INTERNATIONAL CONFERENCE ON LANGUAGE, LITERATURE, HISTORY AND CIVILIZATION | Year:2024 | دوره:12 |Papers Count:24

علم جامعه شناسی به دلیل مطالعه زوایای متفاوت اجتماعی یک پدیده منجر به شناخت عمیق تر آن می شود. ادبیات و هنر نیز همچون خانواده، مدرسه و. . . یکی از ارکان اجتماع هستند. مطالعات مرتبط با این حوزه را جامعه شناسی هنر و ادبیات می نامند. در این علم یک اثر هنری و ادبی فارغ از مسائل زیبایی شناسی و بدون ارزش گذاری، فقط از جنبه های اجتماعی مورد بررسی قرار می گیرد. این مطالعات در شناخت مواردی که از حوزه زیبایی شناسی خارج اند بسیار کمک کننده است. در این مطالعه به همین منظور به بررسی داستان کوتاه جشن فرخنده اثر جلال آل احمد پرداخته شده است. آل احمد در طول زندگی خود با شماری از گروه های سیاسی و طیف های متفاوت مردمی نشست و برخواست داشته، همچنین از لحاظ سیاسی انسان فعالی بوده است. با در نظرگرفتن این اصل دور از انتظار نیست، اجتماع و شرایط بافتی نویسنده، نقش پررنگی در ایده این داستان و شکل گیری اش داشته باشد. بنابراین بعد از مرور کوتاهی بر زندگی آل احمد، به بررسی داستان پرداخته شد. برای درک بهتر آنچه که آل احمد سعی در بیان آن توسط قالب داستان کوتاه داشته، به دلیل مرکزیت شخصیت و حائز اهمیت بودن آن، نظام شخصیت پردازی مورد مطالعه قرار گرفت. پس از استخراج داده هایی که به کمک واکاوی نظام شخصیت پردازی به دست آمد، با تجزیه و تحلیل آن ها سعی شد شناخت عمیق تری از شخصیت به دست آید. آل احمد با توجه به شریط بافتی و تجربیاتی که در زندگی داشته، شخصیتی آفریده که نماد نسل جوان است، نسلی در ظاهر معترض اما در واقع منفعل، نماد کسانی که منفعت شخصی شان ارجحیت دارد به منافع اجتماعی.

هاروکی موراکامی، نویسنده و مترجم معاصر ژاپنی یکی از مطرح ترین نویسندگان سبک رئالیسم جادویی است که رمانها و داستان های کوتاهی هم در سبکهای مختلت دارد. خوشبختانه ایشان در ایران هم یکی از شناخته ترین نویسندگان معاصر هستند که ترجمه آثارشان به تجدید چاپ های چند باره رسیده. موراکامی در رمانهای خود از روشهای متفاوتی برای انتقال پیام استفاده کرده که یکی از آنها استفاده خاصی از دوگانگی شخصیتی در آثاری چون رمان سرزمین عجایب بیرحم و ته دنیا، کافکا در کرانه و پس از تاریکی است. ما در این جستار ابتدا یک بررسی کلی از شخصیت ها در رمانهای ترجمه شده از موراکامی پرداخته سپس بطور مفصل تر به تحلیل شخصیت های دوگانه در رمانهای سرزمین عجایب بی رحم و ته دنیا و پس از تاریکی خواهیم پرداخت.

نمادگرایی یا سمبولیسم یکی از مکتب های ادبی و هنری در جهان است. این مکتب در پایان قرن نوزدهم متولد و شارل بودلر پیشگام این راه شد. سمبولیسم را می توان بیان هنر و افکار و عواطف غیر از رک گویی و به کار بردن انواع تشبیه و مضامین ملموس و عینی به تصویر کشید. برای تحقق این امر استفاده از نمادها بدون زیاده گویی و توضیح و شرح هنرنمایی و جلو گری می کنند. رمزها نمادها به دوگونه پراکنده مانند غزلیات مولانا و کلی مانند داستان های رمزی که به تأویل و تفسیر و اندیشه نیازمند است، به کار می روند مانند آثار سهروردی در مقاله پیش رو مکتب سمبولیسم از ابعاد گوناگون عرفان و نور و رنگ و سنت گرایی و ادبیات و شعر معاصر و سمبولیسم اجتماعی، مورد کنکاش و بررسی قرار گرفته است. انتظار سمبولیسم از هنر و هنرمند و مخاطب هنر این است که در مواجهه با اشیاء و محیط فقط به نگریستن اکتفا نکنند و به جستجوی ارزش و نکته ژرف تر از یک نگاه سطحی باشند و با سلاح واکاوی و پرسش گری و ژرف بینی نماد واقعی را کشف و ضبط نمایند.

