| Year:2018 | دوره:1 |Papers Count:65

صنعت گردشگری گسترده ترین صنعت خدماتی و مهمترین صنعت اشتغال زا در دنیا محسوب می شود. در جهان امروز، گردشگری به عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد جهانی سهم چشمگیری را در روند معادلات بین المللی ایفا کرده و همزمان با تاثیر گذاری گسترده در جنبه های گوناگون در سیاستگذاری ها و برنامه ریزی های اقتصادی جوامع در صدر برنامه های مختلف قرار گرفته است. پیاده راه گردشگری، رابط اصلی و پیوند دهنده فضاهای پویای شهری و گردشگران هستند و می توانند علاوه بر نقش اقتصادی و اجتماعی، عامل اساسی توسعه گردشگری شهری و حضور فعال گردشگران در فضاهای شهری، محسوب می شوند. شهر شیراز، به ویژه محدوده اصلی بافت مرکزی و قدیم شهر شیراز (بافت تاریخی و فرهنگی) و محور گذرگاه سنگ سیاه، با دارا بودن پتانسیل ها و ظرفیت های گسترده گردشگری و محور عبور زوار، گردشگران و استفاده زیاد مردم آن محله از مسیر فوق، همچنان به امکانات رفاهی ویژه بیشتری برای گردشگری شهری نیاز دارد. در این مقاله، سعی بر این است که نقاط ضعف و قوت مسیر فوق از منظر گردشگری با استفاده از مدل سوات، شناسایی شوند و برای این مهم، راهکارهای استراتژیک و راهبردهای علمی و عملی در راستای توسعه گردشگری، ارائه گردید.

با انقراض سلسله ساسانی و ورود آیین اسلام به ایران، گفتمان معماری ایران مانند دیگر موضوعات روز زمان، دچار تغییر و تحول شد. معماری قدیم ایران که عمده مضامین آن کاخ ها بودند، در حدود یکصد سال متوقف شد و سپس ساخت بناهای متعالی در کالبد جدیدی که مساجد بودند، دوباره آغاز گشت. ویژگی های این معماری، ترکیبی از سنت های ایران زمین و رهنمودهای وارداتی دین جدید بود. این سبک که در میان کارشناسان به سبک خراسانی معروف گشته، دارای شاخصه های بارزی است که در مساجدی چون تاریخانه دامغان و جامع فهرج به زیبایی هویدا هستند. هدف از تدوین این مقاله مطالعه مورد به مورد مساجد جامع شاخص قرون اولیه اسلامی ایران است، تا بتوان با مشاهده روند حضور این ویژگی ها، به روند کمرنگ شدن این سبک از معماری در قرون اولیه اسلامی پی برد. این مقاله با روش کتابخانه ای گردآوری شده و رویکرد آن توصیفی-تحلیلی است.

پیشینه توجه به بافت های موجود شهری، به طور عام و بافت های تاریخی و فرسوده، به طور خاص به حدود نیم قرن پیش باز می گردد. توجه از پرداختن به ویژگی های صرفا کالبدی آغاز شد و به ابعاد پر دامنه تر فرهنگی و سپس برنامه ریزی اجتماعی-اقتصادی ارتقا یافته است.آنچه در این میان حائز اهمیت می باشد چگونگی برخورد با این بافت ها میباشد. سوال اساسی که در این تحقیق در پی پاسخگویی به آن هستیم این است که اصول بازسازی در پروژه های نوسازی و بهسازی به منظور حفظ ساکنین اصیل و ابقا هویت مکان چیست ؟مداخله در این بافت ها از آن جهت ضروری می نماید که کالبد شهر نمی تواند همگام با زندگی جاری در آن پیش آید. در این مقاله که از حیث هدف از نوع کاربردی و از حیث روش انجام تحقیق از نوع قیاس تطبیقی می باشد به توصیف تجارب مقایسه ای برنامه های بازسازی و بهسازی می پردازیم که عمدتا بر مناطق و نه مجتمع های ساختمانی متمرکز است. این مورد پژوهیها نشان دهنده پیچیدگی عظیم تر مسائل و معضلاتی اند که از تغییر رویکرد نوگرایانه بهسازی و نوسازی ناشی شده است. یک تجربه زمانی خوب است که با بستر و محیط خود سازگار باشد و اگر آن را در جایی دیگر عینا کپی کنیم، دیگر با محیط و بستر سازگار نیست و نمی توان آن را یک تجربه خوب تلقی کرد.

یکی از عناصر مهم در طراحی باغ ایرانی، آب و شیوه آبیاری و حرکت آب درون باغ است که به دلیل اهمیت این عنصر در اقلیم گرم و خشک ایران وسعت آب در هر منطقه به میزان وجود آب در آن منطقه بستگی دارد، همواره وسعت باغ به اندازه ای است که در فصل های خشک سال میزان آب موجود بتواند نیاز باغ را پاسخگو باشد، توزیع ناهمگن بارندگی در سطح کره زمین باعث بروز مشکلاتی در رابطه با کمبود آب بصورت طبیعی در باغ ایرانی شده است. اینکه آیا استفاده از تکنولوژی جدید و فناوریهای نوین می تواند راه حل مناسبی برای مشکل آب در باغ باشد در حالیکه همسو با حفظ کیفیت فضایی و مبانی هویتی معماری ایرانی-اسلامی است ؟ مطالعات پیشین به بررسی حفظ باغ به صورت سنتی پرداخته است و توجه ناچیز به مساله بحران آب شده است، برای جبران کمبود آب در باغ ایرانی میتوان از روشهای نوین آبیاری در اقلیم گرم و خشک یاری جست. یکی از جدیدترین روشهای پیشنهادی برای تولید آب پایدار، استفاده و جمع آوری رطوبت موجود در هوا است که به دو صورت شبنم و مه موجود است. این روش راه حلی جهت بهینه سازی و پایداری تولید تا مصرف آب موردنیازگیاهان و درختان موجود در باغ ایرانی است که جایگزین روش سنتی ابیاری باغ است که نیاز باغ برای رشد گیاهان و حفظ زیبایی گردش آب بشمار میرود.

هنر اسلامی از حکمت الهی و معانی عمیق عرفانی تشکیل شده است، چون این هنر ریشه در تفکرات معنوی و الهی دارد. به نظر می رسد معماری اسلامی چهره جمال و حقیقت صورت را، در شکل به منصه ظهور می رساند. آن تجلی یقین انسانی در عملکردهای مادی بوده و سرچشمه هایی در درون معمار داشته است. معماری اسلامی از بزرگترین جلوه های ظهور حقیقت هنر اسلامی در قالب مادی آن به شمار می رود و شاخصه های آن در معماری اسلامی قابل مشاهده می باشد. در این پژوهش به دنبال آن بوده ایم که شاخصه های هنر اسلامی در معماری شناسایی شود. و منشاء و سرچشمه های وحدت بخش این هنر معرفی گردد. در این راستا پس از شناخت و معرفی سرمنشاء ها، شاخصه هایی که در معمری اسلامی از آنها استفاده شده اند را به ترتیب اولویت معرفی می کنیم. روش تحقیق در این پژوهش مطالعه اسنادی و بررسی شاخصه ها و الگوهای ساخته شده معماری اسلامی در ایران مورد نظر بوده، که برای دستیابی به آن از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است. در نهایت به نظر می رسد هنر مقدس اسلامی همچون هنرهای قدسی و دینی دیگر بیانگر حقیقت آسمان بر زمین باشد.

شهرهای قلمرو فرهنگ اسلامی در راستای تجلی اصول و ارزش های برخاسته از دین مبین اسلام نمود عینی می یابند. این ارزش ها در کالبد فضای شهری جلوه گر می شوند. نمونه بارز آن بنای مسجد و مناره است که یادآور ارزش های معنوی و توحیدی می باشند. این عناصر کالبدی از شاخصه های اصلی شهرهای ایرانی اسلامی به شمار می آیند. از ویژگی های اصلی شهرهای اسلامی وجود مساجد با مناره های بلند است که بر سایر بناهای اطراف خود تسلط دارد. احداث مناره در ایران به عنوان یک نماد دینی که از دوره پیش از اسلام رواج داشته، در دوران اسلامی حضور گسترده ای یافته است و به عنوان یکی از مهم ترین نشانه های شهری برای معرفی فضاهای مذهبی و دینی مورد استفاده قرار گرفته و به شهرهای ایرانی اسلامی هویت بخشیده است. هدف از نوشتار حاضر شناسایی ویژگی های کالبدی، کارکردی و معنایی مناره و نقش آن در هویت بخشی به شهرهای ایرانی اسلامی است. روش تجزیه و تحلیل داده های این مقاله توصیفی-تحلیلی بوده و ابزار گردآوری اطلاعات آن کتابخانه ای می باشد. نتایج بیانگر آنست که عملکرد نشانه ای مناره در شهرهای ایرانی اسلامی با تقویت خوانایی، تصویر ذهنی از محیط، خاطره جمعی، معنا بخشی به محیط و القای ارزش های دینی موجب ایجاد هویت در شهرهای اسلامی می شود.

از دیرباز تا کنون، یکی از منابع اصلی الهام آدمی به طور مستقیم و غیر مستقیم، طبیعت بوده است و نظم حاکم بر سرشت آن، نظمی فرکتالی می باشد، ﻓﺮاﮐﺘﺎل ﻫﺎ اشکالی ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﺷﮑﻞ ﻫﺎی ﻫﻨﺪﺳﯽ اﻗﻠﯿﺪﺳﯽ ﺑﻪﻫﯿﭻ وﺟﻪﻣﻨﻈﻢ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ. در هندسه معماری ایرانی و بناهای مذهبی که با مفاهیم عرفانی پیوند خورده و همچنین در ساختمان های مهم گذشته و معماری بومی جهان، شاهد مشابهت های ریاضی هستیم. مانند ساختار فرکتالی که در آن تعدادی ساختار قابل مشاهده در هر تراز از درشت نمایی و در سطوح متفاوتی از لحاظ مقیاس، با پیوندی قوی و محکم و بر اساس یک طرح مناسب، به هم متصل گشته اند. معمار، با استفاده از نقوش طبیعی، اعتقاد راسخ خود را به برتری هندسه طبیعت نشان می دهد. بنا بر آنچه عنوان شد می توان گفت هندسه فراکتالی از زمان شکل گیری هنر معماری، مورد استفاده بوده است. در این پژوهش، با تاریخچه، مفهوم و هندسه فرکتالی آشنا و به تاثیر آن بر معماری از گذشته تا کنون می پردازیم. روش تحقیق در این پژوهش بصورت تحلیلی – توصیفی و روش مطالعات بصورت کتابخانه ای و اینترنتی می باشد.

حسینیه ها در شریان های شهری به عنوان عنصری در کنار دیگر عناصر مهم چون مساجد، مدارس و حمام ها و غیره نقش بسیار موثری در شکل دهی به شهرهای اسلامی داشته اند. با توجه به اهمیت وجود مکانی مختص به عزاداری حضرت سیدالشهدا (ع) و جهت انجام فرائض دینی، سبب شکل گیری بناهایی در کالبد حسینیه در اکثر شهرهای اسلامی شد. حسینیه آراسته از آثار ارزشمند دوران قاجار در بیرجند است که تحت سنت وقف شکل گرفته و این بنا از لحاظ هنری و سبک تزئینات آن کاملا وابسته به ماهیت و معنای حسینیه شکل گرفته است. این پژوهش که بر پایه مطالعات توصیفی-تحلیلی و با روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی صورت پذیرفته است، درصد شناساندن این حسینیه و تزئینات معماری آن با توجه به اسناد وقفی موجود است. در این مقاله با مطالعه و بررسی وقف نامه این بنا و تحلیل فضای معماری حسینیه آراسته، تاثیرات وقف بر شکل گیری این حسینیه و در نهایت شناسایی این بنا را بازگو می کند.

قدمت شهرنشینی و شهرسازی در ایران به دوران پیش از ورود اسلام به ایران مربوط می شود. در واقع در دوران اسلامی ویژگی های شهر ایرانی ساسانی تدوام داشت ولی در کالبد فضایی و ساختمانی شهر در دوران اسلامی تغییراتی صورت گرفت. در دوران اسلامی از مهترین کالبدها و ساختمان های شهری می توان به مدارس، مساجد، بازارها و میدان ها اشاره کرد. دروازه نیز یکی از کالبدها و فضاهای شهری است که در شهر ایران اسلامی دیده می شود و همانند حصار و بارو در روند تدوام و حفظ شهر نقش اساسی داشته است. اگر چه تا کنون در مورد مولفه های کالبدی همچون مسجد، مدرسه، مناره، و هنرهای تزئینی در شهر ایران اسلامی تحقیقات متعددی صورت گرفته است اما به دروازه ها پرداخته نشده است. پژوهش حاضر با روش تاریخی، از نوع توصیفی تحلیلی و گردآوری کتابخانه داده ها به خصوص از دل منابع جغرافیایی و تاریخ های محلی به دنبال ترسیم و بررسی ویژگی های کالبدی و فضایی دروازه و همچنین کارکردها و عملکردهای آن در شهر ایران اسلامی است. نتایج نشان می دهند که دروازه یکی از مهترین مولفه های کالبدی و فضایی در شهر ایران اسلامی بوده است که با بازار و کاروان سرا رابطه دوسویه داشته است. از مهمترین کارکردهای دروازه می توان به عملکرد امنیتی دفاعی همراه با حصار و دیوار، عملکرد ارتباطی بویژه از این نظر که دروازه تنها راه رسمی و قانونی ورود و خروج به هر شهری بوده است، عملکرد اجتماعی به خصوص زمانی که بازار و کاروانسرا در امتداد آن قرار داشت، عملکرد اقتصادی مادی که در این مورد نیز با بازار و کاروانسرا رابطه داشت و همچنین عملکرد راهنمایی و هدایتی گری برای مسافران و کاروانیان اشاره کرد.

