پژوهش کشاورزی
سال:1386 | دوره:7 | شماره:1 |تعداد مقالات:9

برنامه ریزی آبیاری در مزارع کشاورزی نیازمند تعیین زمان و مقدار آبیاری است. در مزارع نیشکر استان خوزستان، زمان آبیاری مزارع با اندازه گیری درصد رطوبت غلاف برگ تعیین می شود. انجام این روش مستلزم صرف وقت و هزینه است. اندازه گیری اختلاف دمای پوشش گیاهی و هوا می تواند به عنوان ابزاری برای برنامه ریزی آبیاری بکار گرفته شود. این پژوهش در مزارع نیشکر شرکت کشت و صنعت امام خمینی (ره) در منطقه شعیبه شوشتر از خرداد تا شهریور 1382 انجام و در آن امکان استفاده از روش اختلاف دمای پوشش گیاهی و هوا مورد بررسی قرار گرفت. مزارع انتخابی شامل کشت جدید (Plant) و باز رویی سوم (Ratoon 3) در شش تکرار بودند. با اندازه گیری دمای خشک و تر هوا و دمای پوشش سبز گیاهی رابطه خط مبنای پایینی (Tc-Ta)LL=0.522-0.115 (VPD) و خط مبنای بالایی با اختلاف یک درجه سانتی گراد بالاتر از روش ایدسو و همکاران (1977) به دست آمد. برای مزارعی که زمان آبیاری آن ها فرا رسیده بود رطوبت غلاف برگ و شاخص تنش آبی نیز هم زمان اندازه گیری شد. شاخص تنش آبی در زمان آبیاری مزارع نیشکر بین 0.1 تا 0.3 متغیر بود. نتایج نشان داد که تعیین زمان آبیاری بر اساس اختلاف دمای پوشش گیاهی و هوا جایگزین مناسبی برای روش درصد رطوبت غلاف برگ می باشد.

در بررسی فونستیک کنه های شکارگر خانواده Phytoseiidae استان گیلان که طی سه سال (1382 الی 1385) انجام شد. تعداد 14 گونه از کنه های فیتوزئید متعلق به زیرخانواده های Amblyseiinae و Phytoseiinae از هفت جنس جمع آوری و شناسایی شدند که شش گونه از آن ها برای اولین بار از استان گیلان گزارش می شوند. هم چنین کلید شناسایی کنه های فیتوزئیده استان گیلان ارایه شد. کنه های شناسایی شده از زیر خانواده Amblyseiinae شامل گونه های Proprioseiopsis bregetovae, Kampimodromus aberrans, N. bicaudus, N. marginatus, N. barkeri, Neoseiulus umbraticus, A. rademacheri, Amblyseius, E. amissibilis, Euseius finlandicus, Transeius caspiansis و از زیرخانواده Phytoseiinae شامل گونه های P. ciliatus, Phytoseius plumifer و P. spoofi بودند. گونه هایی که با ستاره مشخص شده اند برای اولین بار از استان گیلان گزارش گردیده اند.

به منظور بررسی اثر طول دوره تداخل علف های هرز بر قابلیت جذب و کارآیی مصرف نور و برخی خصوصیات کانوپی سیب زمینی در دو تراکم کاشت بذری و تجاری، آزمایشی در سال 1385 در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا، به اجرا درآمد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل تراکم بوته سیب زمینی رقم آگریا در دو سطح 5.33 (تراکم مطلوب مزارع تجاری) و 6.66 (تراکم مطلوب مزارع تولید بذر) بوته در متر مربع و طول دوره تداخل علف های هرز تا 10، 20، 30، 40 و 50 روز بعد از سبز شدن و دو تیمار کنترل کامل و تداخل کامل علف های هرز بود. به منظور تعیین درصد جذب نور، در هر تیمار از 10 روز پس از سبز شدن سیب زمینی و با فاصله 10 روز یکبار تا 8 مرحله، نور بالا و پایین کانوپی اندازه گیری شد. در تیمارهای تداخل، قبل از اندازه گیری نور زیر کانوپی، علف های هرز در محل اندازه گیری حذف شدند. هم زمان با اندازه گیری نور، از سیب زمینی و علف های هرز نمونه برداری صورت گرفت و شاخص سطح برگ سیب زمینی و وزن خشک علف های هرز تعیین شد. نتایج نشان داد که با افزایش طول دوره تداخل علف های هرز، درصد جذب نور، شاخص سطح برگ، تعداد شاخه های فرعی سیب زمینی در واحد سطح، ضریب خاموشی نور و کارایی مصرف نور سیب زمینی کاهش و وزن خشک علف های هرز افزایش یافت. تداخل علف های هرز، عملکرد نهایی سیب زمینی را نیز به طور معنی داری کاهش داد. اثر طول دوره تداخل علف های هرز بر صفات مزبور در تراکم کاشت تجاری، بیشتر از تراکم کاشت بذری بود.