مهاباراتا یا مهابهاراتا سروده ای حماسی از سدهٔ پنجم یا ششم پیش از میلاد به زبانِ سانسکریت و به همراهِ رامایانا یکی از دو حماسهٔ تاریخِ هند است. مهاباراتا نوشته ی ویاسَ و گروهی از مؤلفان، با بیش از یکصدهزار بیت، بلندترین حماسه منظوم جهان است. قدیمی ترین بخش های آن متعلق به 400 سال قبل از میلاد است و کارِ نوشتنِ آن تا سدهٔ سوم یا چهارم میلادی ادامه یافته است. مهاباراتا بگونه ای شاهنامهٔ هندیان است. برخی از تاریخدانان، موضوعِ این سروده ها را الهام گرفته از نبرد میانِ مردمان آریایی و دراویدی در هزاره دوم پیش از میلاد می دانند. مهاباراتا در قدیم بدستور اکبر شاه با نام رزم نامه به فارسی ترجمه شده است سروده های مهابهاراتا روان است و در آن تأثیر ژرفی از زیبایی های طبیعت است. شاهنامه حماسه ای منظوم یکی از بزرگترین و برجسته ترین سروده های حماسی جهان که سرایش های فردوسی رادر سی سال شامل میشود که سه بخش اسطوره ای, پهلوانی و تاریخی است. زمان حمله اعراب به ایران و پادشاهی اشکانیان و ساسانیان را روایت میکند. معروفترین داستان شاهنامه نبرد رستم و سهراب می باشد.

سکر و صحو یا مستی و هوشیاری را که برخی از نویسندگان به عنوان دو مقام عرفانی قلمداد کرده اند، دو مقام نه، بل دو مرحله یا دو نشانه از دو مقام فنا و بقا می باشند. پیشینه ی واردکردن مقوله ی سکر در سیر و سلوک به بایزید بسطامی رییس مکتب خراسان و پیشینه ی بحث صحو به جنید بغدادی رهبر مکتب بغداد می رسد. از این رو این دو مکتب به مکاتب سکر و صحو نیز نام بردار و معروف شدند. عبدالکریم بن هوازن قشیری و ابوالحسن علی بن عثمان هجویری، در این میان، پیرو مکتب بغداد و هم دیدگاه جنید اند و جایگاه صحو را از سکر برتر می دانند.

در این مقاله ابتدا سعی داشتیم شیوه های تربیتی و الگوهای تعاملی والدین را با تکیه بر چندین نظریه طبقه بندی کنیم که به سه طبقه ی کلی تربیت قاطعانه، آزادگذار و مستبد و محتوای ارتباطی والد و فرزند در هر یک دست یافتیم. سپس با رویکردی رفتارگرایانه به بیان و تفهیم رابطه ی ساختار فراخود فرزندان با فراخود والدین بنا به اصل همانندسازی و هم خوانی پرداختیم. با توجه به اهمیتی که محیط های شغلی در ساختار اجتماعی جامعه ی امروز دارند بررسی کردیم هرفرد تحت پیشینه ی تربیتی به خصوصی که در جهت تشکیل فراخود پشت سر گذاشته است، با موضوع تعارض منافع و اخلاقیات که در واقع جدالی بین خود و فراخود فرد خواهد بود، چه مواجهه ای دارد و انتخاب او چگونه خواهد بود. همچنین به این نکته پرداختیم که عوامل درونی و اجتماعی فرد از جمله میزان اضطراب، میزان ثبات، میزان وابستگی و. . . در طی فرآیند حل تعارضات چگونه عمل خواهند کرد.