انسان معتقد به عالم دیگر همواره سعی داشته تا کمال گرایی خود را تا نهایت برساند و هرچه بیشتر خود را به خداوند نزدیک نموده و جایگاه خود را بعنوان خلیفه اله مطابق آیه 30 سوره مبارکه بقره در قرآن کریم «واذ قال ربک للملائکه انی جاعل فی الارض خلیفه قالوا اتجعل فیها من یفسد فیها ویسفک الدماء ونحن نسبح بحمدک و نقدس لک قال انی اعلم ما لا تعلمون» در این عالم محکم نماید. این انسان با توجه به اینکه خداوند وی را خلیفه خود در زمین خطاب نموده است همواره کوشش نموده تا بدنبال دوری گذاریی که از عالم دیگر دارد، این عالم و جهان فانی را مطابق آنچه که خداوند از سرای جاودان توصیف نموده است برای سکونت چند روزه خود بیاراید و ویژگی هایی را که باعث حیات طیبه و جاویدان خود مطابق قرآن کریم توسط خداوند توصیف گشته را که باعث آرامش روح وی می گردد، برای زندگی موقت خود در این جهان نیز مشابه سازی نموده و هرچند در مراتب بسیار پایین تر و بصورت ناقص تر، از ویژگی های کلیدی و اساسی عالم بالا استفاده نموده تا بتواند موجب ایجاد آرامش درونی کالبد و روح خود گردد و مراتب ایمان خویش را محکم تر نموده و خود را برای انتقال از یک جهان فانی به عالم جاویدان آماده نماید. این مقاله میکوشد تا با بررسی ویژگی های اساسی و بنیادی باغ های ایرانی که مطابق با اصول فلسفی عرفانی اسلام طراحی گشته اند به تبیین و شناخت بهتری از تفکر طراحی باغ ایرانی مطابق با آیات قرآن کریم بپردازد و با مرور در فلسفه و عرفان، رویکرد ذهنی طراحان ایرانی را برای مخاطب بازگو نموده و در مرحله بعد با نگاهی بر آیات قرآن کریم به ویژگی های مشترک توصیف شده در آیات قرآن کریم و باغ های ایرانی بپردازد.

حجاب و درونگرایی یکی از خصوصیت های بارز دین اسلام و تفکر اسلامی است، این امر در فرهنگ ما نقش بسته، که مردم ما را به سمت حجاب و درونگرایی هدایت میکند به گونه ای که رعایت حریم و محرمیت را امری ضروری و جدا ناپذیر از طراحی خانه ها بدانند، معماری ایرانی اسلامی که برآمده از این فرهنگ است، موجب نقش گرفتن این امر در طراحی سنتی شده است. هدف این پژوهش یافتن مولفه ها و عناصر تقویت کننده عواملی چون حجاب، حریم و خلوت در فضای درونی خانه های ایرانی به صورت بنیادی و رویکرد کیفی میباشد. روش تحقیق این پژوهش به لحاظ هدف بنیادی که بر اساس داده های کتابخانه ای و با روش تحقیق تحلیل محتوا بوده است. در این مقوله این موارد روشن شده است که، محرمیت و حجاب نقش بسزایی در به وجود آمدن امنیت، ارزش نهادن به زندگی شخصی، حرمت آن و نیز عزت نفس داشته است.

معماری به معنای هنر ساختن و خلق کردن می باشد و استعداد نیروی آفرینش گری انسان را به اوج خود می رساند. بی تردید ساختن آرامگاه همانند مساجد در معماری ایران - اسلامی رایج بوده و در بسیاری از شهرها و روستاهای کشور نمونه های جالب توجهی از آنها وجود دارد. آرامگاه ها و مقابر در فرهنگ جامعه اسلامی ایران ریشه دوانده و کمتر شهری در این سرزمین پیدا می شود که سهمی از چنین بناها را نداشته باشد. در این پژوهش به بررسی یکی از این آرامگاه ها که به گنبد سرخ مشهور بوده و در آذربایجان شرقی به مرکزیت شهر مراغه واقع گردیده، پرداخته شده است. این بنا جزو ارزشمندترین برج ها از چهار برج مقبره موجود در شهر مراغه بوده، که در قسمت جنوبی مراغه واقع شده و نام خود را از رنگ قرمز آجرهای بکار رفته در بنا گرفته است. بر اساس اطلاعات موجود در متن کتیبه های این بنا به سفارش ((عبد العزیز بن محمود بن سعد)) حاکم آذربایجان و معمار آن بنی بکر محمد بن نبدان بوده است. از ویژگی های شاخص بنا استفاده محدود از کاشی های فیروزه ای در کنار آجرکاری، که نشانه سرآغاز عطفی در استفاده از این نوع تزئینات در بناها که از مشخصه های بارز معماری دوره سلجوقیان بوده، کاربرد داشته است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که این بنا عمارتی چهارگوش بوده و ساختمان بنا از دو قسمت شبستان و سردابه تحتانی تشکیل شده و نمای اصلی بنا و سردر ورودی شبستان آن در قسمت شمالی بنا واقع شده است. طاق نماهای سردر ورودی از آجرهای تراشیده و کتیبه های کوفی و تعداد کمی کاشی فیروزه ای در بین آجرهای قرمز جلوه خاصی به بنا بخشیده است.

تاریخ تحولات سکونتگاه های انسانی و پیچیدگی و شدت و تواتر رویدادهای شهر در امتداد زمان حداقل از دو جهت واحد اهمیت است، در سطح اول این تاریخ بازنمون هویت شهر است دوم انکه این امکان بوجود می آید با قرائت موشکافانه لایه های تاریخی برهمنشسته بتوان حقایق را بگونه ای دریافت که چراغ راهی برای حرکت در آینده باشد. این نوشتار نیز با هدف بازخوانی حقیقت های فضایی-کالبدی از روش بازخوانی متون تاریخی وادبی موثر در بحث قلاع کوهستانی با تمرکز بر منشاء شکل گیری شهر سنندج به رشته تحریر درآمده است. در همین چارچوب است بدلیل ویژگی عوامل اقتصادی و سیاسی موثر در تحول شهر و نقش بارز آنها نظریه ای ساخت ارباب-رعیتی محلات شهر پیشنهاد می گردد که از هر نظر تابع قوانین ابطال پذیری حاکم بر نظریات است. انتظار می رود در راستای درک نحوه توسعه شهر سنندج بتوان پیش بینی ها و برنامه ریزی های متناسب بر اساس داشته ها حقیقی را در تدوین تحول و تکوین شهر بدست داد چرا که مهمترین هدف از واکاوی لایه های تاریخی شهری شدن کمک گرفتن از تاریخ در تدوین برنامه های آینده است نه ارایه نگاه حسرت بار به گذشته که توام با ناامید باشد.

مبحث شهر و اداره یک شهر از جمله مباحث کلیدی است که در طول تاریخ مورد توجه بسیاری از متفکران از جمله متفکران اسلامی بوده است. همچنین فارابی یکی از اولین متفکران اسلامی است که در مورد شهر و شهرنشینی صحبت کرده است. او در کتاب های خود ارای اهل مدینه فاضله و سیاست المدینه دیدگاه های خود رادر باره شهر آرمانی بیان کرده و مدینه فاضله خود را ترسیم کرده است. همچنین وی سلسله مراتب اجتماعی و نحوه ارتباط شهروندان و نظام اجتماعی را ترسیم کرده و راه های رسیدن به سعادت و مدینه فاضله را بیان کرده است. بدین ترتیب هدف این نوشتار بررسی جایگاه و نقش رهبری و مدیریت شهر از منظر این متفکر بزرگ اسلامی و معلم ثانی است. باور این پژوهش آن است که در آرا فارابی مهمترین رکن شهر مدیریت و مدیر شهر است و بین توسعه شهر و مدیر شهر ارتباط مستقیمی وجود دارد. روش تحقیق در این پژوهش بر اساس روش توصیفی-تحلیلی بوده که از منابع اسنادی و کتابخانه ای استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که فارابی در مورد رهبر و نحوه حاکمیت شهر، به عنوان مهمترین رکن اداره شهر صحبت کرده و مدیریت شهر و بحث حاکمیت را از جمله نیازهای اساسی یک مدینه فاضله دانسته است.

هرچند معماری این سرزمین تاریخی چند هزار ساله را پشت سر دارد اما تلاش هایی که به جهت شناسایی و معرفی آثار به جا مانده آن تاکنون صورت گرفته سابقه ای چندان طولانی ای ندارد. تنها از چند دهه پیش بود که محققان و پژوهشگران به بازنگری این آثار هنری پرداخته و کوشیدند گرد و غبار قرون را از چهره این گوهرهای تابناک بزدایند و تلالو چشم نواز آنها را دوباره آشکار نمایند. از عوامل موثر در شکوه و زیبایی معماری ایران به ویژه در دوران اسلامی می توان به تزیین بناها اشاره کرد. در این میان، مسجد کبود تبریز و گنبد سلطانیه زنجان از شاهکارهای معماری دوره ایلخانیان و دوره قراقویونلوها در شهر تبریز و زنجان هستند. بررسی، مطالعه و مقایسه در تکنیک کاشی کاری این بناها می تواند باعث بازشناسی هویت فرهنگی و هنریشان شود. مقاله حاضر با رویکرد تاریخی- تطبیقی و با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی و انجام تحقیقات کتابخانه ای و میدانی به ارزیابی و مقایسه تطبیقی کاشیک اری دو بنای شاخص معماری دوره ایلخانی و قراقویونلوها پرداخته شده است و بر این فرضیه استوار است که میان مضامین، محتوا، تزیینات و تکنیک های کاشیکاری شباهت ها و همچنین آمار کمی تفاوت وجود دارد.

عنصر رنگ از عناصر ویژه ای است که شناخت ویژگی ها، خصوصیات و تاثیرات آن بر انسان، راهی برای خلق محیط ها و فضاها می باشد. از آنجا که ادراک بصری مهم ترین نوع ادراک محیط و فضاها به شمار می رود، لزوم توجه به قابلیت ادراک بصری بالا و کاستن از فشارهای بصری مانند آلودگی بصری، نورپردازی نامناسب، ترکیب نامناسب رنگ ها، التزام تامین سلامت است. رنگ ها دارای خصوصیات اثر بخشی در فضا می باشند، سه عامل مهم در انتخاب رنگ تاثیر رنگ ها در درک فاصله، کمپوزیسیون رنگ ها و وزن ادراکی رنگ هاست. همان طور که شناخت هنر با سلیقه هنری افراد بسیار متفاوت است برگزیدن رنگ های مناسب نیز چیزی فراتر از پسند شخصی است انتخاب درست این رنگ در فضا باید با توجه به اهداف فضایی مورد نظر انجام پذیرد. بنابراین آنچه در این مقاله بدان خواهیم پرداخت، مفهوم رنگ از سه جنبه روانشناسی، نماد شناسی و قوانین بصری در جهت ادراک و انتخاب درست رنگ و اصول ترکیب بندی آن در فضاهای مختلف می باشد و همچنین نقش کارکردی و زیبایی شناسی رنگ در انتقال پیام به مخاطب و تاثیرات ناشی از آن را بر افراد مورد بررسی قرار خواهیم داد.

