فیزیولوژی گیاهان زراعی
سال:1396 | دوره:9 | شماره:35 |تعداد مقالات:8

با هدف بررسی نقش کلسیم و سدیم نیتروپروساید بر کاهش اثرات مخرب تنش شوری این آزمایش به صورت اسپلیت پلات-فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در شرایط مزرعه ای اجرا شد. فاکتور اصلی شامل دو سطح شوری (آبیاری با آب معمولی و آب شور) و فاکتورهای فرعی شامل سدیم نیتروپروساید در چهار سطح (صفر، پیش تیمار بذر، محلول پاشی با غلظت 50 میکرومولار و پیش تیمار بذر+ محلول پاشی با غلظت 50 میکرومولار) و محلول پاشی کلسیم در سه سطح (صفر، کربنات کلسیم به شکل معمول و به شکل نانو با غلظت چهار در هزار) در سه تکرار بود. نتایج نشان داد که تنش شوری سبب کاهش ظرفیت فتوسنتزی و میزان کلروفیل برگ شد. به طوری که میزان کلروفیل کل در شرایط تنش 72 درصد کاهش را نسبت به شرایط نرمال نشان داد. استفاده از تیمارهای سدیم نیتروپروساید اثر مطلوبی در افزایش سطح کلروفیل داشت. در بین تیمارهای این ماده کاربرد پیش تیمار به علاوه محلول پاشی بیش ترین اثر مثبت را بر مقدار کلروفیل برجای گذاشت. هم چنین تنش شوری باعث کاهش نسبت کلروفیل a/b شد. استفاده از تیمارهای کلسیمی باعث افزایش هر دو نوع کلروفیل a و b شد. اعمال تنش شوری سبب افزایش قابل ملاحظه ای در میزان سدیم برگ شد به گونه ای که برای مثال مقدار سدیم موجود در برگ از 6.4 میلی گرم در شرایط نرمال به 22.7 میلی گرم در شرایط اعمال تنش شوری افزایش یافت. هم چنین آزمون مقایسه میانگین داده ها نشان داد که با اعمال تنش شوری از میزان روغن کنجد کاسته و بر میزان پروتئین دانه افزوده می شود. به طوری که مقدار روغن در شرایط تنش 2.2 درصد کاهش و میزان پروتئین 3.4 درصد افزایش را نسبت به شرایط نرمال نشان دادند.

به منظور ارزیابی اثر باکتری های محرک رشد گیاه و بقایای کمپوست قارچ بر جذب و انتقال نیتروژن در لوبیا، آزمایشی به صورت بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 95-1394 در منطقه رشت اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل شاهد (بدون تلقیح با باکتری و عدم کاربرد کمپوست)، باکتری آزوسپریلوم، باکتری ازتوباکتر، کمپوست قارچ (2 تن در هکتار)، کمپوست قارچ + آزوسپریلوم و کمپوست قارچ + ازتوباکتر بودند. نتایج آزمایش نشان داد که با افزایش رشد گیاه تا مرحله گل دهی غلظت نیتروژن گیاه افزایش یافت ولی این افزایش برای جذب نیتروژن تا مرحله پر شدن دانه ها ادامه داشت. تیمارهای آزمایش فعالیت آنزیم فسفاتاز اسیدی و قلیایی را به ترتیب 31 تا 67 و 42 تا 75 درصد نسبت به شاهد افزایش دادند و تیمارهای کاربرد باکتری + کمپوست قارچ بیش ترین فعالیت آنزیمی را نشان دادند. مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که تیمار ازتوباکتر + کمپوست بیش ترین مقدار کلروفیل a و کل (به ترتیب 11.8 و 15.8 میلی گرم در میلی لیتر) را نشان داد. بیش ترین تعداد گره ریشه (81.4 گره)، عملکرد بیولوژیک (6032 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد پروتئین (398 کیلوگرم در هکتار) نیز از تیمار آزوسپریلوم + کمپوست قارچ به دست آمد. هم چنین تیمارهای به کار برده شده عملکرد دانه را 11 تا 49 درصد نسبت به تیمار شاهد افزایش دادند و تیمار آزوسپریلوم + کمپوست قارچ، با میانگین 2104 کیلوگرم در هکتار نسبت به سایر تیمارها برتری معنی دار داشت. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که تلقیح گیاهان با آزوسپریلوم و کاربرد کمپوست قارچ ضمن افزایش عملکرد دانه، پروتئین دانه را نیز افزایش می دهد. بنابراین برای حصول حداکثر عملکرد دانه لوبیا در کاربرد کمپوست قارچ تحت تلقیح با باکتری آزوسپریلوم در منطقه رشت توصیه می شود.

