فضای جغرافیایی
سال:1389 | دوره:10 | شماره:30 |تعداد مقالات:9

رگبارها از جمله مخاطرات طبیعی اند که آگاهی از چگونگی وقوع و میزان اثرات آن کمک بسزایی در کاهش آسیب های احتمالی محیطی می نماید. پژوهش حاضر به منظور شناخت، قانونمند کردن و پیش بینی رگبارها صورت گرفته است. محدوده این تحقیق استان گیلان و دوره آماری به مدت 6 سال (1380 تا 1386) برای 10 ایستگاه باران سنجی مستقر در سطح استان محدود می گردد. نتایج تحقیق نشان داد که علاوه بر تغییر میزان رگبار در بازه های مختلف زمانی از لحاظ مکانی هم رگبارها دچار تغییر شده اند. بدین ترتیب بر حسب شدت بارش رخ داده، استان گیلان به سه منطقه غربی، مرکزی و شرقی تقسیم می گردد. بالاترین میزان بارندگی در منطقه غربی و کمترین آن در منطقه مرکزی به وقوع پیوسته است. همچنین برازش داده های رگباری با توزیع های مختلف آماری جهت تعیین معادلات اساسی برای پیش بینی حاکی از آن است که در بیشتر موارد (84 درصد) می توان از معادلات لگاریتمی درجه سوم استفاده کرد و با کاربرد معادلات به دست آمده می توان تخمین درستی از میزان رگبار در واحد زمان با دوره برگشت طرح ایجاد نمود.

در بهسازی و نوسازی شهرها، بافت های تاریخی به عنوان هویت و تبلور فرهنگ شهری، مورد تاکید قرار می گیرند. هدف از مقاله بررسی هویت شهری در بهسازی و نوسازی بافت های تاریخی، مطالعه و بررسی مشکلات و ارایه راهکارها به منظور حفظ و ایجاد هویت برای شهر فیروزآباد از طریق بهسازی و نوسازی بافت تاریخی شهر گور می باشد. شهر گور اولین شهر دایره ای ایران در زمان ساسانیان است که در حاشیه شهر فیروزآباد کنونی در استان فارس واقع گردیده است. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی سوات SWOT ضمن شناخت و بیان اهمیت بافت تاریخی شهر گور، روش هایی را جهت دخالت موثر در بهسازی و نوسازی و حفظ بافت تاریخی شهر گور - فیروزآباد به عنوان یک میراث و هویتی ماندگار ارائه شده است. نتایج نشان می دهد اجرای طرح های توسعه شهری فیروزآباد بدون توجه به شهر گور صورت گرفته است. بر این اساس، رشد و توسعه شهرنشینی، ارایه ایده های معماری و شهرسازی بی هویت و افزایش جمعیت شهر فیروزآباد موجب فراموشی در امر بهسازی و نوسازی شهر گور شده است.

