فضای جغرافیایی
سال:1397 | دوره:18 | شماره:62 |تعداد مقالات:20

در بین شاخص های مهمی که در پدافند غیرعامل مورد تأکید است، عامل اقلیم نیز در شناسایی مناطق مستعد دفاع غیرعامل نقش مؤثری دارد. امروزه در کشور ایران که از جوانب مختلف درخطر و تهدیدات بیرونی است، شناسایی مناطق مستعد در حوزه دفاع غیرعامل، ضرورتی اجتناب ناپذیر است. منطقه غرب کشور نیز یکی از مناطق اصلی کشور که همیشه در معرض تهدیدات بوده و ضرورت دارد از منظر دفاعی مورد ارزیابی قرا بگیرد. در این پژوهش با استفاده از عناصر اقلیمی مختلف، شرایط دفاعی از دیدگاه اقلیمی مورد ارزیابی قرار گرفت. 17ایستگاه اقلیمی سینوپتیک شامل ایستگاه های 1-بستان، 2-شوشتر، 3-خوی، 4-مهاباد، 5-ماهشهر، 6-ایلام، 7-پیرانشهر، 8-اسلام آباد، 9-سردشت، 10-اهواز، 11-سرپل ذهاب، 12-دهلران، 13-دزفول، 14-ماکو، 15-آبادان، 16-رامهرمز، 17-ارومیه از دیدگاه 15 عنصر اقلیمی شامل حداقل و حداکثر رطوبت نسبی، حداقل و حداکثر مطلق دما، میانگین حداقل دما، روزهای با گردوغبار و طوفان تندر، ساعات آفتابی، فشار هوا و تعداد روزهای ابری، بارش ماهانه و حداکثر بارش، روزهای باقابلیت دید، سرعت باد و فشار بخارآب، از طریق وزن دهی روش آنتروپی و رتبه بندی روش ویکور فازی، مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد که درمجموع شهرستان بستان به دلیل داشتن تغییرات دمایی زیاد که اثر مثبتی بر شاخص ویکوری فشار هوا گذاشته است و همچنین روزهای باقابلیت دید کمتر از دیدگاه اقلیمی دارای شرایط مطلوبی برای دفاع غیرعامل است.

یکی از مهمترین اشکال آلودگی کارخانجات سیمان، آلودگی هوا از طریق ورود ذرات معلق به اتمسفر می باشد. این غبارات شامل مقادیری از فلزات سنگین هستند. تحقیق حاضر با هدف ردیابی میزان فلزات سنگین حاصل از گرد و غبار کارخانه سیمان بهبهان به محیط زیست از طریق درختان اکالیپتوس (Eucalyptus camaldulensis) و کنار (Ziziphus spina-christi) به عنوان پایشگرهای زیستی انجام گردید. نمونه برداری به صورت سیستماتیک تصادفی جهت اندازه گیری میزان فلزات سنگین (کروم، نیکل، کادمیوم و سرب) از برگ درختان مذکور انجام و مقدار آن از طریق دستگاه جذب اتمیICP-AES تعیین گردید.-میانگین غلظت عناصر کروم، نیکل، کادمیوم و سرب در اکالیپتوس به ترتیب 29/2، 64/11، 06/0، 62/1 ppm بود.-همچنین میانگین غلظت عناصر کروم، نیکل، کادمیوم و سرب در کنار 66/1، 38/4، 04/0، 07/2 ppm بود. نتایج نشان داد غلظت فلزات سنگین اندازه گیری شده در گونه های گیاهی در مکان ها و جهات مختلف و گونه های مختلف، متفاوت بودند. تنها میانگین غلظت فلزات کروم و نیکل در گیاه اکالیپتوس و کروم در گیاه کنار از استاندارد جهانی بالاتر بود، همچنین با افزایش فاصله از منبع آلودگی میزان این عناصر در گیاه کاهش یافت.

