مجله علوم شیلاتی ایران (انگلیسی)
سال:1384 | دوره:4 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

از شهریور ماه 1376 لغایت بهمن ماه 1378 تعداد دو هزار نمونه از میگوی ببری سبز در مرحله پست لاروی و بالغ از 5 نفر تفریخگاه و 20 مزرعه میگو در استانهای خوزستان، بوشهر و هرمزگان جمع آوری گردید. بر اساس مطالعات ظاهری، هیستوپاتولوژی و میکروسکوپ الکترونی (TEM)، بیماری HPV در میگوهای مورد آزمایش شناسایی و گزارش گردید. بیماری HPV توسط ویروسی به اندازه 22 تا 24 نانومتر ایجاد می شود که از خانواده پارو ویروس ها می باشد. علایم ظاهری این بیماری شامل مرگ و میر بالا در پست لاروها و میگوی جوان می باشد که در مزارع آلوده، میگوها، بیحالی، بی اشتهایی، کاهش وزن و کاهش رشد را به همراه دارند. مطالعات هیستوپاتولوژی نشان دادند که ارکان اصلی آلوده شده به ویروس، بافت هپاتوپانکراس بوده و در نتیجه هپاتوپانکراس کوچک و گنجیدگیهای داخل سلول را به صورت آبی رنگ می توان در سلولهای هپاتوپانکراس مشاهده نمود. در مراحل نهایی آلودگی، گنجیدگیهای آبی رنگ بوسیله یک فضایی خالی از رنگ احاطه می شود. مشاهده بافتهای آلوده با میکروسکوپ الکترونی نشان دهنده ذراتی است که اجزا ویروس به اندازه 24-22 نانومتر در آن قابل مشاهده می شود.

سی و سه گونه انگل از جنس ژایروداکتیلوس از پوست و آبشش ماهیان پرورشی آب شیرین در استخرها و در حیات وحش در دریاچه ها شناسایی شدند. از میان این تعداد 9 گونه تا حد جنس تشخیص داده شدند که همه آنها به جز گونه های ژایروداکتیلوس در ژاوینی و ژ. الگانس برای فون ایران، جدید محسوب می شوند. تشخیص سایر گونه ها که به طور عمده از ماهیان بومی جدا شده، جدید به نظر می آیند نیاز به مطالعات بیشتری دارد. در میان گونه های شناخته شده ژایروداکتیلوس درژاوینی میخائیلف (1975) در آبشش و باله های دمی و مخرجی ماهیان آزاد و قزل آلا در فصل تابستان یافت شد که یکی از تهدید کنندگان عمده بچه ماهیان انگشت قد تولیدی مراکز تولید آزاد ماهیان محسوب می گردد. در ماهیان پرورشی گرم آبی، ژایروداکتیلوس اسپروستونه آ لینگ (1962)، دارای وسیع ترین دامنه میزبانی است و هر سه گونه کپور ماهیان معمولی، کپور نقره ای و کپور سرگنده را در اغلب منابع آبی و مزارع پرورش ماهی کشور آلوده می نماید. سایر گونه ها که از نظر اهمیت اقتصادی مورد بحث قرار خواهند گرفت شامل ژایروداکتیلوس سیپرینی سه آ، ژ.فوزیلیس، ژ.کابایاشی، ژ.پروسته، ژ.شولمانی و ژ.استانکوویچی می باشند. به علاوه بیماری زایی انگل های جنس ژایروداکتیلوس نیز ارایه می گردد.