بناهای خشتی، همواره مورد تهدید عوامل تخریب کننده قرار می گیرند. ماهیت خشت به گونه ای است که همواره در مقابل عوامل جوی و تغییرات آب و هوای مورد فرسایش قرار می گیرند. دخالت در بناهای خشتی که به شیوه سنتی ساخته شده اند مستلزم دقت و حوصله فراوان است تا از وارد آوردن صدمه به آنها جلوگیری گردد. اصفهک، روستایی است از توابع بخش دیهوک و در شهرستان طبس استان خراسان جنوبی قرار دارد. این بافت تاریخی دارای پیشینه تاریخی غنی است که شامل سه دوره سکونت در طول تاریخ می شود. تمامی بافت این سه دوره از مصالح خشتی ساخته شده است. زلزله سال 1357 طبس منجر به خالی شدن این بافت تاریخی شد. تاثیرات زلزله و رها شدن بافت آسیب های زیادی بر این بافت تاریخی وارد کرده است. با این حال قسمت اعظمی از بافت باقی مانده که می توان با مطالعه این قسمت به آسیب شناسی و درمان بافت روستا پرداخت. مطالعه آسیب شناسی بناهای خشتی تاثیر مستقیم بر حفاظت از بافت تاریخی روستای اصفهک دارد. باید توجه کرد که وجود بافت های خشتی از جمله عوامل مهم در حفظ این بناها بودند. اتصال پیوسته بناها به یکدیگر باعث می گردید تا عملا نیروهای هر بنا توسط بناهای مجاور مهار گردند روش داده اندوزی در این پژوهش مطالعات کتابخانه ای و میدانی است و سپس به جمع آوری و مقایسه اطلاعات بدست پرداخته می شود. این مقاله بر آن است تا با بررسی آسیب های وارده بر سازه های خشتی، شیوه های حفاظت بافت تاریخی اصفهک را مطالعه نماید. یافته های پژ و هش ویژگی هایی را آشکار ساخت که موجب ارائه شیوه های حفاظت و درمان بافت پیوسته روستای تاریخی اصفهک شد.

تعادل و همامونی در معماری یکی از مهمترین عوامل ترکیب می باشد. برای آنکه یک ساختمان استوار بماند تعادل بین نیروهای فشاری و اجزاء نگهدارنده لازم بوده و بطور کلی برای آنکه ساختمان بتواند وظیفه خود را انجام دهد تعادل میان تاسیسات و فضاها و تمام اجزاء آن ضروری می باشد. در نمونه بارز تعادل می توان از مجموعه نقش جهان اصفهان نام برد، این مجموعه دارای تقارن محوری نیست ولی دارای تعادل می باشد. در مطالعه معماری ایرانی و استخراج مفاهیم، مبانی و ویژگی های آن کاملا روشن است که اساس و شالوده اصلی آن در فلسفه وجودی این سرزمین بوده است و در نتیجه، مطالعه آن بدون عمیق شدن در مسائل اجتماعی، فرهنگی، دینی و ادبی ناممکن است و روش تطبیقی رفت و برگشتی بین قالب (صورت) و فلسفه اجتناب ناپذیر می باشد. دشواری این تحلیل از همین جا آغاز می شود. چرا که کالبد همیشه قابل نقد علمی است، به ویژه هنگامی که این نقد در ارتباط با محیط فیزیکی و جغرافیایی صورت می گیرد. با وجود تمام بحث هایی که پیرامون معماری ایرانی وجود دارد، آنچه به این نام خوانده می شود یقینا دارای ویژگی هاییست که در عرصه های معنایی و کالبدی قابل پیگیریست. از جمله ویژگی های کالبدی معماری ایرانی کاربرد هندسه در آن است و از میان راهبردهای هندسی، الگوی انتظام دهندهی همامونی در هنر و معماری ایران اسلامی جایگاهی ویژه دارد و از طرفی با درنظرگرفتن نظرگاه اندیشمندان ایرانی مسلمان در بیان اهمیت موضوع همامونی در هنر و معماری ایران اسلامی، ما در این پژوهش توصیفی پیمایشی به شرح آن پرداخته ایم.

«دین» به مثابه اعتقاد و روش زیست و «هنر» به عنوان تجلی کالبدی و مادی اعتقادات و باورها از دیرباز در معنا بخشیدن به زندگی انسان ایفای نقش نموده اند. به این ترتیب، ارتباط دین و شقوق مختلف هنر و به عبارتی، مراتب مختلف توجه به هنر، در همه ادیان با شدت و ضعف های متفاوت وجود داشته است. هدف از این تحقیق رهیافت دین و اصولش در ساختار هنر اسلامی است. در پژوهش حاضر با روش تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای به بیان مطلب پرداخته شد. نتایج بدست آمده این پژوهش نشان می دهد ارائه دین در قالب هنر می تواند دین وهنر را به کمال مطلوب و آرامش حقیقی نزدیک کند. جایگاه هنر بر اساس ویژگی های هردین متفاوت است. استفاده از دین در هنرهای دینی و قدسی که در آن امر الهی حاضر باشد، مقدس است. انسان برای مرتفع نمودن نیازهای خویش به تغییر شکل ماده و آماده نمودن آن برای استفاده خود در جهت رسیدن به کمال دست زد. انسان که حقیقت را باطن عالم خارج می داند که در وراء محسوسات او قرار دارد، برای معرفی این حقیقت، دست به خلق آثاری می زند که چیزی جز هنر نیستند.

مقاله حاضر گزارشی است بر مبنای منابع تاریخی و نتایج حفریات باستان شناسی که طی آن تلاش شده است تا با بررسی جایگاه سیاسی، مذهبی، جغرافیایی و تاریخی ری از پیش از اسلام تا دوران قاجار (با تکیه بر دوران اسلامی)، اهمیت اقتصادی این شهر طی قرون متمادی مورد تجزیه و تحلیل قرار بگیرد. در همین راستا با تعیین ویژگی هایی که کارکرد اقتصادی یک شهر را در دوران اسلامی تثبیت می کند، تغییرات فاکتورهای مورد نظر با توجه به وقایع و تحولات این دوران تا عصر قاجاریه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و بو یژه تلاش شده فراز و فرودهای شهر در ارتباط با عوامل انسانی و سیاسی مانند حملات اقوام مهاجم و نیز ورود جهان به دنیای جدید ارتباطات مورد بررسی قرار گیرد. در پایان با توجه به آنچه در طول هزاران سال بر ری رفته است، دلیل تداوم زندگی در این شهر با وجود ویرانی های متعدد و کشتارهای وسیعی که باعث نابودی زندگی در آن می شده، مورد تحلیل و واکاوی قرار گرفته است.

ساختار دسترسی در معماری کهن ایران همواره با توجه به اهمیت و ارزش های فضایی جانمایی وبه وجود می امد از این جهت در مجموعه ورودی حمام های معاصر ایران این اصل رعایت شده است.این موضوع به دلایل اقلیمی همچنین مفاهیم محرمیت دارای اهمیت است.معماری سنتی ایران به واسطه اعتقادات، فرهنگ و معنویت جامعه آنروز دارای پشتوانه غنی و سرشار از مفاهیم است که این فرهنگ و معنویت دارای اصول و سلسله مراتبی است البته این اصول بسته به نوع بنا وپیچیدگی و کاربری آن دارای جنبه های مختلفی بوده است. با توجه به فرهنگ ایرانی اسلامی اصل محرمیت یکی از وجه های سلسله مراتب در تمام وجوه زندگی مردم جامعه بوده است این اصل در معماری بناها با توجه به کاربری آنها ازجمله حمام جایگاه ویژه ای داشته است. در این مقاله به روش گرد آوری میدانی اسنادی و روش تحلیلی توصیفی سعی میشود وجود اصل محرمیت در معماری ورودی حمام در دوره دوم قاجار بررسی نماییم. مساله اصلی تحقیق پاسخ به این سوال است چگونه میتوان مفاهیم سلسله مراتب محرمیت ورودی حمام های معاصر ایران به طور خاص دوره دوم قاجار را جستجو کرد.

پژوهش پیش رو در پی شناخت آب انبارهای اقلیم گرم و خشک و گرم و مرطوب با توجه به شباهت های بین آب انبار های این دو اقلیم می باشد. به دلیل خشکی آب و هوای بخش عمده ای از کشور ایران و عدم ریزش باران کافی، قسمت وسیعی از کشور ایران با کمبود آب مواجه است و آب به عنوان عنصری ارزشمند علاوه بر ارزش حیاتی، عامل بسیار مهمی در توسعه اقتصادی به شمار می رود. از این رو نیاز به آب انبار برای ذخیره آب در فصول پر باران، با توجه به شرایط هر منطقه فراهم آمده است. آب انبار ها در اقلیم های مختلف دارای خصوصیات متفاوتی هستند. در این پژوهش ابتدا به معرفی سیستم سنتی آب انبار و اجزای آن و سپس به مطالعه آن در مناطق گرم و خشک و گرم و مرطوب پرداخته شده است. در نهایت به عنوان مثال نمونه هایی از آب انبارهای شهرهای گرم و خشک و گرم و مرطوب ارایه گردیده است و پس از تجزیه و تحلیل به تطبیق آب انبار های بین این دو اقلیم پرداخته شده است. روش انجام پژوهش پیش رو مطالعات کتابخانه ای در کنار بررسی نمونه های موردی از آب انبارها در دو اقلیم گرم و مرطوب و گرم و خشک می باشد.

در معماری ایرانی، فضاسازی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به نحوی که این مهم تنها از طریق تلفیق و ترکیب احجام صورت نمی پذیرد، بلکه تمهیداتی اندیشیده می شود که الزاما احتیاج به ترکیب یا انفصال حجمی نباشد و در یک فضاسازی یکسره هم امکان فضاسازی های گوناگون و گاه متضاد ممکن می گردد. و تزیینات در این رابطه به معماری کمک شایانی می کنند. هنگامی که سخن از معماری مساجد به میان می آید، معماران ایرانی با توجه به جایگاه مذهبی و معنوی این بناها در فرهنگ و اعتقادات آنان، تمامی مهارت های هنری خود را برای ایجاد و القای فضای معنوی و روحانی در این بناها بکار می گیرند. استفاده از دو همنشین بی بدلیل نور و رنگ در معماری اسلامی-ایرانی مساجد از جمله این مهارت ها است. دوره صفوی از جمله دوران اعتلای معماری اسلامی در ایران است که در این پژوهش با بررسی موردی دو مسجد شیخ لطف اله و امام خمینی به عنوان نمونه های بارز معماری این دوره، کاربرد هوشمندانه دو عامل نور و رنگ در القای فضای معنوی آن ها به دقت بررسی و نمایان شده است.

امروزه، شناخت آگاهانه و بررسی همه جانبه ابعاد فرایند جهانی شدن و تاثیرات مثبت و منفی آن بر پیکره شهرهای ایران از الزامات شهرسازی معاصر است که این خود نشان از اهمیت موضوع دارد. با توجه به قلت منابع و پژوهشهای انجام شده در رابطه با این موضوع علی الخصوص در ایران، در این پژوهش سعی شده است در راستای هدف فوق گام برداشته شود. این پژوهش از دو بخش تشکیل شده است در بخش اول، ضمن شناخت دقیق پدیده جهانی شدن شامل تعاریف، تاریخچه، دیدگاه نظریه پردازان و پژوهشگران، به بررسی تاثیر فرایند جهانی شدن در ابعاد مختلف اقتصادی، فرهنگی و سیاسی شهرها، خصوصا شهرهای جهان سوم و ایران میپردازد و در ادامه و در بخش دوم سعی شده است با دیدگاه توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای ضمن تعریف دقیق شهر ایرانی - اسلامی و بیان شاخصهای آن، به تحلیل و بررسی اثرات مطلوب، نامطلوب، فرصتها و تهدیدهای ناشی از فرایند جهانی شدن در تعامل و یا به تعبیری دیگر در تقابل با شهر ایرانی - اسلامی پرداخته شود. با بررسی تحلیلی تاثیرات فرایند جهانی شدن شهرها بر شاخصهای شهر ایرانی- اسلامی میتوان نتیجه گرفت که از چهار شاخص فوق، دو شاخص اول (مسجد محوری و درون رایی) تناقضهای آشکاری با مولفه ها و تاثیرات جهانی شدن دارد اما مسیر پیش روی شهرها در فرایند جهانی شدن با دو شاخص دوم (محله محوری و طبیعت گرایی) حاکی از عدم تناقض و گاها انطباق اهداف است. که با فرایند بومی سازی و انتخاب مولفه های مثبت و دور ریختن مولفه های منفی پدیده جهانی شدن و همچنین تطابق و معاصرسازی شاخصه های شهر ایرانی- اسلامی با شاخصه های مثبت جهانی شدن میتوان در جهت تحقق شهر ایرانی- اسلامی گام برداشت، هر چند تحقق صددرصدی آن ممکن به نظر نرسد.

