نوآوری های آموزشی
سال:1384 | دوره:4 | شماره:14 |تعداد مقالات:8

پرورش دانش آموختگان واجد توانمندی های شناختی و گرایش های عاطفی برای پژوهش و نوآوری، آرمان همه نظام های آموزشی دنیاست. در کشور ما نیز ایجاد تحول و جنبش در این زمینه یک ضرورت و عزم ملی تلقی شده است. بی تردید این هدف باید به دست اساسی ترین عنصر آموزش یعنی معلم تحقق یابد.هدف این تحقیق بررسی اثر بخشی تدریس به شیوه حل مساله و ارزشیابی بر اساس شاخص های پژوهشگرانه در پرورش روحیه پژوهشگری دانش آموزان است. این هدف با استفاده از طرح شبه آزمایشی واجد دو گروه آزمایشی و یک گروه گواه مورد آزمون قرار گرفت. در مجموع 68 دانش آموز سه کلاس پایه چهارم ابتدایی از دو مدرسه انتخاب شدند. در آن کلاس ها سه متغیر مستقل، یعنی تدریس به شیوه حل مساله همراه با ارزشیابی بر اساس شاخص های پژوهشگرانه، تدریس به شیوه حل مساله بدون ارزشیابی بر اساس شاخص های پژوهشگرانه و تدریس به شیوه سنتی در طول ترم دوم سال تحصیلی 84-83 برای دروس علوم و جغرافیا اجرا شد. متغیر وابسته یعنی روحیه پژوهشگری بر اساس سه شاخص نگرش نسبت به پژوهش، عملکرد دانش آموزان در امتحان واجد سوالات پژوهشگرانه و فعالیت های کلاسی پژوهشگرانه سنجیده شد. نتایج نشان داد که تدریس به شیوه حل مساله گذشته از همراه شدن با ارزشیابی بر اساس شاخص های پژوهشگرانه یا بدون آن، نسبت به شیوه تدریس سنتی در پرورش روحیه پژوهشگری با احتمال 0.99 کارآمدتر است. اما تدریس به شیوه حل مساله همراه با ارزشیابی بر اساس شاخص های پژوهشگرانه نسبت به تدریس به شیوه حل مساله بدون ارزشیابی بر اساس شاخص های پژوهشگرانه، در پرورش روحیه پژوهشگری اثر بخشی بیشتر نداشت.

تحقیق حاضر با هدف بررسی تاثیر آموزش سبک حل مساله به منزله متغیر مستقل بر میزان عزت نفس و مشکلات رفتاری ارتباطی به عنوان متغیرهای وابسته در دانش آموزان 12 تا 13 ساله (مقطع راهنمایی تحصیلی) انجام گرفته است. ابزار مورد استفاده در این تحقیق آزمون عزت نفس کوپر اسمیت و پرسشنامه مشکلات رفتاری راتر بوده است. از میان 68 دانش آموز، 48 نفر که نمرات آنها در پرسشنامه راتر 9 و بیش از 9 و در پرسشنامه عزت نفس کمتر از حد میانگین بود، به طور تصادفی انتخاب و به گروه های آزمایش و کنترل تقسیم شدند. گروه آزمایش به مدت 7 هفته (هر هفته یک جلسه 90 دقیقه ای) تحت تاثیر متغیر مستقل قرار گرفتند، در حالی که گروه کنترل هیچ گونه آموزشی دریافت نکردند. در این مرحله پس آزمون انجام شد و داده ها با بهره گیری از تحلیل کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. یافته های تحقیق نشان دادند که میانگین های عزت نفس کلی دو گروه آزمایش و کنترل در پس آزمون تفاوت معنادار وجود دارد (P = 0). بدین گونه که میانگین نمرات عزت نفس کلی گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل بیشتر بود. همچنین مقایسه میان میانگین های عزت نفس کلی دو گروه پسر و دختر در پس آزمون تفاوت معنادار نشان نداد. تاثیر متقابل جنسیت و آموزش عزت نفس در این تحقیق معنادار نبود.