در طی بررسی انگل شناسی بر روی ماهیان آب شیرین آذربایجان غربی (شمال غربی ایران) مجموعا 266 عدد ماهی از 7 ایستگاه در رودخانه های ارس، زنگبار و ساریسو در طول سال 81-1380 صید گردیدند. ماهیان شامل 116 عدد سیاه ماهی (Capoeta capoeta)، 15 عدد ماهی مروارید (Alburnus bipunctatus)، 9 عدد ماهی سوف Lucioperca lucioperca، 2 عدد سس لب کلفت (Barbus capito)، 18 عدد کلمه (Rutilus rutilus)، 24 عدد سیم (Abramis barm)، 7 عدد کپور معمولی (Cyprinus carpio)، 11 عدد ماش ماهی (Aspius aspius)، 12 عدد کاراس (Carssius carassius)، 2 عدد اسبله (Siturus glanis) و 1 عدد خیاطه (Lueciscus cephalus) بودند. 9 گونه انگل تک یاخته که 8 گونه از آنها متعلق به شاخه مژه داران (Cillophora) و یک گونه متعلق به شاخه ریشه پایان (Rhizopoda) بودند از ماهیان جدا شدند. در بین انگلهای جدا شده 5 گونه برای اولین بار از ماهیان آب شیرین ایران گزارش می شوند. این تک یاخته ها عبارتند از: Amphileptus branchiarum- Trichodina perphorata- Arcella vulgaris- Stylonchia pustulata- Tetrahymena pyrifornus.

در بهمن ماه سال 1382 نوعی بیماری حاد ناشناخته در ماهیان کفال طلایی (Liza auratus) دریای خزر اتفاق افتاد. ماهیان مبتلا دارای علایم بالینی شامل شنای نامنظم از جمله شنای چرخشی، شنا در وضعیت روبه بالا بودن شکم و همچنین اتساع کیسه شنا بوند. بررسی های بافت شناسی مغز ماهیان مبتلا، علایمی چون پرخونی، دژنرسانس، نکروز در لایه دانه دار خارجی و اتساع موضعی را نشان داد. بعلاوه لکوپنی شدید نیز مشاهده گردید.در آزمایش های باکتری شناسی، انگل شناسی و بررسی های محیطی هیچ گونه عامل بیماری زایی مشخص نگردید. درآزمایش های ویروس شناسی، نمونه های مغز ماهیان کفال مبتلا در آزمایش RT-PCR برای عامل نودا ویروس ماهی از خانواده نودا ویریده مثبت بود. این ویروس عامل بیماری نکروز عصبی ویروس (VNN) در بسیاری از ماهی های دریایی و پرورشی جهان می باشد. توالی نوکلئوییدی ویروس مورد آزمایش در PCR با پوشش پروتئینی ژن نودا ویروس ماهی ارتباط نزدیکی دارد که در این مطالعه این شباهت با ویروس عامل بیماری (VNN) در ماهیان هامور خال قرمز (Epinephelus akara) بسیار نزدیک است.اگر چه جداسازی ویروس بر روی تیره های سلولی موفقیت آمیز نبود، اما ایجاد تجربی عفونت به وسیله نمونه های همگن بافت مغز ماهیان مبتلا در ماهی ماهور هفت خط (Epinephelus septemfasciatus)، که نسبت به ویروس عامل بیماری (VNN) بسیار حساس می باشد، ناهنجاریهای عصبی و متعاقبا مرگ و میر را ایجاد نمود. این نتایج نشان داد که تلفات ماهیان کفال طلایی در دریای خزر با نوعی از عفونت نودا ویروس ماهی در ارتباط می باشد.