بافت کالبدی روستاها علاو ه بر دخالت مستقیم افراد جامعه، از عوامل محیطی نیز تاثیر می پذیرند. خصوصیات کالبدی روستاها تحت تاثیر عوامل مرتبط با اقلیم یا طبیعت شکل می گیرد. عوامل اقلیمی نقش تعیین کننده ای در شکل کلی سکونتگاه روستایی دارند. از میان عوامل طبیعی، آب و هوا بعنوان عاملی موثر، شکل مسکن روستایی را تحت تاثیر خویش قرار می دهد. عناصری مانند باد، تابش نور و دما، بارش و رطوبت، جزء عناصری هستند که معماری و بافت روستاها نیز متناسب با آنها شکل گرفته اند. در مقاله حاضر با تاکید بر نقش اقلیم به عنوان عنصر اصلی در شکل گیری بافت روستای دیوا از توابع شهرستان بابل، مورد بررسی قرار گرفته و به تاثیر اقلیم در بافت این روستا پرداخته است. تحلیل چگونگی تاثیر اقلیم در کالبد معماری مسکن روستا و روند شکل گیری و نحوه عملکرد آنها از هدف اصلی این مقاله می باشد. پاسخ به این پرسش که، نقش اقلیم در شکل بافت و مسکن روستایی دیوا چیست؟ با توجه به اقلیم آیا می توان بین معماری سنتی و نیازهای مدرن رابطه برقرار کرد؟ فرض بر این است که شکل گیری خانه ها و بافت تحت تاثیر اقلیم منطقه قرار گرفته است. به نظر می رسد شیوه های معماری جدید و نیازهایشان نکات اساسی اقلیمی را مدنظر قرار نداده و مشکلات خاصی را برای ساکنین بناها بوجود آورده است. نتایج این بررسی نشان دهنده آن است که واحدهای مسکونی بافت قدیم این روستا متناسب با شرایط اقلیمی و با تاثیرپذیری از این عوامل شکل گرفته اند، اما در ساخت وساز واحدهای مسکونی جدید، توجهی به این عوامل نشده است. روش مطالعه در این تحقیق بصورت کتابخانه ای و بر مبنای مشاهدات و اسناد تصویری، صورت گرفته در روستای دیوای بابل می باشد.

امروزه ارتباطات نقش بسیار پر رنگی در پیشرفت کشورها دارد که نقش هنر به عنوان زبانی مشترک و بین المللی که می تواند ارزش های یک ملت را به سایرین انتقال دهد غیر قابل انکار است.از این رو شناخت هنر و انواع ان دارای اهمیتی ویژه است. پژوهش حاضر نیز بر اساس روشی تحلیلی توصیفی و بهره گیری از منابع موجود در زمینه هنرهای مختلف و معماری به بررسی رابطه بین معماری و هنرهای هفتگانه - و تاثیرگذاری و تاثیرپذیری هر یک پرداخته است. در بررسی که نسبت به تاثیر پذیری معماری با دیگر هنرها صورت پذیرفت مشاهده گردید که معماری با تمامی هنرهای هفتگانه دارای ارتباط بوده و بر آنها تاثیر گذاشته و از آنها تاثیر پذیرفته و همچنین هر کدام نسبت به یکدیگر دارای نقاط اشتراک و تفاوت های بسیار زیادی می باشند. در این میان برخی موارد می توانند تحولی عظیم را در هنر معماری ایجاد کنند به شرطی که پشتوانه غنی فرهنگی و هنری پیش از خود را حفظ نماید که نقش فناوری اطلاعات و هنرهای کامپیوتری در این زمینه در دنیا نقش اساسی را ایفا نموده است. البته معماری به عنوان هنری که تاثیرات زیادی از سایر هنر ها گرفته بیشتر مورد بحث است. در این پژوهش نگارنده به دنبال دستیابی به این سوالات است.

نظم بصری از پارامترهای اصلی و مهم فضاهای انسان ساخت مخصوصا در محیط شهری به شمار می رود و همانطور که محیط داخلی زندگی انسان (خانه) بایستی از زیبایی برخوردار باشد محیط بیرونی (شهر) نیز باید زیبا و دارای کیفیت بصری مناسب باشد بنابراین اهمیت بررسی موضوع نظم بصری و نقش کیفیت های محیطی در ارتقاء و بهبود سیمای شهری آشکار می گردد. این پژوهش به ابعاد مختلف مولفه های نظم بصری و تاثیر آن بر سیمای شهری و با تاکید بر عناصری چون روشنایی، رنگ، کیفیت محیطی، بدنه، کیفیت بنا، دسترسی و... پرداخته است. روش تحقیق در این پژوهش از نوع تحلیلی- تبیینی می باشد. گردآوری اطلاعات پژوهش بصورت کتابخانه ای و میدانی بوده است. در شیوه میدانی با استفاده از روش برداشت و تکمیل پرسش نامه اطلاعات مورد نیاز گردآوری شد. حجم نمونه جامعه مورد مطالعه (محله حاجی همدان)، با استفاده از فرمول کوچران 120 نمونه بدست آمده است که نتایج آن در نرم افزار spss پیاده شد. در نهایت با استفاده از آماره خی دو تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها صورت گرفت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که ارتقاء سطح مولفه های نظم بصری تاثیر متقابل و دوسویه ای را بر سیمای شهری گذاشته و کاهش این مولفه ها منحر به آشفتگی، ناهمگونی و اغتشاشات بصری محیط می شود.

توسعه پایدار، فرایندی است که ضمن توجه داشتن به رشد اقتصادی، عدالت اجتماعی و پایداری منابع زیست محیطی را نیز مورد تاکید قرار می دهد. قبل از انقلاب صنعتی، رابطه انسان و محیط طبیعی متعادل بوده و به نوعی توسعه پایدار بر آن حاکم بوده است. اما بعد از انقلاب صنعتی با توجه به دستیابی بشر به فنون و ابزارهای جدید، افزایش جمعیت و گسترش ایده مصرف انبوه، روز به روز تعادل بین بشر و محیط طبیعی، به زیان محیط طبیعی بهم خورده است. این عدم تعادل در محیط های شهری، بخصوص کلان شهرها بروز بیشتری داشته است و مشکلات فراوانی، از جمله مشکلات زیست محیطی را به همراه داشته است. درنتیجه، در نیم قرن اخیر، توسعه پایدار به عنوان کلیدی ترین مفهوم وارد مدیریت و برنامه ریزی شهری شده است. هدف اصلی از این مقاله، ضمن ارائه مختصر از مبانی و مفاهیم توسعه پایدار، به بررسی بعد زیست محیطی توسعه پایدار در شهر تهران می پردازد. روش تحقیق در این مقاله، با توجه به ماهیت نظری آن، توصیفی - تحلیلی بوده و برای گردآوری اطلاعات از روش اسنادی - کتابخانه ای استفاده شده است. بر اساس نتایج این تحقیق، تهران امروزه با مشکلاتی فراوان زیست محیطی نظیر آلودگی هوا، آلودگی خاک، آلودگی آب، آلودگی صوتی و..... دست وپنجه نرم می کند که هرساله زیان های جانی و مالی فراوانی به مردم و دولت تحمیل می کند، که میزان آلودگی های زیست محیطی در جنوب، جنوب غرب و جنوب شرق بیشتر از سایر قسمت های تهران می باشد. بنابراین هر طرح وبرنامه ای برای این شهر باید با دید سیستمی و رعایت اصول توسعه پایدار همراه باشد.

حمام های زیادی پیش از اسلام و بعد از اسلام در ایران ساخته شده اند. در طول دوره های مختلف فرم حمام ها دستخوش تغییرات شده است، اما نحوه استقرار فضایی همواره از الگویی ثابت پیروی می کند. نمونه های ساده و زیبایی از این حمام ها در جنوب کشور وجود دارد که اغلب متعلق به دورهای صفوی و قاجار می باشد. به طور تصادفی از بین این حمام ها هشت حمام انتخاب و از جنبه های مختلف اعم از مصالح، تناسبات، تزئینات، فرم و الگوی اسقرار فضایی مورد بررسی قرار گرفته اند. اغلب این حمام ها بر اساس هندسه و فرم هشت ضلعی شکل گرفته اند و مشابهت های آن نشان از یکسان بودن سبک آن ها می باشد. تنها اصل در انتخاب تصادفی دوره بنا می باشد که همگی متعلق به دوره قاجار می باشند. در پایان این پژوهش الگوی ثابتی از فرم و نحوه استقرار فضایی حمام های دوره قاجار جنوب کشور ارائه شده است.

هدف از ارائه مقاله پرداختن به تغییر و تحولات میادین در دوره های مختلف حکومتی است. امید است خوانندگان محترم به درک بهتری نسبت به میادین و کاربر آن ها در ادوار مختلف برسند.آنچه امروزه در مورد میدان های شهری مطرح است چگونگی فرم، نوع استفاده و پیوند آن ها با بافت شهری است. امروزه کارکرد میدان ها تغییر یافته و بیشتر عملکردهای کلاسیکی میدان ها به ساختمان ها و مجتمع های فرهنگی-تجاری منتقل شده اند و دیگر نمی توان عملکردهای گوناگون گذشته را از آن انتظار داشت. به مرور زمان و بعد از انقلاب صنعتی شاهد ورود خودروها به بافت شهری هستیم. مفهوم میدان، تقاطع، فلکه و خیابان تغییر پیدا کرد، به طوری که به محوطه ای میدان گفته می شود که به اشغال وسایل نقلیه درآمده باشد. ارگ حکومتی در طی دوران های مختلف چه تغییراتی کرده است؟ آیا این میدان پیوند خود را با بافت شهری حفظ کرده است؟ تغییرات کالبدی فضایی، نظم هندسی، تغییرات فرهنگی و اجتماعی این میدان با سایر میادین در چیست؟برای میدان ویژگی ها و تعاریف مختلفی را میتوان مطرح کرد. عکس های فوق می تواند دید کلی و مفهوم تغییرات میادین را به خوبی بیان کند. عکس هوایی از Google earth تهیه شده است. وسایر عکس ها با ذکر منبع به طور کامل درج شده است. مطالب فوق الذکر در این پژوهش از چندین کتاب و سایت های معتبر تهیه شده است که با ذکر منابع در انتهای پروژه درج شده است.

در ایران استفاده از سازه گنبد، برای پوشش دهنه های بزرگ، پیشینهای دیرین دارد. کمبود چوبهای استوار و کشیده که در حقیقت عنصر اصلی پوشش تخت است، سبب شده است که پوشش طاق و گنبد رواج پیدا کند. معمار مسلمان ایرانی نهایت ذوق و استعداد خود را در بنای مساجد به کار گرفته و علاوه بر لحاظ کردن مسائل ساختاری و سازهای به ابعاد زیبایی شناسانه گنبد نیز پرداخته است. در دوران معاصر، نگاه معماران نسل جدید بر روی طراحی بناهای جدید از جمله مساجد و اماکن مذهبی تاثیر فراوانی داشته است. یکی از مهمترین این تاثیرات تغییرات شکلی و فضای مساجد و اماکن مذ هبی ازجمله گنبد است. با وجود آمدن ایدها و رویکردهای جدید برخلاف گذشته که سنتها خاصی در هر دوره بر ساخت مسجد حاکم بود، امروزه نمی توان مساجد راواجد هیچ خصوصیت شکلی مشخصی دانست. در این مقاله به برسی صداقت، فن ساخت و حالت نما سازی بنای معماری از نظر پی یر فن مایس آشنا می شویم، و قصد داریم بیست نمونه گنبد مکانهای مذهبی که ده نمونه آن گنبد قدیمی و ده نمونه گنبدهای معاصر میباشد که به صورت تصادفی انتخاب شده است را از لحاظ صداقت، فن ساخت، حالت نما سازی، روش ساخت گنبد، مصالح به کار رفته، تعداد پوسته، شیوه ساخت، فرم گنبد و رابطه جزء و کل برسی کنیم. در پژوهش حاضر روش تحقیق از روش تحلیلی- توصیفی و مطالعات کتابخانه ای و به طور مقایسه ای انجام شده است. با برسی گنبد اماکن مذهبی به این نتیجه رسیدیم که، تمام گنبدهای سنتی برسی شده به صورت فن رام ساخته شده اند در صورتی که گنبدهای معاصر اکثرا به صورت فن پیرو ساخته شده اند. از لحاظ نما سازی گنبد، گنبد های سنتی همه دارای صداقت هستن اما همه گنبدهای معاصر دارای صداقت نمی باشند. در گنبدهای سنتی نما سازی فضای ایجاد شده توست سازه را تغیر نمی دهد، اما در گنبدهای معاصر تعدادی از گنبدها با ایجاد فضاها و اشیای مختلف واقعیت سازه را نقص می کند.

امروزه اغلب فضاهای عمومی شهری و خیابان ها به دلیل افزایش بی رویه وسایل نقلیه و وابستگی الگوی زندگی شهری به آنها، به شدت تحت سلطه ماشین درآمده است. شکل گیری و توسعه اغلب فضاهای شهری، خیابان ها و حتی کوچه ها، در شهرهای جدید ایران، بر مبنای مقیاس سواره و مسائل مربوط به ترافیک است. محورهای باریکی که در حاشیه محورهای سواره در خیابان های شهری به عنوان «پیاده رو» وجود دارد، گویی پس مانده هایی از فضای اصلی سواره است که فقط برای ترددهای ضروری شهروند پیاده باقی مانده است. فضاهای شهری پیاده مدار و شهروندگرا ویژگی هایی از جمله اجتماع پذیری، امنیت اجتماعی و روانی، خوانایی و دسترسی راحت، پویایی و سرزندگی، حس تعلق و خاطره انگیزی مکان، احیای هویت های تاریخی و اجتماعی، مسیرهای پیاده و دوچرخه، کیفیت منظر شهری، کیفیت عناصر طبیعی و مبلمان شهری را در خود دارد. این ویژگی های پیاده مدار تاثیر بسیار زیادی بر شکل گیری کمی و کیفی انواع تعاملات اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی شهروندی دارد. در این پژوهش، که هدف آن بررسی جایگاه و اهمیت پیاده مداری در منظر شهر اسلامی است با استفاده از شیوه توصیفی تحلیلی با بهره گیری از منابع معتبر داخلی و خارجی به بررسی این مهم پرداخته و در نهایت به معرفی مولفه های تاثیر گذار بر شهر اسلامی پیاده مدار می پردازد.