در پژوهش حاضر سعی بر این بوده است که با بهره گیری از الگوی نیازسنجی ترکیبی، علاوه بر شناسایی نیازهای آموزشی و تربیتی والدین دانش آموزان مقطع متوسطه مدارس کشور، در ابعاد گوناگون درباره فرزندان، نیازهای دانش آموزان و دیدگاه های مشاوران و مدرسان آموزش خانواده نیز در این زمینه بررسی شود.تحقیق حاضر، از نظر هدف، تحقیقی کاربردی و از لحاظ روش مطالعه ای توصیفی– پیمایشی بوده است. جامعه آماری پژوهش را والدین (پدران و مادران) و دانش آموزان دختر و پسر مقطع تحصیلی متوسطه و مدرسان و مشاوران آموزش خانواده کشور در سال تحصیلی 82-81 تشکیل داده اند. نمونه های پژوهش مشتمل بر 4432 نفر (شامل 1384 پدر، 1302 مادر، 1419 دانش آموز و 327 مدرس و مشاور) بوده که به شیوه نمونه گیری ترکیبی (هدفدار، تصادفی ساده و خوشه ای چند مرحله ای) از استان های آذربایجان شرقی، تهران، خوزستان، سیستان و بلوچستان، فارس، لرستان، کردستان، گلستان، گیلان و شهر تهران با توجه به فرهنگ های گوناگون انتخاب شده اند. ابزارهای گردآوری اطلاعات عبارت بودند از: الف) پرسشنامه نظرسنجی والدین دانش آموزان دبیرستانی ب) پرسشنامه نظرسنجی دانش آموزان دبیرستانی ج) پرسشنامه نظرسنجی مدرسان و مشاوران. پرسشنامه ها بر اساس نظریه های رشد و نظرات متخصصان این حوزه ساخته شده و از روایی و پایایی قابل توجهی برخوردار بوده اند. داده های به دست آمده از پژوهش با استفاده از شاخص های آمار توصیفی، شامل انواع جدول فراوانی ها، میانگین و انحراف معیار و همچنین روش های آمار استنباطی آزمون t تک نمونه ای، آزمون t برای مقایسه اختلاف دو میانگین، آزمون F و آزمون خی دو، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. برخی از نتایج پژوهش عبارت بودند از: 1- میان نیازهای آموزشی و تربیتی والدین دبیرستانی در خرده فرهنگ های گوناگون از نظر اولویت بندی تفاوت هایی مشاهده شده است. 2- میان نیازهای آموزشی و تربیتی پدران و مادران شباهت های بسیار وجود دارد. 3- روابط گرم و صمیمی در میان اعضای خانواده، ضرورت رفتن به مدرسه، اعتماد والدین به نوجوان، آشنایی دختران و پسران با یکدیگر قبل از ازدواج و مواردی مانند آنها از اهمیت ویژه برخوردارند. 4- میان نیازهای آموزشی دانش آموزان متوسطه و والدین آنها تفاوت کامل مشاهده شد. 5- مهمترین نیازهای آموزشی و تربیتی والدین در زمینه فرزندانشان در ابعاد جسمی، بهداشتی، اجتماعی، روان شناختی و تحصیلی و اخلاقی– مذهبی است.

این پژوهش به منظور بررسی رابطه سبک های یادگیری، خود کارآمد پنداری و رشته تحصیلی در دانش آموزان متوسطه نظری انجام گرفته است. در این پژوهش در پی دانستن آن بوده ایم که آیا میان رشته های تحصیلی و سبک های یادگیری، میان خود کارآمد پنداری و رشته های تحصیلی و میان جنسیت و خودکارآمد پنداری رابطه معنادار وجود دارد؟ خود کارآمد پنداری عبارت است از باور فرد نسبت به توانایی هایش به گونه ای که بتواند پدیده ها را برای رسیدن به وضعیت مطلوب خود، با رفتار و کردار مناسب سازمان دهد. نتایج پژوهش ها نشان دهنده آن است که میزان خود کارآمد پنداری با توجه به سن و جنس افراد متفاوت است.خودکارآمد پنداری در هر دو جنس با افزایش سن افزایش می یابد و مردان دارای خود کارآمد پنداری بالاتر هستند. سبک های یادگیری، به باورها، رجحان ها و رفتارهایی اشاره دارند که افراد آنها را به کار می برند تا به یادگیری آنان در یک موقعیت معین کمک کند. نتایج پژوهش ها در این زمینه نشان دهنده آن است که روش های یادگیری گوناگون با جنس، سطح تحصیلات و رشته تحصیلی ارتباط دارند، (هیکسون و بالتیمور1996)، (حسینی لرگانی 1377)، (میرانصاری 1378).گروه نمونه مورد مطالعه در این پژوهش شامل 399 دانش آموز دختر و پسر است که به طور تصادفی از میان دانش آموزان متوسطه نظری و مراکز آموزشی پیش دانشگاهی آموزش و پرورش منطقه بلداجی در سال تحصیلی 84-83 انتخاب شده اند. برای اندازه گیری روش های یادگیری از پرسشنامه روش های یادگیری کلب (1985) و برای سنجش خودکارآمد پنداری از پرسشنامه خود کارآمد پنداری بندورا (1995) استفاده شده است.نتایج به دست آمده پس از تجزیه و تحلیل آماری داده ها بدین شرح است.دانش آموزان رشته ریاضی- فیزیک بیشتر از روش یادگیری واگرا، دانش آموزان رشته علوم تجربی بیشتر از روش یادگیری جذب کننده و دانش آموزان رشته علوم انسانی بیشتر از روش یادگیری انطباق یابنده بهره برده اند. از میان این عده، دانش آموزان رشته ریاضی- فیزیک از بالاترین میزان خود کارآمد پنداری برخوردارند. میان روش های یادگیری و خودکارآمد پنداری رابطه معنادار مشاهده نشده است و دختران نسبت به پسران دارای خود کارآمد پنداری بالاتر هستند.برای افزایش خود کارآمد پنداری دانش آموزان پیشنهاد می شود از راهکارهای مناسب مانند ارایه الگوی موفق به دانش آموز، تشویق و ترغیب کلامی و فراهم نمودن شرایط مناسب برای کسب تجربه موفقیت آمیز استفاده شود.