سه آزمایش تغذیه 28 روزه با استفاده از مواد اولیه برای 3 گروه میگوی سفید هندی در اندازه های کمتر از 1 گرم، بین 1 گرم تا 5 گرم و 5 گرم تا 10 گرم برای دستیابی به میزان مناسب پروتئین و انرژی ناخالص صورت گرفت. مواد اولیه شامل آرد ماهی، آرد میگو، آرد صدف، کنجاله بادام زمینی، کلسترول و لیستین و مواد معدنی به عنوان جیره پایه با آلبومین تخم مرغ و آرد سیب زمینی شیرین هندی و سلولز ترکیب شده تا 9 جیره در سطوح پروتئینی 35، 40 و 45 درصد و انرژی ناخالص (GE) 420، 380 و 460 کیلوکالری/ 100 گرم جیره فرموله گردد. معیارهای شاخص رشد مانند افزایش وزن یا رشد مطلق (WG)، درصد رشد نسبی RGR، ضریب تبدیل غذا FCR، درصد بازدهی غذا FCE، نسبت بازدهی پروتئین PER و ارزش تولیدی پروتئین PPV نشان داد که نسبت پروتئین انرژی ناخالص 45:460 در گروه اندازه های کمتر از 1 گرم بهترین است.در گروه اندازه بین 1 گرم تا 5 گرم، ترکیب پروتئینی انرژی 140:420 مناسب ترین بوده و موید این امر است که همزمان با افزایش رشد میگوها میزان نیازهای پروتئین و انرژی کاهش می یابد.در گروه اندازه بین 5 گرم تا 10 گرم با افزایش رشد نسبت ترکیب پروتئینی و انرژی باز هم کاهش یافت که بهترین ترکیب 35:380 بود. در این گروه سایزی، ترکیب پروتئین و انرژی بالاتر از میزان مذکور جهت بهبود یا عدم بهبود معیارهای رشد مشخص نیست و مستلزم مطالعات و تحقیقات بیشتری است.

آلودگی اکوسیستمهای آبی به دلیل آلودگیهای صنعتی و کشاورزی از نگرانیهای جدی بوده و استفاده از دستگاه ردیاب کامپیوتری اسپرم برای آنالیز اثرات آلودگی فلزات سنگین روی و کادمیم برحرکات اسپرم در ماهیان نگهداری شده برای 24 ساعت و یا روی صفحه میکروسکوپ در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفته است. حرکات پیشرونده اسپرم قزل آلا که تحت تاثیر زمان نگهداری برای 24 ساعت نبوده در اثر تماس با ppm 100 کادمیم و یا ppm 2000 کادمیم روی کاهش یافت. غلظتهای ppm 1000 کادمیم و ppm 2000 روی توانستند بر پارامترهای حرکتی اسپرم تازه و بر صفحه ضبط میکروسکوپ تاثیر بگذارند. این نتایج نشان می دهد که کادمیم در غلظتهای مشابه بر اساس آنچه دربافتهای بیضه آبزیان به دلیل تجمع بافتی یافت می شود، می تواند بر روی فرایند اسپرماتوژنز تاثیرات نامطلوب بگذارد. سمیت کادمیم درحضور فلز سنگین روی کاهش یافته و حدس زده می شود که این تاثیر ممکن است به دلیل رقابت این دو فلز سنگین برای چسبیدن به گیرنده های در سطح اسپرم باشد.

در راستای بهره برداری از ذخایر بکر و دست نخورده فانوس ماهیان آبهای ایرانی دریای عمان،چند گشت تحقیقاتی و صید آزمایشی با استفاده از کشتی تحقیقاتی فردوس یک از سال 1992 تا 1998 به مورد اجرا درآمدند. برآورد میزان بیوماس از روش آکوستیک و با بکارگیری دستگاه اکوساندر علمی EK500 گرفته است، و بدنبال آن با استفاده از همین شناور، مونیتورینگ ذخایر دردو کشت دیگر به مورد اجرا درآمدند. همچنین با استفاده از داده های عددی صوت بازگشتی و از روش monitoring نقشه پراکنش فصلی میکتوفیده ترسیم گردید.بر اساس نتایج حاصله، میزان کل بیوماس برآورد شده ذخایر میکتوفیده در دریای عمان از 1 تا 4 میلیون تن در سال متغیر بوده که میانگین آن برابر یا 2.3 میلیون تن محاسبه گردید. بیشترین میزان بیوماس مربوط به فصول زمستان و بهار بوده است. از نظر پراکنش این گونه در کل آبهای دریای عمان (از اعماق بالاتر از 100 متر) پراکندگی داشته و مناطق پر تراکم آن درشمال غربی آبهای ایرانی دریای عمان و غالبا در اعماق 80 تا 130 متر می باشد.