اقیانوس شناسی
سال:1391 | دوره:3 | شماره:10 |تعداد مقالات:10

قرارگیری خطوط لوله دریایی بر روی بستر دریا در حالت غیر مدفون موجب شکل گیری دهانه آزاد در طول مسیر خط لوله می شود. در اثر ایجاد دهانه آزاد، برهمکنش جریان های گردابه ای و نیروهای دینامیکی وارده از طرف سیال با این خطوط، احتمال پدیده تشدید و به دنبال آن خستگی و شکست لوله را افزایش می دهد. در این راستا، هدف از این پژوهش پیش بینی طول دهانه آزاد مجاز خطوط لوله ای است که در خلیج فارس در معرض امواج (جریان های رفت و برگشتی) قرار دارند. اثر امواج بر میدان جریان پیرامون لوله با دو دیدگاه سازه ای و هیدرولیکی مورد بررسی قرار می گیرد و با تغییر بعضی از پارامترهای موثر در میدان جریان اطراف لوله مانند عدد کولگان کارپنتر و فاصله لوله از بستر به بررسی و تفسیر نتایج حاصله از میدان جریان و ارتعاش لوله در جهت عمود بر راستای جریان پرداخته می شود و در نهایت در شرایط مختلف هیدرولیکی و تکیه گاهی طول دهانه آزاد مجاز خطوط لوله برای جلوگیری از پدیده تشدید تعیین و با نتایج آیین نامه های مختلف مورد مقایسه قرار داده می شود. نتایج حاصله نشانگر این مطلب است که در اجرای خطوط لوله دریایی در منطقه خلیج فارس علاوه بر اثر جریان در پیش بینی طول دهانه آزاد مجاز، باید اثر امواج را نیز در نظر گرفت.

نیروی جاذبه حاصل از بالا آمدن سطح آب در دریاها باعث ایجاد تغییرات ثانویه ای در حدود چندین سانتی متر در سطح زمین می شود. اگرچه این تغییرات نسبت به اثرات مستقیم جزر و مدی بسیار ناچیز هستند، اما با توجه به روش های دقیق تعیین موقعیت ماهواره ای در سطح زمین (دقت میلیمتری)، مانند GPS و VLBI اعمال تصحیحات فوق در مراحل پردازش اطلاعات ضروری به نظر می رسد.در این مقاله با استفاده از یک مدل جهانی جزرومد اقیانوسی به نام TPX0.6.2، دامنه تغییرات اثرات ثانویه برای 10 مولفه اصلی جزر و مدی اقیانوسی شامل: Mf, Mm, K1, O1, P1, Q1, M2, S2, N2, K2 در منطقه ایران محاسبه و ارائه شده است. نتایج عددی نشان می دهند بیشترین مقدار اثرات ثانویه جزرومد در نواحی دریای عمان و در حدود 2.3 سانتی متر است.

در سال های اخیر استفاده از روش های زیست شناختی و به کارگیری میکروارگانیسم ها جهت پاکسازی آلاینده های محیطی از جمله فلزات سنگین مورد توجه ویژه قرار گرفته است. هدف از این تحقیق شناسایی گونه باکتری مقاوم به کادمیوم و بررسی توانایی آن در جذب زیستی فلز مورد نظر است که گونه باکتری از رسوبات خور موسی واقع در شمال خلیج فارس جداسازی شد. از مجموع 3 کلنی موجود بر محیط کشت حاوی 100 میلی گرم بر لیتر کادمیوم، یک کلنی انتخاب شد. نتایج حاصل از این مطالعه، رشد باکتری در محیط کشت های حاوی 100-10 میلی گرم بر لیتر کادمیوم را نشان داد و باکتری جداسازی شده با نام Achromobacter piechaudii strain XJUHX-6 شناسایی شد. بالاترین درصد جذب در غلظت 25 میلی گرم بر لیتر کادمیوم و پس از 150 دقیقه گرماگذاری به دست آمد. بنابراین با توجه به عملکرد باکتری و حذف 65 درصدی کادمیوم از محیط می توان از این گونه در بوم سامانه های آبی جهت کاهش آلودگی فلز کادمیوم سود برد.

