| Year:2016 | دوره:1 |Papers Count:110

معماری در ایران سابقه دیرپایی داردکه شناسنامه معتبر این مرز و بوم می باشد و طبیعت اقلیمی ایران در این زمینه تاثیر خود را بر فاتحین و مغلوبین به بارز ترین شکل خود جلوه کرده است. ایران در طی دوران پر فراز و نشیب خود تحولات چشم گیری را داشته، اما دارای ویژگی های خاصی است و در هریک از دوران تاریخی تغییراتی به خود دیده، ولی اصول آن را حفظ کرده است، که شکل گیری شهر در آن از این مهم مستثنی نمی باشد. روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی در نظر گرفته شده، که به منظور استخراج دقیق تر، هسته شهرستان بجنورد در پس از اسلام با مطالعات کتابخانه ای و میدانی مورد مطالعه قرار گرفته. از یافته های این مقاله می توان به شکل گیری هسته شهرستان بجنورد و توسعه آن پس از اسلام در دوران مختلف تعمیم داد.

متن حاضر به بررسی نحوه استفاده افراد از نشیمن و چگونگی ارتباط آن با آشپزخانه می پردازد. در این زمینه مصاحبه ای با سه گروه متفاوت متشکل از شش نفر در سه منطقه مختلف با قومیت فارس در شهر گنبدکاووس انجام گرفت. این مصاحبه ها که در نشیمن مصاحبه شوندگان صورت پذیرفته با کشیدن پلان ها و عکس ها و مشاهدات تکمیل گردید.یافته های حاصل از مطالعه نشان میدهد که عملکردهای اتاق نشیمن و آشپزخانه باهم ادغام شده و گاهی جدایی آنها از یکدیگر منجر به تغییرات کالبدی بین این دو فضا می گردد. همچنین برقراری ارتباط میان ساکنین در دو فضای نشیمن و آشپزخانه برای اعضا خانواده بسیار با اهمیت است و بیان می گردد تعامل میان افراد در این دو فضا و همچنین نحوه کنترل اعضا و ارتباطشان با هم در اکثر اوقات در منزل، به ویژگی کالبدی این فضاها وابسته است.

حفاظت و زندگی بخشیدن به بناهای باارزش، در کشور ما ضرورتی است که پیشینه توجه به آن را می توان در قوانین و حقوق داخلی مربوط به حفاظت از میراث فرهنگی جستجو کرد. قانون بلدیه سال 1285 ه. ش برای اولین بار به مرمت بنا اشاره کرده و تشکیل وزارت معارف، اوقاف و صنایع مستظرفه در سال 1286 ه. ش وظایف دولت را در مورد میراث فرهنگی مورد توجه قرار داده است از آن زمان تاکنون سیاستها و طرحهای دولت در راستای اجرای این قوانین، بازخوردها و نتایجی به همراه داشته که بررسی این نتایج در اصلاح قوانین و سیاستهای مربوط موثر خواهد بود. مقاله حاضر یکی از سیاستهای مهم و تاثیرگذار سازمان میراث فرهنگی بر حفظ بناهای تاریخی به نام سیاست ثبت بنا را مورد ارزیابی قرار داده است. این پژوهش پس از بررسی تاریخچه قوانین مربوط به حفاظت و ثبت آثار، دو شهر تاریخی کرمان و بوشهر را به عنوان نمونه انتخاب کرده و با ارزیابی بناهای ثبتی، سیاست مذکور را مورد آسیب شناسی قرار داده هدف از انجام این پژوهش شناسایی عواملی بوده است که سیاست حفاظت از طریق ثبت آثار تاریخی را تحت تاثیر قرار می دهد و همچنین تلاش کرده است پیامدهای ناشی از این سیاست را بررسی نماید. یا فته های بدست آمده نحوه عملکرد سازمان میراث فرهنگی در جذب مشارکت مردم و تامین منافع مادی و معنوی مالکین را مهمترین عامل تاثیرگذار بر احیاء بناهای ثبت شده معرفی می کند. این پژوهش در نهایت به منظور افزایش امکان حفظ بناهای تاریخی راهکارهایی ارائه کرده است.

احساس امنیت، پیش نیاز هرگونه توسعه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی محسوب شده و با سطح پیشرفت جوامع در ارتباط است. آگاهی از وضعیت احساس امنیت ساکنان یک اجتماع نقش موثری در شناخت چالش ها و راهکارهای توسعه یک جامعه داشته و در جهت تقویت زیرساخت های آن عمل می نماید. این پژوهش از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی بوده و برای جمع آوری داده ها از روش های کتابخانه ای و نیز تکمیل پرسشنامه استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و تحلیلی و نرم افزار SPSS استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش را، زنان وارد شده به پارک های شهر تبریز در سال 1394 تشکیل می دهد که با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران 384 نمونه به دست آمد، که این رقم جهت اطمینان بیشتر به 390 نفر افزایش داده شد. همچنین روش نمونه گیری به روش تصادفی از نوع خوشه ای چند مرحله ای می باشد. نتایج پژوهش نشان می دهد که میزان تحصیلات، سن، سواد، وضعیت تاهل، میزان درآمد، نقش نیروی انتظامی و رسانه ها به مقدار بسیار زیادی بر میزان احساس امنیت اجتماعی زنان تاثیر داشته و در این میان وضعیت کالبدی- فیزیکی پارک های شهر تبریز کم ترین تاثیر را از نظر زنان داشته است.

شهر و شهرنشینی در ایران پیشینه ای چند هزار ساله و تقریبا مستمر دارد. شهرهای ایران همواره هم محل استقرار دستگاه های حکومت و سکونت کارگزاران اداری و نظامی، هم مرکز تولید و تجارت و محل سکونت پیشه وران و سوداگران و هم استقرار نهادها و متولیان مذهبی بوده اند. ویژگی ها و روابط این سه بخش و گروه های مرتبط با آنها روی هم رفته هویت جماعات و گروه های شهری و سرشت سیاسی شهرها را شکل می داده است. هویت ساختاری شهرها با سه مقوله مکان (جغرافیا)، فضا (شبکه ها و روابط اجتماعی) و زمان (تاریخ) پیوندی دقیق دارند و از ویژگی ها و تحولات این سه مقوله متاثر می شوند. بر این اساس، مکانها و محیط های با دوام زندگی اجتماعی نظیر خانواده، محله، روستا، شهر و همچنین تعلقات بادوام اجتماعی، نظیر صنف، قشر، طبقه و کشور هر کدام می توانند عرصه ای برای شکل گیری، تداوم و تحول هویت و به تبع آن زمینه ای برای بررسی مسائل مربوط به هویت معماری و شهرسازی ایرانی باشد.

مرمت و احیای بناهای تاریخی سنتی دیرین است که بویژه در این عصر یکه تازی های مدرنیسم اهمیت مضاعفی می یابد. پاسداشت ردپاهای معماری سنتی ایرانی هرچند کار دشوار، زمان بر و هزینه بری است اما ارزش آن زمانی مشخص می شود که نادیده انگاشتن سنت های ارزشمند زندگی گذشته بسان سیلی ویرانگر ارزشهای اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و حتی اخلاقی منبعث از این ردپاها را نشانه رفته و روزی نیست که در هر گوشه از جهان و نیز کشورمان اخبار ویرانگری های فرهنگی به گوش نرسد و یا بچشم نیاید. خانه وقفی حاج کاظم عرب با مساحت بیش از 510 متر مربع درشهر یزد، محله فهادان و در جوار بناهای تاریخی از جمله بقعه یکهزارساله دوازده امام و مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر)، مسجد چهل محراب و حمام ابوالمعالی قرار دارد. تاکنون هیچ مطالعه ای بر روی این بنای ارزشمند از دوره قاجار که نشانه هایی از دوران پیش از قاجار نیز در آن دیده می شود، انجام نشده است.در این مقاله با تحلیلی موشکافانه بر سازه بنا در جهت مقاوم سازی آن در طرح مرمت و احیا میتوان به راهکارهایی برای جلوگیری از آسیب های بیشتر به عناصر مختلف کالبد بنا رسید.

معماری در گذشته بلحاظ بعد انسانیت بسیار محسوس حس می شد و با پرداختن به معنا، فرهنگ و اقلیم مناطق مختلف سبک و معماری گویایی را بوجود می آوردند، به ارزشها و ابعاد انسانی کاملا توجه می شد، وجود احساس تعلق به محیط اطراف خود و به طور طبیعی در زندگی روزمره خود، با حضور در این اماکن بنوعی از نگرانی ها و نا آرامیهای دنیای پیرامون دور می ماندند، علاوه بر آن احساس آرامش پیش از پیش در وجود آدمی خود را نشان می داد. در این مقاله به بررسی و مطالعه نقش و نگارهای تالار چهل ستون که مربوط به دوران شاه عباس صفوی می باشد می پردازیم در این تالار چهل ستون چند نگاره (نقاشی) به چشم میخورد که هر یک از آنها شامل موضوعات متفاوتی از قبیل جنگ، رجز خوانی و بزم در دل طبیعت می باشد. همچنین نگاره هامیزان رفاه و سطح اجتماعی آن دوره را نشان می دهد. مانند شاهان و وزرا و... که افراد بالا دست جامعه می باشند معمولا در بزم و تفرج بوده اند و در جریان مقاله جزئیات آن مورد بررسی قرار خواهد گرفت.روش تحقیق بر اساس جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای، براساس دیدگاه های سنتی درون این نقش و نگارها می باشد.هدف از بررسی این نقش و نگارها، درک بهتر نقاشی ها می باشد و بر آنیم که مسکن مکانی برای آرامش گرفتن، هویت فردی و نوع دیدگاه و معماری، ذوق و سلیقه، فرهنگ و تمدن، پوشش مردم آن زمان را مورد بررسی قرار می دهیم.نتایج تحقیق بر این است که گسترش فرهنگ و معماری آن زمان بیانگر گسترش معماری متمدن ما ایرانیان خواهد بود و با چه ذوق و سلیقه وصف ناپذیری در عین حال با توجه به جنگ ها و دشواری های خاص آن زمان نسبت به سر پناه و ابنیه چقدر احساس مسوولیت داشتند در نتیجه افزایش آرامش و عدم اضطراب و بیماری های حسی و روانی را فراهم خواهد کرد.