گسترش فعالیت های صنعتی کشورمان در سواحل جنوب ایران سبب شده که بخش هایی از لندفرم های ساحلی نابود گردد و تغییرات قابل توجهی در خط ساحلی ایجاد شود. سواحل شمالی خلیج فارس به دلیل دارا بودن ذخایر نفتی و گازی و همچنین ارتباط با آب های آزاد بیشتر از سایر سواحل ایران دستخوش تحولات شدید ژئومورفولوژیکی است. در این بخش ساحلی، ناحیه عسلویه از جمله مناطقی است که به دلیل گسترش تاسیسات نفتی در طی دهه اخیر تغییرات اساسی در ساختار ژئومورفولوژی آن رخ داده است. در این تحقیق با مقایسه بصری و نرم افزاری تصویر TM مربوط به سال 1990 میلادی و تصاویر ماهواره ای IRS سال های 2000، 2002، 2004 و 2006 به علاوه مشاهدات میدانی، تغییرات خط ساحلی و تغییرات لندفرم های ژئومورفولوژیکی منطقه ساحلی عسلویه به دست آمد. به منظور شناسایی وضعیت تغییرات محیطی رخ داده در منطقه مطالعاتی از متدها Change Detection وLow & High Position  در محیط های نرم افزاری Erdass وArcGIS  استفاده شده است.بر اساس نتایج به دست آمده، در منطقه مطالعاتی در طی بازه زمانی 16 ساله، میزان رسوب گذاری دو برابر نسبت به فرسایش افزایش داشته و تعادل چرخه رسوب گذاری و فرسایش به هم خورده است. میزان رسوب گذاری بیشتر به صورت دماغه های رسوبی در پشت سازه هایی که بخشی از آنها در آب پیش رفته اند، می باشد (اسکله ها و موج شکن ها). با بررسی دقیق تر منطقه ساحلی عسلویه در شمال خلیج فارس این نتایج به دست آمد که حدود 85 درصد از لندفرم های ژئومورفولوژیکی منطقه ساحلی در نتیجه ایجاد تاسیسات صنعتی و با تاثیرپذیری از این تحولات در نوار ساحلی تغییر ماهیت داده و تنها بخشی از خورها و باتلاق های بخش شرقی منطقه مطالعاتی به دلیل اینکه زیستگاه درختان حرا بوده و تحت حفاظت سازمان محیط زیست است، بدون تغییر باقی مانده است. تغییرات در بخش ساحلی عسلویه به صورت تخریب اشکال رسوبی شبیه دلتاها و دشت های سیلابی و رسوب گذاری به صورت دماغه ها و ایجاد باتلاق می باشد. در این تحقیق تکنیک سنجش از راه دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی به عنوان ابزار مهمی برای تهیه داده ها و اطلاعات و تحلیل های فضایی بوده است.

در این مقاله با استفاده از شاخص اقلیم توریستی میسزکوفسکی (TCI) به ارزیابی اقلیم توریستی منطقه ارسباران پرداخته شده است. این شاخص به شکلی سیستماتیک شرایط اقلیمی را برای توریسم مورد ارزیابی قرار می دهد. برای محاسبه این شاخص پارامترهای میانگین حداکثر ماهانه دمای روزانه، میانگین دمای روزانه، حداقل رطوبت نسبی، میانگین رطوبت نسبی روزانه، بارش (mm)، کل ساعات آفتابی و سرعت باد مورد استفاده قرار می گیرند. در این مقاله شاخص مورد نظر برای 5 ایستگاه سینوپتیک منطقه که دارای آمار مشترک 20 ساله (2006-1986) بودند، محاسبه و سپس نتایج حاصله به محیط GIS وارد شد و با استفاده از سیستم های اطلاعات جغرافیایی پهنه بندی از شرایط اقلیم توریستی منطقه ارسباران در ماه های مختلف انجام شد. نقشه های حاصله نشان می دهد که شاخص اقلیم توریستی منطقه دارای تنوع زیادی بوده و ماه های خرداد، تیر، مرداد، شهریور با نمره TCI بین 100-90 بهترین شرایط را از نظر اقلیم آسایش داشته و ماه آذر، دی، بهمن  در تمامی ایستگاههای مورد مطالعه فاقد آسایش اقلیمی برای توریست ها می باشد.

از نگاه اقلیم شناسی، افت دمای هوا به نقطه صفر درجه سلسیوس و پایین تر از آن را یخبندان می نامند. هدف این پژوهش تحلیل آماری و پیش بینی یخبندان های زودرس (پاییزه) و دیررس (بهاره) زاهدان می باشد. بدین منظور کمینه دمای روزانه هوا در دوره آماری (1386-1360) بررسی شد. در هر دوره سرد سال، اولین روزی که کمینه روزانه دمای هوا تا سطح نقطه انجماد افت کرده بود، به عنوان شروع یخبندان و واپسین روز به عنوان خاتمه یخبندان انتخاب شد. با مبدا قرار دادن اول مهر، روزهای ژولیوسی آن محاسبه شد. این داده ها با توزیع های مختلف برازش شد و توزیع پیرسون تیپ 3 انتخاب گردید. یخبندان زودرس پاییزه و دیررس بهاره در دوره های برگشت متفاوت محاسبه شد. نتایج نشان داد که یخبندان های زودرس و دیررس از هر دو طرف به سمت فصل زمستان در حال عقب نشینی هستند. یعنی دوره یخبندان کوتاه تر شده است.

