پژوهشنامه حمل و نقل
سال:1390 | دوره:8 | شماره:3 (پیاپی 28) |تعداد مقالات:7

شرایط آب و هوایی به ویژه بارندگی و دما بر روند ساخت راه تاثیر می گذارد. تاخیر در پروژه های راه سازی بر اثر تغییر در شرایط آب و هوایی از جمله بارندگی، می تواند برای پیمانکاران بسیار پر هزینه باشد. در این مقاله، یک «سیستم پشتیبانی تصمیم گیری»، شامل سیستم استنتاج فازی، برای برآورد تاثیر بارندگی و دما بر تاخیر در مراحل ساخت راه توسعه یافته است. در سیستم استنتاج فازی، از نظریه مجموعه های فازی برای مدل سازی ریاضی توصیف زبانی فاکتورهای ریسک آب و هوایی، شامل باران و دمای روزانه، به عنوان ورودی های سیستم و پیامد آن، یعنی تاخیر روزانه به عنوان خروجی سیستم استفاده شده است. سپس با توجه به ماهیت تصادفی «مدت تاخیر اجرای پروژه»، از نظریه احتمالات برای تحلیل متغیر تصادفی «مدت تاخیر ماهانه اجرای پروژه» استفاده شده است. سیستم توسعه یافته در مورد شهرهای تهران و گرگان، با شرایط آب و هوایی متفاوت اجرا شد. نتایج نشان داد که تفاوت رژیم بارندگی روزانه و دما موجب تاخیرهای متفاوتی شده است. همچنین، نتایج بیانگر این مساله بود که میزان تاخیر، بستگی به ماه و مرحله ساخت دارد. به طور کلی، نتایج این تحقیق، کارایی این روش را برای برآورد میزان تاخیر روزانه در هر مرحله ساخت، نشان داد که با این اطلاعات می توان اثرات شرایط آب و هوایی اتفاق افتاده در طول پروژه را برآورد کرد و ادعاهای پیمانکار در رابطه با شرایط آب و هوایی را تحلیل و به آن رسیدگی کرد. همچنین، از نتایج تحلیل احتمالی میزان تاخیر، می توان در تدوین برنامه ساخت استفاده کرد. علاوه بر این، با توجه به امکان پیش بینی کوتاه مدت بارش و دما، می توان تاثیر شرایط آب و هوایی بر برنامه ساخت را در حین اجرای پروژه پیش بینی کرد.

در این مقاله، به منظور تعیین عوامل موثر بر مصرف بنزین در بخش حمل و نقل شهر تهران و بررسی خصوصیات کوتاه مدت و بلندمدت تقاضای بنزین در دوره زمانی 1388- 1347، از روش خود توضیح برداری با وقفه های گسترده (ARDL)، استفاده شده است. نتایج، حاکی از آن است که متغیرهای درآمد سرانه، مصرف بنزین سرانه خودروها و قیمت واقعی بنزین مانا از درجه یک هستند و نیز کلیه متغیرها دارای رابطه بلندمدت و هم انباشته هستند. کشش های قیمتی و درآمدی بنزین در بلندمدت، به ترتیب 0.17- و 1.28 برآورد شده است. بر اساس مدل تصحیح خطا(ECM) ، کشش قیمتی بنزین در کوتاه مدت، برابر 0.11- برآورد شده است، در حالی که کشش درآمدی کوتاه مدت برابر 0.78 تخمین زده شده است. سرعت تعدیل الگو، 0.61- برآورد شده است؛ به این معنی که در هر سال، 61 درصد از عدم تعادل ایجاد شده در دوره قبل، تعدیل می شود یا به عبارتی این ضریب تعدیل، گویای این است که در حدود 95 درصد از تعدیل تقاضا، بعد از 3 دوره اتفاق می افتد.