هدف از این تحقیق، برنامهریزی گردشگری در زمینهی حیات وحش شهرستان دزفول درجهت شناخت مهمترین گونه ی جانوری موثر در جذب اکوتوریستها، شناخت مهمترین فعالیتهای مربوط به حیات وحش در منطقه و ارائه راهکارهایی برای بهرهبرداری اقتصادی با توجه به پایدار بودن منطقه میباشد. پرندهنگری و ماهیگیری جزء پتانسیلهای بالقوه در منطقه بوده و برنامهریزیهای صحیح علمی میتواند عامل مهمی برای درآمدزایی ساکنین این منطقه، با توجه به توسعه پایدار در محیط جغرافیایی آن باشد. همچنین شهرستان دزفول با داشتن گونهی منحصر به فرد«آندمیک ایرانی» سمندر لرستانی، میتواند به عنوان یک منطقهی مهم پرجاذبه، در سطح ایران و جهان مورد توجه قرار گیرد.

شهرداری ها به عنوان یک نهاد مهم خدمات رسانی در شهرها، باید یک کنش دو جانبه ایجاد کنند و به نسبتی که خدمات رسانی می کنند به دنبال رضایت و کیفیت خدمات ارائه شده هم باشند. زیرا با افزایش کیفیت خدمات رضایت شهروندان بالا رفته و از این طریق اثر بخشی مدیریت شهری ارتقاء می یابد. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی و سنجش کیفیت خدمات شهرداری در مناطق 2 و 4 شهر کرمان با مدل سروکوال می باشد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و از نظر هدف در زمره تحقیقات کاربردی است. با توجه به موضوع تحقیق و منطقه مورد مطالعه روش گردآوری داده ها زمینه یابی(تحقیق پیمایشی) انتخاب شده، روش نمونه گیری تصادفی و جمع آوری داده ها با استفاده از پرسشنامه استاندارد سروکوال در 5 شاخص(عوامل ملموس ومحسوس، قابلیت اطمینان و اعتماد، پاسخگویی و مسولیت پذیری، تضمین و قابلیت اعتماد ودر نهایت همدلی و توجه) انجام گرفته است. جامعه آماری تعداد ساکنان مناطق دو و چهار شهر کرمان می باشد حجم نمونه اقتباس شده از فرمول کوکران 384 پرسشنامه می باشد. تجزیه تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارSPSS انجام شد. نتایج تحقیق در قالب آزمون یومن ویتنی در سوال اول نشان داد که بیشترین تفاضل و شکاف در منطقه 2 و 4 شهر کرمان مربوط به شاخص عوامل ملموس و محسوس و سپس شاخص تضمین و قابلیت اعتبار است. نتایج حاصل از آزمون فریدمن در 5 مولفه مدل سروکوال در مناطق 2 و 4 شهر کرمان نشان داد که این شاخص ها از ارزش و اولویت یکسانی در بین شهروندان مناطق برخوردار نیستند بطوریکه در منطقه 4 شهر کرمان شاخص همدلی و توجه با میانگین(4. 18)از بیشترین اهمیت و شاخص عوامل ملموس و محسوس با میانگین(2. 31)ازکمترین اهمیت برخوردار بوده، و در منطقه 2 شهر کرمان شاخص تضمین و قابلیت اعتبار با میانگین(3. 39)از بیشترین اهمیت و شاخص قابلیت اطمینان و اعتماد با میانگین(2. 11)از کمترین اهمیت در بین شهروندان برخوردار بوده است.

آلودگی هوای شهر تبریز یکی از معضلات اساسی این شهر است. از جمله عوامل طبیعی مؤثر در آلودگی هوا، میتوان به پدیده وارونگی دما به عنوان مهمترین عامل تأثیرگذار در محیطهای شهری نام برد به همین جهت هدف تحقیق حاضر بررسی رابطه معنی داری بین غلظت آلاینده های ذرات معلق (PM10)، منوکسیدکربن و دی کسید گوگرد با پارامترهای هواشناسی مانند دید افقی، فشار، رطوبت نسبی، دما، سرعت باد، حداکثر سرعت باد، شاخصKI، ارتفاع رأس لایه وارونگی دمایی، عمق وارونگی دمایی و شدت وارونگی دمایی در شهر تبریز می باشد. برای این مهم، یک دوره5 ساله، از سال 1387تا 1392 در نظر گرفته شد و شرایط آلودگی شهر تبریز در روزهای وقوع اینورژن با استفاده از نقشه های اسکیوتی مورد بررسی قرار گرفت. برای بررسی ارتباط بین غلظت آلاینده ها با مشخصات لایه وارونگی دما و پارامترهای اقلیمی و پایداری جو از همبستگی پیرسون و برای مشخص کردن متغیرهایی که نقش بیشتری در افزایش یا کاهش غلظت آلاینده ها داشته اند از رگرسیون خطی چند متغیره گام به گام استفاده شده است بر اساس نتایج بدست آمده مقدار PM10 با شدت وارونگی و فشار، CO با شدت وارونگی، میزان فشار و رطوبت نسبی، SO2 با شدت وارونگی و میزان دما، دارای همبستگی معنادار می باشند. نتایج حاصل از رگرسیون چند متغیره گام به گام نیز نشان داد که، شدت وارونگی دمایی تنها متغیری که با هر سه آلاینده ی مزبور دارای همبستگی مثبت می باشد، که این مسئله حاکی از تاثیر شدت لایه وارونه بر روند آلودگی هوا و تشدید غلظت آلاینده ها می باشد. همچنین رطوبت نسبی و دما بعد از شدت وارونگی دمایی موثرترین عنصر بر روند آلاینده های CO و SO2 بوده است. در نتیجه متغیرهای شدت وارونگی، دما، رطوبت نسبی و میزان فشار بیشترین تاثیر را بر غلظت آلاینده ها داشته اند.