پیش بینی عملکرد محصولات زراعی نظیر گندم به دلیل اهمیتی که در برنامه ریزی اقتصادی دارند از دیر باز مورد توجه پژوهشگران بوده است. هدف عمده این پژوهش، برآورد تولید محصول قبل از برداشت است. اخیرا کاربرد شبکه های عصبی مصنوعی به عنوان ابزاری قوی که قادر به محاسبه معادلات پیچیده و تحلیل عددی با مناسب ترین تقریب می باشد، گسترش یافته است. پژوهش حاضر به منظور بسط و آزمون یک مدل شبکه عصبی مصنوعی برای پیش بینی میزان عملکرد گندم دیم بر اساس داده های هواشناسی در منطقه قروه استان کردستان است. داده های هواشناسی شامل میانگین حداقل و حداکثر دما، میانگین درجه حرارت در نقطه شبنم، رطوبت نسبی، بارش ماهیانه و سالیانه، میانگین دمای سالانه، سرعت باد، تعداد روزهای یخبندان، بارانی و ابری، بیشترین میزان بارندگی روزانه و برخی داده های دیگر، بین سال های زراعی 1368 الی 1379 مدنظر قرار گرفت. مدل های مختلف شبکه تهیه و مقادیر مطلوب پارامترها برای تخمین عملکرد گندم دیم با استفاده از فرایند سعی و خطا تعیین گردید. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که در میزان تولید گندم در دشت قروه، مقدار و نحوه پراکنش بارش و میانگین دمای حداکثر روزانه، خصوصا در ماه های میانی و انتهایی ریشه از اهمیت ویژه ای برخوردار است و با کوچک ترین تغییری در مقدار هر یک از آن ها عملکرد محصول به میزان زیادی دست خوش تغییر می گردد. نتایج هم چنین حاکی از آن بود که مدل شبکه عصبی مصنوعی، مقدار عملکرد گندم دیم را قبل از برداشت محصول با قابلیت برآورد بسیار خوب پیش بینی نمود. نتایج روابط رگرسیونی نیز نشان داد که دو عامل بارندگی سالیانه و حداقل رطوبت نسبی هوا بر حسب درصد در ماه خرداد 94.3 درصد تغییرات عملکرد گندم دیم را در منطقه توضیح می دهند.

بیشتر کشورهای تولیدکننده نخود از جمله ایران در مناطق خشک و نیمه خشک قرار داشته و تنش خشکی در زمان تشکیل غلاف و پر شدن دانه از مهم ترین عوامل محدود کننده عملکرد این گیاه محسوب می شود. به منظور بررسی تاثیر آبیاری در دوره رشد زایشی پنج رقم نخود شامل آرمان، جم، هاشم، Flip93-93 و ILC482، آزمایشی در سال زراعی 86-85 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا اجرا شد. سطوح آبیاری شامل آبیاری در مرحله تشکیل غلاف، آبیاری در دو مرحله تشکیل غلاف و پر شدن دانه و بدون آبیاری بود. آزمایش به صورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گردید. شاخص های رشد شامل ماده خشک کل (TDW)، سرعت رشد محصول (CGR)، شاخص سطح برگ (LAI)، دوام سطح برگ (LAD)، سرعت رشد نسبی (RGR) و سرعت فتوسنتز خالص (NAR) و همچنین عملکرد دانه مورد ارزیابی قرار گرفتند. در بین ارقام مورد بررسی، رقم Flip93-93 از لحاظ حداکثر شاخص سطح برگ، حداکثر سرعت رشد محصول، تجمع ماده خشک و عملکرد دانه در تمام سطوح آبیاری بالاترین مقادیر را به خود اختصاص داد. با اعمال یک بار آبیاری، ماده خشک کل تولیدی و سرعت رشد محصول ارقام هاشم و آرمان بیش از سایر رقم ها افزایش یافت. در دو بار آبیاری در مقایسه با بدون آبیاری بیشترین مقدار افزایش شاخص های مذکور به رقم هاشم اختصاص داشت. از لحاظ عملکرد دانه بین سطوح مختلف آبیاری تفاوت معنی داری وجود داشت. در کلیه ارقام بالاترین عملکرد دانه با دو بار آبیاری به دست آمد و در مقایسه با یک بار آبیاری و بدون آبیاری عملکرد دانه به ترتیب 17 و 37.5 درصد کاهش نشان داد. بیشترین درصد افزایش عملکرد دانه با یک و دو بار آبیاری به ترتیب مربوط به ارقام Flip93-93 و جم بود.