هدف از این مطالعه، استفاده از یک روش تحلیلی برای تولید منحنی های شکنندگی برای یک پل بزرگراهی در شهر تهران می باشد. به این منظور از مدل سه بعدی اجزای محدود پل، آنالیزهای استاتیکی غیرخطی و تاریخچه زمانی غیرخطی برای تولید منحنی های شکنندگی استفاده شده است. با توجه به ویژگی های خاص زلزله های نزدیک گسل و پدیده ای مانند جهت داری پیش رونده، در این تحقیق اثرات این گونه زلزله ها روی پل بزرگراهی در مقایسه با زلزله های دور از گسل با استفاده از منحنی های شکنندگی، بررسی شده است. با توجه به هندسه پل و کجی آن، برای آنالیز دقیق، پل موردنظر تحت اثر رکوردهای زلزله در جهات مختلف قرار گرفته است. مشاهده شد که منحنی های شکنندگی به زاویه ورودی، به خصوص در سطوح بالای جنبش زمین، حساس هستند. در سطوح زمین لرزش بالا مانند g 0.1 تفاوت در منحنی های شکنندگی ناشی از جهات مختلف اعمال شتاب نگاشت در برخی زاویه ها تا 2.5 برابر می باشد. همچنین، منحنی های شکنندگی که بر اساس رکوردهای نزدیک گسل با جهت داری پیش رونده ایجاد شده اند، در مقایسه با رکوردهای دور از گسل در یک سطح از جنبش زمین، احتمال فراگذشت بیشتری را از یک حالت حدی خاص نشان می دهند. منحنی های حاصله ناشی از رکوردهای دور از گسل و نزدیک گسل، دارای جهت داری پیش رونده در برخی موارد برای یک سطح جنبش زمین اختلافی 30 درصدی دارند.

این مقاله به مقایسه و ارزیابی پیکربندی کلی چپگردها در تقاطعات غیرهمسطح (تبادل ها) با توجه به معیارهای فنی، اقتصادی و معماری می پردازد. این سه معیار کلی، به زیرمعیارهای دیگری تقسیم می شوند که اجتماع آن زیرمعیارها، معیارهای کلی را تشکیل می دهد. در این مقاله ساختار کلی تحلیل و ارزیابی سیستم های چپگردها در تبادل ها، با استفاده از فرآیند ارزیابی مقایسه چندمعیاره (AHP) شکل گرفته است. سپس با تکیه بر مطالعه موردی تقاطع بزرگراه امام علی (ع)- شهید زین الدین تهران، نیازمندی های انجام تحلیل آماده شده تا مساله ارزیابی چپگردها در تبادل ها، با تشکیل ساختار معرفی شده توسط نگارندگان مقاله، به شکل مسایل ارزیابی AHP در آید. پس از آن برای تحلیل داده ها به روش یاد شده، از نرم افزار Expert Choice استفاده شده است. اصلی ترین محور این مقاله و دیدگاه تازه آن، نحوه تشکیل ساختار سلسله مراتبی برای مقایسه چپگردها در تقاطعات غیرهمسطح (تبدیل مساله انتخاب چپگردها به مسالهAHP ) و پس از آن حل مساله AHP می باشد. این دیدگاه جدید با معرفی فرآیند کلی تصمیم گیری در مورد مساله چپگردها در تقاطعات، پی ریزی شده و پس از آن با معرفی گزینه های نهایی مبتنی بر پیکربندی کلی چپگردها، نتایج ارزیابی تعیین شده و اولویت بندی نهایی گزینه ها برای یک مطالعه موردی ارایه شده است. تحلیل انجام شده روی گزینه های مختلف چپگردها، در مورد مطالعه موردی (تقاطع امام علی (ع)- شهید زین الدین) نشان داد که گزینه استفاده از الگوی رمپ های جهتی کامل، گزینه بهتری نسبت به گزینه های رمپ نیمه جهتی و پس از آن گزینه گردراهه می باشد. مطالعه روی برخی مثال های دیگر نیز نشان می دهد که به طور کلی، به جز در مواردی که ترافیک زیادی روی رابط ها وجود نداشته باشد و بحث هزینه های اولیه احداث تقاطع خیلی پر رنگ نباشد، طرح های جهتی و نیمه جهتی، معمولا شرایط بهتری از نظر همه پارامترهای تاثیرگذار دارند.

بدون تردید بخش حمل و نقل، یکی از بخش های کلیدی اقتصاد محسوب می شود که دارای آثار پیشین و پسین گسترده ای بر سایر بخش های اقتصادی است. از سوی دیگر فعالیت های این بخش به شدت وابسته به فرآورده های نفتی است. به گونه ای که تغییر قیمت فرآورده های نفتی، متغیرهای اساسی بخش حمل و نقل نظیر اشتغال را، تحت تاثیر خود قرار می دهد. با توجه به این مساله، در مطالعه زیر، میزان و نحوه اثرگذاری افزایش قیمت فرآورده های نفتی بر اشتغال در بخش حمل و نقل، بر اساس الگوی خودبازگشتی با وقفه های توزیعی (ARDL) مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از این مطالعه حاکی از وجود رابطه بلندمدت بین اشتغال و قیمت فرآورده های نفتی می باشد. در این بررسی همچنین، اثر شوک ناشی از افزایش قیمت فرآورده های نفتی بر اشتغال بخش حمل و نقل با استفاده از مدل خودرگرسیونی برداری (VAR) مورد چالش قرار گرفت. نتایج به دست آمده، تاییدکننده اثر معکوس افزایش قیمت فرآورده های نفتی بر اشتغال می باشد.