پژوهشگر در این مقاله، در تلاش است که شعر «به باغ همسفران» سهراب سپهری را با استفاده از نظریه فرمالیسم مورد بررسی قرار دهد. فرمالیست ها معتقد هستند که ادبیات صرفا یک مساله زبانی است. آن ها معتقدند که اثر ادبی، شکل محض است و در بررسی اثر ادبی بر فرم تاکید داشتند نه محتوا. پژوهشگر در نگارش این مقاله، از روش کتابخانه ای بهره برده است. شعر «به باغ همسفران» در کتاب هفتم وی به نام «حجم سبز» وجود دارد. این شعر در قالب شعر نو سروده شده است که کوتاهی و بلندی مصراع ها و داشتن قافیه در برخی از مصراع ها، از شاخصه های آن است؛ با این تفاوت که در این شعر، دومین شاخصه ی شعر نو (قافیه) دیده نمی شود. زبان شعری وی، زبانی تصویری است. زبان این شعر، ساده و فصیح است. شاعر در کنار واژگان فارسی، از کلمات عربی هم بهره برده است. از ترکیبات نو بسیاری استفاده کرده است تا ذهن خواننده را دستخوش حوادث غیرمنتظره کند. شاعر از واژگانی با بار منفی استفاده کرده است. در میان آرایه های ادبی بیشتر، تشبیه و استعاره به کار برده است. سپهری برای بیان اندیشه های خود، از نماد بهره گرفته است. این شعر، در اعتراض به تنهایی انسان در عصر مدرن سروده شده است. با وجود اینکه سبک زندگی انسان ها در حال تغییر است اما تنهایی انسان ها هنوز برطرف نشده است.

اسناد ابزاری است در درک و بینش تحولاتی که مردمان هر ملت از سر گذرانده اند. به عبارتی اسناد دستاویزی است برای شناخت تاریخ و فعالیت های اجتماعی، سیاسی، نظامی، اقتصادی، اداری، مذهبی، فرهنگی و. . . .، برشی از زندگانی گذشتگان، بدین معنا آزمون پیشینیان در رویارویی با رویدادها به منظور تسهیل پیشرفت حیات اکنون، به مثابه اساسی ترین و راهگشاترین ابزار دولت ها است. قرن دهم هجری مصادف با تکوین حکومت صفوی، دوران بازیابی هویت ایرانی ذیل ایدئولوژی منحصربه فرد صفویان که بر سه رکن تشیع، تصوف، سلطنت استوار بود، آغاز شد. بدین معنا، برآمدن صفویان تدریجاً هویت سیاسی ایران را که در اثنا زمان ازدست رفته بود را بازیابی کرد و تصویر وطن، تعلق بدان را در اذهان متحول ساخت. ازاین رو، در این جستار تلاش شده است تا با روش تاریخی و مطالعه مروری، به معرفی اسناد تاریخی در ذیل محتوا و درون مایه سلطانیات، اخوانیات، دیوانیات که پژواک و بازتابی از تحولات جامعه ایران در عصر صفوی است و تبیین، اهمیت جایگاه آن در مطالعات تاریخی، باستان شناسی، انسان شناسی و. . . به منظور بازسازی، بازخوانی و قرائت رفتارها و کنش ها اجتماعی، سیاسی، نظامی، اقتصادی، اداری، مذهبی و. . . که منتج به حصول هویت ایرانی در این عصر گشته، پرداخته شده است.