طراحی ویلا مسکونی بر اساس اصول معماری همساز با اقلیم و بوم هر منطقه، علاوه بر ایجاد آسایش در فضای داخلی ساختمان، سبب جذب گردشگران و بومیان خواهد شد. این امر در مناطقی همچون استان گیلان که یکی از خوش آب و هوا ترین مناطق اقلیمی کشور بوده و دارای شرایط آب و هوایی معتدل و مرطوب است، اهمیت دو چندان می یابد. نتایج تحقیقات نشان می دهد که در صورت توجه به مسائل اقلیمی و بومی در طراحی ساختمان های این منطقه، میزان احساس آرامش و رضایت را در فضای داخلی دو چندان می کند.در پژوهش حاضر روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده، جمع آوری اطلاعات از طریق منابع کتابخانه ای، الکترونیکی و میدانی می باشد، به این ترتیب که به بررسی ویژگی های بومی گیلان و انطباق آن بر مطالعات اقلیمی که در این زمینه پرداخته شده، در نهایت جنبه های جدیدی در استفاده از مصالح بومی در فضاهای داخلی مختلف مسکن و مجموعه های مسکونی استخراج می گردد. نتایج این تحقیقات راهنمای مناسبی جهت طراحان و به عنوان مرجعی جهت دستیابی به اصول طراحی معماری ساختمان های مسکونی همساز با این بوم می باشد.

در دوران مدرن، معماری با توجه به شاخص تعریف کننده معماری به گونه های بسیاری تقسیم شده است. ویژگی مشترک بین این تقسیمات حضور انسان به عنوان استفاده کننده مشترک است. در این تحقیق با توجه به تعاریف دینی موجود از انسان، با تقسیم بندی مراتب انسانی (ساحات انسان)، معماری را نیز با این مراتب تقسیم نموده ایم و ویژگی های هر مرتبه با نمونه های عینی آن را اشاره می کنیم. این تحقیق با استفاده از پارادایم تفسیرگرایانه، به تفسیر و توصیف مراتب انسانی و ارتباط آن ها با معماری پرداخته است. ویژگی های هر مرتبه انسان از دیدگاه دینی و ویژگی های معماری مرتبط با آن در بدنه تحقیق شرح داده شده است. در پایان تحقیق معماری را به چهار مرتبه گیاهی، حیوانی، انسانی و الهی تقسیم نموده ایم، که در دو مرتبه گیاهی و حیوانی، انسان منفعل و معماری است که بر انسان تاثیر می گذارد ولی در دو مرتبه انسانی و فطری این انسان است که بر معماری تاثیر می گذارد و آن را شکل و جایگاه می دهد.

به دنبال تنوع عملکردی شهرها و نیز توسعه تکنولوژی، نیاز شهروندان نیز متنوع گشته و برای رفع این خواسته ها، وجود فضاهایی که از آنها تحت عنوان مبلمان شهری یاد می شود، حائز اهمیت فراوانی است که البته این عناصر در همه نقاط سرزمین به صورت همگن و یکنواخت طراحی و تجهیز نمی شوند. بلکه تحت تاثیر ویژگی هایی همچون اقلیم، ویژگی های فرهنگی و... می باشد. این پژوهش با هدف بررسی ویژگی های مبلمان شهری در مناطق میانی و مرکزی ایران سعی دارد تا با روشی توصیفی و مقایسه ای، الگوهای خاص مبلمان شهری در این بخش از استان های کشور را با توجه به ویژگی های خاصی که باید در طراحی آنها در نظر گرفته شود و نیز وضعیت فعلی آنها مورد توجه قرار دهد. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد هر چه از شمال، شمال غرب و غرب کشور به سمت نواحی مرکزی، شرق و جنوب شرق نزدیک تر می شویم میزان خشکی هوا بیشتر شده و بر این اساس الگوی مبلمان شهری نیز با توجه به شرایط اقلیمی و فرهنگی این مناطق طراحی و تدوین میگردند و در هر نقطه ای که به این امر توجه نشده است، نارضایتی شهروندان را به دنبال داشته است.

با گذر از مکتب اصفهان، می توان شاهد اصول و قواعدی بود، که شهرسازی و معماری بر مبنای آنها شکل گرفته اند. بیشترین مطالعات صورت گرفته در حوزه مکتب اصفهان، شهر و شاکله آن را مورد بررسی قرار داده است و پژوهشگران به این نکته رسیده اند که شهر اصفهان و فضاهای شهری آن بر اساس نظام ها و مولفه های: گیاه، هوا، آب، خاک، نور و نظم مقدس طرح ریزی شده است. حال این پژوهش با استفاده از روش تحقیق کیفی و استخراج اطلاعات از منابع کتابخانه ای و مشاهده مستمر کاخ هشت بهشت اصفهان، و تجزیه و تحلیل آن در غالب جداول، سعی در بیان این نتیجه می باشد که نظام های آب، خاک، هوا، گیاه، نور و نظم مقدس در مقیاس تک بنا، مولفه های سازنده معماری این مکتب می باشند و این اصول به عنوان الگوهای پایدار در طراحی های معاصر می توانند مورد الهام طراحان قرار گیرند.

نگاه اقتصادی عصر مدرن و تولیدات صنعتی آن در شهرها و نگاه سرمایه داری این عصر باعث ازبین رفتن حیات طبیعی و جانوری و نهایتا حیات ما انسان ها است. بدون توجه به این موضوع که بزرگترین سرمایه هر کشوری نیروی انسانی آن کشور است پس با ازبین بردن طبیعت خدادای آلودگی های زیست محیطی پدید می آید که نتیجه آن از بین رفتن حیات انسان ها یامحرک چرخه اقتصادی است. در اواخر دهه 1960 تحول بازآفرینی شهری، داستان تعامل و گاه تضاد اولویت اقتصادی و فرهنگی بوده و این موضوع در بستر تغییر پارادایم ها و الگوهای حاکم بر نظام های سیاسی-اقتصادی و اجتماعی رخ داده است. دهه های اخیر تاکیدات فرهنگی و اجتماعی اصلی ترین رویکرد در بازآفرینی شهری شده است که یازآفرینی فرهنگ مبنا اصلی ترین رویکرد دهه 1990 است. پژوهش حاضر به دنبال بازآفرینی حیات مادی های رهاشده شهراصفهان که از فضاهای شهری تاریخی-فرهنگی شهر به شمار می آیند است. بدین منظور با روش تحقیق توصیفی-تحلیلی به بازآفرینی حیات مادی و ارائه راهبرد هاو طراحی خلاقانه به جلوگیری از مرگ این عنصر هویتی وفرهنگی شهر پرداخته ایم. یافته های پژوهش بیانگر آن است که بازآفرینی حیات مادی بازآفرینی حیات مادی ومعنوی مردم شهر است. رهاشدگی مادی های شهر را می توان از آثار فراموشی دانست و فراموشی راز غافل شدن از خود و شهر خود. هدف از این نوشتار تلنگری است برای مردم و مسوولین جهت ایجاد احساس مسوولیت برای شناسایی و معرفی این عناصر هویت بخش به شهر اصفهان که نادر هستند و آن را از دیگر شهرهای جهان متمایز می کند و حیات تعاملات اجتماعی فرهنگی شهر محسوب می شوند.

تا قبل از سال 1930 میلادی، به ندرت معماری سلجوقیان در ایران به عنوان سبکی مجزا به رسمیت شناخته می شد. از نظر توسعه هنرها به ویژه معماری، عهد سلجوقیان یکی از دوره های درخشان هنری است. مساجد به عنوان جزء مهم در فضای شهری از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است. با ورود اسلام و برپایی مساجد در ایران معماران اسلامی در هر دوره سعی کرده اند تا با بهره گیری از مهارت های معماران گذشته و ابداع فنون و روش های جدید مساجد را با باشکوه و در عین حال با حفظ فضای روحانیت و معنویت بسازند. در دوره سلجوقی تغییراتی در پلان، شیوه ساخت و تزیین مساجد روی می دهد، که بعضا برای اولین بار ازاین دوره در معماری مساجد رایج می گردد. پژوهش حاضر براین باور است که معماران ایرانی در عصر سلجوقی تمهیدات مهمی را در ساخت و تکمیل مساجد بکار برده اند، لذا تمهیدات و شگردهای معماری مساجد اردستان و زواره می تواند در شناخت این تمهیدات بسیار راهگشا باشد. نتایج حاصل از این پژوهش می تواند در شناخت ویژگی ها و اصول معماری اصیل ایرانی که در عصر سلجوقی توسط معماران ایرانی در معماری مساجد این دوره بکار گرفته شد موثر باشد. پژوهش حاضر از نظر هدف بنیادی و از جهت تحقیق و گردآوری داده ها از روش کتابخانه ای و برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش کیفی بهره جسته است.

در ایران استفاده از سازه گنبد، برای پوشش دهنه های بزرگ، پیشینه ای دیرین دارد. کمبود چوبهای استوار و کشیده که در حقیقت عنصر اصلی پوشش تخت است، سبب شده است که پوشش طاق و گنبد رواج پیدا کند. گنبد در معماری ایران از جایگاه بالایی برخوردار است. معمار مسلمان ایرانی نهایت ذوق و استعداد خود را در بنای مساجد بهکار گرفته و علاوه بر لحاظ کردن مسائل ساختاری و سازهای به ابعاد زیبای شناسانه گنبد نیز پرداخته است.با توجه به الگوهای مختلف در طراحی کالبد مساجد نوین دیدگاه های مختلفی نیز در مورد حضور و یا عدم حضور گنبد در فرم کالبدی مساجد وجود دارد. در دوران معاصر، نگاه معماران نسل جدید بر روی طراحی بناهای جدید از جمله مساجد، تاثیر فراوانی داشته است، یکی از مهمترین این تاثیرات تغییرات شکلی و فضای مساجد، ازجمله گنبد است. با وجود آمدن ایدها و رویکردهای جدید برخلاف گذشته که سنتها خاصی در هر دوره بر ساخت مسجد حاکم بود، امروزه نمی توان مساجد را واجد هیچ خصوصیت شکلی مشخصی دانست. علاوه بر تحولات وسیعی که در زمینه طراحی و ساخت بنای معماری وجود دارد، این مقاله درصدد است به بازشناسی گونه های گنبد در مساجد تهران، وبه طور خاص به مساجد منطقه یک بپردازد. در پژوهش حاضر روش تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی و جمع آوری اطاعات از روش کتابخانه ای و نمونه موردی است. با بررسی نمونه ها این نتیجه حاصل شد که مساجد با کالبدی سنت گرا تاریخی از گنبد استفاده می کنند و اکثرا از فرم و روش قدیم سنتی بهره می جویند، حال آنکه معماران نوگرا سعی در ایجاد مساجد بدون گنبد و یا گنبد با فرم های جدید و مصالح جدید دارند. با برسی مساجد انتخاب شده میتوان گنبد در مساجد قدیمی را به پنج حالت یا پنج گون تقسیم کرد.

یگانه مطلق، هدف نهایی هنر و معماری سنتی ایرانی بود. معماری زبانی نمادین بود که با استفاده از آن اعیان ثابته در الگوهایی بیان می شدند تا برای فهم بشر قابل درک باشند. از آنجایی که موضوع معماری در قلمرو روح و حکمت بود، هندسه به عنوان وسیله ای که با آن معماران ایرانی سطوح واحجام را درست می کردند می بایست خود مقدس باشد.اگر پیدا نمودن مبداء هندسه مقدس مورد نظر باشد، کافی است به قدیمی ترین تمدن های شناخته شده بازگشت که در آنها هندسه بر طراحی ساختمان هایی حاکم بود که به منظور نمایش دادن ساختار تصور شده عالم وجود به عنوان قلمرو یگانه مطلق در نظر گرفته شده بودند، و چنین هندسه ای به واسطه دارا بودن این فضیلت که قدرت خشنود کردن و جذب طبیعت الهی را دارد، مقدس است. والاترین نمونه ساختمان، معبد گنبدی است که در شکل هندسی خود نماد کره آسمانی در بالا است که دایره یا مربع زمینی در پایین را احاطه میکند. عالم، طبیعت، والاترین تجلی حکمت الهی، خلق شده توسط یگانه مطلق به عنوان یکواقعیت معقول و در نتیجه ریاضی، توسط بناهای معماری مقدس در یک زبان سحر آمیز و نمادین منعکس می شود تا نظم، هماهنگی و زیبایی الهی را بیان کنند. الگوهای هندسی معین واعداد و تناسبات وابسته به آنها، به عنوان مراجع مفاهیم کیهان شناسی، نقشی نمادین در آفرینش معماری ایفا می کنند.