ورود تکنولوژی های نوین به سرزمین هایی که هویت و تاریخ غنی آنها در زمینه هنر و معماری در تقابل با نمودهای تکنولوژی قراردارند، چالش هایی را دامن می زند؛ چراکه در اکثر این جوامع همانند ایران، زیرساخت های لازم جهت مواجهه با موضوع جهانی شدن فراهم نبوده است. در هزاره جدید، جهانی تازه در دست ساخته شدن است و معماری اجتماعی ترین هنری است که می تواند با ایجاد انسجام مکانی، نوعی تداوم زمانی را جهت آفرینشی نو بنیاد برای شکوفایی یک تمدن منجر شود. پرسش اصلی و هدف نهایی پژوهش آن است که آیا می توان شاخص هایی را جهت کاربرد تکنولوژی های نوین ساخت در راستای ارتقای کیفیات فضایی معماری شهر یزد با حفظ هماهنگی با محیط و اقلیم بناهای قدیمی در بافت تاریخی این شهر تعریف کرد؟ بر اساس نتایج این پژوهش بهره گیری از تکنولوژی و فناوری های نو در ترکیب با عناصر و فرم های بومی و سنتی، هماهنگی با شرایط ا قلیمی، حفظ ارزش های فرهنگی - اجتماعی و اصول معماری بومی و همچنین استفاده از فناوری های ساخت و مصالح جدید در ایجاد هماهنگی، تضاد، شفافیت و...، بسته به شرایط مکانی زمانی، مهم ترین شاخص های ایجاد مطلوبیت در معماری شهر یزد به شمار می آیند.

شهر و روستا از گذشته تا امروز با یکدیگر تعامل های بسیار نزدیکی داشته اند از جمله این تعامل ها میتوان به تعامل اقتصادی اشاره کرد، اما متاسفانه روابط این دو سمت با وجود دلال ها و واسطه گران هر روز کم رنگ تر میشود که خود اثرات مخربی در اقتصاد هر دو سمت داشته است.در این مقاله به بررسی بازارچه های روستایی و عملکرد های اساسی آن در توسعه شهری و روستایی و نتایج آن در توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و گردشگری شهر و روستا پرداخته شده است. ابتدا با بررسی نمونه های موردی موجود و در آخر با بررسی یک روستا به روش تحقیقات میدانی به شناخت عملکرد های این بازارچه ها می توان پی برد. سپس با بررسی محورهای اصلی این بازارچه ها به عملکردهای اصلی و مثبت آن اشاره کرد. این بازارچه ها بدلیل نا شناس بودن در بین مردم شهر و روستا مستلزم زمینه و الزاماتی برای برپایی آن میباشد که در صورت اجرا با شکست مواجه نشود به همین منظور مواردی پایه و اساسی برای برپایی این بازارچه ها اشاره شده است.

مجموعه ای از عوامل در قالب عوامل ثابت و متغیر، هویت معماری هر دوره را شکل می دهند. عوامل طبیعی، در معماری مناطق مختلف و در دوره های مختلف تاثیرگذار است. معماری در کاشان از گذشته تاکنون و با توجه به شرایط جغرافیایی آن، در دوره های مختلف، هویت خاص و تقریبا یکسانی داشته است. شکل هر سازه ای با توجه به عملکرد، محیط طبیعی و نوع مصالح در دسترس، دارای تفاوت های ظاهری و کارکردی است. با توجه به این که هدف این نگارش، مطالعه بافت معماری قلعه سفید و تعیین عملکرد سازه قلعه سفید است، بنابراین در این نگارش به مطالعه فضاها و ویژگی های معماری آن پرداخته و در جهت تعیین عملکرد آن، در بستری از جغرافیا مورد مطالعه قرار گرفت. تحقیق حاضر بر اساس هدف از نوع تحقیقات بنیادی و بر اساس ماهیت و روش از نوع تحقیقات تاریخی است و گردآوری اطلاعات نیز به دو شیوه، مطالعات اسنادی و مطالعات میدانی انجام پذیرفت، تا کلیه مدارکی که در روشن ساختن زوایای مبهم قلعه موثر هستند، شناسایی و به دقت مورد مطالعه قرار گیرند. در نتیجه با توجه به موقعیت قرارگیری قلعه سفید در اراضی طسمی جان و منطقه و نیز ارتباط آن با مسیرهای مواصلاتی، می توان آن را در ارتباط با ارگ و قلاع راهداری در نظر گرفت.

مبانی نظری مداخله در معماری بومی عموما برای معماری های شاخص سبکی تعریف شده اند و هر چه قدر از معماری های شاخص سبکی به معماری های روستیک نزدیک می شویم مفاهیم اصولی مداخلات مانند حفاظت، مرمت و... نیاز به باز تعریف و دقت عمل بیشتری می باشند. اما در عمل معضل موجود در حیطه اجرایی و عملی حفاظت و مرمت بناهای تاریخی در بازتعریف مفاهیم مرتبط با دانش مرمت مانند حفاظت، مرمت، نگاهداشت باززنده سازی، مراقبت و... موجود نیست. بلکه عدم آشنایی و رعایت اصول اخلاقی حفاظت است. به نظر می رسد تنها در این صورت است که می توان شاهد تداوم ارزش های اصیل میراث فرهنگی خواهیم بود.

حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی یکی از ابعاد شهرنشینی در قرن حاضر بوده که حاصل توسعه فیزیکی شتابان و بی ظابطه در اکثر شهرهای دنیاست، کشور ما نیز از این قائده مستثنی نمی باشد. این پدیده پیامدهای نامطلوب اقتصادی، اجتماعی و کالبدی به همراه خود دارد. رشد یکباره و قارچ گونه شهرها در مجموعه سکونتگاه های شهری در پی گسترش مناسبات سرمایه داری جهانی موجب مهاجرت گسترده از پیرامون (عمدتا روستا) به شهرها از جمله شهر همدان شده است. این مقاله با رویکردی توصیفی تحلیلی، از روش مطالعات میدانی و کتابخانه ای، با استفاده از مدل تحلیلی SWOT و همچنین برای انجام تحلیل های استنباطی و توصیفی آماری از نرم افزار SPSS ویرایش 15 بهره برده است. از این رو برای نمونه محله دیزج واقع در شمال غربی شهر همدان مورد مطالعه قرار گرفته و همچنین برای روشن تر شدن موضوع و بدست اوردن اطلاعات و امار دقیق پرسشگری وسیعی در سطح محله انجام پذیرفت، تحلیل های نهایی در این پژوهش نشان می دهند که میان عوامل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی اداری با پیدایش اسکان غیر رسمی در محدوده مورد مطالعه ارتباط معناداری وجود دارد به همین ترتیب راهبردهای رهگشایی جهت بهبود و اصلاح بافت فوق به تفصیل در متن مقاله آمده است.

طراحی شهری ایرانی- اسلامی، به نوعی بازتاب کاربرد کلیه اصول ساختاری موجود در طبیعت می باشد. کل های موجود در طبیعت از تعاملات کل های کوچکتر با مقیاس های مختلف در سلسله مراتبی که تا ساختار ماده پیش م یرود، شکل گرفته اند. بنابراین در این مقاله به سلسله مراتب به عنوان یکی از مهم ترین اصول موجود در عرفان اسلامی و مورد استفاده در شهرسازی ایرانی- اسلامی پرداخته می شود. این اصل یکی از مهم ترین قوانین لازم برای دستیابی به انسجام شهری می باشد. در شهرهای گذشته ما سلسله مراتب به صورت پیوسته در کلیه مقیاس ها از استخوان بندی شهر تا ترکیبات معماری مورد توجه بوده است؛ لیکن مرور تجربیات شهری معاصر نشان می دهد که لفظ سلسله مراتب به صورت صوری و غالبا موردی و موضعی مطرح بوده است نه اینکه مفهوم جامع آن) شامل موارد و مراتب لازمه و توجه به کلیت کالبد فضاهای شهری و معانی آن ها (مورد توجه قرار گیرد. در حقیقت چیدمان های شطرنجی و شبکه ای بسیاری از طرح های شهری امروز تنها خیال انسجام شهری را با خود به همراه دارند؛ زیرا که در طر حهایی که امروزه با اهداف مختلف برای شهرها ارائه می شوند، مقیاس های میانی و فضاهای اشتراکی به عنوان دو عنصر ایجاد کننده سلسله مراتب و متعاقبا انسجام شهری مورد فراموشی قرار گرفته اند. در این مقاله ابتدا به تشریح مفهوم عام این اصل و همچنین مفاهیم عرفانی آن در عرفان اسلامی و ایرانی پرداخته شده است، سپس ابعاد مختلف اصل سلسله مراتب در محیط های مصنوع به کمک مصادیق تصویری شهرهای ایرانی- اسلامی مورد توجه قرار م یگیرد و در پایان با بررسی موارد فوق در نمونه موردی محدوده پیرامون بازار تهران، رهنمودهایی به منظور به کارگیری این اصل در طراحی شهری امروز ارائه خواهد شد.

شهرهای سنتی ایران دارای ساختار ویژه ای هستند و با مرور زمان گسترش یافته اند. بافت های کهن شهرهای تاریخی ایران، مرکز شهر و مراکز محلات در زمانهای متفاوت پدید آمده و مجموعه مرکز شهری، متشکل از عناصر مختلف از نزدیک دروازه ها شروع شده و تا ریز محله ها ادامه داشته است. عناصر اصلی بافتهای سنتی را مسجد، راسته بازارهای مختلف، کاروانسرا، مدرسه، حمام و به طور کلی عناصر شاخص میباشند. مقاله حاضر به نقش عناصر شاخص تاریخی، در ارتقاء جایگاه فرهنگی و تاریخی و باز آفرینی بافت فرسوده شهر بیدخت می پردازد. در این راستا با شناسایی و تحلیل عناصر شاخص در محدوده تاریخی که جزه بافت فرسوده مصوب شهر بیدخت میباشد پرداخته شده است. روش پژوهش توصیفی، تحلیلی بوده و در جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانهای و برداشت میدانی استفاده شده است. تحلیل داده ها با استفاده از روش SWOT به صورت محدود انجام شده و نتایج تحقیق نشان میدهد ارتباط مستقیم بین وجود این عناصر در بافت تاریخی و سنتی، با ارتقاء و بازآفرینی سریعتر این محدوده وجود دارد از این رو پیشنهاد گردیده در تبدیل تدریجی و برنامه ریزی شده اراضی به منظور ایجاد فضایی منسجم و متناسب با شهر و عملکرد ویژه آن اقدام گردد. براین اساس عملکرد و فعالیت های تعیین شده می بایست متناسب با هویت تاریخی و اجتماعی محدوده مورد مطالعه در جهت ارتقاء هویت اجتماعی و فرهنگی آن و تامین بخشی از نیازهای فضایی- عملکردی ساکنین در چارچوب بنای شهروندی محله ای قرار گیرد. آنچه مسلم است تجانس و تعامل فعالیت ها و اراضی با متن و حاشیه اطراف ضامن بهره برداری پایدار از آنهاست.