انتخاب یک روش درون یابی بهینه برای تخمین ویژگی های یک منطقه موردی در نقاط نمونه گیری نشده نقش مهمی در مدیریت داده ها دارد. در این تحقیق، سه روش کریجینگ ساده، معمولی، یونیورسال و توابع پایه شعاعی جهت تخمین پارامتر میانگین بارندگی سالانه استان اصفهان مورد استفاده قرار گرفته است. بدین منظور ابتدا به ازای هر مدل، نیم تغییرنمای آن محاسبه و ترسیم شد. سپس با استفاده از روش ارزیابی متوالی (Cross-Validation)، ریشه متوسط مجذور خطاها و ضریب تعیین بین مقادیر مشاهده و تخمین زده شده (r2) خطای نقشه ها برآورد شد و از میان شانزده نقشه، یک نقشه به عنوان نقشه مناسب اختیار شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که برای درون یابی اطلاعات میانگین بارندگی سالانه روش های کریجینگ معمولی، کریجینگ ساده، توابع پایه شعاعی و کریجینگ یونیورسال به ترتیب دقت های بالاتری را در منطقه مورد مطالعه نشان می دهند. روش کریجینگ معمولی با مدل دایره ای مناسب ترین روش برای درون یابی اطلاعات مقادیر میانگین بارندگی سالانه از خود نشان داد.

یخبندان و لغزندگی در محور ایذه – شهرکرد شرایط خطرناکی را برای ایمنی جاده ای ایجاد می کند. در این پژوهش دو هدف اصلی دنبال می شود: اول؛ تشریح روشی جهت تعیین احتمال وقوع شرایط بحرانی یخبندان و لغزندگی در طول محور ایذه – شهرکرد با استفاده از ماتریس وضعیت های اقلیمی دوم؛ تحلیل مکانی و زمانی یخبندان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی. از مهم ترین دستاوردهای این تحقیق آن است که؛ بین یخبندان و عامل ارتفاع رابطه مستقیمی وجود دارد، به نحوی که با افزایش ارتفاع، پدیده یخبندان زودتر اتفاق می افتد و دیرتر خاتمه می یابد. از نظر توزیع مکانی، بخش های شمالی محور مذکور (از شهرکرد تا کیلومتر 100 شهرکرد) تحت تاثیر شدید یخبندان واقعی و پر مخاطره است و از نظر توزیع زمانی، وضعیت های NP5، NP6،NP8  (که جزو شرایط خطرناک برای یخبندان هستند) از اواسط آذر تا اواخر بهمن متمرکز شده است.

فضاهای سبز در شهرها، بویژه در شهرهای بزرگ و صنعتی، دارای عملکردهای مختلفی می باشند. فضای سبز از یک سو موجب بهبود وضعیت زیست محیطی شهرها می شود، و از سوی دیگر شرایط مناسبی را برای گذران اوقات فراغت شهروندان مهیا می کند. اهمیت فضاهای سبز شهری تا بدان حد است که امروزه وجود این کاربری به عنوان یکی از شاخص های توسعه یافتگی جوامع به حساب می آید. در این پژوهش با استفاده از روش های موجود درGIS  همچون تحلیل های مکانی، شبکه، مجاورت و همپوشانی و نیز با استفاده از شاخص های فیزیکی همچون: سازگاری، دسترسی، شیب، مساحت، مجاورت، و شاخص های اجتماعی همچون: تراکم جمعیت، تراکم خانوار و بعد خانوار به ارزیابی تناسب فضایی - مکانی پارک های محله ای در سطح منطقه 2 شهرداری تبریز پرداخته شده تا ضمن بررسی چگونگی توزیع آنها (هم از لحاظ فیزیکی و هم از لحاظ اجتماعی) در وضع موجود، درجه تناسب هر کدام از پارک ها مشخص شود. نتایج حاصله نشان داد که 36.4 درصد از پارک های محله ای محدوده مورد مطالعه با کاربری های همجوار خود کاملا سازگار می باشند و نیز بررسی وضعیت تناسب پارک های محله ای منطقه دو نشانگر آن است که 64.4 درصد پارک های محله ای منطقه دو شهرداری تبریز دارای تناسب مکانی - فضایی بالا، 27.3 درصد دارای تناسب متوسط و تنها 9.1 درصد دارای تناسب پایین می باشند.