پژوهش حاضر به شرایط تاریخی جغرافیایی ایران در عصر ساسانیان بر پایه نوشته های تاریخ نگاران و جغرافی دانان مسلمان در سده های نخست هجری اختصاص دارد. تلاش پژوهشگر بر آن بوده است تا با بررسی روایات گوناگون شرایط تاریخی جغرافیایی ایران در عصر ساسانیان روشن تر شود. بر پایه این منابع ساسانیان به عنوان یکی از قدرتمندترین سلسله های ایرانی، بیش از چهار سده و تا پیش از حمله اعراب مسلمان به ایران حکومت کردند. در این چهارصد سال، ساسانیان، یکی از دو دولت بزرگ جهان متمدن آن روز (در آسیای غربی) بوده است که مرزهای شرقی آن، تا دره رود سند و پیشاور و در شمال شرقی، گاهی تا کاشغرکشیده شده بود. در شمال غربی، تا کوه های قفقاز و دربند در ساحل دریای خزر و گاهی هم تا دریای سیاه می رسید و در مغرب رود فرات به طورکلی، مرز این دولت با حکومت روم و جانشین آن، یعنی روم شرقی، با بیزانس محسوب می شد. در عصر ساسانیان ایران به چهار ربع شرق، شمال، جنوب، مغرب تقسیم شده بود. تحقیق حاضر بر اساس هدف، از نوع بنیادی و بر اساس ماهیت و روش از نوع تحقیقات تاریخی است. روش تحقیقی مورد استفاده در این پژوهش، توصیفی-تاریخی است. روش اجرای این پژوهش به روش کتابخانه ای و مستند نگاری است.

مهم ترین فرصت های ادبیات پایداری برخورداری از پشتوانه های فرهنگی چند هزار ساله شامل اساطیر، تاریخ پر از جنگ و استبداد و مذهب انقلابی تشیع است. با بررسی مؤلفه های ادبیات پایداری در آثاری که از دوره های اول زبان فارسی وجود دارد می توان ریشه ها و پشتوانه های این نوع ادبی را دید. کتاب هایی که در محدوده ی قرن های اول تا سوم نوشته شده است یا برای تبیین دین زرتشت و یا برای جواب دادن به شبهه های مطرح شده در مقابل ادیان دیگر و مخصوصاً برای از بین نرفتن در مقابل دین نوظهور اسلام و برخی از آنها نیز برای حفظ فرهنگ گذشته نوشته شده است. شاخص ترین اثری که بتوان آن را مستقل در حوزه ادبیات پایداری عنوان کرد، یادگار زریران است که درباره مبارزه گشتاسب و فرزندان او با ارجاسب برای مقاومت در انتخاب و پذیرش دین زرتشت بوده است. شاخص ترین مؤلفه های ادبیات پایداری که در این کتب مشاهده شد دعوت به آزادی و آزادگی، اعتراض نسبت به وضع موجود و مقاومت در برابر زورگویی، ایستاد گی در برابر نفس سرکش و مبارزه با شیطان، دشمن ستیزی، تحقیر و تقبیح دشمن، وطن دوستی، انتقاد از بی بصیرتی حاکمان و دگرگونی ارزش ها، ذکر دلاوری ها و و پایداری ها، نوید دادن پیروزی در آینده و اعتقاد به ظهور منجی، غیرت دینی بر ضد استعمار و استبداد، ذکر اوصاف بیگانگان و توصیف جامعه ای مطلوب است. این پژوهش با روش توصیفی _ تحلیلی و به صورت کتابخانه ای گردآوری شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

هویت و مسائل مربوط به هویت از مواردی است، که در سال های اخیر با توجه به کمرنگ شدن تاثیر مرزهای جغرافیایی در فضای ارتباطی و افزایش تهدیدها علیه ارزش های جوامع، به جایگاهی ویژه نزد پژوهشگران رسیده است؛ بنابراین با وجود تحول سریع جوامع در ابعاد گوناگون، اهمیت حفظ وحدت و انسجام ملی و تاثیر کتاب های درسی به عنوان مهم ترین رسانهء مشترک در درونی کردن و انتقال هویت ملت ها، بررسی ساختار و محتوای کتاب های درسی اهمیت ویژه می یابد. پژوهش حاضر بر آن است، تا به بررسی مولفه های هویت ملی و اسلامی در کتاب فارسی دهم، دورهء دوم متوسطه، تالیف سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی بپردازد. جامعه مورد بررسی، کتاب فارسی دهم است. نمونه گیری در پژوهش انجام نشده و نمونه با جامعه برابر می باشد. شیوه جمع آوری اطلاعات پژوهش، کتابخانه ای و روش تحقیق، توصیفی_تحلیلی است. یافته ها در این بررسی نشان می دهد که بسامد مولفه های هویت ملی در کتاب، نسبت به مولفه های هویت اسلامی بیشتر است. توجه به مولفه های آثار و شخصیت های برجسته ملی و آیات و روایات اسلامی و از سویی کم توجهی به مولفه های پوشش اسلامی، زبان فارسی، پرچم و نمادهای ملی و افتخارات و مراسم ملی در نتایج حاصل از بررسی کتاب قابل توجه و پرداخت ناشایست به برخی مولفه های هویت ملی و اسلامی در کتاب های فارسی متوسطه دوم نیازمند بازبینی است.