توفان های تندری یا توفان های رعد و برقی، نوعی از توفان است که از ویژگی های آن حضور برق (آذرخش) و صدای (تندر) حاصل از آن است. این توفان ها در مقیاس های زمانی و مکانی خیلی متغییر هستند و تا حدی به فعالیت های همرفتی محلی بستگی دارند. از این رو استفاده از فن سنجش از دور و تصاویر ماهواره ای به عنوان یکی از ابزارهای کنترل و پایش جو می تواند به شناخت و مطالعه این توفان ها کمک کند. هدف این پژوهش آشکارسازی ابرهای همرفتی عمیق و دارای رعد و برق شدید در سامانه های بارشی زمستانه جنوب شرق ایران است که برای رسیدن به این هدف از داده های مادون قرمز و مرئی سنجنده AVHRR، سنجنده LIS و PR ماهواره TRMM، داده های جو بالا و ایستگاه های سینوپتیک و نرم افزارهای ENVI و ArcGIS استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که تشخیص و آشکارسازی توفان های تندری با استفاده از باند مادون قرمز و دمای روشنایی نتایج قابل قبولی به دست می دهد و اگر از نتایج بازتابش باندهای مرئی در کنار دمای روشنایی استفاده شود، نتایج بهتری به دست می آید. همچنین از ترکیب داده های دمای روشنایی باند 4 سنجنده AVHRR و داده های رعد و برق ثبت شده توسط سنجنده LIS مشخص شد که فعالیت های رعد و برقی شدید عموما در دمای روشنایی کمتر از K 240 رخ می دهد و بیشترین بارندگی برآورد شده توسط سنجنده PR با دمای روشنایی کمتر از 240 درجه کلوین منطبق است.

در این پژوهش، ابتدا حوضه ونک به وسعت تقریبی 168547 هکتار در استان اصفهان انتخاب گردید، سپس با استفاده از عکس های هوایی، تصاویر ماهواره ای، نقشه های زمین شناسی و بررسی های میدانی، نقشه پراکنش زمین لغزش ها تهیه گردید. همچنین با استفاده از بررسی های میدانی و مرور مطالعات انجام شده، 12 پارامتر موثر در رخداد زمین لغزش شامل لیتولوژی، کاربری اراضی، شیب، جهت شیب، ارتفاع، شاخص خیسی توپوگرافی (TWI)، شاخص انحنای سطح، شاخص انحنای مقطع، فاصله از گسل، فاصله از جاده و فاصله از آبراهه انتخاب گردید. پس از تهیه لایه های اطلاعاتی در محیط نرم افزار ArcGIS10. 2 و وزن دهی به عوامل موثر با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی کارشناسی در محیط نرم افزار Expert choice، با استفاده از نقشه پراکنش زمین لغزش، اقدام به تهیه وزن کلاس ها و در نهایت تهیه نقشه های پهنه بندی حساست زمین لغزش با استفاده از روش های آماری تراکم سطح، فاکتور اطمینان و تحلیل سلسله مراتبی در پنج کلاس ریسک خطر خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد گردید. برای صحت سنجی روش ها از شاخص های جمع کیفی (QS)، دقت (P) و شاخص نسبت تراکمی (DR) استفاده گردید. مقادیر شاخص های مجموع کیفیت و دقت که بیانگر کارایی مدل ها در پهنه بندی حساسیت زمین لغزش می باشند، به ترتیب برای مدل های تراکم سطح (29/0، 03/0)، فاکتور اطمینان (48/0، 05/0) و تحلیل سلسله مراتبی (85/0، 09/0) بدست آمد. مقادیر بالای شاخص ها در مدل تحلیل سلسله مراتبی بیانگر کارایی بیشتر این روش نسبت به روش های تراکم سطح و فاکتور اطمینان در تهیه نقشه پهنه بندی می باشد. روند صعودی نسبت تراکمی برای گستره های مواجه با خطر خیلی کم تا گستره های مواجه با خطر خیلی زیاد در هر سه روش، نشان از صحت نقشه های تهیه شده با روش های مورد استفاده می باشد. طبق نتایج عوامل فاصله از جاده و جهت شیب بیشترین تاثیر را در وقوع زمین لغزش داشته اند. بر اساس نتایج مدل برتر (AHP)، 53/31657 هکتار از منطقه (78/18 درصد) در رده میزان ریسک زیاد و 88/206900 هکتار (27/12 درصد) در رده ریسک خیلی زیاد قرار گرفته است.