هدف از این مطالعه، بررسی الگوی پراکنش فلزات سنگین و تاثیرات احتمالی زیست محیطی آن بر روی زنجیره غذایی انسان، با استفاده از تحلیل آماری متغیرهای فیزیکی و شیمیایی در رسوبات فلات قاره دریای عمان در، ناحیه چابهار است. مطالعه داده های حاصل از تحلیل تفکیکی نمونه های مورد مطالعه، نشان دهنده الگوی جریان غربی-شرقی آب در منطقه است که حاکی از ته نشست عناصر از رسوبات زون مکران در فلات قاره دریای عمان است. توزیع و پراکندگی عناصر در رسوبات منطقه مورد مطالعه به نوع عنصر، فراوانی کانی های رسی، مواد ارگانیکی و میزان کربنات بستگی دارد. فراوانی بیش از حد As, Cr و Rb در رسوبات دریایی مورد مطالعه می تواند عاملی برای آلودگی محیط زیست دریا و وارد شدن این عناصر از طریق زنجیره غذایی به بدن انسان شود. Cr (سه برابر حد استاندارد) در رسوبات دریایی نزدیک ساحل در منطقه مورد مطالعه فراوانی بالایی دارد و همچنین با توجه به اینکه در نواحی نزدیک ساحل کربنات کلسیم بالا است، بنابراین باعث شده مقدار بالایی از Rb (چهار برابر حد استاندارد) تحت فعالیت های شیمیایی، به صورت یون محلول وارد زنجیره غذایی و آب آشامیدنی (آب شیرین کن های موجود در منطقه) شود.As به دلیل عدم همبستگی متغیرهای فیزیکی و شیمیایی به عنوان یک فاز مستقل از فرآیندهای زمین شناسی تعیین شده است، بنابراین می تواند میزان افزایش آن تحت تاثیر فعالیت های بشری در منطقه باشد.

هیدروکربن های آروماتیک حلقوی (PAHs) از مهم ترین آلاینده های زیست محیطی هستند که از منابع مختلفی تولید می گردند و در آب و خصوصا در رسوبات بسیار پایدار بوده و تجزیه آنان به کندی صورت می گیرد. تعداد 16 ترکیب این آلاینده ها از سوی آژانس بین المللی حفاظت محیط زیست (EPA) جزء ترکیبات خطرناک سرطان زا معرفی شده اند. در این مطالعه میزان این 16 ترکیب هیدروکربن آروماتیک حلقوی (PAHs) در رسوبات تنگه هرمز در خلیج فارس اندازه گیری شد. بدین منظور تعداد 11 ایستگاه در مناطق مختلف آب های ایرانی تنگه هرمز انتخاب گردید و نمونه برداری از رسوبات سطحی با استفاده از گرب ون وین صورت گرفت. اندازه گیری این ترکیبات با استفاده از دستگاه HPLC (کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا) مجهز به دتکتور فلورسانس و UV انجام شد. نتایج حاصله نشان داد که غلظت کل PAH ها در رسوبات ایستگاه های مختلف تنگه هرمز از 72.17 تا 191.70 نانوگرم بر گرم وزن خشک رسوب متغیر بود. بیشترین غلظت فردی ترکیبات PAH مربوط به فلورانتن با غلظت 19.72 نانو گرم بر گرم بود و دی بنزوh ، aآنتراسن و فلورن و indeno (1, 2, 3-cd) pyren در هیچ کدام از ایستگاه ها مشاهده نشد. ماده آلی کل بین 8.25 ـ 2.75 درصد متغیر بود. مقایسه غلظت PAH ها در رسوبات تنگه هرمز با سایر نقاط دنیا نشان داد که رسوبات این منطقه دارای آلودگی کم تا متوسط است. نتایج حاصل از تعیین منبع آلودگی ترکیبات PAH نشان داد که رسوبات منطقه تنگه هرمز، دارای منشا پایرولیتیک (منبع فسیلی) هستند.

