تفکر متافیزیکی تفکری است که از موجود بماهو موجود سخن می گوید و با کاوش های مفهومی سعی در جستجوی حقیقت دارد. این تفکر ، تفکر اصیلِ انسان نزد فیلسوفان دانسته می شود، اما نمی توان "تفکر" را منحصر به آن کرد؛ بلکه می توان از تفکری وجودی سخن گفت که ماهیت متافیزیکی- مفهومی ندارد و به جای موجود، پروای "حقیقت وجود" را دارد و از آن پرسش می کند. این تفکر که تفکر وجودی خوانده می شود در فضای سنت فکری-عرفانی اسلامی قابل طرح است. از این رو، مسئلة اصلی این مقاله «بررسی امکانات آموزه های ابن عربی در بسط نوعی تفکر وجودی- نامتافیزیکی است. ما به روش، کتابخانه ای- تحلیلی و با به کارگیری روش اصل موضوعی سعی در ارائه تحلیلی نو از تفکر وجودی براساس مبانی عرفانی ابن عربی داریم. از این رو، با بررسی آموزه های وی از قبیل: محوریت حقیقت وجود در عرفان،تمایز وجود و موجود، کشف المحجوب، تجلی،آیینه گی موجودات نسبت به وجود، گشودگی و معرفت حضوری به وجود، ظرفیت اندیشة وی برای بسط نوعی تفکر وجودی روشن می شود که از طریق مواجهه و انسی حضوری(پیشامفهومی) با وجود و روشی غیر از تعقل مألوف متافیزیکی، مدعی فهم هستی است. بر این اساس، «تفکر وجودی» با محوریت حقیقت وجود و از گشودگی به آن آغاز می شود. در ادامه با التفات و تذکر به فقر وجودی و وقوف بر آن، انسان حیثیت ایویت و نسبت بی واسطة خود به وجود را درمی یابد، و با کشف حجاب ها از تجلیات وجود، به تجلی و ظهور حقیقت وجود در عرصة نفس انسانی سیر می کند.

درباره ابن خلدون، مستشرقان، عربها و ایرانیان بسیار گفته و نوشته اند و چنانکه مشهور است، به استناد آراء و اقوال او در "مقدمه"، گاهی وی را پیشرو و پیشاهنگ در فلسفه تاریخ و جامعه شناسی خوانده اند؛ اما پیش از التفات به برخی شباهت ها یا اشتراک نظرها و تواردها میان او و فلاسفه تاریخ و جامعه شناسان، لازم است به مبادی واصول اندیشه های او توجه و به مقدماتی رسیدگی کنیم که با آن اصول و مقدمات امکان ورود او به مباحثی که طرح کرده، فراهم آمده است. بدون این توجه، بی تردید فهم آرای ابن خلدون ممکن نمی شود و چه بسا شباهتها ما را به ورطه خطاهای بزرگ درافکند. ابن خلدون سنت متداول و مرسوم فلسفه را در حوزه طبیعیات برای دنیا وآخرت بی فایده و در قلمرو الهیات آن را از دستیابی به معرفت مجردات عاجز دانسته است. مع ذلک، به قواعد منطق و برهان ارسطو اعتقاد دارد و عجیب آنکه بر آن شده است تا برهان را در حوزه ای به کار بندد که تا پیش از آن هرگز آن را از اقسام حکمت بر نشمرده اند؛ این حوزه، حوزه تاریخ است.

آموزش های علمی – کاربردی، آموزش هایی هستند که با هدف ایجاد مهارتهای شغلی و حرفه ای و نیز ارتقای مهارت شاغلین، برنامه ریزی و اجرا می شود. با توجه به نقش این آموزش ها در توسعه کشور، شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1369 با تشکیل شورای عالی آموزش های علمی – کاربردی، درصدد ساماندهی ساختار و محتوای این آموزش ها برآمد. در همین راستا در سال 1371 گروه هشتم در شورای عالی برنامه ریزی وزارت علوم تشکیل شد و آیین نامه ها و دستورالعمل های مربوط به تدوین، طراحی و اجرای آموزش های علمی – کاربردی به تصویب این گروه رسید. در مقاله پژوهشی حاضر با استناد به مبانی علمی آموزش های علمی – کاربردی الگوهای نیازسنجی آموزشی به منظور شناسایی دوره های علمی – کاربردی و فرآیند طراحی برنامه های درسی، در دو بخش صنعت و کشاورزی مورد نقد و بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از عدم التفات دستگاههای سیاستگذار و مجری آموزش های علمی – کاربردی به اهداف این دوره ها (به ویژه به هدف خود اشتغالی)، عدم تبعیت مجریان از الگوهای مناسب نیازسنجی در شناسایی دوره ها و نیز عدم توجه برنامه ریزان به الگوهای طراحی برنامه درسی مهارت – محور است.

