مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)
سال:1391 | دوره:14 | شماره:55 (گروه اجتماعی) |تعداد مقالات:7

چکیده فارسی:کمتر نظریه ای در اقتصاد مرسوم وجود دارد که بتواند تغییرات شاخص های اجتماعی مانند باروری کل را بر اساس تغییرات متغیرهای اقتصادی تبیین کند. نظریه تحول فرهنگی اینگلهارت، تغییرات اجتماعی با منشا اقتصادی را در یک فرآیند زمانی تبیین و تئوریزه می کند. بر این اساس، مقاله حاضر می کوشد تا باروری کل را بر اساس متغیرهای اجتماعی و اقتصادی موثر بر آن، در قالب 3 سناریوی اقتصادی ادامه روند کنونی، تاثیر اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها و دست یابی به اهداف چشم انداز 1404، مبتنی بر نظریه اینگلهارت، الگوسازی و تا افق 1404 پیش بینی کند. نتایج نشان داد که تحت هر یک از سناریوهای اقتصادی، باروری کل، روند کاهنده را ادامه خواهد داد که تایید کننده نظریه اینگلهارت در خصوص خیزش ارزش های فرامادی است.   چکیده عربی:لیس هناک الکثیر فی النظریه الاقتصادیه التقلیدیه مما یمکن استخدامه لشرح تغییرات الموشرات الاجتماعیه مثل الخصوبه الکلیه وفق التغییرات فی المتغیرات الاقتصادیه. نظریه التطور الثقافی و الاجتماعی لانجلهارت، تشرح التغییرات الاجتماعیه بالمنشاء الاقتصادی فی عملیه طویله. وفقا لذلک، یسعی هذا التحقیق الی التنبوء و صیاغه النموذج الخصوبه الکلیه الی الغایه 1404 اعتمادا علی العوامل الاجتماعیه و الاقتصادیه التی یوثر علی السیناریو الاقتصادی فی شکل ثلاث، استمرار الاتجهات الحالیه و تاثیر انفاذ القانون الاستهداف الاعانات و الرویه اهداف المنظور 1404 علی اساس نظریه انجلهارت، اظهرت النتائج انها فی ظل السیناریو الاقتصادیه فان الخصوبه الکلیه سوف تستمر استمرارا خافظا یوکد ارتفاع نظریه انجلهارت حول ارتفاع القیم ما بعد المادیه.

چکیده فارسی:هدف از این مقاله بررسی عوامل موثر در وقوع تولد اول در کوهورت ازدواجی 1379-1370 است. بدین منظور با استفاده از تحلیل ثانویه داده های طرح پیمایش جمعیت و سلامت سال 1379 و به کارگیری تکنیک تحلیل بقا و مدل های چند سطحی، عوامل موثر در فاصله ازدواج تا اولین تولد در دو سطح خرد و کلان بررسی می شود. بر اساس نتایج مطالعه، اصلی ترین تعیین کننده های زمان تولد اولین فرزند، سن ازدواج و دسترسی زنان به تحصیلات می باشد. نتایج تحلیل چند سطحی نشان داد که تفاوت معنی داری در رسیدن به تولد اول در یک فاصله پنج ساله از ازدواج بین استان های کشور وجود دارد. تفاوت مشاهده شده بین میانگین استان ها ناشی از تصادف نبوده و تابعی از متغیرهای سطح کلان است، لیکن متغیرهای کلان نظیر درصد باسوادی زنان، میزان باروری کل و درصد استفاده از وسایل پیشگیری، تاثیر معنی داری در تفاوت میانگین استان ها و همچنین تفاوت های درون استانی و ویژگی های سطح خرد ندارد.   چکیده عربی:الهدف من تدوین هذه المقالة هو دراسة العوامل المؤثرة علی حصول أول ولادة فی الروابط الزوجیة، وذلک خلال الفترة الواقعة بین الأعوام 1370 حتی 1379 ه.ش. و من هذا المنطلق، فقد دونت هذه المقالة لإجراء دراسة تحلیلیة علی مستویین محدود و شامل حول العوامل المؤثرة علی الولادة فی الفترة الواقعة بین وقوع الزواج و بین أول ولادة، و ذلک من خلال إجراء تحالیل ثانویة للمعطیات المتحصلة من المسح الاستقرائی للمجتمع والسلامة فی عام 1379 ه. ش. و ذلک اعتمادا علی تقنیة تحلیل البقاء و نماذج متعددة المستویات. و طبقا للنتائج المتحصلة من هذه الدراسة، فإن أهم أمر یعین زمان ولادة أول مولود هو سن الزوجین والتحصیل العلمی للنساء. و أشارت نتائج التحلیل متعدد المستویات إلی وجود اختلاف معتبر بین مختلف محافظات البلاد فی الحصول علی أول مولود بعد خمس سنوات من الزواج. و هذا الاختلاف الموجود فی المستوی بین المحافظات هو فی الحقیقة لیس أمرا اعتباطیا و هو تابع لمتغیرات المستوی الشامل، و کذلک فإن المتغیرات الشاملة، مثل مستویالتحصیل العلمیللنساء و مدی الإخصاب العام و مدی الاعتماد علی أسالیب الوقایة الإخصابیة، لیس لها تأثیر معتبر علی اختلاف مستویات المحافظات فیما بینها و لا علی الاختلافات فی داخل المحافظات أنفسها، و کذلک لا تأثیر لها علی خصائص المستوی المحدود.