الگوی زندگی گونه های فیتوپلانکتونی بر اساس اندازه، شکل، منابع مواد مغذی قابل دسترس و مدت زمان پایداری این شرایط در سه راهبرد عمده: R (دارای S/V بالا، مقاوم به اختلاط آب)، C (دارای S/V متوسط تا بالا، رشد تهاجمی و توان رقابتی بالا) و S(دارای S/V کم، مقاوم به لایه بندی آب و کاهش مواد مغذی) جای می گیرد. نمونه های آب در سال 1388 به صورت فصلی به وسیله نمونه بردار نسکین در 8 نیم خط عمود بر ساحل در اعماق 5 تا 100 متر در لایه های سطحی 10 و 20 متر در سواحل ایرانی حوزه جنوبی دریای خزر جمع آوری گردید. این مطالعه با هدف تعیین راهبرد گروه های غالب فیتوپلانکتون با تکیه بر ریخت شناسی (مرفولوژی) یعنی اندازه (سطح/حجم) آنها انجام گردید. نتایج این تحقیق نشان می دهد که در بهار گونه هایExuviaella cordata ، -C) Chrysochromulina sp.استراتژی) وR) Oscillatoria sp. ـ استراتژی)، در تابستانR) Oscillatoria sp. ـ استراتژی)، در پاییز Thalassionema nitzschioides وR) Oscillatoria sp. ـ استراتژی) و در زمستان گونه هایPseudonitzschia seriata ، Cerataulina pelagica وR) Dactyliosolen fragilissima ـ استراتژی) اهمیت گونه ای بیشتری نسبت به سایر فیتوپلانکتون ها دارا هستند. آزمون چند متغیره تناظر متعارف کننده (CCA) نیز علاوه بر ارتباط متقابل بین شرایط محیطی و حضور گونه ای، نقش ریخت شناسی گونه ها را در اجتماعات فیتوپلانکتون بدون در نظر گرفتن ارتباطات فیلوژنیک آنها نشان داد. این مطالعه با بیان اهمیت کاربردی خصوصیات ریخت شناختی (مرفولوژیکی) فیتوپلانکتون در تعیین وضعیت بوم شناختی (اکولوژیکی) و مدیریت منابع آبی، اولین گام را در این زمینه در دریای خزر برداشته است.

در این تحقیق که در فروردین 88 انجام شده است به بررسی میزان آمین های بیوژن پوترسین، کدورین و هیستامین ماهی گیدر(Thunnus albacares)  و رابطه آن ها با بارمیکروبی حاصل از دو روش نگهداری در یخ و انجماد پرداخته شده است. پس از کشت میکروبی قطعه ای از عضله های 15 نمونه ماهی گیدر، عصاره ای را استخراج کرده و مورد آنالیز شیمیایی قرار دادیم. بیشترین تعداد نمونه های ردیابی شده برای آمین ها به ترتیب برای پوترسین، کدورین و سپس هیستامین بوده است. با نگهداری ماهیان در یخ، مشاهده گردید که آمین پوترسین به عنوان عمده ترین آمین تشکیل شده در این شرایط نگهداری بوده است. با افزایش بار باکتریایی، میزان تولید آمین های پوترسین، کدورین و هیستامین افزایش می یابد و این دو عامل یعنی بار باکتریایی و تولید آمین ها با یکدیگر رابطه تنگاتنگ و مستقیمی دارند. با افزایش بار باکتریایی، مقدار پوترسین در عضله نگهداری شده در یخ افزایش یافته و از رابطه خطی مثبت، بالا (r=0.97) و معنی داری (P<0.05) برخوردار است. طی نگهداری در یخ و انجماد، بیشترین مقدار آمین پوترسین مربوط به نمونه ای بوده است که بیشترین بار باکتریایی را داشته است. با افزایش بار باکتریایی، مقدار کادورین در عضله نگهداری شده در یخ افزایش یافته و از رابطه خطی، مثبت، بالا (r=0.94) و معنی داری (P<0.05) برخوردار است. همین طور با افزایش بار باکتریایی، مقدار هیستامین در عضله نگهداری شده در یخ افزایش یافته و از رابطه نمایی، مثبت، بالا (r=0.99) و معنی داری (P<0.05) برخوردار است. به همین صورت با افزایش بار باکتریایی، مقدار پوترسین و کاداورین در عضله نگهداری شده به حالت انجماد افزایش یافته و از رابطه نمایی مثبت، بالا (r=0.98) و (r=0.96) و معنی داری (P<0.05) به ترتیب برخوردار است. تولید آمین هیستامین در حالت یخ و انجماد بسته به تولید آمین پوترسین و کاداورین است و با افزایش تولید پوترسین و کاداورین، میزان تولید آمین هیستامین نیز افزایش می یابد. در حالت انجماد، آمین هیستامین ردیابی نشد، زیرا باکتری های موجود در نمونه های منجمد سایکروفیل اند و قادر به تولید آمین هیستامین نیستند.