با تحولات سریع دوران معاصر و ورود به مرحله گذار، تغییر زیربناهای معیشتی و روابط اجتماعی، این فعالیت ها را در هم ریخت و به مرور این نقش از مردم برداشته شد. ساکنان محلات از هویت خاص محله خود تهی شدند. در چنین وضعیتی شهروندان خود را منفعل و جدا از محله و شهر احساس می کردند و مسایل شهر در غیبت شهروندان اداره می شد. روند تفکیک شهروندان از بدنه مدیریت شهری و دور شدن آنها از کانونهای تصمیم گیری در مورد مسایل شهر ادامه یافت تا زنگ هشدار به منظور افزایش مشارکت شهروندان در مسایل مربوط به کلانشهرهای بزرگ دنیا به صدا درآمد. در این مقاله بر توجه به طراحی شهری به عنوان راهی در راستای افزایش تعاملات اجتماعی تاکید شده است. به همین منظور بافت فیزیکی محلات قدیم و جدید اهواز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و به شناسایی عواملی که مسبب افزایش میزان و دامنه روابط اجتماعی در محلات قدیمی و کاهش چشمگیر میزان روابط در محلات جدید رخ داده پرداخته است. این مقاله در نهایت تلاش می کند تا نمودهای فیزیکی و کالبدی تاثیرگذار بر میزان روابط در محلات را شناسایی و راهکارهایی جهت افزایش تعاملات اجتماعی بوسیله تغییرات کالبدی ارائه نماید.

در پی تحولات سریع در جوامع شهری، دامنه گسترش کلانشهرها فراتر از اراضی پیرامونی رفته و روستاهای خودکفای پیرامون را در خود بلعیده و دچار دگرگونی های کثیری نموده است. روستای تاریخی به محله ای مصرفی بدل گشته که اراضی طبیعی خود را به خدمت مصارف سودجویانه درمی آورد. در راستای شناخت این پدیده، رابطه میان روستاشهرها و کلانشهرهای متعددی از قبیل پاریس، لندن، سائوپائولو، ملبورن و تهران مورد مطالعه دقیق قرار گرفته اند که نتیجه این بررسی، ارائه شاخص هایی در 4 گروه اداری/سازمانی، کالبدی، فرهنگی و اقتصادی است. با مقایسه وضعیت تهران و روستاهای اطراف آن با شاخص های استخراج شده، نتیجه به صورت نمودار عنکبوتی تحلیل شده است. بر مبنای آن، شاخص های مورد نیاز کلانشهر تهران بیان گشته است.

شهر بزرگترین نماد تمدن است که بشر آن را برای امنیت و آسایش خود بنا نموده است. شهر تنها یک سکونت گاه نیست، بلکه یک آبادی است که روح اجتماع در آن دمیده می شود و از آن هویت می گیرد.شهر دزفول در اثر تحول تاریخی، دچار دگرگونی شده و شکل جدید آن که در روندی منطقی می باید از درون سازمان قدیم رشد یابد، برای رسیدن به طرحی نو، انسجام و پیوند با ساختار قدیم را برهم زده است. از این رو تقابل و تعارضی آشکار میان شکل جدید و سیمای کهن که نتیجه قطع رشد درون زای شهر است، صورت گرفته است. شهر قدیم که روزگاری با پویش و پویایی، باعث زایش مفاهیم شهروندی بود در محل خود ساکن شده و این سکون طولانی، آنرا بسوی فرسودگی هدایت می کند.بی توجهی مسوولان و بی تفاوتی ساکنان که به تبع مهاجر بودنشان نه دلبستگی مکانی دارند و نه خاطره فضایی، دیوار از پس دیوار را فرو می نشاند و با هر فرو ریختنی بخشی از فرهنگ شهری فرو می ریزد بدین ترتیب در این مقاله سعی شده است تا پیوستگی، تداوم و ارتباط شهر کهن با شهر جدید را در شهرسازی بررسی نموده، و بتوان آن را احیا نمود. این ارتباط به صورت متعادل و پایدار زمانی رخ می دهد که موجودیت ساختار شهر قدیم شناخته شود و ریشه های تداوم آن نیز بررسی و تقویت گردد.

اهمیت تاثیر راهکار های اقلیمی معماری بومی بر شرایط آسایش از یک سو و تنوع شرایط اقلیمی در کشور ما از سوی دیگر، انجام مطالعات و پژوهش را در این زمینه ایجاب می کند و لذا انجام تحقیقات در این زمینه امری اجتناب ناپذیر است. تاثیر متقابل معماری و اقلیم امری مهم بوده و در طرح های معماری توجه به شرایط اقلیمی امری ضروری می باشد بویژه در معماری سنتی راهکارهای اقلیمی معماری بومی بسیار مورد نظر بودند. استفاده از راهکارهای اقلیمی می تواند به ایجاد شرایط آسایش فضاهای معماری کمک شایانی کند. یکی از فضاهای معماری، مدارس هستند که متاسفانه در طراحی آن ها توجه به راهکارهای اقلیمی معماری بومی مورد غفلت قرار گرفته است.هدف از این پژوهش ارائه راهکارهای اقلیمی معماری بومی شهر اراک در ایجاد آسایش اقلیمی مدارس این شهر است. روش انجام تحقیق در پژوهش حاضر پیمایشی میباشد که با تکنیک دلفی انجام شده است. بدین ترتیب ابتدا پرسش نامه باز پاسخ میان صاحب نظران توزیع شد، سپس پاسخ ها بررسی و تحلیل شدند، در مرحله بعد راهکارها و معیار ها از میان پاسخ ها استخراج شدند و در نهایت در جدول هدف-محتوا تنظیم شدند و راهکارها و معیارهای مورد نظر جهت بهره گیری مشخص شدند.بدین ترتیب راهکارهای طراحی اقلیمی معماری بومی اراک جهت ایجاد آسایش اقلیمی در مدارس اراک به گونه ای که به کارگیری آن برای معماران قابل اجرا باشد و در فراهم آوردن شرایط آسایش موثر گردد بر 4 دسته بندی: جهت گیری، جایگیری ساختمان، معماری ساختمان و مصالح و جزئیات پیشنهاد شدند و شاخصه های مربوطه ارائه گردیدند.

آئین طهارت و شستشو از دیرباز در زندگی انسان مورد توجه بوده، این امر با ورود اسلام به ایران و تاکید آن بر نظافت و پاکیزگی در معماری ایرانی جایگاه ویژه ای یافت. حمام های متعددی در نقاط مختلف ایران بجای مانده که بیشتر مربوط به دوره صفوی به بعد می باشد. یکی از شهرها سنندج است که حمام های تاریخی زیادی در آن بجا مانده است. تعدادی از حمام ها عمومی بوده و برای استفاده عموم مردم و در داخل برخی عمارت های شهر حمام های خصوص ساخته شده، در گذشته به دلیل محدودیت ها فقط در برخی کاخ ها و منازل مسکونی شخصیت های مهم حمام خصوصی وجود داشت که استفاده اعیانی داشته و از تجملات دستگاه اشرافیت به شمار می رفت. یکی از آنها عمارت ملا لطف الله شیخ الاسلام شهر سنندج است که در این مقاله قصد بررسی حمام آنرا از لحاظ معماری و تزئینات بکار رفته در آن داریم تا مشخص گردد بافت معماری آن به چه صورت بوده و همچنین بیشترین هنر بکار رفته جهت تزئین این حمام چه بوده و آیا ارتباط معنایی بین موضواعت بکار رفته در تزئینات بنا وجود دارد، بر این اساس سعی بر آن است با مشخص نمودن قدمت بنا و معرفی معماری آن تحلیلی در خصوص هنر تزئینی بکار رفته در این بنا صورت گیرد و نقش های بکار رفته در تزئینات با دقت مورد بررسی و طبقه بندی قرار گیرند.

دین یکی از اصلی ترین وجوه متمایز کننده زندگی بشری است. دین در ساده ترین نگاه هویت انسان در جهان هستی را معنی می کند. دین در کاهش بار مصائب و سختی ها از دوش انسان دین ورز، نقش اساسی دارد. اما همواره درگیر های میان ادیان مختلف باعث شده که باری علاوه بر دیگر بارها بر دوش انسان گذاشته شود. یکی از راهکارهای فرو کاستن از زد و خورد های میان پیروان ادیان، افزایش شناخت آنها از یکدیگر است. هدف از انجام این تحقیق مرتفع ساختن نیاز به مکانی جهت پژوهشگران این عرصه است. از بهترین راه های شناخت، گفت و گو می تواند رفع اختلافات یا در ساده ترین حالت تعیین شناخت و گسترش دانش باشد. گفت و گو و سخن گفتن در پی یافتن معناست. گفت و گو به تعبیری با هم اندیشیدن است. در این راستا به توجه به نیاز در جهان معاصر طرح فضایی جهت هم اندیشی و گفت و گو شکل گرفت. اصفهان سابقه تاریخی مناسب و مثبت در زمینه همنشینی ادیان مختلف در کنار یکدیگر دارد اما تاریخ گفت و گو و همنشینی ادیان به اندازه کافی در شناخت و جلوگیری از اختلافات مذهبی موفق نبوده و نیازمند پژوهش حرفه ای با رویکرد تعاملات اجتماعی برای جلوگیری از تهدیدها و فرصت های موجود در جامعه و ضرورت ملی و جهانی باشد. روش تحقیق کتابخانه ای برای رسیدن به پژوهشی که تایین کننده ویژگیها و کیفیت های برای شناخت بیشتر شود؛ که تمامی این ها از نقاط مشترک ادیان به دست آمده تا همبستگی و تعاملات اجتماعی را افزایش دهد.