افزایش بهره وری و کیفیت آب آبیاری، عاملی کلیدی برای رفع بزرگ ترین چالش بخش کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک است. در این تحقیق اثر آبیاری با آب مغناطیسی شده و آب معمولی در سطوح مختلف تنش خشکی، بر خصوصیات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه ذرت ( KSC703)، بررسی شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین در سال 1395 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل آبیاری با آب معمولی و آب مغناطیسی به مقدار 75، 50 و 25 درصد از ظرفیت زراعی خاک به همراه شاهد (بدون تنش) بود. نتایج نشان داد که صفات اندازه گیری شده به طور معنی داری تحت اثر تیمار آبیاری قرار گرفتند، به طوری که بیش ترین قطر ساقه (1.87 سانتی متر)، بالاترین عرض برگ (5.92 سانتی متر)، بالاترین ارتفاع بوته (126 سانتی متر)، بیش ترین مقدار شاخص سبزینه برگ (45.97)، بالا ترین درصد نیتروژن (4.05 درصد)، فسفر (0.39 درصد) و پتاسیم (3.78 درصد) برگ ذرت، در گیاهان تیمار شده با آب مغناطیسی و در شرایط بدون تنش دیده شد. بیش ترین مقدار پروتئین کل (0.63 میلی گرم بر گرم برگ خشک) از تیمار آب مغناطیسی و آبیاری به میزان 75 درصد ظرفیت زراعی حاصل گردید. در مجموع، آب مغناطیسی اثر مثبت و معنی داری بر بیش تر صفات اندازه گیری شده داشت و تا حدودی توانست اثر منفی کم آبی را در گیاه ذرت کاهش دهد.

به منظور بررسی اثر تراکم های مختلف بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام کلزا تحت سطوح مختلف اسید هیومیک، این آزمایش به صورت فاکتوریل اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر واقع در کرج، طی دو سال زراعی 1393-94 و 95-1394 اجرا شد. تراکم بوته و هیومیک اسید به صورت فاکتوریل در کرت های اصلی و رقم در کرت های فرعی قرار گرفتند. تیمارها شامل: تراکم بوته (40، 60 و 80 بوته در متر مربع) و هیومیک اسید (عدم کاربرد یا شاهد و کاربرد هیومیک اسید) و ارقام کلزا ( Ahmadi، Okapi، Karaj1، Opera، L72، SW102). نتایج آزمایش نشان داد که اثر برهمکنش تراکم و رقم بر کلیه صفات مورد بررسی به استثنای ارتفاع بوته و درصد روغن دانه معنی دار شد و بیش ترین میانگین صفات در تراکم 40 بوته در متر مربع و لاین L72 به دست آمد. بیش ترین میزان عملکرد روغن دانه و عملکرد دانه در تیمار تراکم بوته 40 بوته در متر مربع و لاین L72 و کم ترین میزان عملکرد روغن دانه و عملکرد دانه در تیمار تراکم 80 بوته در متر مربع و همین رقم به دست آمد. نتایج به دست آمده حاکی از آن بود که با اعمال تیمار هیومیک اسید، صفات تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین و وزن هزار دانه و طول خورجین و عملکرد دانه و کلروفیل کل معنی دار بود.در این تحقیق، کاربرد اسید هیومیک از طریق بهبود حاصلخیزی خاک و فراهمی نیتروژن، باعث افزایش عملکرد و اجزاء عملکرد به خصوص طول خورجین شد. مقایسه میانگین صفاتمحتوای نسبی آب برگ و کلروفیل کل نشان دهنده برتری تیمار تراکم 40 بوته در متر مربع بود و بالاترین رتبه ها از این تیمار به دست آمد.