هدف از مطالعه حاضر، تعیین سطوح بهینه یون های سدیم، کلسیم، پتاسیم، ساکاروز و فشار اسمزی در محلول های فعال کننده برای افزایش دوره تحرک اسپرماتوزوآی ماهی بنی Barbus sharpeyi بوده است. همچنین اثر محلول های متفاوت فعال کننده بر سرعت قوس دار، خطی و درصد حرکت خطی سلول های اسپرماتوزوآی ماهی بنی مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج نشان داد که غلظت های 100 میلی مول در لیتر یون سدیم، 50 میلی مول در لیتر یون پتاسیم و 2.5 میلی مول در لیتر یون کلسیم، شرایط بهینه را جهت تداوم دوره حرکتی اسپرماتوزوآ ایجاد نموده است. همچنین مناسب ترین سطح فشار اسمزی محلول های فعال کننده اسپرم ماهی بنی، میزان 3.4±179 میلی اسمول بر کیلوگرم بود. نتایج نشان داد که بالاترین سرعت قوس دار و خطی اسپرماتوزوئیدها، در تیمار 50 میلی مول در لیتر NaCl ارزیابی شده است. همچنین بالاترین درصد حرکت خطی اسپرماتوزوئیدهای ماهی بنی، در تیمارهای 100 میلی مول در لیتر NaCl و 20 میلی مول در لیتر Tris مشاهده شده است (P£0.05). به عنوان جمع بندی نهایی پیشنهاد می گردد که جهت کسب تحرک بهینه اسپرماتوزوئیدهای ماهی بنی، به طور جداگانه از غلظت های 100 میلی مول در لیتر یون سدیم، 50 میلی مول در لیتر یون پتاسیم، 2.5 میلی مول در لیتر یون کلسیم و 150 میلی مول بر لیتر ساکاروز در محلول های فعال کننده استفاده گردد. همچنین پیشنهاد می شود که جهت فعال سازی اسپرماتوزوئیدهای ماهی بنی از محلول فعال کننده با ترکیب 50 میلی مول در لیتر NaCl،30 میلی مول کلرید پتاسیم و 30 میلی مول تریس در لیتر و با فشار اسمزی 189 میلی اسمول بر کیلوگرم، استفاده شود.