چکیده فارسی:سیاست ها و برنامه های جمعیتی در ایران بیشتر بر پویایی رشد و حجم جمعیت متمرکز بوده و کمتر به ساختارهای سنی جمعیت، تغییرات و پیامدهای آن توجه شده است. این در حالی است که کاهش سریع باروری در دو دهه اخیر منجر به تغییرات بنیادی در ساختار سنی جمعیت شده است. در بستر این تغییرات، فازی از تحولات جمعیتی در ایران آغاز شده است که «پنجره جمعیتی» نامیده می شود. پنجره جمعیتی وضعیتی موقت در ساختار جمعیتی ایران است که در سال 1385 باز شده و برای حدود چهار دهه طول می کشد. در این دوران، نسبت جمعیت در سنین فعالیت به حداکثر خود می رسد و نسبت های وابستگی سنی کاهش می یابد و در نتیجه فرصت طلایی و منحصربه فردی فراروی توسعه اقتصادی فراهم می شود. البته این وضعیت به صورت اتوماتیک و خودبه خود عمل نمی کند و بهره برداری از آن نیازمند بسترهای اقتصادی، اجتماعی، سیاستی و نهادی مناسب است.این مقاله به بررسی تغییرات ساختار سنی و ظهور پدیده پنجره جمعیتی و پیامدهای اقتصادی آن در ایران می پردازد. در این راستا، ابتدا مروری کوتاه بر گذار جمعیتی ایران خواهد داشت، سپس تغییرات اخیر و آینده ساختار سنی جمعیت بررسی خواهد شد. در ادامه به بررسی پنجره جمعیتی ایران، زمان بندی و طول مدت آن و ارتباط آن با رشد اقتصادی می پردازد. در نهایت یک سری پیشنهادات و الزامات سیاستی برای بهره برداری از این فرصت جمعیتی مطرح خواهد شد.   چکیده عربی:فی إیران، وناقش السیاسة السکانیة والتخطیط المزید عن دینامیکیة النمو السکانی والاهتمام ناهیک عن الهیکل العمری للسکان، والتغیرات و عواقبه. و قد انخفضت الخصوبة بشکل کبیر فی إیران خلال العقدین الماضیین. وبالتالی، فإن الهیکل العمری للسکان تحت الانتقالیة. تغییر الهیکل العمری تقدم نافذة من الفرصة التی یشار الیها علی انها نافذة الدیمغرافیة. فی خلال وقت النافذة الدیمغرافیة، و هذا هو الوقت الزمنی، والانتفاخات السکان فی سن العمل و انخفاض معدلات الإعالة العمریة. النافذة الدیمغرافیة فرصة فریدة و ذهبیة للتنمیة الاقتصادیة، ولکن استغلال هذه الفرصة وهناک حاجة سیاسات ملائمة.ترکز هذه الورقة علی التحولات الهیکل العمری، النافذة الدیمغرافیة و نتائجها الاقتصادیة. ورقة لفترة وجیزة تبدأ نظرة عامة من التحول الدیمغرافی، ثم إعادة النظر فی التغییرات الأخیرة والمتوقعة فی ایران السکان الهیکل العمری. بعد ذلک، تدرس الورقة النافذة الدیمغرافیة و روابطه مع النمو الاقتصادی. و أخیرا، یناقش الآثار المترتبة علی السیاسات لتحقیق و استغلال النافذة الدیمغرافیة.