معماری، علمی ست که چکیده ای از تمامی علوم را به نوعی در خود دارد. یک اثر معماری نیز، جنبه های گسترده ای را در خود جای می دهد و تنها درکالبد ساخته شده از مصالح خلاصه نمی شود. در حقیقت آنچه به بنا ارزش می بخشد، روح دمیده شده در این کالبد است. معماری، گاه دربرگیرنده ارزش هایی است که با هویت و اعتقادات یک جامعه گره خورده است، مانند «مساجد» که برای مسلمانان به منزله مکانی برای ارتباط با خداوند است. مساجد در ابتدا فرمی ساده داشتند، و عبادت خداوند در زیر سقف آسمان انجام می شد، اما به مرور شکل آن تغییریافت. این صورت جدید با هنرنمایی در مسجد امام اصفهان به نمایش درآمده است. حال سوال اینجاست که اجزای این صورت چه معنایی را پنهان کرده و ریشه در کجا دارند؟ و چگونه بین عناصر مسجد و هدف از ایجاد آن، به عنوان فضای پرستش خداوند، هماهنگی بوجود آمده است؟ برای رسیدن به پاسخ باید به بررسی ریشه و مفاهیم نمادها در اسلام بپردازیم و اینگونه هویت ویژه عناصر بکاررفته در مسجد که برگرفته از باورهای دینی مسلمانان به خصوص دیدگاه توحیدی آنهاست، آشکار می شود. در نهایت به کمک علم نمادشناسی، تاریخ و معماری، به مفهومی بودن عناصر، تاثیر آن دراتصال مخلوق به خالقش و سیر تکامل معنوی انسان پی میبریم.

هنر الهی و هنر اسلامی بیش از هرچیز تجلی وحدت الهی در جمال و نظم عالم است. وحدت، در هماهنگی و انسجام عالم کثرت و در نظم و توازن، انعکاس می یابد. یک مسجد به عنوان تجلی گاه ذات الهی، متشکل از اجزائی است که هرجزء سمبل یکی از اسماء الهی و دارای معنایی روحانی می باشد. بدین منظور بررسی حکمت و خوانایی گنبدهای ایرانی در مسجدجامع اصفهان مورد بررسی قرار گرفته است که به نحوی نمایان کننده و مرتفع کننده نیازهای انسان عابد در یک مکان مذهبی با وجود مولفه های ساخت ولاینفک معماری است که به انحاء مختلف توانسته از مرز فیزیکی عناصر بدرآید و معانی والای روحانی را برای او متجلی نماید. نتایج حاصل از این مقاله تحلیلی توصیفی نمایانگر این موضوع است، نحوه انتخاب مکان به گونه ای است که در یک مکتب خاص، آن هم مکتب اصفهان انتخاب شده، چرا که این مکتب الهی ریشه در فلسفه و حکمت دارد. مکتب اصفهان به گونه ای عمل کرد که توانست در حکمت و فلسفه نحله ای فکری رابنیان نهد. در این مقاله سعی گردید با ارائه تصاویر گویا مبانی حکمت را بیشتر در ارتباط با گنبدهای مسجد جامع اصفهان بررسی شود.

نور در معماری سنتی ایران یکی از موثرترین عوامل بر بافت و شکل گیری بناهای سنتی می باشد و با توجه به شدت تابش ان در اقلیم های مختلف ایران با استفاده از شیوه های حکیمانه مورد بهره برداری قرار گرفته است. در عصر حاضر با پیشرفت تکنولوژی و تغییر در نگرش انسان و نگاه مادی و فیزیکی به نور، به عنصری فقط کاربردی در خانه های امروزی تبدیل گردید و عناصر معماری و دیگر جنبه های آن که در تعامل با نور بوجود آمده نیز به فراموشی سپرده شده است. با توجه به اهمیت موضوع، این مقاله می خواهد شیوه های برخورد پیشنیان ما با این مقوله را بررسی نماید تا بتواند، همه جنبه های معنایی وفیزیکی را در راستای یکدیگر در معماری معاصر مورد بهره برداری قرارگیرد. در این راستا پژوهش حاضر سعی دارد از روش تحقیق مقایسه تطبیقی و منابع کتابخانه ای استفاده نماید. کیفت وجود نور در فضای ایرانی دردوران معماری سنتی ایرانی مانند کلیت فضای معماری تحت تاثیر نگاه خاصی به زندگی بوده است. به دلیل آنکه مقدار نور طبیعی نسبت به گذشته تغییر پیدا نکرده است ونیز به علت کیفیت بهره گیری از آن، استفاده از این موهبت الهی برای معماران و طراحان جهت ارتقا در بهبود کیفیت فضاهای معماری ضروری به نظر می رسد. کاهش استفاده از نور طبیعی در بناها، ضمن افزایش هزینه های مصرف انرژی، برسلامت، راحتی و کارایی افراد تاثیر می گذارد و مهارغیرمستقیم و حصول اطمینان از اینکه پنجره ها در جایی قرار گرفته اند که نورمستقیم را به حداقل می رسانند و پالایش نور پیش از ورود به فضا، همگی مفاهیم ساده ای اند که طراحان پس از آشنایی با آنها و دریافتن ارزش آنها می توانند اعمال کنند. لذا توجه به راهکارهای سنتی واهمیت به تدابیر اقلیمی اندیشده شده می تواند باعث دگرگونی فضاهای نا مطلوب ایجاد شده در معماری امروزی بشود و با دخالت مدبرانه این راه حل ها در معماری جدید شاهد ایجاد بافتی پویا در معماری امروزی گردد.

فارس در طول تاریخ با توجه به شرایط اقلیمی و موقعیت سیاسی خاص خود، همواره مرجع و گنجینه ای ارزشمند برای شناخت تمدن ایرانی- اسلامی بوده است. دارالسلام عنوان گورستانی است در شیراز که جزء قدیمی ترین گورستان های ایران محسوب می شود که از این رو مجموعه بسیار غنی از آثار فرهنگی، تاریخی، هنری و اجتماعی گذشتگان در این گورستان وجود دارد. توجه به نمادها، نگاره ها و پیکتوگرامهای گورستان دارالسلام زمینه ایجاد این پژوهش را فراهم نموده است. روش استفاده شده در این مقاله توصیفی-تحلیلی و از نوع مطالعات میدانی می باشد.

بناهای تاریخی همچون شناسنامه، نشانگر هویت تاریخی هر ملت هستند که نه تنها برای بازدید و گردشگری کاربرد دارند بلکه اینگونه اماکن، محل مناسبی برای حفاظت و حراست علمی از نفایس بی بدیل هنری و اسناد، مدارک و اشیای علمی و فرهنگی که از نیاکان ما به یادگار مانده هستند. بر اساس بند 12 ماده 3 قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشورمصوب مجلس شورای اسلامی، یکی از وظایف این سازمان تعیین حریم بناها، مجموعه ها، محوطه ها و تپه های تاریخی ثبت شده و ضوابط خاص معماری و طراحی داخل حریم است. موضوع تعیین حریم آثار تاریخی از موارد بسیار مهم وحساس در ارتباط با تمامی بناهای تاریخی است اما در مورد اثار ثبت شده در یونسکو اهمیت بیشتری دارد. باغ جهانی دولت آباد در تاریخ 23/12/1346 به شماره 774 در ردیف آثار ملی ایران قرار گرفته است، و همچنین در سال 2011 به عنوان یکی از 8 باغ ایرانی به عنوان میراث جهانی به ثبت رسید. هدف کلی و اصلی این پژوهش شناسایی موانع و مشکلات عدم تحقق ضوابط حریم در باغ دولت اباد است. این پژوهش با روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر گرداوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و مطالعات میدانی به انجام رسیده است. مهمترین عامل اجرایی نشدن ضوابط حریم در باغ دولت آباد تغییر کاربری پلاک های اطراف و وابسته به باغ بوده است. عوامل دیگر شامل، عدم تملک پلاک های بلافصل باغ، عدم تخصص کافی در مورد حریم آثار تاریخی، عدم هماهنگی ارگانهای مرتبط با میراث فرهنگی مثل شهرداری، مشکلات حقوقی و قانوتی مالی انسانی و مشکلات عدم حفاظت است.

آنچه که امروز ما با ان مواجه هستیم معیارهای ناگسستنی در شناخت مبانی زیبایی شناسی بر عملکردها و فرم ها، نسبیت در ارزش ها، کثرت گرایی در معیارهای ارزشی و شکاکیت در مبانی هستی شناسی و انسان شناسی است، عملکرد و فرم در ساختار معماری که چرخشی میان هستی (انسان) و کالبدی سخت (فرم و جنس بنا) شکل گرفته است، در حالیکه می خواهد نیاز انسان به زیبایی را پاسخگو باشد. و این معیارها با ورود هر مکتبی دستخوش تغییراتی می شود، معماری، هم به عنوان پدیده ای ابژکتیو و هم گفتمانی سوبژکتیو از لحاظ زیر ساخت در شهر است و هم می تواند از ساحت ابژکتیو بودن، مکانی باشد برای گردهمایی های اجتماعی، هنر معماری با ورود اسلام به ایران از این قاعده مستثنی نبوده و متاثر از آن معماران خود را با اصول آن تطبیق داده و ساحت جدیدی از معماری را به نمایش در اوردند، اسلام با روحی کنش گر و معماری با ساختاری ثابت گر در هم امیختن و معیار تازه ای از ساختار زیبا شناسی را به جامعه عرضه کرده اند. در اینجا با نگاه هرمنوتیکی به مقوله معماری و شهر سازی ایرانی-اسلامی می پردازیم که ایا معماری و شهر سازی ایرانی- اسلامی از زیبایی شناسی برخوردار است ؟ آیا می توان با تعاریف مدرن زیبایی شناسی معماری ایرانی-اسلامی را نیز تعریف کرد؟ در این مقاله به بررسی زیبایی شناسی و فلسفه زیبایی در معماری پرداخته، وهمچنین زیبایی شناسی از منظر اسلامی را مورد بررسی قرار داده که به سوال های فوق پاسخ داده شود.

شناسنامه هر کشوری آثار باستانی و میراث فرهنگی آن است. آثار باستانی است که قدمت، تاریخچه و تمدن هر سرزمینی را مشخص می کند، پس حفاظت و حراست از آنها امری ضروری است و نسلهای مختلف نیز چون پیشینیان باید از این میراث اجدادی پاسداری کنند. موزه ها، باغ های ملی، عمارتها و کاخ ها محل مناسبی برای نگهداری پاره ای از این آثار می باشند. کشور ما ایران نیز در رده های اول دارنده آثار باستانی و ابنیه های تاریخی و فرهنگی در جهان می باشد و دارای کهن ترین فرهنگ و تمدن جهان است ما نیز چون کشورهای دیگر جهان وظیفه صیانت از این میراث پدری را داریم. در این پژوهش به بررسی اهمیت و چگونگی حفاظت از آنها می پردازیم.

آرام سازی ترافیک محلات مسکونی، موضوعی است که جهت حفظ کارکردهای اجتماعی و فرهنگی و جلوگیری از عدم تعادل زیست محیطی محلات مسکونی پیشنهاد می گردد. اما مساله این است که در ایران به آرام سازی ترافیک محلات مسکونی آنچنان که باید توجه نگردیده است. لذا این پژوهش با روش تحلیلی swot ترکیبی که با توجه به مولفه های بدست آمده از پژوهش و شناخت نقاط ضعف و قوت، همچنین فرصت و تهدیدهای موجود در محله کلپا شهر همدان، ضمن ارائه راهبردها و سیاستهای بهینه بدست آمده را در رابطه با انواع روشهای آرام سازی ترافیک محلات مسکونی مبتنی بر روشهای شهرسازی، اصلاح هندسی راه، کاهش سرعت و سایر راهکارهای موجود به رفع و کاهش معضلات میسر خواهد ساخت.اما در این بین سوالاتی در ذهن نقش می بندد:1-آیا میتوان با رعایت ضوابط مهندسی ترافیک به روانسازی ترافیک 2 معبر محله کلپا کمک کرد؟2- آیا تفاوت بین شیوه های سنتی کنترل ترافیک با فناوریهای نوین و نقش آنها در آرامسازی ترافیک در محله کلپا محسوس است ؟باتوجه به اساس یاقته های تحقیق، یافتن نقاط ضعف و قوت در کنار فرصت ها و تهدیدات و همچنین استفاده از تجهیزات و تکنولوژی های نوین در جهت آرام سازی ترافیک محلات مسکونی و انتخاب مناسب ترین گزینه، بهترین عملکرد را به همراه خواهد داشت.در انتها نیز بر اساس یافته های تحقیق با در نظر گرفتن نقاط ضعف و قوت راهکارهایی نیز پیشنهاد گردیده است.نتایج حاصل از پژوهش نهایتا به گونه ای خواهد بود که الویت اصلی با پیاده ها باشدو عدم وجود ترافیک و راهبندان موجود در معابر محله کلپا نیز محسوس و قابل مشاهده باشد.