در این پژوهش سیل 20 مرداد 1380 در استان گلستان بر اساس داده های بارش روزانه و داده های جوی از سری داده-های واکاوی شده NCEP/NCAR و ECMWF مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور نقشه های تاوایی پتانسیل ارتل در سطوح همدمای 330 و 320 کلوین، الگوهای گردشی ترازهای 1000، 850 و 500، همگرایی شار رطوبت تراز 850، شاخص های ناپایداری و پوشش ابر ترسیم و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد در این روز با ریزش هوای سرد از استراتوسفر به وردسپهر تاوایی پتانسیل در منطقه تقویت شده، همچنین با نفوذ سامانه پرارتفاع شمال دریای خزر و انتقال رطوبت از سطح دریا به بخش های شمالی و ورود کم ارتفاع گنگ و خلیج فارس از بخش های جنوبی و تزریق رطوبت به منطقه مورد مطالعه، به همراه عقب نشینی پر ارتفاع جنب حاره ای بستر ناپایداری ها و جبهه زایی و در نتیجه بارش های شدید در این روز فراهم شده است.

پس از انقلاب اسلامی سیاستهای مختلفی برای تأمین مسکن برای اقشار مختلف اجتماعی ارائه شده که گسترده ترین آنها از سال 1386 تحت عنوان «مسکن مهر» است. کاربست سیاستهای مسکن مهر به لحاظ کمّی به افزایش مطلق واحد مسکونی در کشور منجر شده است لیکن عدم توجه به ابعاد فضایی-مکانی آن پیامدهای اقتصادی و اجتماعی به بار آورد. هدف این پژوهش تحلیل فضایی-مکانی سایتهای مسکن مهر و ارزیابی پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن بود. روش تحقیق تلفیقی از پیمایش و مطالعات کتابخانه ای بوده و از تکنیک پرسشنامه برای گردآوری داده های میدانی استفاده شد. روایی پرسشنامه محتوایی و پایایی آن با آزمون آلفای کرونباخ 82/0بدست آمد. جامعه آماری شامل سایتهای مسکن مهر شهر میاندوآب و 1548 خانوار ساکن در این سایتها بود که با استفاده فرمول کوکران 230 خانوار به عنوان حجم نمونه محاسبه و با نمونه گیری احتمالی به روش قرعه کشی انتخاب شدند. با استفاده از مدل تحلیل شبکه ( NA) و با معیارهای کالبدی، زیست محیطی به ارزیابی مکانیابی و تحلیل فضایی سایت های مهر و با روشهای کمی به تجزیه و تحلیل پیامدهای اقتصادی و اجتماعی مکانیابی سایتها پرداخته شد. نتایج نشان داد؛ مسکن مهر شهر میاندوآب به لحاظ دسترسی به نیازهای روزمره ساکنان خود (نزدیکی به خدمات شهری از جمله اشتغال، کاربری های آموزشی، بهداشتی – درمانی، ورزشی و فراغتی و. . . و همچنین به لحاظ وضعیت دسترسی به حمل ونقل و موقعیت مکانی (قرارگیری بر روی اراضی باارزش کشاورزی) در موقعیت نامطلوبی مکانیابی شده اند. این امر پیامدهای اقتصادی و اجتماعی منفی زیادی را از جمله افزایش زمان و هزینه سفرهای روزانه، کاهش ارتباطات اجتماعی ساکنان و همچنین کاهش احساس تعلق مکانی به مسکن را در پی داشته است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

