پژوهش زبان های خارجی
سال:1381 | دوره:- | شماره:12 |تعداد مقالات:14

اصطلاح رده شناسی کاربردهای متفاوتی در زبان شناسی دارد: رده شناسی برای رده بندی انواع ساختاری در میان زبان های مختلف به کار می رود؛ رده شناسی برای بررسی آن دسته از الگوها یا احکام زبان شناختی که در میان زبان های مختلف معتبر است به کار می رود؛ رده شناسی یک رهیافت نظری و روش شناختی است که با سایر نظریات زبان شناختی فرق دارد. این سه تعریف از رده شناسی بر رده بندی، تعمیم، و توجیه پدیده های دستوری بر یک مبنای تجربی گسترده منطبق است. در مقالة حاضر رده شناسی در مفهوم رده بندی زبان ها مورد نظر است، و رده شناسی ساخت واژی به بحث گذاشته می شود. بر اساس نوع الگوهای واژه سازی، در زبان شناسی پنج نوع ساخت واژه تشخیص داده می شود: گسسته، پیوندی، آمیخته، چند جوشی، درون تصریفی.

مصدر یکی از عناصر تشکیل دهنده واژگان زبان و شکل بنیادینِ فعل در زبان های مختلف است. از آن جا که این فرم کلمه در ساختارهای نحوی، در گفتار و نوشتار، دیده می شود، لذا پرداختن به آن از جنبه های ساختار واژگانی، ویژگی های دستوری، و خصوصیات نحوی جالب توجه می نماید. این تحقیق به بررسی ویژگی های دستوری – نحوی مصدر زبان روسی و مقایسة آن با زبان فارسی و یافتن وجوه تشابه و تفاوت آنها پرداخته است. بررسی های انجام شده نشان می دهد که، با توجه به ویژگی های نحوی مصدر روسی، باید آن را جزء گروه فعلی دانست؛ در حالی که خصوصیات نحوی مصدر در زبان فارسی شبیه اسم است و باید آن را جزء گروه اسمی دانست.

نویسندگان و شاعران ملل مختلف از موضوع سفر برای انتقال پیام های خود به خوانندگان استفاده کرده اند. بعضی از این شاعران و نویسندگان به جنبة نمادین آن پرداخته اند، عده ای به سفر رنگ و بوی عارفانه داده اند، و عده ای هم برای اصلاح و راهنمایی مردم از این موضوع سود برده اند. در ادبیات انگلیس و آمریکا نیز نمونه های فراوانی از این امر دیده می شود. در این مقاله سعی شده است که نمونه هایی از سفر در ادبیات این دو کشور معرفی شود. علاوه بر آن، عناصر یا عواملی که در انتخاب موضوع نقش تعیین کننده داشته اند نیز بررسی شده است.

یکی از روش های اساسی آموزشِ زبان «روش یادگیری به طور طبیعی» است. این روش، با نظریة نظریه پرداز به نام، کراشن (2-1981)، ارتباط نزدیک دارد. در نظریه این دانشمند، دو نوع یادگیری زبان، learning و acquisition، با تفاوت ها و خصوصیات مشخص، بیان شده است. از این دو نوع یادگیری، نوع دوم یعنی acquisition را، جهت مهارت در بیان، ارتباط شفاهی و به طور کلی مهارت به شکل طبیعی، موثرتر می دانند و برای وصول به آن تمرین شنوایی را عامل بسیار موثری به حساب می آورند. در طرح پژوهشی حاضر، که با استفاده از فرضیه کراشن انجام گرفته، دو گروه مشابه، یکی گروه آزمایشی و دیگری گروه کنترل، شرکت داشته اند. هر دو گروه آزمایش اول و دوم را انجام داده و نمرات آنها به صورت آماری محاسبه شده است. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که تمرین از راه شنوایی تاثیر مثبتی بر مهارت های کلی افراد تحت آزمایش نداشته است. این نتیجه احتمالا به عوامل مختلفی بستگی دارد که باید در مطالعات بعدی مد نظر قرار گیرد.