تمام ادیان انسانها را به سیر از ظاهر به باطن دعوت کرده اند. آنچه در نزد ایشان اصیل بوده عالم معناست و ازاین رو اعتبار عالم ظاهر به عالم معنا می باشد. این طرز فکر تمامی شئونات زندگی انسانها، خصوصا هنر را در جامعه دینی فراگرفته و بنابراین آثار هنری ادیان همواره آدمی را به عالم دیگر رهنمون می کنند. آنجا که خاستگاه هنر دینی فراتر از انسان می شود و هنرمند مجرای انتقال معانی منبعث شده از عالم بالا می گردد و بدین ترتیب هنر اصیل دینی ظهور می نماید. در حکمت اسلامی قرآن کریم و سخن مشترک انبیا، تاکید بر حرکت از ظاهر به باطن یا به عبارتی از صورت به معنا بوده و اسلام، ظاهری دیدن و قف در صورت دنیا بدون سیر در معنا و باطن را نکوهش کرده و آن را نشان بی خردی انسان می شمرد. هنرمندان مسلمان با انس و الفت و همدلی با حکما، سنت اسلامی را از طریق آثار هنری نمود داده اند و انسانها را از ظاهری نمادین به حقیقتی فراتر متذکر شدند. هنرمند مسلمان با ادراک این معنا و ارزش به طراحی صورت پرداخته و اثر هنری خویش را پدید می آورد. معماری دوران اسلامی نیز با همین مبانی و مفاهیم به تجلی و ظهور معانی پرداخته است. در این مقاله ضمن اتخاذ رویکردی تاریخی-تفسیری، و مطالعات کتابخانه ای ابتدا به بیان تعاریفی از رابطه بین صورت و معنا در معماری ایرانی و معماری دوران اسلامی پرداخته و سپس با توجه به این معانی به چگونگی تحقق پذیری هویت اسلامی در آثار معماری ایرانی- اسلامی خواهیم پرداخت و به این نتیجه خواهیم رسید که رابطه کالبد و محتوا (صورت و معنا)، به شکل تجلی نسبی معنا در صورت است.

منطقه شمال ایران، همواره منطقه ای با آب و هوای معتدل و مرطوب شناخته شده است، اما مساله مهم وجود برخی نقاط در این خطه با آب و هوای متفاوت است. از آنجا که اقلیم در روند شکل گیری فرهنگ و معماری تاثیر مستقیمی دارد، لذا وجود آب و هوای سرد و کوهستانی در منطقه کجور و روستای لاشک سبب شکل گیری معماری متفاوت با سایر نقاط شمال کشور با آب و هوای معتدل و مرطوب شده است لذا این مقاله سعی در تحلیل معماری بومی روستای لاشک و گونه شناسی بناهای این روستا، با مراجعه مستقیم به محل و مصاحبه با افراد و دستیابی به روند ساخت و شکلگیری معماری را دارد. اطلاعات وارد شده در مقاله حاضر از مشارکت مستقیم اهالی با اصطلاح های محلی منطقه واز ابتدا تا انتهای شکلگیری معماری روستای لاشک، میباشد. در پایان با توجه به وجود برخی بناهای نوساخت در منطقه به بیان مقایسه ای از بناهای سنتی و نوساخت منطقه پرداخته شده است.

کبوترخانه ها از عناصر معماری و سازه های تاریخی است که از دیرباز در تمامی نقاط جهان ساخته شده و محلی است برای نگهداری کبوترها و به منظور جمع آوری کود آن ها که در کشاورزی کاربرد فراوان دارد. این سازه ها نمونه بارز ارتباط معماری با معیشت و زندگی مردم و همچنین پیوند جدایی ناپذیر معماری و اقلیم است. در این تحقیق به طور خاص به بررسی کبوترخانه ها در ایران پرداخته شده است ضمنا سعی شده با معرفی کوتاه کبوترخانه ها در سایر نقاط جهان (اروپا) مقایسه ای کوچک میان این سازه ها با نمونه های مشابه در ایران انجام شود. همانطور که می دانیم کبوترخانه ها نتیجه محدودیت شرایط حاکم در زمان خود هستند و برای رفع مشکل و کمک به معیشت مردم به وجود آمدند و تا به امروز هم به عنوان عناصر معماری تاریخی ایرانی و همچنین بخشی از هویت فرهنگی و ملی باقی مانده اند. حال این سوال مطرح می شود که آیا می توان با الگوگیری از این شاهکارهای معماری تاریخی ایران به نیازهای روز در زمینه معماری پاسخ داد یا خیر؟ این تحقیق با مطالعات میدانی و تحقیقات کتابخانه ای انجام شده و هدف از آن بیان این مطلب است که بدون بازگشت به گذشته و تنها با الهام گرفتن از عناصر معماری ایرانی مانند کبوترخانه ها و همچنین درک و مشاهده دغدغه های روز، بناها و ساختمان هایی احداث کرد که ابعاد مختلف پایداری از جمله پایداری زیست محیطی و پایداری فرهنگی را دربرگیرد.

معماری آرامگاهی یکی از مهم ترین تجلیات هنر معماری ایرانی و اسلامی است و شایسته تاکید است که پیش از ظهور اسلام در ایران بنای آرامگاهی مستقلی (به استثناء آرامگاه کورش) وجود ندارد می توان دریافت که این چنین بناها ریشه در بینش و فرهنگ جامعه ایرانی و اسلامی دارد. پس با این وجود آیا می توان پنداشت که سر مشق و منشاء گونه های بناهای آرامگاهی ریشه در معماری پیش از ظهور اسلام در ایران دارد؟سپس به نظر می رسد سر مشق و منشاء گونه های بناهای آرامگاهی متاثر از نفوذ آثار بناهای خارج از ایران است.مطالعه و بررسی گونه های بناهای آرامگاهی می تواند در جهت اعتلای هنر ایرانی و اسلامی موثر واقع شود و به طراحان و معماران امروزی جهت مناسبی دهد. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه و با مراجعه به اسناد و مراجع مرتبط به گونه شناسی بناهای آرامگاهی دوران اسلامی در ایران می پردازد. یافته های پژوهش برآن است که بناهای آرامگاهی به دو گونه اساسی، بنای برج آرامگاهی و چهارگوش گنبد پوش عرضه می شود.

با مطالعه و بررسی درست معماری سنتی ایران، به این موضوع دست می یابیم که اصول پایداری که از مباحث پایه ای عصر حاضر در معماری جهان است، از ارکان اصلی معماری بومی و منطقه ای در ایران بوده است.خصوصیات معماری ایرانی ریشه در موضوعات مختلفی از قبیل فرهنگ، اقتصاد، مذهب، اقلیم و سطح دانش افراد در آن موقعیت جغرافیایی دارد. پر واضح است که در دوره های مختلف تاریخی، معماران ایرانی از دانش و هنر تمدن های دیگر نیز بهره برده اند و این نمایانگر عدم تحجر و تعصب آنان بوده است. اما نکته مهم در این مقوله آن است که همواره این برداشتهای آزاد از تمدنهای دیگر به طرز شگفت انگیزی در فرهنگ و تمدن ایرانی حل شده و محصولی همگن و متناسب با معیارهای غنی این مرز و بوم به دست آمده است.پرسش اصلی آن است که حلقه گمشده در معماری معاصر ایران چیست و چرا امروز یک محصول با هویت ایرانی، کمتر به دست آمده و ارائه می گردد.

ناحیه فریم در قسمت دودانگه ساری در ناحیه طبرستان از جمله مناطقی است که در دوران پیش از اسلام و دوران اسلامی نقشی پویا و فعال در تاریخ سیاسی ایران را ایفا نموده، و در دوره گذر از دوران ساسانی به دوره اسلامی بدون گسست مسکون بوده و در اختیار دو خاندان آل قارن و آل باوند قرار داشته است. دریافت صحیحی تغییرات فرهنگی در ناحیه شاه نشین به عنوان ناحیه ای باستانی در جغرافیای دشت فریم به منظور درک تحولات رخ نموده در طبرستان از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است.این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیل تاریخی با بررسی های میدانی (یافته های معماری) و مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته در پی پاسخ گویی به این پرسش است که فرم فضایی محوطه شاه نشین در قرون اولیه اسلامی چگونه بوده است ؟در پی پاسخ گویی به این پرسش این فرضیه مطرح است که در طی قرون اولیه اسلامی فرم فضایی در محوطه شاه نشین بر طرح مذهبی در راستای اسلامیزه شدن حاکمان باوندیان استوار است.نتایج این تحقیق نشان می دهد که در طی قرون اولیه اسلامی سیر حرکت فرهنگی از ساسانی گرایی به اسلام گرایی با توجه به آثار نویافته و تغییر در فرم فضای معماری به همراه تداوم فرهنگ ساسانی در محوطه تاریخی شاه نشین وجود داشته است.

آسیاب ریگاره در بافت تاریخی محمدیه واقع شده است و جلوه ای از معماری دستکند در شهر نایین به شمار می آید. عدم وجود رود جاری در این منطقه و وفور قنات باعث شده که در گذشته علاوه بر استفاده از آب قنات برای کشاورزی و مصارف روزانه، در مسیر این قنات ها آسیاب هایی را طراحی کنند که از انرژی آب آن برای تولید آرد بهره گیری شود. از جمله قنات های قدیمی نایین، قنات«که خسرو» است که آسیاب ریگاره در مسیر آن حفر شده است. معماری این آسیاب از نوع معماری دستکند عمودی و در دسته فضاهای زیر زمینی قرار می گیرد. نگارندگان در این مقاله می کوشند با روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای و میدانی، تاثیرآب قنات بر شکل گیری آسیاب زیر زمینی ریگاره را بررسی کنند. نتیجه پژوهش بیانگر آن است که طراحی و حفر این آسیاب به عنوان یک سازهء آبی وابسته به قنات علاوه بر جنبه تکنیکی برای آبرسانی قنات مذکور، در وهله اول به مثابه اجازه حق عبور قنات از زمین های این منطقه بوده و جنبه حقوقی داشته است.

امروزه گردشگری بزرگترین و متنوع ترین صنعت دنیا به حساب می آید، که بخش های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، جغرافیایی و مدیریتی با آن در ارتباط هستند و رابطه ای متقابل بین آن ها و گرد شگری برقرار است. معماری یکی از رشته هایی است که هم به طور مستقیم و هم غیرمستقیم تاثیر فراوانی در گسترش گردشگری دارد. رابطه معماری و گردشگری یک رابطه فشرده و عمیق است، به طوری که نتایج نشان داد که معماری نقش اساسی، در بین جاذبه های گردشگری ایران بازی می کند و بخش عمده ای از گردشگران به جهت دیدار از آثار معماری، وارد ایران می شوند. مجموعه تاریخی تخت سلیمان با قدمتی دو هزار ساله میراث و تاریخ ایران باستان را بازگو می کند. این قلعه به وسعت حدود 1000 متر دارای مجموعه هایی از جمله استخر، عبادتگاه، دروازه های ورودی به قلعه، ستون های بلند، ایوان، قسم گاه، آتشکده ها، آبگرم معدنی و دژهای نگهبانی است. تخت سلیمان و آثار باستانی و تاریخی موجود در آن یکی از مهمترین و مشهورترین مراکز تاریخی و تمدنی کشور ما هستند، که روزگاران آبادانی و رونق خود را پشت سر گذاشته و در ایام پیری و دیرینه سالی، در سکوت و خلوت کوهستان های سرسبز منطقه به حیات آرام و خسته خود ادامه می دهد. این اثر مهم کمتر از دیگر آثار تاریخی و باستانی ایران مورد توجه و مطالعه محققان و باستان شناسان قرار گرفته و این امر شاید به دلیل بعد مسافت و دور از دسترس بودن آن است. در این مقاله سعی شده است تا با معرفی و بیان پتانسیل های موجود در این مجموعه و ارائه پیشنهاداتی در زمینه برنامه ریزی های درست معماری، موجبات توسعه صنعت گردشگری را برای این محوطه با ارزش باستانی فراهم نمود.