اصل آن است که سخن مطابق مقتضای ظاهر آورده شود یعنی، مثلا در مقام خبر، جمله خبری و در مقام طلب، جمله انشایی بکار رود، ولی گاهی اسبابی بلاغی، گوینده بلیغ را وادار می کند که از این قاعده خارج شده و بر خلاف مقتضای ظاهر سخن بگوید، این را اصطلاحا خروج کلام از مقتضای ظاهر می نامند نگارنده در این مقاله به سبب اهمیت موضوع، کوشیده است موارد خروج کلام از مقتضای ظاهر را به طور مفصل مورد بحث و بررسی قرار داده و فایده هر یک را ذکر کند. اهم مسایل این پژوهش عبارتند از:1) نهادن خبر در جای انشاء 2) نهادن انشا در جای خبر 3) نهادن ضمیر به جای اسم ظاهر 4) نهادن اسم ظاهر به جای ضمیر 5) نهادن مفرد به جای مثنی 6) نهادن مفرد به جای جمع 7) نهادن مثنی به جای مفرد 8) نهادن مثنی به جای جمع 9) نهادن جمع به جای مفرد 10) نهادن جمع به جای مثنی 11) نهادن ماضی به جای مستقبل 12) نهادن مستقبل به جای ماضی 13) نهادن اسم فاعل یا اسم مفعول به جای مستقبل 14) التفات 15) تغلیب 16) قلب.

ویلهم دیلتای از نظریه پردازان مهم علوم انسانی و مباحث هرمنوتیکی است که در علوم انسانی، معرفت شناسی مستقلی را ایجاد کرد. نگاه دیلتای به هرمنوتیک از زاویه عینیت بخشیدن به علوم انسانی است. هسته اصلی پروژه دیلتای، تفاوت گذاردن بین علوم انسانی و علوم طبیعی است؛ لذا موضوع اصلی در هرمنوتیک دیلتای، نه شناخت متن و نه شناخت معنای متن، بلکه شناخت زندگی و حیات متبلور شده و ظهور یافته در متن است. دغدغه مهم دیلتای، هجمه پوزیتیویسم بر عینیت و واقعیت علوم انسانی است. او تلاش کرد با ارائه ضابطه و ملاکی برای عینی کردن علوم انسانی، نشان دهد که این علوم نیز در ردیف علوم طبیعی، عینی، ارزشمند، معتبر و واقع نما هستند. از منظر دیلتای، معرفت به علوم انسانی از طریق جایگزینی خود به جای مولف (به معنای عام) صورت می گیرد و بطور کلی، پیش فرض هر علم انسانی، وجود قابلیت جایگزین کردن انسان در زندگی ذهنی و درونی دیگران است. به دیگر سخن از دیدگاه دیلتای فهمیدن عبارت است از کشف خود در درون مولف. این نوشتار ضمن پرداختن به پیش زمینه های اثرگذار بر هرمنوتیک دیلتای، گزارشی کوتاه از مبانی هرمنوتیکی وی را ارائه می کند.

شرح ابن ابی الحدید معتزلی از جمله شروح نهج البلاغه است که به جنبه ادبی و بلاغی نهج البلاغه توجه ویژه کرده است. مولف آن می کوشد تا با اتکا به منطق ادبی، علاوه بر اثبات اصالت نهج البلاغه، جلوه های گوناگون بلاغت را در سخنان امیرالمومنین (ع) نشان دهد و از این طریق، تفوق کلام امام (ع) را بر سخنان دیگر خطبا و بلغا مبرهن سازد.

از مسایل مهم در حوزه مباحث قرآنی مساله بلاغت قرآن است که به باور دانشمندان و مفسران اسلامی می توان نسبت به آن ادعای اجماع کرد. در مقاله کنونی دیدگاه های بلاغی مرحوم علامه طباطبایی (ره) در تفسیر المیزان ذیل آیاتی از قرآن مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

از آنجایی که امثال آیینه تمام نمای عادات و رسوم و راه و رسم زندگی بشر است و چکیده و عصاره تجارب و فرهنگها و گرایشات فکری ملتهاست و نیز با صداقت تمام، بیانگر احساسات و افکار متعدد مردم است و از آنجایی که همه ابنا بشر در صفات فطری به یکدیگر شبیهند؛ لذا شاهدیم که امثال و حکم نیز - که اغلب برای پند و اندرز و عبرت آموختن به کار می روند - در بسیاری موارد و در فرهنگهای مختلف در قالب زبانها و الفاظ متفاوت تکرار می شود. این تشابه بین امثال و حکم ملل مختلف، بیانگر این است که تمدنهای بشری به یکدیگر نزدیک بوده، از قدیم با یکدیگر به گفتمان فرهنگی پرداخته اند و در پرتو این تشابه و نزدیکی، آشنایی دو طرفه و متقابل و هم فرهنگی و مشترکاتی هم بین آنها وجود داشته است.در این مقاله برآنیم که این مشترکات و گفتگوی بین تمدنها و تبادل فرهنگی ملتها را در پرتو امثال و حکم موجود و مستعمل بین آنها به تصویر کشیم. چه، دنیایی که به دهکده کوچک جهانی تبدیل شده، محال است که هر جزیی از آن منفک از جز دیگر باشد. چون بین ملتها تاثیر و تاثر فرهنگی وجود داشته و دارد و از تجارب هم استفاده کرده اند و خلاصه ترین و کوچکترین ظرفی هم که می توان این تجارب را در آن ریخت، امثال و حکم است. پس نه تنها به تاثیر و تاثر التفات داریم بلکه می خواهیم تاکید کنیم که تجاربی که از درون ملتها می جوشد مشابه با هم و در قالب امثال و حکم ظهور و بروز کرده است.