چکیده فارسی:هدف اصلی این مقاله بررسی تحولات گذشته جمعیت کشور طی سال های 1280 تا 1385 و آینده نگری آن تا سال 1425 است. در این مقاله پیش بینی های جمعیتی سازمان ملل ارزیابی شده است. برای ارزیابی مطابقت پیش بینی های جمعیتی سازمان ملل با شرایط ایران، مرکز مطالعات و پژوهش های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه با استفاده از داده های سرشماری سال 1385 به عنوان سال پایه، به پیش بینی جمعیت کشور پرداخته است. این پیش بینی جمعیتی بر اساس فرض تداوم وضعیت فعلی (الگوی حد پایین پیش بینی سازمان ملل که مطابق وضعیت فعلی کاهش باروری در ایران بوده است) و روند افزایش مناسب سطح باروری کشور طی 40 سال آینده تا 2.5 فرزند برای هر مادر می باشد. نتایج به دست آمده نشان می دهد اگر رشد جمعیت کشور از آهنگ رشد آهسته پیروی کند، جمعیت ایران تا افق سال 1425 به حدود 97 میلیون نفر افزایش یافته و رشد جمعیت مثبت خواهد بود. در صورت تجربه روند مناسب میزان باروری کل کمی بیش از سطح جایگزینی هرگز با رشد بی رویه جمعیت مواجه نخواهیم شد و در عین حال نرخ رشد جمعیت از نرخ فعلی هم پایین تر خواهد بود و توازن مناسبی در ساختار سنی به وجود خواهد آمد.   چکیده عربی:کان الهدف الرئیسی من کتابة هذا المقال الدراسة لتطورات الماضیة لعدد سکان البلد (ایران) طوال السنین من سنة 1280 إلی سنة 1385 الشمسیة و کذالک التوقع لهذا الامر الی سنة 1425 الشمسیة. قد اجری التقییم لتوقع عدد السکان من جانب المنظمة لامم المتحدة فی هذا المقال. لتقییم تطبیق التوقع عدد السکان من جانب المنظمة لامم المتحدة مع اقتضائات مملکة ایران، لقد قام مرکز الدراسات و التحقیقات لسکان الآسویة و المنطقة الاقیانوسیة باستعمال إطلاعات احصاء عدد السکان للسنة 1385 الشمسیة، کالسنة الاساس لتوقع عدد السکان فی مملکة ایران. هذا التوقع عدد السکان یکون علی اساس تخمین استمرار الموقف الحالی و التدفق للارتفاع المطلوب فی مستوی الخصوبت للملکة (أی ایران) طوال اربعین سنة الآتیة علی نسبة اثنین المولود و النصف لکل ام. النتائج المحصلة تدل علی أن لو اتبعت نسبة نمو عدد سکان البلد علی اساس نمو بطیئ، سیزید عدد سکان البلد (ایران) عام 1425 الشمسیة زهاء سبع و تسعین ملیونا و سیکون نمو عدد السکان ایجابیا. لو جربنا التدفق المطلوب للکمیة الخصوبت علی مستوی کل الکمیة، بالغا من مستوی التبدیل، لن نواجه نموا شاذا للسکان ابدا و اضافة علی ذالک سیکون نسبة نمو عدد السکان منخفضا (تحت) من نسبة الحالیة و ستوجد انسجام صالح فی الترکیب السنی للسکان.

چکیده فارسی:زنان در سیاستهای کنترل جمعیت و تنظیم خانواده جزء گروه های هدف اصلی به حساب می آیند؛ به ویژه در برنامه های کنترل باروری و موالید این امر اهمیت بیشتری دارد. در طی اجرای برنامه های کنترل جمعیت در ایران در دهه 70 بیشترین برنامه ها معطوف به زنان بود. سیاست کنترل موالید در ایران توانست سطح باروری را به سطح جایگزین و زیرجایگزین برساند و به این وسیله ایران در همه مناطق شهری و روستایی انتقال باروری را تجربه کرد. اینکه زنان کم فرزندی را چگونه درک و تفسیر می کنند و چه شرایطی را در این نوع کنش خود دخیل می دانند جای تامل است. این مطالعه سعی دارد به بازسازی معنایی کم فرزندی در میان زنان کرد در یکی از شهرهای استان کردستان یعنی شهر سقز بپردازد. با استفاده از رویکرد روش شناختی کیفی و روش نظریه زمینه ای داده ها گردآوری، تجزیه و تحلیل و تفسیر شده اند. این مقاله نشان می دهد که خودحمایتی مهم ترین مقوله و معنای بی ذهنیتی زنان در استدلال برای کم فرزندآوریشان است. یعنی پیش فرض اساسی در کنش کم فرزندآوری زنان در این منطقه حمایت از خود جسمانی، اجتماعی و روانی است.   چکیده عربی:المرأة هی الفئات المستهدفة الرئیسیة لبرامج تنظیم الأسرة. لاسیما فیما یتعلق بالسیاسة تحدید النسل. خلال عقد 1990، کان معدل الخصوبة فی سیاسة مکافحة الإیرانیة الموجهة أساسا إلی النساء، أدت هذه السیاسة إلی تقلیل معدلات الخصوبة فی إیران إلی مستوی الإحلال و تحویل الوجه الدیموفراغی للمناطق الریفیة (القریة) و الحضریة (المدینة). فی الواقع، هو أکثر من عقد واحد أن الأسر الإیرانیة، بما فی ذلک النساء تعانی انخفاض الحالة الإنجاب، و السؤال هو کیف یمکن للمرأة تجربة الإنجاب منخفضة و کیف تفسر وضعهم؟ تعتمد هذه المقالة علی منهجیة النوعیة، و تشعر هذه الورقة مع إعادة هیکلة النظام معنی أو بین الذانیة التی تدعم العمل منخفضة الإنجاب فی المجتمع الکردی، فی مدینة سقز إقلیم کوردستان (إیران) و یستخدم نظریة تستند إلی جمع و تحلیل و تفسیر البیانات. هذا التحقیق یبین أن الحمایة الذاتیة هی الفئة الأساسیة لهذا نظام الذاتیة بین العمل بشأن انخفاض الإنجاب فی هذا المجتمع. أی: فی الواقع، و علی قاعدة حالیا لهذا البحث، و النساء لدیهم میل لتحمل الأطفال قلیلة، لأنهم تحبون لحمایة أنفسهم جسدیا، نفسیا، اجتماعیا و مالیا.