انسان با محیط اطراف خود ارتباط برقرار می کند و محیط می تواند تاثیر مستقیمی بر روان انسان و احساس رضایت او از محیط بگذارد، متاسفانه طراحان بدون هیچ توجه ای به نیازهای انسان و در نظر گرفتن نیازهای روانی او دست به طراحی می زنند که باعث می شود تاثیرات سوء برروی روان شهروندان وارد شود. طبعا محیط شهری به مکانی پر از استرس تبدیل می شود که شهروندان نمی توانند این محیط را به عنوان مکانی امن در نظر بگیرند، چون بیشتر افراد زمان زیادی را در بیرون از محیط خانه می گذرانند، پس استرس روز به روز بالا می رود و آرامش روانی محیط کاهش می یابد و زمانی که استرس بالا باشد آرامش روانی وجود نخواهد داشت. پس سلامت شهروندان به خطر می افتد که بنظر می رسد همگی تحت تاثیر طراحی نامناسب محیط است. حال با این توصیفات چگونه می توان از طریق محیط شهری سسلامت روانی در محیط افزایش یابد؟ تقابل دو جانبه محیط و انسان چه تاثیری دارد؟

نماها و عناصر کالبدی شهر در فضاهای شهری، بهترین راه درک مستقیم شهر و آنچه در آن می گذرد، هستند. شهروندان با تعامل در این فضاها، اشتراکاتی با سایر شهروندان پیدا کرده، رویداد های مشترکی برای آنان رخ داده و تصویر مشترکی از شهر در ذهن آنان شکل می گیرد. ماحصل این تجربیات و تصاویر مشترک را می توان، شناخت از شهر و آن چه چیستی و هویت شهر در ذهن ساکنان خوانده می شود، نامید. فضاهای باز شهری، یعنی مکانی برای ملاقات و تفریح و یا وجود مراکز فراغتی و خرید، و یا جایی که امکان اجتماع عموم مردم بدون مانع و در هر زمان، وجود داشته باشد، در ایجاد هویت جمعی بین شهروندان و یکپارچگی هویت شهر، بسیار موثرند. مصداق بارز چنین فضاهایی را می توان در بازارهای سنتی این مرز و بوم دید. مکانی به عنوان جاذبه عمومی در شهر، جایی که همه مردم شهر را به سوی خود می خواند. شهرهای قدیمی ایران اکثرا شهرهای بازرگانی هستند و در نتیجه بازار ستون فقرات شهرها را تشکیل داده است. با تقویت نقش بازار و قرارگیری عناصراصلی شهر چون میدان، مساجد، مدارس، کاروانسراها و حمام ها در کنار تیمچه ها و حجره های بازار، نقش بازار در شهرهای ایرانی بسیار پر رنگ می شود. موضوع اصلی مورد مطالعه در این تحقیق بازار سنتی شیراز می باشد. دلیل اصلی انتخاب شهر شیراز اینست که در مرکز ایران قرار دارد (به عبارتی دیگر بین شمال، جنوب، شرق و غرب کشور)، بنابراین می توان استعداد بالقوه تجاری این شهر را در مسیر صحیح هدایت و بالفعل نمود.

همواره طبیعت نقش به سزایی در شکل گیری شهرها و به تبع آن معماری و به ویژه مسکن داشته است. در گذشته رابطه انسان، محیط طبیعی و معماری به صورتی بوده که هم انسان در ارتباط مستقیم با طبیعت بوده و هم معماری به خصوص مسکن در بستر طبیعت شکل می گرفته است. ساختار حیاط مرکزی چه در زمینه شکلی (هندسه کلی طرح - هندسه جزیی عناصر) و چه در روش پدیداری (مصالح - فن آوری) به شدت از ویژگی های بستر و توانمندی های محلی اثر پذیرفته است. تناسبات حیاط مرکزی نقش عمده ای در تعیین میزان انرژی تابشی جذب شده در سطوح مختلف حیاط و ایجاد شرایط آسایش بصری و حرارتی برای ساکنین ایفا می کند. شناخت الگوی بهینه حیاط مرکزی در مناطق مختلف کشور نیازمند انجام مطالعات دقیق در میزان سایه اندازی الگوهای مختلف حیاط با تناسبات گوناگون است. پژوهش حاصل با محوریت نمونه موردی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای به بررسی ریخت شناسی حیاط مرکزی و نقش آن در سازماندهی خانه ها در اقلیم گرم و خشک (یزد) پرداخته است. در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪﺳﻌﯽ ﮔﺮدﯾﺪﺗﺎ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی حیاط مرکزی در ﺷﻬﺮ یزد در اقلیم گرم و خشک ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺪﯾﻦﻃﺮﯾﻖ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﻌﻤﺎری ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن در ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﯿﻨﻪ از اﻧﺮژی و ﭘﺎﯾﺪاری ﻣﺤﯿﻂ اﺷﺎره ﺷﻮد.

در تاریخ هنر، هیچ هنری به اندازه هنر اسلامی بحث بر انگیز و در عین حال متعالی و حیرت انگیز نبوده است. از یک سو نگاه عارفانه و شهودی هنرمندان اسلامی با تاسی به مبانی قرآنی و عرفانی و نیز مبتنی بر هندسه و ریاضیات، آثاری پدید آورده است که شگفت انگیز و بس زیبا و متعالی است و از سوی دیگر، نگاه فقهی و کلامی. هنر اسلامی، روایت زیبایی توسط راویان و حکایت گرانی است که در متن عالم در پی رد پای یار جان، هرچه زیبایی است را کاویده اند تا گوهر مروارید کمال را به چنگ آورند و آن گاه به عنوان تجلی حق، چراغ فروزان راه کسانی کنند که به دنبال حقیقتند و وصل به عرش یار.این هنر، روایت شیدایی است، حکایت کشف و شهود است. تصویر و تجلی «اعیان ثابته» و حقایق نازله در عالم ماده. هنری که از «الحمرا» تا «تاج محل»، بستر بی نظیری از دریافت کاشفانه هنرمندان مذهب، در منظر چشم حیرت فزای جهانیان قرار داده است. یکی از هنرهای اسلامی، هنر معماری مسجد است.نخستین خانه ای که برای مردم (و نیایش خداوند) قرار داده شد، همان خانه کعبه است که در آن برکت و هدایت خلایق است.(آل عمران، 96).

آجرکاری بعنوان یک هنر تزئینی در معماری ایران، جایگاه ویژه ای دارد و در بناهای معماری در شهرهای ایران اسلامی قابل مشاهده است. در این پژوهش به بررسی جایگاه و کاربرد هنر آجرکاری در معماری ایران از قرن 4 تا 6 هجری پرداخته شده است. دوره ای که به عصر طلایی و ابداع اولین مکتب هنری ایران دوره اسلامی معرفی می گردد. بررسی کاربردی هنر آجرکاری در معماری ایران، بیان ادوار تاریخی هنر آجرکاری و مقایسه آنها، نقوش و سبک آجرکاری و کاربرد آن در بناهای مذهبی و غیر مذهبی مورد توجه بوده است.جایگاه هنر آجرکاری در معماری ایران، موجب تحول این هنر در قالب طرح ها، نقوش و سبک های متعدد گردیده است. این مساله گذشته از استعداد و ذوق هنرمندان، در توجه به دین و نیز حکومت و سیاست تاثیر داشته است. وجود ابنیه های فراوان با کاربرد هنر آجرکاری موجب رونق و شکوفایی شهرهای ایران نیز گردیده است. رونق هنر آجرکاری ایران در قرن 4 تا 6 هجری بسیار عمیق بوده و در دوره های بعد نیز تاثیر بسزایی داشته است. روش پژوهش بصورت تاریخی، بر اساس توصیفی و تحلیلی موارد می باشد.

هنر ایران همواره بر آثار، تجارب و نقش مایه های هنرهای پیشین خود استوار بوده، به طوری که با مطالعه این هنر غنی می توان رد پای آثار هنرمندان گذشته را در آن یافت. حتی ریشه برخی از این نقش مایه ها به دوران پیش از اسلام نیز می رسد. در دوره صفوی توجه و استفاده از نقش مایه هایی که ریشه در اساطیر پیش از اسلام داشته، به مراتب بیشتر می شود. این نقوش را می توان در هنرهای مختلف دوره صفوی مشاهده کرد. در تزئینات وابسته به معماری و به خصوص در کاشی کاری های کاخ هشت بهشت اصفهان بسیاری از این نقش مایه های اساطیری ظهور پیدا کرده است. حال سوال اصلی این است که مفاهیم این نقش مایه ها چیست و چه ارتباطی بین نقش مایه های موجود در کاشی کاری های کاخ هشت بهشت و اساطیر پیش از اسلام وجود دارد؟ هدف اصلی این پژوهش دستیابی به مفاهیم این نقش مایه ها در دوره اسلامی و بخصوص دوران صفوی است. در این راستا روشی که برای این پژوهش اتخاذ گردید، روش توصیفی – تحلیلی با رویکرد اسطوره شناسی است. یافته های پژوهش به شیوه میدانی و عکس برداری از نقش مایه های اسطوره ای کاخ هشت بهشت و جمع آوری اسناد کتابخانه ای بوده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که نقوش این بنا برگرفته از اسطوره ها، عقاید، داستان های تمثیلی و تخیلی بوده و نقوش کاشی های بیرونی، حیوانات اسطوره ای شامل سیمرغ، اژدها، طاووس و شیر و خورشید را در برمی گیرند. نقش مایه های مذکور در ایران پیش از اسلام دارای بار معنایی خاص بوده و در دوره اسلامی با مفاهیم اسلامی هم خوانی پیدا کرده و در دوره صفوی بیانگر قدرت و شکوه امپراطوری صفوی بوده است.

زیبایی معماری ایرانی -اسلامی یکی از عواملی است که باعث ماندگاری آن در جهان هنر شده است. شناخت بنیان های چنین زیبایی هایی ارزیابی از معماری را هموار کرده و برای این ارزیابی، معیارهای مناسبی به دست می دهد. درک زیبایی معماری ایران برای همگان مقدور است، چرا که معماری ایران هنری کاربردی بوده و استفاده روزمره از آن، این هنر را با زندگی مردم عجین ساخته است. زیبایی نمودی از پدیده است که پس از ادراک توسط حواس و انتقال به مرکز اندیشه یا مشاهده ادراک کننده، واکنشهایی مبتنی بر تجربه های اندوخته شده را در مخاطب برمی انگیزد بحث پیرامون مسائل زیباشناختی معماری صرفا یک بحث فلسفی، تئوری و مبتنی بر فرضیه هایی می باشد که از دیدن آثار به جای مانده حاصل شده است. در این مقاله سعی شده است با استفاده از روش تحلیلی، توصیفی و گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای به این سوال پاسخ داده شود که آیا معماری ایران مبانی زیبایی شناسی دارد و این مبانی چگونه تبیین و تعریف می شود. در نتیجه گیری ضمن صحه گذاشتن بر این سوال در می یابیم که زیبایی معماری ایرانی-اسلامی قابل تقسیم بندی به زیبایی های ظاهری (نمادین) و باطنی (هویتی) است که در حوزه ظاهری به عواملی مانند نور و رنگ و در حوزه باطنی به عواملی مانند مذهب و فرهنگ تقسیم می شود. مهمترین اصل در زیباشناسی ایرانی-اسلامی این است که همه چیز در عالم مظهری از زیبایی خداوند متعال است و جهان جلوهای از ذات اوست.

امروزه فضاهای عمومی شهری بستر رشد و تکامل جامعه شهری می باشد. از این رو وجود کیفیت و رضایت مندی امری ضروری و انکار ناپذیر در توسعه پایدار فضای شهری به نظر می رسد و عدم توجه به آن تهدیداتی را در عرصه شهر به وجود می آورد. مبلمان و حتی المان های شهری به عنوان وسایلی که در فضای شهری نصب شده و استفاده عمومی دارند، می توانند به فضای شهری روح ببخشند و به عنوان یکی از رهیافت های سازنده شهرسازی پایدار به شمار آیند، با این هدف که کیفیت فضای شهری را بهبود بخشیده و نیاز های انسانی را بر طرف نمایند، بنابر این مبلمان شهری به عنوان عامل موثر در ارتقاء کیفیت محیط شهری حائز اهمیت می باشد. این پژوهش با هدف بررسی تاثیرات مبلمان و المان های شهری بر ارتقاء کیفیت فضاهای شهری به مطالعه بر روی تاثیر مبلمان بر کیفیت به صورت عام و در فضای پارک مردم شهر همدان به صورت خاص پرداخته است. تحقیق حاضر از نوع کاربردی و روش استفاده در آن نیز توصیفی- تحلیلی می باشد. در این تحقیق به کمک مطالعات انجام شده سه شاخص سرزندگی، زیبایی و هویت در ارتباط با مفاهیم کیفیت که مبلمان شهری می تواند بر آن تاثیر گذار باشد استخراج گردید و سپس با کمک توزیع پرسش نامه در نمونه مطالعاتی مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان دهنده وجود برخی ضعف ها و قوت ها در زمینه تاثیر و زیبایی المان های شهر همدان بر روی شاخص های کیفیت می باشد. در نهایت با توجه به جوانب مختلف مطالعات انجام شده، راهکارهایی جهت ارتقاء کیفیت فضای شهری همدان با توجه به شاخص های در نظر گرفته شده ارائه شده است.