این تحقیق با هدف سنجش آسیب پذیری و آمادگی کشاورزان برای مواجهه با شرایط خشکسالی در مناطق روستایی شهرستان کاشمر انجام شد. تحقیق کاربردی است و از شیوه پیمایش برای جمع آوری داده ها استفاده شد. جامعه آماری تحقیق 8242 نفر از کشاورزان شهرستان کاشمر بودند که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 150 نفر آنان از طریق نمونه گیری چند مرحله ای به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شد که روایی آن توسط متخصصان ترویج و آموزش کشاورزی و کارشناسان جهاد کشاورزی شهرستان کاشمر مورد تأیید قرار گرفت و برای تعیین پایایی ابزار تحقیق پیش آزمون انجام گرفت که مقدار آلفای کرونباخ محاسبه شده برای بخش های مختلف پرسشنامه شامل صدمات و خسارت های ناشی از خشکسالی، 78/0 و میزان اطلاع و آگاهی کشاورزان از روش ها و راه کارهای مقابله با پدیده خشکسالی 84/0 بود. نتایج نشان داد مهم ترین آسیب های اقتصادی "گران شدن علوفه در منطقه، افزایش هزینه های تولید و کاهش میزان سرمایه گذاری در تولید محصول"، مهم ترین آسیب های زیست محیطی" پایین رفتن سطح آب های زیرزمینی، چاه ها و قنات ها، خشک شدن آب های سطحی و هجوم آفات و بیماری ها" و مهم ترین آسیب های اجتماعی_ روانی، "بیکاری فصلی و دائمی در بین کشاورزان، مهاجرت خانوارهای کشاورزان به سایر مناطق و وابستگی بیشتر آن ها به دولت" بوده است. نتایج حاصل از آزمون همبستگی حاکی از وجود رابطه معنی دار بین سابقه کار کشاورزی، سن، تعداد اعضای خانواده، میزان درآمد فعالیت های کشاورزی و میزان امکانات و تجهیزات در دسترس پاسخگویان برای مواجهه با خشکسالی و ارزیابی آنان از آسیب های ناشی از خشکسالی بود. مقایسه سطوح آسیب پذیری کشاورزان از خشکسالی نشان داد بیشترین خسارت ها مربوط به آسیب های زیست محیطی بوده و پس از آن آسیب های اقتصادی و اجتماعی_ روانی قرار دارند.

پدیده ی گسترش افقی شهرها که اصطلاحاً پراکندگی نامیده می شود؛ در طول نیم قرن اخیر نه تنها در کشورهای توسعه یافته، بلکه در کشورهای در حال توسعه نیز در حال رخ دادن است. رشد هوشمند شهری به عنوان یکی از الگوهای نوین برنامه ریزی شهری، جهت ساماندهی به روند توسعه ی شهرها و پاسخی در برابر رشد پراکنده ی شهری می باشد. هدف پژوهش حاضر بررسی و ارزیابی شاخص های رشد هوشمند شهری با بهره گیری از جنبه های مختلف (اقتصادی – اجتماعی، زیست محیطی، کالبدی و دسترسی) است. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی است؛ در این راستا از مدل های کمی برنامه ریزی، آنتروپی و روش های تصمیم گیری چند معیاره ی تاپسیس جهت رتبه بندی استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که منطقه ی یک در شاخص های اقتصادی – اجتماعی، منطقه ی سه در شاخص های دسترسی و کالبدی و منطقه ی دو در شاخص های زیست محیطی در اولویت اول قرار گرفته اند. برای دستیابی به رتبه ی نهایی (شاخص های تلفیقی)، منطقه ی دو شهرداری در اولویت اول و منطقه ی 10 شهرداری در اولویت آخر قرار گرفته اند. با توجه به نتایج بدست آمده مناطق در چهار دسته فرا برخوردار (منطقه ی دو)، برخوردار (منطقه ی یک)، نیمه برخوردار (مناطق سه، چهار، پنج، شش و هشت) و محروم (هفت و 10) سطح بندی گردیدند. در نهایت با توجه به در اولویت قرار گرفتن منطقه ی دو شهرداری نسبت به سایر مناطق، به بررسی و نمایش میزان نزدیکی کیفیت مؤلفه ها به حد استاندارد در این منطقه با بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS پرداخته شده است.

