METHODOLOGY OF SOCIAL SCIENCES AND HUMANITIES
Year:2011 | Volume:17 | Issue:66|Papers Count:9

مطالعات سازمان و مدیریت نشان داده است که تحت تاثیر رویکردهای متعدد و گاه متضاد دستخوش تحولات عمدهای قرار گرفته است و دلیل آن، تحول در منابع و روش های معرفتی است که همواره به عنوان عوامل ناپایدار در محیط پیرامون مطالعات سازمان و مدیریت اتفاق افتاده است. از رویکرد مکانیکی و آشوب تا رویکرد اثباتی و معنایی که تحول اساسی در حوزه های معرفت شناسی، هستی شناسی، روش شناسی و ... را در پی داشت؛ همگی بیانگر تاثیرپذیری مطالعات سازمان و مدیریت از این تحولات است. در این مقاله سعی شده است بخشی از تحولات روشی و معرفتی در مطالعات سازمان از دریچه رویکرد معناگرایی بررسی شود. این تحولات زمانی آغاز شد که عنصر معنا در فهم و تفسیر رفتار عاملان اجتماعی جایگاه ویژه ای پیدا کرد. اینکه این تحولات چگونه مطالعات سازمان و مدیریت را تحت تاثیر قرار داد، سوال مهمی است که مقاله به دنبال بررسی و پاسخ به آن است. بررسی به روش توصیفی ‐ تحلیلی و با مراجعه به منابع اصلی انجام پذیرفته است.

در این مقاله تلاش شده تا روش شناسی مطالعه «تاثیر آموزه های دینی بر علم مدیریت» تنقیح شود. لذا ابتدا به گام های کلی استفاده از آموزه های دینی در علوم مختلف اشاره شده و آنگاه این گام بندی در حوزه علم مدیریت ذکر گردیده است. بعد از آن به پیاده سازی این گام بندی در روش مطالعه فرهنگ سازمانی ‐ به عنوان یکی از اجزای مهم علم مدیریت و سازمان پرداخته شده است. به عنوان یک نمونه عملی نیز کوشیده شده تا قدم های اولیه در جهت پیمودن این گام ها در حوزه «فرهنگ سازمانی» برداشته و به سوی یافتن نگاه دین و قرآن کریم به فرهنگ سازمانی حرکت شود. به این منظور، بررسی مفهوم فرهنگ و جایگاه آن در علم مدیریت مورد توجه قرار گرفته و سپس با برشمردن ابعاد فرهنگی جامعه اسلامی، تفاوت های جامعه و سازمان بیان گردیده و در نهایت با تعدیلات لازم بر روی ابعاد فرهنگی جامعه اسلامی، ابعاد فرهنگ سازمانی از نگاه قرآن کریم فهرست شده است.

تاریخ علم همواره شاهد مطرح شدن نظریات جدید و به حاشیه رفتن نظریات گذشتگان بوده است. یکی از اثرگذارترین حوزه های علمی که در بروز تحولات علمی نقش گستردهای داشته است، حوزه روش شناسی تحقیق است. از قدیمی ترین بحث ها در این حوزه که اثرگذاری فراوانی بر علوم اجتماعی، از جمله مدیریت داشته، اختلاف میان دو رویکرد کمی و کیفی است. امروزه رویکرد کمی گرا غلبه گستردهای بر ادبیات دانش مدیریت یافته و موجب انتقادات فراوانی شده است. درک صحیح از رویکرد کمی گرا در روش تحقیق مدیریت، نیازمند شناخت صحیح از ریشه های فلسفی این رویکرد و انتقادهای واردشده بر آن است. در این نوشتار تلاش شده است تا ضمن معرفی ریشه های فلسفی کمی گرایی در مدیریت، انتقادهای واردشده بر این رویکرد نیز مورد توجه قرار گیرد.