به منظور ارزیابی اثر منابع مختلف کودهای نیتروژن پایه (اوره، سولفات آمونیوم، اوره با پوشش گوگردی و عدم مصرف کود نیتروژن پایه) و اسید هیومیک (مصرف و عدم مصرف) بر عملکرد، اجزای عملکرد و کارایی مصرف نیتروژن گندم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 95-1394 در مزرعه تحقیقاتی شرکت مزارع نوین ایرانیان واقع در شهرستان ورامین انجام شد. نتایج نشان داد که اثر نوع کود نیتروژن بر تمامی صفات مورد مطالعه معنی دار بود. بیش ترین ارتفاع بوته، عملکرد بیولوژیک، تعداد پنجه در بوته و تعداد سنبله در متر مربع از تیمار کود اوره به دست آمد. اما بیش ترین وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، عملکرد دانه و شاخص برداشت در تیمار اوره با پوشش گوگردی تولید شد و مصرف کود اوره با پوشش گوگردی نسبت به اوره و سولفات آمونیوم به ترتیب 10 و 23.2 درصد عملکرد دانه را افزایش داد. هم چنین، کاربرد اسید هیومیک، وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله و عملکرد دانه گندم را به ترتیب به مقدار 14.0، 17.8 و 24 درصد افزایش داد. مصرف کود اوره با پوشش گوگردی و اسید هیومیک، افزایش کارایی مصرف نیتروژن را به دنبال داشت. بنابراین می توان با مصرف اوره با پوشش گوگردی به عنوان کود پایه و کاربرد اسید هیومیک، ضمن افزایش عملکرد گندم، هدر روی نیتروژن را کاهش داد.

کلسیم نقش مهمی در رشد و نمو گیاه و واکنش به تنش های محیطی ایفا می کند. با این وجود اثر آن در واکنش گیاه به تنش فلزات سنگین به طور گسترده ای مورد بررسی قرار نگرفته است. لذا به منظور بررسی نقش کلسیم در تحمل به تنش سرب در سویا آزمایشی گلدانی در منطقه واوان واقع در جنوب تهران انجام شد. این تحقیق به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل سه سطح سرب (صفر، 100 و 200 میلی گرم نیترات سرب بر کیلوگرم خاک) و سه سطح کلسیم (صفر، 200 و 400 میلی گرم کلرید کلسیم بر کیلوگرم خاک) بود. نتایج نشان داد که تنش سرب غلظت سرب ریشه، پراکسیداسیون چربی ها و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان سوپراکسید دیسموتاز و کاتالاز را افزایش داد. سمیت سرب هم چنین موجب کاهش صفات شاخص سبزینگی، محتوی آب نسبی، سطح برگ، زیست توده و عملکرد دانه سویا شد. از سوی دیگر تحت شرایط تنش سرب، کاربرد کلسیم به ویژه 400 میلی گرم کلرید کلسیم بر کیلوگرم خاک موجب کاهش جذب سرب و پراکسیداسیون چربی ها و فعالیت بیش تر آنزیم های سوپراکسید دیسموتاز و کاتالاز شد. کاربرد کلسیم باعث بهبود صفات مرتبط با رشد از جمله شاخص سبزینگی، محتوی آب نسبی، سطح برگ، زیست توده و عملکرد دانه سویا شد. این نتایج نشان داد که کلسیم می تواند از طریق کاهش جذب سرب، افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان، بهبود وضعیت آبی گیاه و محتوی کلروفیل به عنوان ابزاری مفید در تحمل به تنش سرب در سویا مورد استفاده قرار گیرد.