یزد واژه باستانی است که ریشه در ((یشت))، ((یزت)) و((یسن)) دارد و به معنای نیایش، ستایش و ایزد است. شهری که هخامنشیان آن را ((ایساتیس)) خواندند، اسکندر نام کثه بر آن نهاد، ساسانیان اسم ((یزدان)) را برایش برگزیدند و در متون کهن ((دار العباد)) لقب گرفت. یزد دردانه کویر است و آن را بخشی از سرزمین ماد می دانند. یزد پس از طلوع اسلام، زیستگاه قبایل عرب بود و در دوره آل کاکویه مساجد، مدارس و قنات های متعددی در این شهر بنا کردند. روش تحقیق توصیف تحلیلی است و از طریق مطالعه کتابخانه ای انجام شده است. در همین راستا ابتدا ویژگی معماری ایرانی و اصول معماری ایرانی بیان شده، سپس به شیوه معماری یزد و سبک خراسانی و بنای معروف آن، مسجد جامع فهرج و تاثیر اسلام بر معماری ایرانی و اسلامی در یزد به مختصر اشاره شده، همچنین در این مقاله سعی شده به بررسی و معرفی مصالح، عناصر و تزیینات برخی آثار تاریخی یزد بپردازد. در این پژوهش تحقیقات کتابخانه ای و مطالعه تاریخی بر حسب مورد (آثار تاریخی یزد)، سبک خراسانی و شیوه معماری یزد از قبیل بهرگیری از مصالح بوم آورد، درون گرایی، خودبسندگی، مردم واری و پرهیز از بیهودگی و تاثیر فرهنگ اسلامی بر معماری ایرانی، بهره گیری از ارزش های معماری اسلامی و بکارگیری شیوه معماری گذشته یزد در ساختمان سازی امروزی برای رفع ممانعت های احتمالی در ساختمان سازی یزد و همچنین متکی بودن به ارزش ها و و تمدن غنی ایرانی در ساختمان سازی و به این طریق عدم وابستگی به شیوه و روش معماری غرب هدف مقاله بوده است.

تخت سلیمان ارزش و تقدسی طبیعی در خود نهفته دارد و می توان آن راحماسه دائمی طبیعت و تمدنها دانست. در این پژوهش مشخص گردیدحضور هم زمان چهار عنصر طبیعی آب، باد، خاک و آتش عامل اصلی تقدس این فضاست. در این سایت یک ارزش طبیعی وجود دارد.یکی از موضوعات مهمی که در محوطه های باستانی با افزایش بازدید کنندگان در طول سالهای اخیر، باید به آن توجه ویژه داشت، طراحی مسیر بازدید و ضرورت ها و نیازهای مورد نیاز درطول این مسیر می باشد؛ که علاوه بر تامین نیازهای حفاظتی این مجموعه جهانی، تامین کننده نیازهای اولیه گردشگران مطابق استاندارهای جهانی است. به عبارتی تدوین مسیر حرکت با در نظر گرفتن کلیه شرایط که در محوطه ها قرار دارند از آن جهت حائز اهمیت است که تا هم بازدیدکنندگان بتوانند طی مسیر مشخص از تمامی بخش های بازدید داشته باشند و هم الزامات مختلف تدوین شده در راستای حفاظت اثر مد نظر قرار گیرد.در این مقاله ضمن معرفی سایت میراث جهانی تخت سلیمان و ویژگیهای این اثر، به ضوابط و قواعد طراحی در سایت های میراث جهانی می پردازیم سپس به طراحی مسیر بازدید منطبق با اصول بیان شده در طول روند مطالعات پرداخته خواهد شد.

معماری به عنوان نمود کالبدی فرهنگ یک جامعه، در طول تاریخ هم متاثر از تعاملات فرهنگی، تغییرات سیاسی و اصلاحات اجتماعی بوده و هم بر الگوهای رفتاری افراد جامعه تاثیرگذار بوده است. ضرورت درک دنیای جدید، از دوران مدرن خود را بیش از پیش نشان داد. در این راستا مواجهه ملت ها با تحولات جوامع پیشرفته هم عصر خود به صور گوناگونی اتفاق افتاد. برخورد ایران با اروپای قرن 19 با شیفتگی همراه بود. در این دوره، ایران شکست خورده از قوای مجهز روسی به دنبال علت یابی و ارائه راهکار، با الگوبرداری از غرب معاصر خود به ویژه در سیستم های آموزشی، در پی جبران این جاماندگی برآمد. معماری نیز مانند دیگر زمینه ها دستخوش تغییر قرار گرفت. این تحولات از سویی خواهان حفظ پیوند با الگوهای کهن خود بودند و از سویی دیگر توانایی مقابله با فریبندگی ظواهر غربی و مدرن معاصر خود را نداشتند. به همین جهت سعی بر آن بود تا زمینه های تجدد ضمن حفظ مبانی نظری بومی در کنار استفاده از تکنولوژی و عناصر وارداتی فراهم شود. هدف از این تحقیق توصیفی- تحلیلی آن است که برای پاسخ به این سوال که معماری به دنبال این تعاملات فرهنگی دچار چه تحولاتی شد، با استفاده از اسناد کتابخانه ای، پس از مطالعه تصویر فرنگ در نظر ایرانیان عصر قاجار به بررسی تحولات رخ داده در معماری آن دوره که زمینه ساز معماری مدرن ایران است بپردازد. تفسیر داده ها که در یک نمونه موردی تحلیل شدند نشان داد که این تحولات تدریجی که ناشی از درک نیازهای جدید و لزوم پیشرفت به ویژه در زمینه تکنولوژی بود، نخست در میان روشن فکران، درباریان و قشر مرفه جامعه احساس شد و به مرور چنان تحت تاثیر الگوهای غربی قرار گرفت که در اواخر این دوره برخلاف اوایل آن که سعی در حفظ هویت بومی در کنار بهره بری از عناصر مدرن بود، الگوهای سنتی دیگر مورد استفاده قرار نمی گرفتند.

یکی از فضاهای جغرافیایی که از دیرباز، انعکاس دهنده ایدئولوژی نظام های حاکم بوده، پدیده شهر است. بر این اساس، شهر اسلامی بازتابی از اندیشه های متعالی دین مبین اسلام در تمامی جوانب می باشد. اسلام به عنوان یک فضای فرهنگی و یک فضای ارتباطی ممتاز، بر مناظر شهری، سیمای ظاهری شهرها، ساختارهای آنها، نحوه کار آنها، ارتباط آنها با یکدیگر و با محیط اطرافشان تاثیر گذاشت.هدف از این تحقیق بررسی موضوعی که یک شهر اسلامی چیست و دارای چه ویژگیها و مولفهایی است و در ادامه به بررسی شاخص های شکل گیری شهرسازی اسلامی و تطبیق این شاخصه ها یا فضای شهری امروز و استخراج معیارهای مشترک پرداخته شده است.روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است با استفاده از استخراج معیارها و نیز مصاحبه؛ ماتریس دو دویی تنظیم و سپس نتایج آن بیان شده است. که در این پژوهش 7 معیار؛ مقیاس انسانی/ زیبایی بصری و معنایی، هویت و حس تعلق به فضا، مشارکت و تعاملات اجتماعی، ایمنی و امنیت/ آسایش و آرامش، عدالت/ تعادل، خوانایی به عنوان معیارهای مشترک انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت پیشنهاداتی جهت ارتقا و بهبود موارد فوق ارائه شده است.

استفاده از عمق زمین در معماری بومی ایران نمونه ها و کاربرد فراوان داشته است. در مقاله حاضر با استفاده از اسناد کتابخانه ای انواع فضاهای زیرزمینی موجود در معماری بومی ایران مورد بررسی قرار گرفته و نحوه ارتباط با زمین در این معماری در سه مقیاس کلان، میانه و خرد دسته بندی شده است. مقیاس کلان شامل شهرها و روستاهای زیرزمینی، مقیاس میانه شامل اجزای خدماتی و آبرسانی و مقیاس خرد شامل فضاهای معماری است. در مرحله بعد با بررسی نمونه های موردی، ویژگی های انواع فضاها در ارتباط با توده زمین مورد بررسی قرار گرفته و عوامل موثر بر شکل گیری هر یک از فضاها در ارتباط با نوع کاربری آنها مشخص شده است. بر اساس نتایج عوامل اقلیم، امنیت، فرهنگ، ایستایی، شاکله زمین و نوع خاک (ژئوتکنیک) از مهمترین عوامل موثر در شکل گیری فضاهای زیرزمینی هستند. جهت تعیین عوامل موثر از روش تحقیق قیاسی و استدلال منطقی استفاده شده و در مورد هر نمونه میزان اهمیت نسبی عوامل تعیین شده است. مقایسه عوامل موثر در شکل گیری فضاهای زیرزمینی نشان می دهد که در نمونه فضاهای مختلف زیرزمینی میزان تاثیر عوامل مختلف متفاوت است. به این ترتیب گرچه سرمایش ایستا از طریق توده زمین از عوامل اصلی ایجاد فضاهای زیرزمینی است اما در برخی نمونه ها عوامل امنیت، فرهنگ، ایستایی، شالکه زمین و نوع خاک از اهمیت بیشتری در مقایسه با عامل اقلیم برخوردار هستند. به این ترتیب شکل گیری فضاهای زیرزمینی را نمی توان تنها متاثر از دلایل اقلیمی دانست بلکه در هر مورد عوامل متعددی به صورت توامان در ایجاد فضاهای زیرزمینی تاثیرگذار هستند.