تحقیق حاضر با هدف تبیین و ارائه روش شناسی مناسب مطالعات کنترل استراتژیک صورت گرفته است. مورد مطالعه در این تحقیق، تحقیقات انجام شده در حوزه کنترل استراتژیک سطح کلان کشور می باشد. این تحقیق بر حسب دستاورد یا نتیجه تحقیق از نوع توسعه ای ‐ کاربردی و از لحاظ هدف تحقیق از نوع اکتشافی و به لحاظ نوع داده های مورد استفاده، یک تحقیق کیفی است. روش این تحقیق از نوع تحقیقات موردی است، لذا فرضیه های تحقیق با استفاده از این متدولوژی مورد بررسی قرار گرفته اند.ابزار جمع آوری داده ها، اسناد و مدارک می باشد که با استفاده از منابع مختلف، داده های لازم، جمع آوری و از طریق روش تحلیل مقایسه الگوها، داده ها تحلیل شده اند. نتایج حاصل از تحلیل و ترکیب داده های جمع آوری شده نشان می دهد که از بین انواع روش شناسی های تحقیق، روش تحقیق قوم نگاری، روشی مناسب جهت تحقیقات کنترل استراتژیک می باشد.

تکنیک «شبکه خزانه» از جمله روش های مورد استفاده در پارادایم تفسیری است. این تکنیک به اقتباس از «نظریه سازه شخصی» جورج کلی، بر آن است تا با به حداقل رساندن مداخلات و سوگیری های احتمالی محقق، به احصای سازه های ایجادشده نسبت به یک موضوع تحقیقاتی از سوی مشارکت کنندگان نائل گردد. کاربرد ویژه این روش آن است که می توان به درک پدیده ها آنچنان که دیگران به آنها معنا می بخشند، دست یافت. مقاله حاضر به ارائه خاستگاه، مفروضات زیربنایی، عوامل تشکیل دهنده، روش های تحلیل، برخی ویژگی های روش شناسانه تکنیک شبکه خزانه و نمایش یک نمونه تجربی جهت درک بهتر کاربرد این تکنیک پرداخته و بر آن بوده است تا نظر محققان مدیریت را به کاربرد این تکنیک ترکیبی در تحقیقات مدیریتی جلب کند.

روش تحقیق تاریخی یکی از راهبردهای تحقیق است که نسبت به دیگر روش های تحقیق به خصوص در قلمرو تحقیقات مدیریتی کمتر مورد استفاده بوده و جای استفاده از این روش برای تحقیقات مدیریت در کشور تقریبا خالی است، اما با توجه به اهمیت استفاده از روش های تحقیق زمینه ای در هنگامی که مباحث پسانوین گرا بسیار مورد توجه قرار گرفته است، بهره گیری از روش تحقیق مورد بحث، مهمتر از هر زمان دیگر جلوه می کند. این مقاله ضمن معرفی روش تحقیق تاریخی و چگونگی سود جستن از آن در قلمرو مطالعات مدیریت، این روش را در مورد تصمیم گیری راهبردی با رویکرد اسلامی مورد استفاده قرار می دهد. برای این منظور، شش تصمیم راهبردی نمونه از سه شخصیت الگوی اسلامی مورد تحلیل قرار می گیرد. از دستاوردهای این مقاله، ارائه روش تحقیق تاریخی منسجم هشت مرحله ای است که می توان از آن برای ارائه یا آزمون الگوهای اسلامی یا بومی بهره گرفت.

دانش سیاستگذاری، به عنوان حوزه ای معرفتی، ذیل علوم اجتماعی طبقه بندی شده است. این دانش از ناحیه مبانی و مبادی به شدت تحت تاثیر نظریات کارکردگرایانه قرار دارد که نقشی عظیم در نهادینه سازی ارکان فرهنگ و تمدن مدرن داشته است. بر این اساس باید گفت آموزه های مدرنیسم نظیر عینیت، عقلانیت و توسعه، نظریات اجرا و ارزیابی دانش سیاست گذاری را صورت بندی کرده است. این مقاله ضمن ساخت شکنی نظریات اجرا و ارزیابی خط مشی در پارادایم مدرنیسم، به طرح بحث از این نظریات در بستر پست مدرنیسم می پردازد.