در مناطق خشک، منابع آب محدود بوده و می توان برای آبیاری چمن از پساب استفاده کرد. در هر صورت بایستی تاثیر آبیاری با پساب بر جذب عناصر مغذی و فلزات سنگین توسط گیاه ارزیابی شود. هدف از انجام این آزمایش ارزیابی استفاده از مقادیر مختلف پساب ثانویه تصفیه خانه فاضلاب شاهین شهر (شاهد 100% آب و بدون پساب، %50 آب و %50 پساب، و %100 پساب بدون آب) بر میزان جذب عناصر توسط چهار رقم زوشیاگراس (دو رقم Zoysia matrella و دو رقم Zoysia japonica) در یک خاک لوم طی 10 ماه بود. این بررسی به صورت یک آزمایش فاکتوریل در قالب پایه بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار انجام شد. نتایج، افزایش جذب نیکل (Ni) و کبالت (Co) با کابرد پساب برای آبیاری چمن را نشان داد. حداکثر نیتروژن (N)، فسفر (P)، پتاسیم (K)، آهن (Fe) و سرب (Pb) از خاک های آبیاری شده با %50 پساب جذب شد. دو منبع آب آبیاری (آب شرب شهر اصفهان و پساب ثانویه تصفیه خانه شاهین شهر) سبب بروز تغییر معنی داری در غلظت Pb چمن نشدند. تغییرات غلظت K معنی دار نبود اما ارقام (DALZM2, DALZM1) Z. matrella، بیشتر از ارقام  Z. japonica(DALZJI و Mayko)، Ni و K جذب کردند. بر عکس، ارقام Z. japonica بیشتر از ارقام Z. matrella آهن، سرب و روی (Zn) جذب کردند. ارقام DALZM2 و DALZJ1 به ترتیب بیشترین میزان Co و Ni را جذب کردند. بر هم کنش تیمارهای مختلف آبیاری و رقم چمن نشان داد که چگونه غلظت عناصر (N، P، K، Fe، Zn، Co، Ni و Pb) در درصدهای مختلف پساب تغییر می کند. در کل، تغییرات جذب با افزایش درصد پساب در آب آبیاری خطی نبود.

منابع زیرزمینی دشت بهار - همدان علاوه بر تامین آب مورد نیاز بخش کشاورزی این دشت، تامین کننده بخشی از آب شرب شهر همدان نیز می باشد. در سال های اخیر این منابع دچار بیلان منفی شده و مقدار این کاهش در سال زراعی 82-1381 برابر 15.26 میلیون متر مکعب بوده است. با توجه به این که 77.36 درصد از کل آب برداشت شده از منابع زیرزمینی دشت بهار در اختیار بخش کشاورزی قرار می گیرد، صرفه جویی در مصرف آب زراعی از اولویت های مهم در توسعه پایداری این بخش محسوس می شود. هدف اصلی این مطالعه دست یابی به الگوی کشت بهینه ای است که حداقل به اندازه بیلان منفی، در آب صرفه جویی کند و ضمن پاسخگویی به نیاز آبی مردم منطقه، از لحاظ اقتصادی و اجرایی قابل قبول زارعین محل باشد. در این راستا، به منظور نیل به هدف تحصیل بهینه منابع آبی محدود، استفاده از برنامه ریزی خطی و نرم افزار LINDO این امکان را فراهم ساخت تا چهار الگوی زراعی جهت مقایسه با وضع موجود در قالب پنج مدل طراحی و اجرا شوند. نتایج به دست آمده نشان داد که در الگوی زراعی بهینه، صرفه جویی در مصرف آب به میزان 11.74 درصد، در نیروی کار 21.39 درصد، در هزینه های جاری 14.42 درصد، در سرمایه گذاری سیستم های آبیاری تحت فشار 1.05 درصد و در زمین 2.13 درصد بوده است و بازده برنامه ای آن 3.11 درصد بیشتر از وضع موجود بود.