دانسته می شود هنر هندسه یک عنصر کلیدی برای ایجاد ارتباط بین ساختمان و ایده هایی است که سازنده در ذهن داشته است. انسان هندسه را از ابتدا در طبیعت همواره درک کرده است وعادت به اندازه ها سبب می شود هر چیزی را که با آنها متناسب باشد را زیبا بداند. هندسه وتناسب، به دلیل ماهیت منظمی که دارند، کاربرد زیادی در فضاهای معماری داشته و همواره مورد توجه معماران در اعصار مختلف بوده اند.در این پژوهش ازروش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است. ساختار هندسی، متغیر مستقل، حیاط و خانه های سنتی پهنه ساحلی متغیرهای وابسته این پژوهش اند. روش گردآوری داده ها هم به صورت مطالعه منابع کتابخانه ای و هم اطلاعات اسنادی و در مرحله بعد حضور در محدوده مورد مطالعه بوده است.نتایج این پژوهش نشان می دهد که شکل گیری و ابعاد حیاط در خانه های سنتی لافت تابع اندازه زمین می باشد و تناسبات نقش اساسی در ساختار این حیاط ها ندارند، و در مجموع شکل گیری حیاط در خانه های لافت که هندسه آن از نوع ارگانیک بوده هندسه نامنظمی را دنبال کرده است.

هند سرزمینی در شرق جهان اسلام است، که محمل آثار معماری شاخص و بسیار زیبایی است. دوره گورکانیان به دلایل متعددی جزء دوره های طلایی معماری اسلامی هند است؛ زیرا از معدود حکومت هایی است که هر شش پادشاه آن بدون رکود و وقفه ای حامی معماری با عظمت بودند. معماری در این دوره علاوه بر حفظ عناصر بومی هند، تاثیرات بسیاری هم از سایر سرزمین های اسلامی به ویژه ایران گرفته است، و با تلفیق آن ها نوعی معماری هند و ایرانی به وجود آمده است. با توجه به ارتباط نزدیک بین ایران و هند از دوره پیش از اسلام و در سراسر دوره اسلامی به ویژه دوره گورکانیان، و تشابهاتی که در زمینه طرح پلان و تزیینات آرامگاه های دوره گورکانیان و بسیاری از بناهای دوره ایلخانی، تیموری و صفوی وجود دارد، به نظر می رسد که در آرامگاه سازی گورکانیان هند از سنت های معماری ایرانی استفاده شده است. هدف از این پژوهش بررسی معماری گورکانیان هند و تاثیر معماری ایران در آرامگاه سازی این دوره است. با توجه به عدم دسترسی به بناهای هند این پژوهش براساس مطالعات کتابخانه ای و با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است، که در نهایت جمع بندی کلی از تاثیرات معماری ایران از جمله پلان هشت ضلعی، طرح چهارباغ و همچنین استفاده از مناره در چهارگوشه بنا، کاربرد طرح های گیاهی- اسلیمی در آرامگاه های شاخص این دوره از جمله آرامگاه همایون، آرامگاه اکبر، تاج محل و چند آرامگاه دیگر ارائه شده است.

مسکن بومی اصفهان دارای ارزش های شاخص معمارانه ای است که در دوره های مختلف تاریخی تکامل یافته است. آخرین و زیباترین یادگارهای به جای مانده مربوط به دوره زندیه و اوایل قاجاریه است. خانه مصورالملکی یادگاری از حاج محمدحسین مصورالملکی، نقاش بنام اصفهانی است که در محله نو اصفهان واقع شده است. این بنا علارغم تغییرات گوناگون که در دوره های مختلف در آن صورت گرفته است فرم و تناسبات اصلی خود را حفظ نموده و امروزه به دلیل متروکه شدن با آسیب های جدی مواجه شده است. این بنا علاوه بر ارزش های معماری، در گذر زمان شامل ارزش های مضاعف فرهنگی نیز گردیده است که از طریق مطالعه اجتماعی و شناخت عناصر معماری و کیفیت های هنری موجود مورد بررسی قرار می گیرد. این نوشتار بر آن است تا ضمن معرفی ارزش های معمارانه در این بنا به عنوان مسکن بومی در اصفهان، ارزش های فرهنگی آن را به عنوان خانه نقاشی اصفهان برجسته نماید.

در معماری ایرانی با وجود تاکید فراوان بر سازه، آرایه ها به ندرت فقط برای ترکیب بندی نیروهای سازه ای بوده اند، حد تناسب و کاهش یکنواختی از اهمیت فراوانی برخوردار بوده و آرایه ها نقش مستقل تری داشته اند. در دوره های اوج هنر معماری و در نمونه های باشکوه، سازه و آذین در تاثیر نهایی به یک اندازه سهم داشته و در کنار یکدیگر هدف واحدی را دنبال می کردند. به همین دلیل تزیینات و آرایه های معماری در زمره برجسته ترین آثار هنری ایران به حساب می آیند. مسجد جمعه (جامع)، کهن ترین بنای موجود در شهر اردبیل، بازمانده مسجد عظیمی است که در دوره های مختلف اسلامی به ویژه در دوره سلجوقی شکل گرفته و تا اوایل دوره صفوی مورد استفاده قرار می گرفته است. به طور کلی این بنای ارزشمند به دلیل ویرانی بیش از حد، کمتر مورد توجه و مطالعه قرار گرفته است. با توجه به این که تزیینات یکی از شاخصه های معماری دوره ها و سبک های مختلف می باشد و تزیینات متفاوتی در مسجد جمعه وجود دارد، آرایه های به کار رفته در آن، در این مقاله مورد مطالعه قرار گرفته است. مطالعات بر اساس منابع کتابخانه ای و بیشتر به صورت میدانی صورت پذیرفته است. با وجود کمبود منابع علمی و با توجه به مطالعات میدانی صورت گرفته، مسجد جمعه دارای تزیینات مختلفی همچون آجرکاری، کاشی کاری، گچ بری، نقاشی، تزیینات چوبی و غیره است که در دوره های متفاوت بر آن نقش بسته اند که از برخی فقط آثار اندکی بر جای مانده است.

یکی از شاخصه های مهم در معماری و شهرسازی بررسی مفاهیم تاثیرات پایداری اجتماعی در اماکن مهم شهرها بوده که به مجموعه فرایندهایی گفته می شود که هدف آن افزایش کیفیت زندگی و به مفهومی دیگر ایجاد عدالت و تساوی بین تمامی اقشار مختلف جامعه می باشد، بنابراین افراد با توجه به ارتباط با محیط اطراف خود ارتباط اجتماعی خود را شکل داده، این عامل باعث ایجاد دفع یا تداوم حضور انسان در مکان های مختلف می باشد. در معماری اسلامی نیز به دلیل این که اسلام دینی است مردمی، در بناهای ساخته شده نیز تعاملات اجتماعی بسیار حائز اهمیت بوده است، مسجد جامع زنجان به دلیل ویژگی های خاص کالبدی و مفاهیم ماهوی و معنوی، از دیدگاه تعاملات اجتماعی بسیار مورد توجه واقع شده است، لذا با در نظر گرفتن این شرایط بررسی پایداری اجتماعی در مسجد جامع زنجان، شناخت عوامل شکل دهنده پایداری و تداوم حضور افراد قابل توجه می باشد.

مسجد جامع شهر گرگان (استرآباد) با گذشت قرن ها همچنان در مرکز ثقل زندکی شهری قرار دارد. مداخلات انجام شده در طی سالیان گذشته خود موید اهمیت و حضور آن در حیات اجتماعی مردم شهر است. در این میان وجه تاریخی، هنری و اصالت اثر که از ارزشمندترین وجوه آن است کمتر مورد توجه قرار گرفته است. با این حال هنوز هم عناصر و فضاهایی از قدیمی ترین لایه های تاریخی مسجد از دوره سلجوقی تا دوره قاجار در کالبد مشهود مجموعه دیده می شود. این مسجد دو ایوانه دارای چهار شبستان، صحن مرکزی، دو ورودی در اضلاع شمالی و جنوبی و مناره ای در ضلع جنوبی است. ایوان غربی مسجد بر طبق اسناد به دوره صفویه منتسب است. معمر شدن ساختمان و وقوع بحران های متعدد سبب مداخلات متعدد در دوره های مختلف در آن شده است. این ایوان به جهات مختلف کارکرد مذهبی، فرهنگی و معماری از جمله وجود کاربندی های منسوب به دوره قاجار که از معدود آثار معماری با این اسلوب در دشت گرگان محسوب می گردد، حائز اهمیت و مطالعه دانسته شده است. وجود معماری تکامل یافته کاربندی در پوشش سقف داخلی ایوان، در اقلیم پرباران گرگان که اغلب سقف ساختمان ها شیب دار هستند این اثر را در نوع خود در دشت گرگان یگانه می دارد. کاربندی از هنرهای زیرمجموعه رسمی است که در ساختمان ایوان مسجد جامع به صورت سقف کاذب اجرا شده است. این مقاله به بازشناسی و معرفی اجزای مختلف ساختمان کاربندی ایوان غربی مسجد جامع گرگان می پردازد.

در این مقاله سعی بر اینست که به بررسی آثار دست ساخته انسان عصر نوسنگی که نوعی معماری تلقی می گردد، پرداخته شود و روش ها و تکنیک های بکار رفته در این ساخت و سازها بررسی گردد.در عصر نوسنگی که از حدود 000/10 ق.م آغاز و حدودا تا 4000 ق.م در ایران ادامه داشت، انسان برای اولین بار ساخت وساز را تجربه کرد. او پناهگاههای طبیعی خود (غارها) را ترک نموده و به دشت ها سرازیر شد و شروع به احداث سرپناه برای خود نمود، که برخی از این آثار را در نواحی مختلفی از ایران در مناطق جنوبغرب، جنوبشرق، جنوب، شمالغرب، غرب و مرکز ایران مشاهده می کنیم.بطورکلی اولین دست سازه های معماری انسان عصر نوسنگی از رویهم قرار گرفتن چند تکه سنگ با ایجاد اجاق شروع شده است و اولین سرپناههای ساخته شده توسط او از مصالحی چون سنگ، چوب و مشتقات گل (چینه، خشت، آجر) است. خشت مورد استفاده از انواع مختلفی چون: خشتهای مشته ای، سیگاری و کوژسو می باشد.فضاهای معماری ایندوره نسبتا کوچک هستند که دو علت می توان برای آن در نظر گرفت، اول اینکه بدلیل عدم اطلاع از تکنیک های سقف زنی، امکان زدن سقف برروی فضاهای بزرگ وجود نداشته است. دومین علت نیز به نوع تفکر بشر آن دوره برمی گردد که در واقع او تنها برای فرار از مشکلات طبیعی اقدام به احداث سرپناه نموده است.اکثر مناطقی که دارای آثار معماری نوسنگی بودند دارای پلان راست گوشه یا چهارگوش هستند بجز چندین مورد استثناء همچنین در مورد تکنیک قفل و بست دیوارها، در اوایل این عصر اطلاعی وجود نداشته است ولی در هزاره های بعد این تکنیک متداول می گردد در نهایت در شکل گیری فضاهای مسکونی شرایط زیستی، بومی، اقتصاد معیشتی، عوامل اجتماعی و فرهنگی نقش عمده ای را ایفا می نماید.