پیاده روی قدیمی ترین و طبیعی ترین شکل حرکت در شهر است. انسان می تواند از این طریق با محیط اطراف خود ارتباط برقرار کند و تعاملات اجتماعی را شکل دهد و نتیجه آن سرزندگی اجتماعی در شهرها باشد. از این رو توجه به شاخص-های توسعه پیاده روی در سطح محلات شهری الزامی به نظر می رسد. این پژوهش قصد دارد به بررسی تطبیقی شاخص های توسعه پیاده روی در شهر تهران بپردازد. خرد بودن سطح موضوع مورد بررسی و کلان بودن سطح موضع، نگارندگان را بر آن داشت تا محله امیرآباد و دانشگاه تهران را به عنوان محدوده مورد مطالعه انتخاب کنند. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی و پیمایشی است و از ابزار پرسشنامه محقق ساخته برای کسب نظر شهروندان استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق را، کلیه ساکنان محلات امیرآباد و دانشگاه تهران تشکیل می دهند، که به صورت تصادفی با استفاده از فرمول کوکران 380 نمونه انتخاب شده است. نگارندگان برای دقیق تر شدن نتایج تحقیق، حجم نمونه را به 400 نفر افزایش داده اند. برای تحلیل داده ها از نرم افزار آماری M initab16 استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که از بین مولفه-های موثر برای توسعه پیاده روی، شاخص دسترسی، پیوستگی مسیر، تنوع کاربری ها، تعاملات اجتماعی، امنیت، محیط اطراف محله، پویایی و جذابیت و راحتی در محله دانشگاه تهران و شاخص ایمنی در محله امیرآباد مناسب می باشد.

پایش و پیش بینی خشکسالی هیدرولوژیک و تعیین دقیق زمان شروع و تداوم آن، اهمیت ویژه ای در مدیریت منابع آبی و برنامه ریزی جهت کاهش اثرات مخرب خشکسالی دارد. در پژوهش حاضر خصوصیات خشکسالی هیدرولوژیک در سری های زمانی دبی روزانه 20 ایستگاه هیدرومتری در استان گلستان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در این تحقیق، شروع و پایان دوره های کم آبی و پرآبی، میانگین دبی، دبی مؤثر و حد آستانه محاسبه و سپس تعداد دنباله ها در توالی وقوع دوره های کم آبی و پرآبی در دوره های 1 تا 30 ماهه مشخص گردید. براساس نتایج استفاده از روش تحلیل تابع توانی (Power Laws Analysis)، الگوهای شدت و تداوم دوره های ماهانه خشکسالی هیدرولوژیک مشخص شد. نتایج نشان داد که بین شدت وقوع و تداوم رابطه عکس وجود دارد. بیش ترین مقدار شیب دوره کم آبی در ایستگاه نوده (26/0-) مشاهده شده در حالی که ایستگاه رامیان با شیب خط (28/0-) بیش ترین شدت دوره پرآبی را در بین ایستگاه های منطقه مورد مطالعه تجربه نموده است. به عبارتی در ایستگاه نوده، وقوع کم آبی و در ایستگاه رامیان، وقوع پرآبی دارای رژیم پایدارتری است. هم چنین، بیش ترین تداوم در دوره های کم آبی و پرآبی مربوط به ایستگاه های آق قلا (89/32) و بصیرآباد (29/16) در پایین دست رودخانه بوده که بیانگر متوسط تداوم با حداکثر احتمال وقوع در ایستگاه های مذکور است. نزدیکی پراکندگی نقاط به خط مستقیم و خطوط نزدیک یا موازی بدون تقاطع نشان داد که دوره های پرآبی و کم آبی در حوزه آبخیز گرگانرود دارای یک رژیم همگن بوده و تغییرات زمانی در آن ها چندان قابل ملاحظه نیست. تحلیل دوره های کم آبی و پرآبی با استفاده از روش تحلیل تابع توانی (Power Laws Analysis) در ایستگاه های مختلف حوزه گرگانرود، امکان تعیین رژیم دبی جریان، شدت و تداوم دوره های کم آبی و پرآبی را فراهم نموده است.