در دنیای پر جنب و جوش و بسیار رقابت آمیز امروزی، اداره سازمان ها پیچیده و دشوار است. در این شرایط راه حل های پیشین پاسخگوی مساله های امروزی نیست. پس «آموختن به قصد حل مساله» و «یادگیری با هدف توسعه» به دستور کار سازمان ها افزوده شده است تا در حال حاضر که بهره گیری از قواعد و فرمول های از پیش تعیین شده راهگشا نیست، فرصت هایی برای رفع نیازهای فوری به کمک یادگیری و رشد فراهم شود.این پژوهش بر پایه تئوری پیتر سنگه و به منظور بررسی میزان یادگیرنده بودن مدارس مقاطع سه گانه تحصیلی مشهد در سال تحصیلی 83-82 انجام شد. روش پژوهش پیمایشی و واحد اندازه گیری مدرسه است. نمونه آماری 36 مدرسه (شامل 180 معلم و 36 مدیر) بود که با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. داده های مورد نیاز با بهره گیری از پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده، گردآوری و تحلیل آماری شدند.نتایج حاصل نشان داد که میان وضعیت موجود مدارس از نظر یادگیرنده بودن با وضعیت آرمانی در پنج اصل تئوری سنگه فاصله وجود دارد. همچنین بر اساس متغیر اصلی پژوهش، تفاوت مقاطع تحصیلی معنادار است، در حالی که تفاوت نواحی آموزشی معنادار نیست.

امروزه فراشناخت یکی از مهم ترین عوامل تبیین پیشرفت تحصیلی دانش آموزان محسوب می شود (موارخ، 1999). منظور از فراشناخت آگاهی فرد از فرایندهای شناختی خویش و کنترل و تنظیم شناخت است (فلاول، 1985). به منظور بررسی تاثیر آموزش مهارت های فراشناختی بر پیشرفت تحصیلی درس ریاضی 118 (57 دختر و 61 پسر) دانش آموز چهار کلاس دوم راهنمایی یکی از شهرستان های استان فارس انتخاب شدند و به روش تصادفی در گروه های آزمایشی و کنترل قرار گرفتند.گروه آزمایشی با تشکیل گروه های 6-5 نفری به مدت چهار هفته در کلاس های درسی تکالیف ریاضی را به شیوه فراشناختی انجام دادند. این گروه به نوبت پرسش ها را می خواندند و به بحث و استدلال کردن درباره راهبردهای انجام دادن تکالیف و شباهت ها و تفاوت های هر مساله با مسایل قبل و بررسی راه حل ها می پرداختند و سپس میزان یادگیری و اطمینان خود را از داشتن توانایی آموختن ریاضی بازبینی می کردند. آموزش گروه کنترل به شیوه معمولی بود.در پایان دوره، نمره یادگیری درس ریاضی هر دو گروه آزمایشی به گونه ای معنادار بیش از گروه های کنترل بود (p<0.02, df=116, t=2.33). همچنین دانش آموزانی که در درس ریاضی ضعیف بودند، به گونه ای معنادار بیش از دانش آموزان قوی از برنامه آموزش فراشناختی سود بردند. نتایج این بررسی بیانگر لزوم انجام دادن اصلاحاتی از نظر آموزش مهارت های فراشناختی در برنامه درسی مدارس و آموزش ریاضی است.