شبکه های حمل و نقل که در معرض آسیب های روزانه مثل تصادفات ترافیکی، بارندگی و نیز آسیب های مربوط به حوادث طبیعی مثل سیل و زلزله قرار دارند، جزء شبکه های آسیب پذیر محسوب می شوند. در پایداری شبکه، عوامل متفاوتی مانند میزان آسیب پذیری اجزای شبکه، ظرفیت شبکه و شکل یا فرم شبکه تاثیر دارد و در این میان شکلی از شبکه که پایداری را در شرایط بیشتری فراهم کند از نیازهای خاص می باشد. در این مقاله به تاثیر توپولوژی یا شکل شبکه در برابر بیشتر شاخص های مختلف طراحی پرداخته می شود و روشی بر مبنای الگوریتم ژنتیک برای حل مساله طراحی توپولوژی شبکه راه ها بر اساس شاخص های زمان سفر، کارایی و قابلیت اطمینان (پایداری) شبکه معرفی می شود، سپس در بحث توسعه شبکه، به تاثیر شاخص های مختلف در طراحی شبکه پرداخته می شود. نتایج نشان می دهد که طراحی یک شبکه بر اساس شاخص زمان سفر، لزوما به یک شبکه قابل اطمینان و پایدار در برابر حوادث ترافیکی منتج نمی شود و جواب های متفاوتی برای توسعه شبکه بر مبنای شاخص های پایداری، کارایی و زمان سفر در شبکه به دست می آید.

به کارگیری فرآیند مناسب برای بهره برداری از سوابق تعاملات گذشته با پیمانکاران و بهره گیری از آن در روابط آتی، اهمیت زیادی در موفقیت یک سازمان در اجرای فرآیندهای برون سپاری شده خود دارد. ساز و کارهای موجود انتخاب پیمانکاران که با دعوت همه شرکت های دارای سوابق و مشخصات فنی مورد نیاز و سپس، تنها بر اساس قیمت پیشنهادی در مناقصه می باشد، دشواری های فراوانی را برای سازمان ها پدید می آورد. حال، چنان چه امکان ارزیابی عملکرد گذشته پیمانکاران و دعوت ایشان به مناقصات محدود بر این مبنا فراهم شود، بسیاری از مشکلات فوق مرتفع خواهد گردید. مساله رتبه بندی، یک مساله تصمیم گیری با معیارهای چندگانه است که در بسیاری موارد، از معیارهای متعدد و پیچیده استفاده کرده و زیرمعیارهای تشکیل دهنده آن دارای وابستگی های درونی با یکدیگر هستند و این امر، به کارگیری روش های استاندارد MADM (که بر مبنای فرض اولیه استقلال معیارها از یکدیگر بنا شده اند) را دشوار می سازد. هدف تحقیق حاضر، رتبه بندی اولیه پیمانکاران حوزه خدمات مسافری ریلی بر مبنای عملکرد گذشته ایشان و بررسی تاثیر روابط درونی بین زیرمعیارها، در این رتبه بندی است. این تحقیق اولین نمونه از رتبه بندی با زیرمعیارهای وابسته در ایران بوده و نیز برای اولین بار از ترکیب دو تکنیک AHP گروهی و انتگرال فازی برای رتبه بندی تحت شرایط فوق استفاده کرده است. طی روش نام برده، از AHP گروهی برای وزن دهی اولیه معیارها، از مدل سازی ساختاری توصیفی برای بیان ارتباط بین زیرمعیارها و از انتگرال فازی برای بیان عملکرد ترکیبی زیرمعیارها استفاده شده است. نتایج حاصل از اجرای این مدل، (با درنظر داشتن وابستگی های درونی) در مقایسه با روش AHP معمول، بیانگر بروز تغییرات در رده های میانی بوده و برترین و بدترین شرکت ها تحت تاثیر در نظرگیری روابط بین معیارها تفاوت زیادی نکرده اند. همچنین نتایج این تحقیق، تاثیر تغییرات معیارهای وابسته بر یکدیگر و بر عملکرد کلی هر شرکت را روشن می سازد. مقایسه نتایج حاصل، اطلاعات بسیار ارزشمندی به شرکت ها درخصوص نحوه بهبود عملکرد در هر زیرمعیار، به گونه ای که بیشترین تاثیر را در عملکرد نهایی داشته باشد، به دست می دهد.