خصوصیات ریخت سنجی و شمارشی ماهی گامبوزیا (Gambusia holbrooki) در تابستان و پاییز 1390 در رودخانه دینور کرمانشاه مورد بررسی قرار گرفت. تعداد 130قطعه نمونه ماهی به وسیله تور پره با چشمه 5 میلیمتری صید و 28 صفت ریخت سنجی و 8 صفت شمارشی مورد بررسی قرار گرفت. داده های ریخت سنجی قبل از تجزیه و تحلیل به جهت کاهش خطای حاصل از رشد آلومتریک استاندارد شدند. در ارتباط با صفات ریخت سنجی در بین نرهای دو فصل 5 عامل و در بین ماده ها 2 عامل که به ترتیب نشان دهنده 81.931 و 88.810 درصد تنوع بین صفات بود و در صفات شمارشی در بین نرهای دو فصل 4 عامل و در بین ماده ها نیز 4 عامل که به ترتیب نشان دهنده 70.065 و 70.730 درصد تنوع بین صفات بود، جدا گردید. نتایج حاصل از تست t در 28 صفت بین نرهای دو فصل در 17صفت اختلاف مشاهده شده (P£0.05) و در ماهیان ماده در هر 28 صفت ریخت سنجی اختلاف معنی داری (P£0.05) دیده شده است. در صفات شمارشی در نرها اختلاف معنی داری درصفات مشاهده نشد (P>0.05) و در ماده ها در 2 صفت اختلاف معنی داری مشاهده شده است (P£0.05). در نتایج به دست آمده با کمک روش تجزیه به مولفه های اصلی در مورد صفات ریخت سنجی در ماهیان نر بین دو فصل جدایی مشاهده نمی شود. این درحالی است که در ماهیان ماده دو فصل همپوشانی دیده نمی شود و قابل تفکیک است. در ارتباط با ابر پراکنش در خصوصیات شمارشی، هم در نرها و هم در ماده ها همپوشانی بالایی در دو فصل مشاهده می شود. بنابراین به نظر می رسد تاثیرپذیری صفات ریخت سنجی در ماهیان ماده در ارتباط با تغییر فصل نسبت به صفات شمارشی بیشتر است.

در این تحقیق پویایی جمعیت ماهی شانک زرد باله شامل پارامترهای رشد و ضرایب مرگ و میر، رابطه طول- وزن و همچنین وضعیت فعلی بهره برداری این گونه در منطقه غرب استان هرمزگان مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری از سه مرکز تخلیه بندر عباس، بندر لنگه و قشم به صورت ماهانه طی دوره یک ساله از مرداد 89 لغایت تیر 90، از صید تجاری تخلیه شده به ایستگاه های فوق و به صورت تصادفی انجام شد. رابطه طول چنگالی و وزن کل ماهی شانک زردباله به صورتW=0.03FL2.861 محاسبه شد و مقدار b=2.86به دست آمد که آزمون t پائولی اختلاف معنی داری را بین مقدار محاسبه شده (2.86) b و عدد 3 در سطح 95 درصد نشان نداد (P>0.05) که نشان می دهد ماهی شانک زرد باله از الگوی رشد ایزومتریک تبعیت می کند. پارامترهای رشد برتالنفی، طول بی نهایت (L∞) پارامتر رشد (K) و سن در طول صفر (t0) با استفاده از فرمول ون برتالنفی و روش های موجود در برنامه II FISAT به ترتیب برابر با 43.05 سانتیمتر، 0.29 در سال و 0.52ـ سال محاسبه گردید. با محاسبه طول عمر، مقدار tmax=9.5 سال به دست آمد و شاخص فای پریم مونرو 2.73 (j’) محاسبه گردید. همچنین مقادیر مرگ و میر کل، طبیعی و صیادی به ترتیب 1.16، 0.69 و 0.47 در سال محاسبه شد.ضریب بهره برداری (E) برابر با 0.41 محاسبه شد که بیانگر بهره برداری بهینه از ذخایر گونه شانک زرد باله در منطقه مورد بررسی است. محاسبه الگوی بهره برداری فعلی شانک ماهیان نشان داد که بخش مهمی از شانک ماهیان در اندازه های غیر استاندارد صید می شود (بیش از 38 درصد فراوانی طولی). MCY برای ماهی شانک زرد باله در این تحقیق برابر با 352 تن تخمین زده شد.