مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

مقاله مقاله نشریه

مشخصات مقاله

مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

نسخه انگلیسی
مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

video

مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

sound

مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

نسخه انگلیسی

مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

بازدید:

8,216
مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

دانلود:

0
مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

استناد:

1

اطلاعات مقاله نشریه

عنوان

شناخت نظریه برنامه ریزی و گونه های آن

صفحات

 صفحه شروع 1 | صفحه پایان 47

کلیدواژه

نظریه جوهری (موضوعی)Q3
نظریه فرایندی (روشی)Q3

چکیده

 در این مقاله کوشیده ام تا تصویری از پیدایش و تحولات نظریه برنامه ریزی به خواننده عرضه کنم. آنچه به نام نظریه برنامه ریزی شناخته می شود در واقع آن بخش از دانش است که به موضوع های اساسی مربوط به انواع برنامه ریزی ها می پردازد. هر چند عمل برنامه ریزی در اتحاد شوروی شروع شد, اما اولین گام ها در جهت ارائه احکام توجیه گر و تبیین کننده اقسام برنامه ریزی ها در سالهای آغازین قرن بیستم در جهان سرمایه داری برداشته شد. این کوششها مبتنی بودند بر آرای ماکس وبر و کارل مانهایم در زمینه عقلانیت و اداره جامعه.از آنجا که در حوزه برنامه ریزی دیدگاههای رقیبی خودنمایی می کنند که هرکدام استدلال ها و پیشینه های علمی - فلسفی و گاه سیاسی - اجتماعی خود را دارند, و حداقل در چنین مطالعه ای نمی توان از هیچکدام از آن ها غفلت کرد, راه چاره ای که می ماند, استفاده از گونه شناسی (Typology) است. نخستین و می توان گفت تاثیرگذارترین این گونه شناسی ها از آندره آس فالودی (1973) است . وی دو نوع نظریه را از هم تفکیک میکند: نخست, نظریه جوهری یا موضوعی که به موضوع یا جوهره برنامه ریزی می پردازد. به سخن دیگر موضوع این نظریه آن چیزی است که برایش برنامه ریزی میکنیم (مثلا کشاورزی, اقتصاد, کالبد شهرها و از این قبیل ...). دوم نظریه فرایندی یا روشی که به خود فرایند برنامه ریزی می پردازد بدون توجه به این که درباره چه موضوعی به کار رود. به سخن دیگر یک دسته از نظریه ها بر مسائل روش شناسی برنامه ریزی متمرکز می شوند و دسته دیگر محتوا و موضوع برنامه ها را مورد توجه قرار می دهند. نکته مهم این جاست که فالودی بر این باور بود که نظریه فرایندی حوزه تخصصی برنامه ریزان و نظریه برنامه ریزی واقعی است و نه نظریه جوهری که متخصصان خاص خود را دارد (اقتصاددانان, جامعه شناسان, متخصصان کشاورزی و ...). نظریه فالودی از نیمه دهه 1970 میلادی و بویژه در آغاز دهه 1980 مورد انتقاد شدید برنامه ریزان واقع شد, و همین انتقادها بود که به پیدایش گونه شناسی های جدید و تعریف مجدد از نظریه برنامه ریزی انجامید.در 1980 نایجل تایلور نظریه های مربوط به برنامه ریزی را به دو طبقه تقسیم کرد: یکم نظریه های فلسفی و دوم نظریه های جامعه شناختی. در واقع هدف وی از این طبقه بندی تفکیک میان گزاره های نظری تبیینی و گزاره های نظری تجویزی بود که در این حوزه پی در پی مطرح می شدند. کمی دیرتر, کوک (1983) سه نوع نظریه تشخیص داد:1) نظریه های فرایند توسعه, 2) نظریه های فرایند برنامه ریزی, 3) نظریه های حکومت. در واقع او سعی کرده بود که همه موضوعات اساسی و چالش برانگیز مربوط به برنامه ریزی را در طبقه بندی خود بگنجاند.در آخرین سال دهه 1980 ایفتاشل یک مدل شش بعدی از انواع نظریه های برنامه ریزی ارائه داد. در واقع ایفتاشل طبقه بندی خود را بر اساس دو معیار ساخته بود. اول اینکه آیا گزاره های نظری, مربوط به تبیین پدیده برنامه ریزی هستند یا تجویز نوع مطلوب آن (این معیار دو گزینه دارد) و دوم اینکه آیا نظریه به تحلیل موضوع برنامه می پردازد یا از شکل محصول کار برنامه ریزی (برنامه) سخن میگوید و یا اینکه به فرایند برنامه ریزی می پردازد (این معیار سه گزینه دارد). از ترکیب این دو معیار شش نوع نظریه حاصل می آید:1 ) نظریه تحلیلی - تبیینی, 2) نظریه شکلی – تبیینی, 3) نظریه فرایندی – تبیینی, 4) نظریه تحلیلی – تجویزی, 5) نظریه شکلی - تجویزی, 6) نظریه فرایندی – تجویزی. در دهه 1990 دیدگاه پسامدرن در همه حوزه ها مطرح شد. در میان نظریه پردازان پسامدرن آلمن دینگر 5 نوع نظریه برنامه ریزی تشخیص داد: فلسفه علم الاجتماعی, نظریه اجتماعی, نظریه برون زا, نظریه چارچوب ساز, و نظریه درون زا. بالاخره در دهه اخیر, گرایش به گریز از گونه شناسی های پیچیده مشاهده می شود و نوعی بازگشت به گونه شناسی فالودی, البته با تعدیل های بسیار نیز می توان دیدمقاله با ارائه یک گونه شناسی از انواع نظریه های مربوط به برنامه ریزی پایان می یابد. این گونه شناسی کوشیده تا همه اندیشه های مربوط به موضوع های مهم برنامه ریزی را در بر بگیرد و میان نظریه ها نیز برخلاف فالودی اصلی فرعی نکند و همه را نظریه برنامه ریزی به شمار آورد.

استنادها

ارجاعات

  • ثبت نشده است.

    • استناددهی

    APA: کپی

    اجلالی، پرویز. (1388). شناخت نظریه برنامه ریزی و گونه های آن. فصلنامه علوم اجتماعی، -(44)، 1-47. SID. https://sid.ir/paper/93361/fa

    Vancouver: کپی

    اجلالی پرویز. شناخت نظریه برنامه ریزی و گونه های آن. فصلنامه علوم اجتماعی[Internet]. 1388؛-(44):1-47. Available from: https://sid.ir/paper/93361/fa

    IEEE: کپی

    پرویز اجلالی، “شناخت نظریه برنامه ریزی و گونه های آن،” فصلنامه علوم اجتماعی، vol. -، no. 44، pp. 1–47، 1388، [Online]. Available: https://sid.ir/paper/93361/fa

    مقالات مرتبط نشریه ای

    مقالات مرتبط همایشی

  • ثبت نشده است.

    • طرح های مرتبط

  • ثبت نشده است.

    • کارگاه های پیشنهادی






    مرکز اطلاعات علمی SID
    strs
    دانشگاه امام حسین
    بنیاد ملی بازیهای رایانه ای
    کلید پژوه
    ایران سرچ
    ایران سرچ
    فایل موجود نیست.
    بازگشت به بالا
    telegram sharing button
    whatsapp sharing button
    linkedin sharing button
    twitter sharing button
    email sharing button
    email sharing button
    email sharing button
    sharethis sharing button