هدف این پژوهش تبیین و تحلیل عواملی همچون شاخص های جمعیتی-اجتماعی، اقتصادی و کالبدی در عدم تعادل، تمرکز و جدایی گزینی فضایی در شهری مهاباد می باشد. تحقیق حاضر در سال 1394 انجام شده و روش بررسی آن، مبتنی بر روش توصیفی-تحلیلی است. به منظور جمع آوری داده ها از روش های اسنادی و میدانی استفاده شده است. داده های اسنادی، از گزارشات تفصیلی مرکز آمار ایران مربوط به شهر مهاباد (1390) و طرح های جامع (1390) و تفصیلی (1393) استخراج شده اند. همچنین جهت سنجش میانگین درآمد ماهانه خانوارهای نواحی مختلف از روش میدانی و توزیع پرسشنامه استفاده شده است. در این پژوهش ابتدا استفاده از مدل SAW به رتبه بندی و طبقه بندی نواحی شهری و با بهره گیری از آزمون فریدمن به سنجش شکاف موجود بین نواحی در شاخص های مورد مطالعه پرداخته شده است. درا ادامه به منظور سنجش تمرکز و جدایی گزینی فضایی در شهر مهاباد از شاخص های جدایی گزینی در نرم افزارGeo-Segregation Analyzer استفاده شد. در نهایت برای سنجش اثرات هریک از شاخص های جمعیتی-اجتماعی، اقتصادی و کالبدی بر عدم تعادل فضایی، از مدل تحلیل مسیر بهره گرفته شد. یافته ها و نتایج، در وهله اول نشان از عدم توسعه یافتگی مطلوب شهر مهاباد دارد. همچنین نتایج حاصل از آزمون فریدمن، نتایج برگرفته از سنجش شاخص های جدایی گزینی، نتایج مدل تحلیل مسیر، همگی ما را به این مسئله رهنمون می سازد که عامل مسئله ساز، قابل توجه و دارای اولویت در ساختار فضایی شهر مهاباد، که موجب ایجاد شکاف، جدایی گزینی و تمرکز فضایی و همچنین دارای بیشترین اثر بر عدم تعادل فضایی شهر مهاباد است، عامل کالبدی و در راس آنها تاسیسات و خدمات شهری است که این مسئله توجه بیشتر مدیریت و برنامه ریزی شهری را در امر ساماندهی کالبدی شهر می طلبد.

با توجه به ارزش دیدگاه فضایی در برنامه ریزی ها، شناخت و تحلیل روند تغییرات و نحوه ی توزیع کاربری ها در سطح شهرها، تابع ریپلی می تواند به عنوان ابزاری کارآمد در جهت بررسی نحوه ی توسعه ی فضایی به کار آید. ابزاری که در حوزه ی برنامه ریزی شهری و منطقه ای به کار نیامده است. در این پژوهش که از نظر ماهوی، کاربردی و از نظر روش، تحلیلی – توصیفی است، با بهره گیری از تابع ریپلی، روند توسعه و توزیع فضایی کاربری ها در سطح شهر بجنورد مورد بررسی قرار گرفته است. بجنورد در دهه ی 1380 به دلیل ارتقا به مرکزیت استان، رشدی سریع و ناگهانی در جمعیت و مساحت را تجربه کرده و به نوعی تعادل فضایی خود را از دست داده است. در ادامه به منظور آزمون درستی نتایج به دست آمده، از ضریب جهانی موران نیز بهره گرفته شد. به این منظور نقشه های پایه و داده های مورد نیاز (که از راه مطالعات اسنادی و نیز مشاهده جمع آوری گردیده است) توسط ابزارهای موجود در نرم افزار ArcGIS تجزیه و تحلیل شده و خروجی های لازم به دست آمد. نتیجه نشان می دهد که توسعه ی فضایی و توزیع کاربری ها در بجنورد نزدیک به حالت متمرکز بوده و در بخش های حاشیه ای آن، حالتی تصادفی و بی قاعده دارد. هم خوانی نتایج حاصل از تابع ریپلی و ضریب جهانی موران در این پژوهش حکایت از آن دارد که تابع k ریپلی می تواند ابزاری کارآمد در زمینه ی سنجش نحوه ی توزیع فضایی کاربری های شهری باشد.