شوری یکی از عوامل مهم کاهش دهنده رشد گیاهان در بسیاری از مناطق جهان است. غربالگری و انتخاب اکوتیپ ها متحمل بر اساس ویژگی های مورفولوژیکی و بیوشیمیایی یکی از اقدامات مهم در جهت دستیابی به اکوتیپ های متحمل به شوری می باشد. در این آزمایش تغییرات برخی از صفات مورفولوژیکی و بیوشیمیایی، پنج اکوتیپ یونجه تحت سه سطح تنش شوری (شاهد، 50 و 100 میلی مول نمک) در قالب طرح آماری کاملا تصادفی و به صورت اسپلیت پلات با سه تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد دزفول در سال 1395 مورد ارزیابی قرار گرفت. فاکتور اصلی، سطوح مختلف تنش شوری و فاکتور فرعی شامل پنج اکوتیپ یونجه بود. نتایج نشان داد تنش شوری اثر معنی دار بر عملکرد ماده خشک، میزان نشت الکترولیت، محتوای نسبی آب برگ (RWC)، میزان عناصر سدیم و پتاسیم، فعالیت آنتی اکسیدان های سوپراکسید دیسموتاز (SOD)، کاتالاز (CAT) و آسکوربات پراکسیداز (APX) داشت. مقایسه های میانگین سطوح تنش شوری به روش دانکن در سطح احتمال پنج درصد نشان داد که کم ترین میزان ماده خشک، محتوای نسبی آب برگ، یون پتاسیم ونسبت یون پتاسیم به یون سدیم و بیش ترین مقدار مالون دی آلدئید (MDA) مربوط به تنش شوری شدید (100 میلی مولار) بود. این امر بیانگر آسیب زیاد اکوتیپ های یونجه مورد بررسی در نتیجه اعمال شوری شدید بود. بالا رفتن تنش شوری تا میزان 50 میلی مولار باعث افزایش فعالیت آنتی اکسیدان های سوپراکسید دیسموتاز، کاتالاز و آسکوربات پراکسیداز در اکوتیپ های یونجه شد ولی تنش شدید شوری باعث کاهش فعالیت آنزیم های سوپراکسید دیسموتاز، کاتالاز و آسکوربات پراکسیداز شد. این وضعیت نشان دهنده فعال شدن سیستم آنتی اکسیدانی در یونجه برای افزایش تحمل به شوری تا سطح 50 میلی مولار نمک بود ولی با افزایش سطح تنش تا 100 میلی مولار به علت تخریب سیستم سنتز پروتئین، کارایی سیستم آنتی اکسیدانی در یونجه کم شد.

به منظور بررسی ویژگی های جوانه زنی، رشد گیاهچه و محتوای یونی ژنوتیپ های یونجه، دو آزمایش مجزا هر یک به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در محیط کشت پتری دیش (در آزمایش بذری) و گلدانی (در مرحله رشد رویشی) در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات خوزستان انجام شد. فاکتورها در هر دو آزمایش شامل پنج سطح تنش شوری شامل: صفر، 4، 8 و 12 و 16 دسی زیمنس بر متر و 10 ژنوتیپ یونجه شامل: KFA1، KFA3، KFA12، KFA15 (با منشا قره یونجه)، KFA4، KFA5، KFA16 (با منشا همدانی)، KFA9 (با منشا چالشتر شهرکرد)، KFA7 (با منشا رهنانی) و یزدی گرمسیری بودند. نتایج نشان داد در محیط کشت پتری دیش، تنش شوری صفات درصد جوانه زنی و سرعت جوانه زنی را به طور معنی داری کاهش داد. طول ریشه چه و وزن خشک گیاه چه، با افزایش تنش شوری به طور معنی دار کاهش یافت. تنش شوری، افزایش غلظت سدیم و کاهش پتاسیم گیاهچه را به دنبال داشت. بیش ترین میزان غلظت سدیم در برهمکنش تیمار شوری 16 دسی زیمنس بر متر و ژنوتیپ KFA5 مشاهده شد. بالاترین مقدار شاخص حساسیت به تنش بر اساس وزن خشک گیاهچه به ژنوتیپ های KFA5، KFA5 و KFA7 و KFA9 (به ترتیب با میانگین 1.26 و 1.25 و 1.17) مربوط بود. بالاترین مقدار شاخص تحمل به تنش در ژنوتیپ های KFA1 و KFA15 (به ترتیب با میانگین 0.82 و 0.79) مشاهده شد. به طورکلی، ژنوتیپ هایی که از نسبت سدیم به پتاسیم کم تری برخوردار بودند، حساسیت کم تر و تحمل بیش تری به شوری داشتند.