از دیرباز بکارگیری نمادها در هنر و معماری موردتوجه بوده است، شاید بتوان ادعا کرد که یکی از مولفه هایی که معماری را ماندگار می سازد و آن را از یک هنر زیبا به یک هنر کامل و ماندگار بدل می کند، امکان بهره گیری این هنر از نمادها و سمبل ها در آن است، همچنان که معماری خود می تواند محل تولد یا بلوغ یک اثر سمبلیک نیز باشد. اعداد مقدس به عنوان یکی از جلوه های نمادین هستند که با به کارگیری آن ها می توان یک مفهوم معنوی خاص و جادویی را به اثر بخشید که خارج از زیبایی ظاهری، به آن زیبایی باطنی و جلوه ای معنوی نیز ببخشد، بدون آنکه به کارکرد، ضرورت های ساختاری و مهندسی و مولفه های تابع اقلیم آن، خدشه ای وارد شود. در این میان به کارگیری اعداد نمادین که در هر المانی می گنجد، امری است ممکن و مشهود. در این مقاله سعی بر آن است که به نقش نمادین عدد هفت به عنوان یکی از اعداد مقدس پرداخته و ریشه نمادین آن را به شکلی خلاصه پی بگیریم، همچنین به مثال هایی از بکارگیری این عدد در معماری و معماری اسلامی که ظن آن می رود که آگاهانه نیز بوده باشد، اشاره خواهد شد.

احیای ارزش های هر سرزمین در گرو شناخت و تلاش در راستای تقویت آن می باشد. در این میان لازم است تا الگوی معماری ایرانی-اسلامی به عنوان یکی از غنی ترین سبک های معماری جهانی، در این زمینه توانمند بوده و متناسب با نیازها و سلایق زندگی معاصر شکل گیرد در این راستا طراحی و عملکرد فرهنگسراهای هنر به عنوان پایگاه هنری و فرهنگی می تواند تاثیر بسزایی داشته باشد. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف تحلیل جایگاه فرهنگستان های هنر بر حفظ و ارتقای ارزش های معماری ایرانی اسلامی و با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی صورت پذیرفته است. روش گردآوری داده ها به صورت اسنادی و تحلیلی بوده و در این جهت به تعیین 50 نمونه و توزیع پرسشنامه میان آنها مبادرت شده است و تحلیل پرسشنامه ها نیز با بهره گیری از آزمون هایی همچون همبستگی اسپیرمن و آزمون فریدمن صورت گرفته است.یافته های حاصل از تحقیق نشان می دهد قابلیت اعتماد آماری پرسشنامه تحقیق بیش از 0.7 (برابر 0.891) است که نشان از پایایی پرسشنامه داشته و ضریب همبستگی اسپیرمن 0.494 می باشد که بیانگر همبستگی ناقص، خطی مثبت و معتدل بین دو متغیر است. همچنین سطح معناداری آزمون برابر صفر نشان دهنده رابطه معنا دار دو متغیر است.بدین معنا که تقویت ویژگی ها و شاخص های سازنده فرهنگستان های هنر و نیز چگونگی الگوی طراحی آن می تواند بر حفظ و ارتقای ارزش های معماری ایرانی اسلامی اثر گذار باشد. در یک نتیجه گیری کلی از تحقیق می توان به تاثیر مثبت طراحی و عملکرد شاخص های سازنده در فرهنگستان های هنر در حفظ و ارتقای ارزش های معماری ایرانی اسلامی مهر تایید گذارد و بیان داشت که در صورت توجه به اصول طراحی صحیح، بهره گیری از مشارکت معماران منطقه ای و نیز کارشناسان مذهبی در کنار رونق بخشی به این فضاها می توان اثرات سازنده ای را در ابعاد مختلف فرهنگی و هنری کشور شاهد بود.

کاشی کاری یکی از شیوه های دلپذیر معماری تزیینی در سرزمین های اسلامی استکه در بیشتر مکانهای شاخص مانند کاخ ها، عمارتهای شخصی، مساجد و مقبره ها استفاده شده است.کاربرد کاشی ها در داخل و خارج بنا به شیوه های متفاوتی به کار رفته است. یکی از انواع کاشی کاری که در جایجای سرزمین های اسلامی موجود میباشد، معقلی می باشد. معقلی خود نوعی کاشی کاری است که از تلفیق آجر با کاشی حاصل میشود. کاشی کاری معقلی خود مزین به خطوط کوفی بنایی است که با استفاده از این خطوط میتوان اسامی مقدس و یا گل های چند رگی پدید آورد که در اغلب گنبدهای یزد مشهود است.کاشی کاری در معماری ایرانی یکی از عناصر تزیینی به شمار می رود. کاشی های کار شده روی گنبد مساجد و بقعه ها بیشتر از رنگ های آبی فیروزه ای، لاجورد و سفید استفاده شده است.

هنر ایرانی اسلامی طی سده های متمادی با تکیه بر غنای تحسین برانگیز در فرم و معنا در عرصه های گوناگون توانسته است حامل ارزش های والای معنوی برای مخاطبان باشد. از دغدغه های اصلی حوزه هنر، لزوم توجه به ارزش های کهن و مفاهیم عالی جهت انتقال آن به نسل های جدید است که حفظ، تداوم و بهره گیری از این مفاهیم در تلطیف فضای کالبدی و ذهنی زندگی معاصر شهری تاثیرگذار است. برای این منظور از آثار دوره اسلامی، نقوش، رنگ ها و معماری اسلامی برای فضاهای مغشوش و بی هویت معاصر که پر از ناگفته ها و پیام های معنوی و اجتماعی است، استفاده می شود. بنابراین استفاده از منابع فرهنگی و هنری غنی ایرانی اسلامی می تواند جهت کاربرد در تزیین بناها، مبلمان شهری، فضاهای عمومی و سایر اقسام هنر در جهت رفع نیازهای روحی، بصری و اقتصادی فردی و اجتماعی، تاثیر به سزایی داشته باشد. پژوهش حاضر این فرض اصلی را در خود دارد که استفاده از عناصر هنری که در گنجینه تاریخی و هنری ما وجود دارند در فضای کنونی شهرها که به شدت با فرهنگ های دیگر آمیخته است، می تواند به عنوان یک منبع هویتی عمل کند و موثر باشد. اهداف تحقیق: 1- اینکه هنر ایرانی اسلامی تا چه اندازه می تواند جوابگوی نیازهای شهری و ارتباطی جامعه ایران باشد. 2- کاربرد هنر ایرانی چگونه می تواند سواد بصری جامعه ایران را در چارچوب فرهنگ و هویت ایرانی ارتقا بخشد. 3- تحول این هنر و کاربردی کردن آن، چه تاثیری در ارتباطات جهانی و اجتماعی می تواند داشته باشد. روش تحقیق: تاریخی، تحلیلی، توصیفی و تطبیقی. روش گردآوری اطلاعات: کتابخانه ای.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

تاریخچه معماری ایرانی مربوط به هزاره هفتم قبل از میلاد است که در قیاس با سایر کشورهای جهان از اهمیت شایانی برخوردار است که معماران از هنرهایی چون: موزاییک کاری، نگارگری، فلزکاری، گچ بری و هنر شیشه گری بهره می جستند. هنر معمار ایران در طول تاریخ و حتی پس از ورود اسلام از تداوم کم نظیری برخوردار بوده است این هنر بیان کننده نحوه اندیشه جهان بینی، باورها و اعتقادات مذهبی و سنتهای مردمان این سرزمین است. معماران ایران با توجه به موقعیت اقلیمی و جغرافیایی این سرزمین پهناور در ابداعات و نوع آوری راه ترقی را بیهوده و در ایجاد انواع برش ها، طاق ها، ایوان ها، طاق نماها، محراب ها، مناره ها و تزئینات گوناگون بنا در عصر و دوره ای شاهکارهای فراوانی بوجود آورده اند که مساجد از جایگاه والایی برخوردار بوده اند. آنچه گریبان انسان امروزی را گرفته است در واقع غرق شدن در مدرنیته و تکنولوژی و فاصله گرفتن از گذشته سرشار از آرامش است. معماری ایرانی-اسلامی با پیشینه و مصداق های بسیار باارزش خویش می تواند روح ناآرام انسان امروزی را آرام سازد و مامن و پناهگاهی برای سرگشتگی هایش باشد. لذا لازم است که در طراحی های خویش در کنار استفاده از مصادیق تکنولوژی و مدرنیته از رکن یا ارکانی از معماری ایرانی-اسلامی بهره بگیرد. این مقاله در پرداخت به روش توصیفی و مطالعه کتابخانه ای انجام گرفته و ابزار گردآوری آن فیش برداری است.

شهر به عنوان محیط زندگی انسان باید قابلیت ایجاد ادراک هویت فضایی، احساس تعلق و ادراک زیبایی را، که ارتباطی تنگاتنگ با یکدیگر دارند، دارا باشد به گونه ای که ایجاد آرامش، امنیت و لذت را در آنان موجب گردد. در واقع بدون احساس هویت در فضاهای شهری نمی توان به آن دلبستگی و تعلق خاطر پیدا کرد و بدون احساس تعلق نمی توان به احساس زیبایی و لذت بصری دست یافت. رفتار انسان در شهر، وابسته به میزان درک و شناخت او نسبت به محیط است. پدیده ادراک، فرآیندی ذهنی است که در طی آن تجارب حسی، معنی دار می شود و از این طریق، انسان روابط امور و معانی اشیا را در می یابد. هنگامی که انسان سعی می کند فضای شهری را درک کرده، با آن تعامل کند و راه خود در آن بیابد، در حقیقت به این معناست که ذهن وی تلاش می کند تصویری روشن، به هم پیوسته و منسجم از کل شهر تهیه کند. یکی از عوامل شکل دهنده این تصویر، نشانه ها هستند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

در فرهنگ اسلامی آب به عنوان نماد زندگی، بهشت، پاکی و نشانه زیبایی و آبادانی مورد توجه است. عنصر آب با نقش حساس خود ما را دوباره به طبیعت پیوند می زند. انواع متنوع آب نماها، فواره ها و نهرهای آب، ظرایف معماری را چون حلقه های یک زنجیر در یک شبکه ارتباطی به یکدیگر پیوند می زنند و در هم منعکس می کنند، گویی پل ارتباطی بین قطعات از هم جدایی است که معماری پدید آورنده آن هاست. در همه ادوار، معماران ایرانی در معماری سنتی آب را در مجموعه های خود وارد می آوردند و گنجینه ای از خصوصیات فیزیکی و مذهبی را به خدمت می گرفتند تا معماری آنان از غنای بیشتری برخوردار باشد.. آب به عنوان امرمقدس و مظهر خیر، در معماری ایران نقش مهمی دارد. این پژوهش قصد دارد تا تاثیر حوض آب از مولفه های معماری سنتی ایران را بر شادکامی والدین کودکان 7 تا 12 سال بررسی نماید. بدین منظور پژوهشی مقایسه ای در بین والدین کودکان 7 تا 12 سال ساکن در خانه هایی با معماری سنتی ایران با والدین کودکان 7 تا 12 سال ساکن در خانه های آپارتمانی انجام شد. در این پژوهش توصیفی پیمایشی از نوع همبستگی. مادران صد کودک ساکن خانه هایی با معماری سنتی ایران و صد کودک ساکن خانه های آپارتمانی در مناطق دوگانه آموزش و پرورش شهر یزد انتخاب شدند و به پرسشنامه های OHQ شادکامی پاسخ دادند. نتایج آماری نشان داد والدین کودکان 7 تا 12 سال ساکن در خانه هایی با معماری سنتی دارای حوض آب نمره شادمانی بیشتری کسب نموده اند و شادکامی در والدین ساکن خانه هایی با معماری سنتی ایران دارای حوض آب بیش از گروه مقابل که ساکن خانه های آپارتمانی فاقد حوض آب می باشد و این یافته تایید کننده این مهم می باشد که وجود حوض آب در خانه هایی با معماری سنتی می تواند سبب سر زندگی و شادابی والدین شود و این یافته می تواند توجیه گر فضای مطلوب خانه های سنتی در جهت تامین نیازهای معنائی در افراد باشد. به نظر می رسد امروزه که با توجه به روند رو به رشد شهر نشینی و صنعتی شدن و از سوی دیگر افزایش جمعیت به ویژه در کلانشهر ها، ناگزیر به ساختن خانه های آپارتمانی شده ایم، پیشنهاد می شود از معماری سنتی ایرانی و مولفه های آن همچون حوض آب غافل نشویم، چرا که هم آرامش دهنده است و هم می تواند احساس سرزندگی را القاء نماید.