مقاله حاضر به معرفی نقش نماهای گفتمان و سپس مقایسه کارکردهای نقش نماهای but در زبان انگلیسی و اما در زبان فارسی اختصاص دارد. پس از بحث کوتاه نظری درباره تحلیل گفتمان و تبیین و توصیف جایگاه نقش نماهای گفتمان در زبان و نیز معرفی یکی از رویکردهای موجود، به مطالعه کارکردهای نقش نماهای یادشده در دو زبان انگلیسی و فارسی می پردازیم. در ادامه بحث روشن خواهد شد که کارکردهای but در زبان انگلیسی و همتای آن در زبان فارسی یعنی اما به میزان زیادی بر یکدیگر هم پوشی دارند، هر چند که تفاوت هایی هم مشاهده می شود. این تفاوت ها نیز مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.

هر چند هدف همه روش های مختلفی که امروزه برای آموزش زبان تدوین می شوند کمک به زبان آموز در یادگیری زبان خارجی است، اما هر روش فلسفه ویژه ای دارد. در این مقاله اصول و مبانی روش های آموزش زبان تحلیل و ارزیابی می شود. نگارنده سعی کرده تا، هم زمان با تحلیل شالوده های علمی روش سمعی – بصری ساخت یکپارچه، شیوه های آموزش و میزان استفاده آنها از دستور زبان را ارائه دهد. آموزش دستور را نباید از دیگر جنبه های یادگیری ارتباطی در زبان خارجی، واژگان مفید، دستور، گفتار کلامی و غیر کلامی (ایما و اشاره)، رفتارهای فردی اجتماعی شده، که در موقعیت واقعی در خدمت گفتار به کار می روند، همه به صورت یکپارچه و ساخت های همه جانبه با استفاده از امکانات سمعی – بصری به زبان آموز یاد داده می شود و از زبان آموز خواسته می شود که بلافاصله در موقعیتی ابتدا تصنعی، سپس واقعی، که معلم با استفاده از منابع موجود فراهم می آورد، آنها را به کار ببندد.

علم نحو آن بخش از دستور زبان است که به بررسی قواعد و ویژگی های مربوط به ترکیب کلمات و هم چنین نقش کلمات در ساختار واحدهای نحوی، از قبیل گروه واژه و جمله، می پردازد. مهم ترین موضوعات و مفاهیم دستوری یی که در حوزه علم نحو روسی به عنوان مبانی این علم مطالعه و بررسی می شوند عبارتند از: واحد نحوی، نسبت نحوی، رابطه نحوی، گروه واژه، جمله، اجزای جمله. مقاله حاضر به مطالعه و تشریح آن دسته از مفاهیم دستوری که مبانی علم نحو روسی را تشکیل می دهند می پردازند.

ژِرار دو نروال، از نویسندگان بزرگ نیمه اول قرن نوزدهمِ فرانسه، با انتشار مسافرت به شرق (1851) بدعتی در انواع ادبی این قرن بوجود آورد. در عصر وی سفر در ادبیات چهره تازه ای به خود گرفته و آثار چندی نیز در این زمینه منتشر شده بود. اما نروال، که تحت تاثیر نویسندگان آلمانی و انگلیسی بود و آثار متعددی در ارتباط با سیر و سیاحت نویسندگان مطالعه کرده بود، درصدد برآمد تا سفرنامه نویسی محض را از حالت یکنواخت آن خارج کند و بانی نوع ادبی جدیدی شود که می توانست جایگاه ویژه ای در ادبیات بیابد. او هفت سال از عمر خود را به نگارش اثر بزرگش، مسافرت به شرق، اختصاص داد و توانست به هدفش نایل شود. در این مقاله ما چگونگی تکوین اثر بزرگ او را از منظر ادبیات بررسی می کنیم.

سفر در ادبیات کشورهای مختلف موجبات خیال پردازی بسیاری از شاعران، داستان سرایان، و نمایشنامه نویسان را فراهم آورده است. لیکن سفر در دنیای نمایش از مفهوم وسیع تری برخوردار است. با مشاهده عنوان اثر، میل به سفر در تماشاگر بیدار می شود، نقطه اوج سفر را قهرمانان در تماشاخانه مهیا می سازند و تا مدتی بعد خاطره آن همچنان در ذهن تماشاگر باقی می ماند. سه نمایشنامه ای که در این مقاله بررسی می شود سه گونه متفاوت سفر را به تصویر می کشند: اوژن لابیش در سفر آقای پریشون، بورژوای مسافری را به تمسخر می گیرد، آلبرکامو در سوء تفاهم، سفری بدفرجام را ترسیم می کند، و ژول سوپرویل در نمایشنامه شهرزاد، سفر بر بال های خیال را بر می گزیند.  