بحران انرژی در قرن اخیر یکی از مشکلات زیست محیطی بوده که بر بسیاری از فعالیتهای انسانی تاثیر گذارده است. طراحی معماری به عنوان یکی از عوامل موثر در مصرف بالای انرژی با چالش سختی رو برو است. بنا براین مساله حفظ محیط زیست، نیاز نسل های آینده و بهره گیری از انرژی مفهوم جدیدی را به نام پایداری در علوم مختلف بالجمله معماری وارد کرده است. معماری پایدار در کشور ما از جمله مباحثی است که اخیرا مطرح شده است، و مورد توجه قرار گرفته. اصول معماری پایدار در بسیاری از بناها و مساکن بومی به طور نسبی رعایت شده است. معماری بومی دارای ویژگی های منحصر به فردی است که علاوه بر توجه به مسائل زیبایی و حفظ محیط زیست، باید پاسخ گوی نیاز های اقلیمی هم باشد اصول به کار رفته در معماری، بسیاری از علوم معماری پایدار را در خود دارد که از این طریق می توان گامی موثر در جهت دستیابی به توسعه پایدار بر داشت. در مقاله پیش رو ابتدا به بررسی معماری پایدار و معماری بومی پرداخته و سپس ارزش های اصولی معماری بومی که منجر به دستیابی معماری پایدار و در نهایت توسعه پایدار می شود را مورد بررسی قرار می دهیم.

هدف از نوشتار حاضر ارائه راهکارهایی برای بهبود فرآیند نوسازی محلات فرسوده شهری، با تاکید بر نقش انگیزی طراحی شهری در ارتقاء کیفیت فضایی میباشد. امروزه محلات شهری با افول روزافزون کیفیت های فضایی، خصوصا کیفیت کالبدی مواجه هستند و این معضل با قرارگیری محلات در بافتهای فرسوده بیش از پیش نمایان گردیده. با توجه به نقش حیاتی محلات به عنوان مهمترین فضاهای عمومی جهت حیات اجتماعی و رابطه مستقیمی که میان کیفیت زندگی ساکنین و کیفیت فضایی محلات وجود دارد، ناملایمات این معضلات شهری نمایان تر میگردد و احیاء و ارتقاء کیفیات فضایی محلات را امری اجتناب ناپذیر میکند. با مطالعه و بررسی مبانی نظری مربوط به کیفیت محلات و عوامل موثر بر ایجاد شرایط فضایی یک محله خوب، به مبنایی کلی از شاخصه های سنجش کیفیت این فضای عمومی دست یافته و در ادامه استدلال می کند که تنزل کیفی فضایی محلات، از مصادیق فرسودگی به شمار می رود و در مقابل، بدون توجه به ارتقاء کیفی این فضاها نمیتوان فرآیند بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده را کامل و موفق پنداشت. این نوشتار با ارائه نمونه موردی یکی از محلات فرسوده اصفهان (محله باطان)، به بررسی نحوه استناد به این رویکرد در فرآیند یک پژوهش با محوریت طراحی شهری میپردازد. با بررسی محله باطان و سنجش وضعیت محله، مبانی نظری جهت نیل محله به سوی یک محله مطلوب و با کیفیت تدوین شده و راهکارهای لازم جهت عملی شدن راهبردهای استخراج شده از مرحله سنجش وضعیت به طور تفصیلی تبیین گردیده. در نهایت نتیجه برآمده از پژوهش نشان میدهد که در صورتی که در بهسازی و نوسازی محلات فرسوده به ایجاد و تقویت کیفیت های فضایی توجه لازم گردد، قطار نوسازی محلات فرسوده سریعتر و هدفمندتر به مقصد خواهد رسید.

در عصر مدرن امروز هنوز می توان نشانه هایی از معماری بومی شهرهای مختلف را مشاهده کرد. معماری بومی برگرفته از اقلیم و طبیعت پیرامون که در راستای پایداری شهر قدم برداشته و آسایش و آرامش را برای مخاطب به ارمغان می آورد. اما روند رو به رشد توسعه نامتوازن و نا متعادل و حتی پائین بودن کیفیت ساخت و سازها در تمامی زمینه ها باعث از دست رفتن این معماری شده است.عدم وجود قانون واحد در این حوزه، گسترش شهرنشینی، ساخت و سازهای غیر مجاز، کیفیت نامطلوب مصالح و فضاهای ساخته شده و... همگی از عوامل کوتاهی عمر این معماری می باشد.متاسفانه هجوم شهر سازی غربی و عدم جلوگیری از آن یکی دیگر از دلایل فراموشی معماری بومی است این معماری از یکسو نماد فرهنگ مردم و از سوی دیگر نشانه تطبیق طبیعت و هم نشینی آن با زندگی مردم بوده است.این تحقیق توصیفی- تحلیلی از نوع کتابخانه ای و اسنادی می باشد که به بررسی اصول، مفاهیم و ارزشهای معماری بومی ایران در مناطق گرم و خشک می پردازد.

مجموعه مذهبی خواهر امام در محله ساغریسازان شهر رشت قرار دارد. تعدد بناهای مذهبی در این محله که خود بخشی از محله زاهدان در بافت قدیم شهر است، به صورت شاخص جلب نظر می نماید. همچنین امروزه بحران کیفیت، یکی از چالش های عمده شهرهای ما و یکی از دغدغه های اساسی، طراحان و استفاده کنندگان محیط های شهری است. این مقاله که با روش مطالعه موردی انجام پذیرفته، ضمن تبیین مفهوم «کیفیت طراحی شهری» و مولفه های سازنده آن بر اساس مدل «جان لنگ» و تطبیق آن مولفه ها با شرایط بافت موجود، به نقش و تاثیرگذاری مساجد متعدد در کیفیت طراحی بافت موردنظر پرداخته است. هدف اصلی این تحقیق، تبیین و ارزیابی نقش تعدد مساجد موجود در ارتقای کیفیت بافت ساغریسازان است. اطلاعات این پژوهش از طریق جمع آوری اسناد و مطالعات مکتوب و بررسی بافت بافت به شیوه مشاهده مشارکتی و مصاحبه در مجموعه خواهر امام رشت به دست آمده است. نتایج حاکی از آن است که تعدد مساجد در بافت ساغریسازان بر ارتقای کیفیت طراحی بافت مذکور تاثیر گذار بوده است.

بافت های تاریخی شهری اغلب هسته اولیه شکل گیری شهرها و در برگیرنده عناصر ارزشمند تاریخی- معماری و بازگو کننده هویت هر شهر و مردم آن می باشند. متاسفانه اغلب این بافت ها امروزه بر اثر فرسودگی دچار مشکلات عدیده ای شده اند که از آن جمله می توان به نبود امنیت اشاره کرد. این در حالی است که امنیت جزء اصلی ترین نیازهای انسان و یکی از ویژگی های اصلی شهر اصیل اسلامی است که دین مبین اسلام از جنبه های مختلف آن را مورد توجه قرار داده است و شهر اصیل اسلامی را مکان تجلی ایمنی انسان دانسته است. از آنجایی که اسلام دینی برای همه ابعاد زندگی بشر و تمامی زمان ها و مکان هاست، از ارائه تعالیم در باب معماری و شهرسازی فروگذار نکرده، تعالیمی که حتی در عصر معاصر نیز نجات بخش بشر است، زیرا نقش کالبد شهری و معماری آن در رفتار و شخصیت ساکنان آن غیر قابل انکار است. به نظر می رسد که با بازسازی بافت های فرسوده بر اساس تعالیم و اصول شهرسازی و معماری ایرانی اسلامی بتوان حس تعلق و هویت را به این محلات بازگرداند تا از این طریق امنیت روانی و اجتماعی برقرار کرد. مقاله پیش رو با روش توصیفی-تحلیلی با رویکردی استدلالی به بررسی موضوع پرداخته و ضمن شناسایی عوامل مخل امنیت در بافت های فرسوده سعی در ارائه راهکارهایی منطبق بر اصول شهرسازی اسلامی در جهت نیل به محلاتی امن کرده است.

طی دهه های اخیر یکی از مهم ترین چالش های جهانی مساله بحران انرژی است. که طی دو قرن گذشته صنعت را می توان به عنوان مهم ترین دستاورد عصر مدرن دانست که با توجه به عدم آگاهی و شناخت کافی جامعه مصرف گرا ازابعاد مختلف صنعت سبب به وجود آمدن پیامدهای منفی نظیر گرم شدن کره زمین و رو به اتمام بودن منابع انرژی و افزایش آلودگی های ناشی از استفاده بی رویه سوخت های فسیلی باعث گردید ضربات جبران ناپذیری به محیط زیست وارد شود، از این رو متولیان امر به دنبال راه هایی برای صرفه جویی در مصرف انرژی و استفاده صحیح از انرژی و مطرح شدن لزوم استفاده از انرژی تجدید پذیر و پایدار (خورشید، آب، باد و...) به عنوان جایگزین مناسب شده اند. از آن جا که فرم ساختمان ها تاثیر قابل توجهی در مصرف انرژی پیدا می گذارند، هدف این تحقیق استفاده حداکثری از پتانسیل های محیطی در جهت صرفه جویی در مصرف انرژی و بالا بردن کیفیت آسایشی در محیط های مسکونی و سالم سازی محیط زیست از طریق فرم های صحیح در طراحی ساختمان می باشد. بنابراین تمام پروژه های طراحی باید محیط را به عنوان نمایشی برای کاهش یا برطرف کردن نیاز به انرژی فسیلی بکار گیرند.