چکیده فارسی:مطالعه و بررسی میزان و ساختار و توزیع جمعیت از لحاظ کمی وکیفی، و سیاست گذاری راهبردی برای مدیریت و کنترل آن از جمله وظایف حاکمیتی است. از ابزارهای علمی برای تحقیق این مهم به کارگیری روش های آینده پژوهی در مدل سازی سیستم های دینامیکی می باشد. در این راستا می توان با استفاده از نرم افزارهای مناسب، تغییرات پارامترهای مختلف و نتایج حاصل را در یک سیستم پویا، شبیه سازی و داده های عددی را ترسیم نمود تا تصویر روشنی در اختیار سیاست گذاران و مجریان قرار گیرد. در مقاله حاضر با استفاده از این روش، اثر متغیر زمان و یا به عبارتی اثر تاخیر و تعجیل در اعمال سیاست های جمعیتی بر نرخ باروری و نهایتا جمعیت کل مورد بررسی قرار گرفته است. مقایسه نتیجه محاسبات در سه حالت مختلف، نشان می دهد که به ازای هر دوره پنج ساله تاخیر در اعمال سیاست های کوتاه مدت، احتمال اثربخشی و بازخورد مورد انتظار، افت و کاهش قابل توجهی خواهد داشت. علاوه بر آن، هزینه اعمال همان سیاست ها افزایش پیدا خواهد کرد. این تفاوت به دلیل تاثیر پارامتر توان باروری است که در گذار فعلی از پنجره جمعیتی در وضعیت بیشینه خود قرار دارد و با گذر زمان کاهش می یابد. لذا تغییر دیرهنگام در رفتار باروری بواسطه تاخیر در اعمال سیاست ها نتایج ضعیف تری به دنبال خواهد داشت.   چکیده عربی:بحث و دراسة معدلات و هیاکل التوزیع السکانی من ناحیتی النوعیة و الکمیة ورسم السیاسات الاستراتیجیة من اجل ادارتها و السیطرة علیها هی من بین المهام الحکومیة فی البلاد. و علی هذا الصعید و لدراسة هذا الموضوع المهم یمکن الاستفادة من الوسائل العلمیة واتخاذ الاسالیب و الابحاث المستقبلیة و وضع التصامیم و الانظمة الدینامیکیة. و علی هذا الصعید یمکن الاستفادة من البرمجیات المناسبة من اجل ترسیم تغییرات وفق منحنیات متنوعة و الحصول علی نتائج لنظام دینامیکی فعال و مماثل و معطیات رقمیة من اجل اعطاء صورة واضحة فی متناول ایدی صناع السیاسات و منفذیها. فی هذه المقالة و عبر استخدام هذا الاسلوب تمت دراسة تاثیر متارجح الزمن او بعباره اخری تاثیر التقدم و التاخرفی تنفیذ السیاسات السکانیة علی نسبة معدل الخصوبة و فی النهایة علی عدد کل السکان فی البلاد. إن المقارنة بین نتائج الحالات الثلاث المختلفة تظهر أن فی مقابل کل دورة من خمسة اعوام التاخیر فی تنفیذ السیاسات السکانیة المؤثرة و الفاعل و القصیرة الامد، یزید من تراجع احتمال تاثیره فی النتائج المتوقعة الی حد کبیر و بشکل ملحوظ. و علاوة علی ذلک فإن تکالیف تطبیق تلک السیاسات ستتزاید. و هذا التباین یأتی بسبب تأثیر منحنی قدرة الخصوبة بإعتباره یمرفعلیا من النافذة السکانیة فی وضعها السابق. و بمضی الزمن یأخذ بالانخفاض و علیه فإن التغییر المتأخر فی مسلک التخصیب عبر التأخیر فی تطبیق السیاسات من شأنه أن تترتب علیه نتائج اکثر ضعفا.