تحقیق حاضر با عنوان «بررسی عناصرداستانی در رمان مغازه خودکشی» به بررسی نه عنصر داستانی (موضوع، پیرنگ، شخصیت پردازی، حقیقت نمایی، زاویه دید، گفت و گو، سبک نگارش، لحن، فضاسازی و نمادگرایی) در رمان مغازه خودکشی اثر ژان تولی، پرداخته است. در این پژوهش، علاوه بر معرفی این داستان، هر یک از عناصر داستان به همراه شواهد مثال مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. می توان بیان کرد که عنصر«گفت و گو»، بخش بسیار مهمی از داستان را تشکیل می دهد. این رمان غالبا با فضاسازی و شخصیت پردازی غیر واقعی و سورئال مخاطب را به خنده وا می دارد و از جمله رمان هایی است که به سبک طنز تلخ یا کمدی سیاه نوشته شده است. نویسنده سعی دارد با ترسیم موقعیت هایی پیرامون مرگ، امید را به خوانندگان منتقل کند. از جمله ویژگی های این سبک: تضاد، اغراق، انحراف از موضوع است که ژان تولی با بهرگیری از این عناصر و ایجاد فضایی طنز، از مفاهیم مرگ و خودکشی پلی می سازد که مخاطب را به مسیر زندگی و امید هدایت می کند.

سیاوش کسرایی، از شاعران معاصر ایران است که در مسیر مکتب نیمایی قدم نهاد و قالب شعر سپید را برای سروده های خود برگزید و حاصل سروده های او در مجموعه «آوا» (1336) بود؛ اما در سال 1338 شمسی با منظومه «آرش کمانگیر»، شهرت و محبوبیت وی در جامعه افزایش پیدا کرد. پژوهشگر در این مقاله توصیفی و تحلیلی در صدد است به بررسی و تحلیل شعر آرش کمانگیر از سه حیطه زبانی، ادبی و فکری بپردازد. شعر آرش در قالب آزاد (نیمایی) سروده شده؛ از نگر وزن کاملاً دوپاره است؛ اما وزن پایه ای آن فاعلاتن (بحر رمل) است. کسرایی توجه ویژه ای به ردیف و قافیه در این شعر دارد. منظومه آرش کمانگیر از لحاظ تصویری بسیار غنی و شعری توصیفی است، به همین دلیل بسامد استعاره و تشبیه نسبت به دیگر آرایه ها بیشتر است؛ اما از دیگر آرایه های ادبی نظیر تشخیص، تکرار، تضاد، نماد و. . . بهره گرفته است. شاعر از تکنیک های زبانی مختلفی همچون استعمال تعبیرات قدیمی، تتابع اضافات و. . . بهره برده و کهنگی زبان و ترکیبات متناسب با موضوع حماسه به خوبی موضوع و زبان را باهم هماهنگ کرده است.