با نگاهی بر تاریخ و ادبیات فرانسه می توان دریافت که انسان قرن هجدهم میلادی سرشار از شوق گردشگری، اکتشاف، ماجراجویی، سفر و بالاخره جستجو در ناشناخته ها و سرزمین ها و افق های دوردست بوده است. همین امر موجب شد تا دامنه انتشار سفرنامه ها و مجموعه آثار حاصل از تجربیات و مشاهدات سفر در سطح جوامع اروپایی گسترش یابد. بدیهی است ادبیات داستانی بستر بسیار مناسبی برای به تصویر کشیدن تاثیر پدیده سفر در توسعه جغرافیایی نوین اقتصادی و ایجاد تغییرات رو به افزایش در فرهنگ و تمدن کشورها بوده است. این مقاله، با پژوهش در مهم ترین رمان های قرن هجدهم میلادی، به بررسی تاثیر متقابل سفر بر ادبیات داستانی این قرن در اروپا و به خصوص در کشور فرانسه می پردازد، ادبیاتی که با به هم آمیختن واقعیت و تخیل و خلق اسطوره های جدید میدان وسیعی به شوق سفر و ماجراجویی می دهد و خود نیز در این راستا متحول می گردد.

برخلاف تالستوی و داستایفسکی، که شخصیت های خارق العاده و حوادث بزرگ و مهم روسیه و جهان را در آثارشان وصف می نمودند، چخوف در آثارش به توصیف موضوعات و اتفاقات عادی و روزمره شخصیت هایی از طبقه متوسط جامعه می پرداخت. چخوف موضوعات سنتی و قدیمی را، که قبلا در آثار نویسندگان دیگری مانند گوگول مطرح شده بود، به صورت طنز در داستان های کوتاه خود مطرح و بررسی می کرد. او نه تنها برخورد انتقادی با موضوعات سنتی ادبیات داشت، بلکه آنها را با روش جدیدی مطرح و بررسی می کرد و به این ترتیب، نظر خود را راجع به دیدگاه هایی که در آثار نویسندگان دیگر مطرح شده بود بیان می کرد.

واژه سفر در ادبیات با کلمه exotisme به معنی غیربومی همراه است. این کلمه پس از قرن نوزدهم در ادبیات فرانسه رواج پیدا کرد، آن هم به دلیل سفرهای متعدد نویسندگان به نقاط مختلف، از جمله به مشرق زمین. ره آورد این سفرها یک سلسله پندارها و عبارات قالبی بود که بعضی از آنها هنوز در ادبیات فرانسه به کار می رود. اینها از سویی ناشی از میل به غربی سازی شرق در نزد اروپاییان است و از سوی دیگر بیانگر نوعی بینامتنی. پندارهای قالبی از شرق متکی بر مجموعه ای از اعتقادات و برداشت ها از فرهنگ و تمدن شرق و مقایسه آنها با آداب و رسوم غربیها است. در برخورد دو فرهنگ، چنانچه نویسنده دگربودگی را براحتی نپذیرد، این پندارها جنبه منفی پیدا می کنند. در قرن بیستم چون تعداد نویسندگانی که در آثارشان از شرق سخن می رانند به مراتب بیش از قرن نوزدهم است و بسیاری از آنها نویسندگان شرقی ولی فرانسه زبانی هستند که به تجلیل از ارزش ها، فلسفه و اندیشه های شرق پرداخته اند، تصویری که از مشرق زمین در ادبیات فرانسه ارایه می شود متفاوت با آن چیزی است که در ادبیات قرن نوزدهم می بینیم.

مقاله اشاره به منشا و چگونگی پیدایش موضوع قصه شرقی عاشق غریب دارد. قصه عاشق غریب لرمانتف در سال 1837 نوشته شد، سالی که نثر اولیه لرمانتف یعنی (وادیم و شاهزاده لیگوفسکایا) را از قهرمان عصر ما جدا نمود. در این زمان تحولی در افکار هنری لرمانتف صورت گرفت که بی تاثیر بر نثر دوره دوم نویسنده نبود. اگر موضوع اصلی برخورد های عشقی نثر اولیه او خیانت عشقی است، ولی هر برخورد عشقی در قهرمان عصر ما نمونه ای از عشق «غیر ایده آل» است. این نمونه ها نظم قانونمندی را در آثار نویسنده به وجود آورده است. عاشق غریب بی شک نقش «راهنمای والایی» برای نثر لرمانتف دارد.