اخذ شده از عمق 5m و جنس های غالب ویبریو، میکروکوکوس، انتروباکتر، لیستریا، اکتینوباسیلوس، باسیلوس مورگانلا در نمونه های اخذ شده از عمق 10m شناسایی شدند. جنس های ویبریو، انتروباکتر، آئروموناس؛ میکروکوس و مورگانلا باکتریا نیز در نمونه های عمق 20m شناسایی شدند. نتایج نشان داد که جنس های ویبریو و انتروباکتر در نمونه های 5m غالب بودند در حالی که جنس های لیستریا، ویبریو و انتروباکتر در نمونه های عمق 10m و جنس های ویبریو و انتروباکتر در نمونه های عمق 20m غالب بودند.

تاثیر چند استروئید جنسی بر رسیدگی جنسی تخمک ها بررسی شد. مولدان بالغ از یک استخر پرورشی صید و به آنها سرم فیزیولوژی، HCG، LRH-A2 و CPH تزریق گردید. نمونه های خون از دوازده مولد در یک دوره 48 ساعته پس از تزریق اول، در یک برنامه تزریق دو مرحله ای برداشته شد. شش مولد از نه مولدی که به آنها هورمون تزریق شد، تخم ریزی کردند. مقادیر تستوسترون و 17 بتا- استرادیول در این مولدان در مقایسه با مولدان شاهد ابتدا افزایش یافت. در مولدان تخمریزی کرده و تخمریزی نکرده مقادیر هر دو استروئید به ترتیب پس از 24 و 30 ساعت پس از تزریق اول کاهش یافت. بیشترین مقدار 17 آلفا- هیدروکسی پروژسترون در مولدان تخم ریزی کرده سی ساعت پس از تزریق اول مشاهده شد. این تغییرات همزمان با اوولاسیون تخمک ها بود. مقدار 17 آلفا- هیدروکسی پروژسترون در مولدان تخم ریزی نکرده تا انتهای آزمایش افزایش یافت. تغییری در مقادیر این استروئید در پلاسمای مولدان شاهد مشاهده نشد. بنابراین به نظر می رسد که 17 آلفا- هیدروکسی پروژسترون یکی از استروئیدهای القا کننده بلوغ نهایی در تخمک های مولدان این ماهی استخوانی باشد.

تاثیر پروبیوتیک پروتکسین در مقادیر 0.15، 0.5، 1 و g.kg1.5 غذای خشک در مقایسه با غذای شاهد (بدون پروتکسین) بر رشد و زنده مانی لارو ماهی قزل آلای رنگین کمان ) (Oncorhynchus mykiss  با وزن اولیه 0.2± mg90 در مدت 60 روز بررسی شد. آزمایش در چهار تکرار و به تعداد 265 عدد لارو در هر بخش از سینی (تکرار) انجام شد. غذا دهی بین 4- 7%  توده زنده در دوره پرورش متغیر بود.در مقادیر مختلف پروبیوتیک پروتکسین، لارو ماهیان تغذیه شده با جیره غذایی حاوی g0.15 به ازای هر کیلوگرم غذای خشک رشد بیشتری را نسبت به شاهد نشان دادند (p<0.05). همچنین میزان زنده مانی لارو ماهیان تغذیه شده با مقادیر 0.15 و g1 پروتکسین به ازای هر کیلوگرم غذای خشک در مقایسه با گروه شاهد بیشتر بود. (p<0.05).

با استفاده از داده های ایستگاه های هواشناسی و تحلیل نقشه های همدیدی، نقش دریای خزر در بارش سواحل شمالی کشور بررسی شد. نتایج حاصل بیانگر آن است که سه نوع سیستم فشاری در ریزش بارش سواحل جنوبی دریای خزر موثرند که عبارتند از فرابار سیبری، سیستم های کم فشار و واچرخندهای مهاجر. در میان این سه عامل، بارش های با منشا فرا بار سیبری دارای فراوانی وقوع بیشتری اند. این در حالی است که بیشترین و شدید ترین بارش ها، به واچرخندهای مهاجر مربوط است. رطوبت مورد نیاز بارندگی هایی که در اثر فرابار سیبری ایجاد می شود، در اثر تبخیر حاصل از دریای خزر است. در حالی که رطوبت مورد نیاز کم فشارها و قسمتی از رطوبت واچرخندهای مهاجر از دریای سیاه، مدیترانه یا اقیانوس اطلس آورده می شود. هر گاه در ساحل جنوبی دریای خزر، در سطح زمین پشته پر فشار کوتاه ناشی از گسترش هوای سرد در منطقه استقرار یابد و در ترازهای میانی و بالایی جو نیز ناوه وجود داشته باشد، شرایط لازم برای وقوع بارش های شدید در منطقه مهیا می شود. لازم به توضیح است که ریزش هوای سرد عرض های بالا به سواحل جنوبی دریای خزر، باعث افزایش فشار هوا در منطقه می شود.این هوای سرد، به هنگام عبور از دریای خزر، با توجه به فصل و بالا بودن آب دریا، از زیر گرم و مرطوب و در نتیجه ناپایدار می شود. جریان واچرخندی هوا، این هوای مرطوب و ناپایدار را به سواحل جنوبی دریای خزر می راند. وجود ناوه در ترازهای بالایی، جریان های صعود را تقویت می کند. به این ترتیب، هر قدر میزان فشار در سطح زمین بیشتر و ناوه تراز بالایی عمیق تر باشد، انتظار وقوع بارش شدیدتر، بیشتر می شود.