اسناد و منابع به مثابه «ظرف» و «مظروف» تاریخ اند، به سان ابزاری در دست پژوهشگران، مورخان، باستان شناسان و. . . در راستای بازخوانی و بازنمایی هویت دینی، ملی-فرهنگی ملت ها و قوم ها. اسناد، میراث دار عملکرد و خاطرات درگذشتگانی است که با اهتمام و خویش کاری دوام و بقای یک ملت را پیش آوردن و همچنان در اینک و آتیه همان تبار جاری و ساری اند. برکشیدن رخدادها و ماهیت جوامع درگذشته از نهان داده ها کاری بس دشوار است. ازآنجاکه تاریخ ظرف زندگی است، بازشناسی منابع و آگاهی از آنها به اعتبار و اهمیت پژوهش پژوهندگان می افزاید. بدین سان منبع شناسی، زیرشاخه روش تحقیق که با نگاه جزئی نگر، همچون چراغ راهی است در خدمت، توسعه علم و دانش که پژوهندگان را از حیرت و سرگردانی در فهم تاریخ بازمی دارد. سرآغاز قرن دهم هجری؛ مصادف با تکوین حکومت صفوی؛ پیدایی آن بزنگاه حوادث مهم در تاریخ ایران و اسلام؛ انشا حکومت واحد دینی، محرکِ وحدت مذهبی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و. . .، استقلال در برابر بیگانگان (عثمانی و ازبکان)، گشودگی باب روابط با غرب را برای ایران زمین به ارمغان داشته است. رهاورد این عصر، منابع غنی از تواریخ مورخان داخلی و خارجی است که به مانند پلی، گذشته را به امروز پیوند داده است و رهنمای صاحب نظران در خوانش آن روزگار بوده است. ازاین رو، در این جستار تلاش شده است تا با روش تاریخی و مطالعه مروری، به معرفی منابع مکتوب دست اول تاریخ عصر صفوی و تبیین و اهمیت جایگاه آن در مطالعات تاریخی، باستان شناسی، انسان شناسی و. . . این عصر پرداخته شده است.

برپایی فرمانروایی صفویان که قادر گشت تا بر پهنه ی جغرافیایی ایران پس از سالها هرج و مرج استیلا یابد، نه تنها از نگرگاه سلطه سیاسی بلکه از منظر اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در تاریخ ایران و اسلام از اهمیتی خطیر برخوردار است. همچنین شکل گیری این حکومت مقارن با توسعه جهانی و ارتقاء نهادهای سیاسی و اقتصادی در غرب بود. بخصوص که دول اروپایی در راستای افزایش ارتباطات و مراودات جهانی و با هدف پیشبرد اهداف اقتصادی خود دست به گسترش روابط با دولت صفوی زدند و در سمت دیگر هم شاهان صفوی و در راس آنها شاه عباس کبیر، با بکارگیری و نوسازی سیستم تعامل و دادوستد توانست رونق تجاری ایران را در قرن شانزدهم میلادی رقم بزند. دودمان متاخر صفوی اما در پیگیری سیاست نیای خود ناکام ماندند و روند تصاعدی مناسبات تجاری ایران به بن بست رسید. پیرو تعاملات ایران و غرب در این دوره، ما شاهد مسافرت سیاحان، سفیران و بازرگانان غربی به ایران هستیم که امروزه می توان به خاطرات سفر یا گزارش ماموریت ایشان که پس از مراجعت به غرب آن را به نگارش درآورده اند، مراجعه کرد و به اطلاعات ذی قیمتی دست یافت. این پژوهش به روش توصیفی در نظر دارد با بررسی متون کهن و بر پایه روایات و نگرش ژان شاردن، سیاح فرانسوی هم عصر صفویان، به مطالعه در باب تجارت ایرانیان در عصر صفوی بپردازد.

هدف از این تحقیق گردآوری مثال های شعری دوره اول فروغ فرخزاد است که در آنها فروغ از ارزش های اجتماعی گذر کرده است. روش این تحقیق کتابخانه ای مبتنی بر توصیف و تحلیل بوده است. باتوجه به ابیات فروغ فرخزاد درمی یابیم که فروغ نخستین زنی است که احساسات و عواطف زنانه اش را کاملا صریح و آشکار دراشعارش بیان کرده است. او نخستین زن در ادبیات فارسی است که آشکارا از معشوق مرد خود در اشعارش سخن می گوید. فروغ شکننده ی تابوی سنت است، تابویی که سال ها و بلکه قرن ها بود که هیچ شاعر زنی جرئت شکستن آن را نداشت. او شاعری روشنفکر بود که در اشعارش از احساسات، دردها و آلام زنان سخن بر زبان رانده و از اینکه مردم او را چگونه قضاوت می کنند هیچ ترس و ابایی نداشت. فروغ صدای زنان بی صدا به خصوص زنان بی صدای ایرانی شد. او به گناهکار بودن خودش اعتراف می کند و هیچ ترسی از آن ندارد، چرا که به عقیده او خدایی که به او، این دل دیوانه را داده، سرانجام او را مورد بخشش قرار می دهد.