معماری و فرهنگ رابطه متقابل و دو سویه دارد. از یک طرف معماری بر فرهنگ تاثیر می گذارد و از طرف دیگر فرهنگ نسبت به معماری تاثیرگذار است. از اینرو، معماری نقش مهمی در شکل گیری روابط و فرهنگ مردمان دارد مبحث اساسی در معماری، فضا هست و از آنجا که تا حدی رفتار در درون فضا رخ می دهد، می توان با مدیریت فضا، رفتارهای داخل فضا را کنترل کرد. در معماری گذشته ایران، فضاهای درون خانه را تامین می کرد و در معماری درونگرا، محرمیت و سلسله مراتب رعایت شده است. اصل حرمت و محرمیت یکی از اصول اساسی و بنیادین حاکم بر فضای معماری و جهانبینی ماست که قدمتی به درازای عمر آدمی دارد چرا که این مهم، جزو ویژگیهای ذاتی و فطری انسان و ابزاری نیرومند برای بروز افکار و منش اجتماعی اقوام و ملل مختلف بوده است. به عنوان یک اصل حاکم بر تمامی شئون زندگی، به زیبایی در معماری سنتی و اسلامی ایران کالبد یافته و آثار و نتایج عمیقی در سازماندهی فضایی و نحوه قرارگیری عملکردهای گوناگون داشته است. محرمیت یکی از اصول اساسی و قابل توجه در معماری سنتی ایران است که به نحو معنادار دارای ارزش، مفهوم و عملکرد غنی بوده و وجود آن در هویت بخشی به کالبد فضای معماری یاری می رساند.

تاریخ هنر معماری در ایران با آجر رابطه ای جدایی ناپذیر دارد به گونه ای که شاید نتوان معماری ایران را بدون آجر به درستی تصور کرد. در این معماری شاهد انواع مختلف نقش های آجر در مراحل و اجزای مختلف بنا بوده ایم که تنها یکی از آنها آرایه های آجری است. از این رو در معماری امروز برای معمارانی که به دنبال دستیابی به بیانی جدید بر پایه هویت کهن هستند، آجر همواره نوید بخش اتصال این مفاهیم در گذشته و حال بوده است. اما صرفا با تکرار و تقلید از عناصر گذشته به همان شکل که بوده است و بدون هیچ تغییر و توسعه خردمندانه ای نه تنها هویتی برای ما در بر نخواهد داشت، بلکه بیان ناتوانی معماران امروز و در نتیجه بی هویتی معماری خواهد بود. این پژوهش با روش مدلسازی و شبیه سازی رایانه ای، سعی در توسعه این هنر و به وجود آوردن فرم های جدیدی از آرایه های آجری مبتنی است. همچنین اطلاعات گردآوری شده حاصل مطالعات میدانی و مشاهدات نگارندگان است. حاصل این پژوهش ضمن آشنایی با چند روش آجر چینی دیجیتال به عنوان پیشینه پژوهش و بررسی روش آنالیز تصویر در آجر چینی به صورت خاص، ارائه روشی برای آجر چینی است که وضوح تصویر در آنها بیشتر از نمونه های قبل قابل مشاهده است.

شناخت کالبد معماری هر بنا وابسته به شناخت کاملی از بستر مکانی و زمانی است که معماری در آن واقع گردیده است. مساله اصلی این پژوهش، بررسی و شناخت عوامل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی موثر در شکل گیری سبک التقاطی (اکلکتیک) در معماری خانه های خوانین ماکو در دوره قاجاریه و به ویژه عمارت باغچه جوق می باشد، لذا شهر ماکو به عنوان بستر مکانی معماری و اتفاقات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی منطقه به عنوان متغیرهای بستر زمانی معماری، مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. آنچه در این پژوهش مورد تاکید قرار می گیرد نقشی است که تاریخ شهر ماکو و پیوند فرهنگی مردم آن با فرهنگ سرزمین های قفقاز که در گذشته بخشی از ایران بودند در شکل گیری معماری خانه ها دارد و همین طور نقش موقعیت سیاسی و جغرافیایی شهر و قدرت خوانین ماکو در شکل گیری التقاط گرایی معماری است.

معماری مساجد به عنوان یکی از انواع بناهایی است که در طول تاریخ معماری ایران همواره مورد توجه بوده است. معماری این دوره به عنوان نمونه ای مناسب از هماهنگی وتلفیق بنا با محیط پیرامون که حاصل عوامل مختلف اقلیمی، تاریخی، اقتصادی، فرهنگی است و بیشترین تاثیر و بهره گیری از اقلیم و شرایط سیاسی و اجتماعی دوره ایلخانی و سلجوقی بهره جسته است. احداث مساجد در ایران، به عنوان یک مکان عمومی و نهاد سیاسی و هدایت معنوی در دوره صدر اسلام آغاز و در عصر تیموریان در بناهای متعدد به تکامل رسید.مساجد ابتدا به صورت شبستانی و سپس یک ایوانی و دو ایوانی و چهار ایوانی به عنوان یکی از عناصر مهم در شهرها نشانه قرار گرفتند. با توجه به اینکه طرح معماری، ساخت و تزئینات برخی مساجد تیموری از شاهکارهای معماری ایران بوده، این مقاله به بررسی سه مسجد مهم دوره تیموری ایران یعنی، مسجد جامع گوهرشاد، مسجد جامع یزد، مسجدکبودتبریز، تحلیل و مقایسه عناصر کالبدی معماری این مساجد (گنبد، ایوان، صحن، حیاط و کاربرد هندسه در بناها و غیره..) و همچنین با ذکر عوامل اقلیمی موثر در آن بناها پرداخته است.روش تحقیق مقاله به صورت مقایسه تطبیقی و مطالعه موردی بوده و سپس با رویکرد تحلیلی به مقایسه سه مسجد مهم از نظر موقعیت های سیاسی، اجتماعی و به لحاظ فرمی و کالبدی و محتوا و هندسه و تزئینات در آن ها پرداخته است. در نهایت، علاوه بر دستیابی به اهداف مورد نظر در شکلگیری مساجد و مقایسه آنها با یکدیگر، مدل تحلیلی جهت مطالعات آتی در جهت معماری مسجد متناسب با اقلیم پیشنهاد می شود. در این پژوهش با هدف بررسی راهکارهای ساخت معماری مساجد متناسب با اقلیم، ویژگی های کالبدی معماری دوره تیموریان مورد بررسی، سپس ویژگی های معماری کالبدی مسجد کبود تبریز، مسجد جامع گوهرشادومسجد جامع یزد به عنوان نمونه موردی پرداخته ایم. ودر ادامه خصوصیات کلی و فرم قرارگیری مساجد با توجه به اقلیم و معماری بومی مناطق مورد تحلیل قرار گرفت. و در آخر با مقایسه ویژگی ها و شباهت های مساجد و تفاوتهای معماری مساجد این دوره به راهکارهای مطرح در خصوص ساخت مساجد متناسب با شرایط معماری بومی و اقلیمی نتیجه گیری شده است.

معماری ایرانی و فضاهای وابسته به آن از الگوهای بومی متفاوتی بهره گرفته اند. بادگیر یکی از الگوهای بومی معماری ایران می باشد که در جهت آسایش و بهبود زندگی انسان طراحی شده است. هندسه از ویژگی های اساسی معماری ایران است که معمار گذشته سعی بر آن داشته تا با مهارت و دانش سرشار خود آن را در طراحی این الگوهای بومی پایدار از جمله بادگیر به کار برد. امروزه تکنیک ها و روش های ساخت بادگیرهای ایرانی به دست فراموشی سپرده شده است. با بررسی گونه شناسی هندسی و تکنیک ساخت بادگیرهای شهرستان سیرجان استان کرمان می توان این عناصر ویژه پایدار را مستندسازی و حفظ کرد. همچنین با شناخت بادگیرهای این منطقه می توان به توانمندی معماران سنتی ایران در ساخت این ساختارهای بومی پی برد. بین هندسه و فرم های گوناگون بادگیرهای شهرستان سیرجان و تکنیک ساخت آن ها رابطه معناداری وجود دارد. تاکنون کمتر پژوهشی را می توان یافت که تاثیر هندسه را بر فرم و تکنیک ساخت بادگیرهای این حوزه بررسی کرده باشد. این مقاله برای نخستین بار به جایگاه عامل هندسه در گونه های بادگیرهای منطقه سیرجان می پردازد. روش علمی این پژوهش توصیفی، تحلیلی است که با مطالعات کتابخانه ای و بررسی های میدانی هندسه اجزا و عناصر بادگیرهای این منطقه ترسیم و تحلیل گشت. این نوشتار در صدد آشکار ساختن دانش و مهارت معمار ایرانی در علوم مختلف و به کار گیری آن ها در ساخت عناصر معماری چون بادگیر می باشد. با توجه به یافته های این پژوهش آشکار شد، ابعاد، ارتفاع، نحوه قرارگیری تیغه ها و تعداد تیغه ها به صورت مستقیم در نحوه شکل گیری فرمی بادگیرهای این گستره موثر است. همچنین نبوغ استادکاران و طراحان سنتی نسبت به دانش ساختمان سازی مشخص گردید.

از آثار و ابنیه به جا مانده به عنوان یکی از محرک های گردشگری یاد می شود. المانها و نمادهای شهری دقیقا نشانه های با هویت در شهر می باشند که باعث ارتقاء کیفیت و درک بهتر و ترغیب به حضور و برقراری تعامل در گردشگران می شود. این مقاله به بررسی تعاریف مختلف از المان ها و نشانه ها و نمادها و رابطه بافت تاریخی با مقوله گردشگری جذابتر و نقش کلیدی این سه عنصر در مدون نمودن بافت تاریخی و هرچه بیشتر تاثیر این موارد و در نهایت به میزان خوانائی المان ها و نمادهای شهری در کلان شهر شیراز می پردازد. در این پژوهش از روش تحلیلی استنتاجی-میدانی که متکی بر بررسی متون مختلف و برداشت میدانی می باشد تدوین گردیده است.یافته های تحقیق حاکی از آن است که: عدم توجه به علم شهرسازی در توسعه فرهنگی و عدم استفاده از الگوبرداری سنتی در همسایگی بصورت منظر تاثیر روح مکان در بافت تاریخی بعنوان پیش زمینه ارتقاء هویت و تعلق و ترغیب به حضور و برقراری تعامل در گردشگران و عدم خوانائی به لحاظ درک فضا که خود در نتیجه تاثیر موارد فیزیکی مختلفی: از جمله نورپردازی - گره ترافیکی و عدم استفاده از فضای سبز مناسب با محدوده مورد نظر و عدم پاکسازی بافت تاریخی از افراد بزهکار مهمترین موانع برای این ارتقاء راهکار می باشد.

نظم در معماری و خصوصا در معماری سنتی ایران نقش بسیار کلیدی را ایفا میکند. این نقش به قدری مهم و قابل درک است که گویی در تمام انسانها به صورت فطری نهادینه شده است. اما در معماری پارامتریک با توجه به عدم وجود مبانی نظری مکتوب مناسب و به زبان فارسی، نیاز به نگاهی دقیق به موضوع نظم و چگونگی کارکرد آن در معماری پارامتریک به شدت احساس میشود. در این مقاله در ابتدا مروری بر نظم در نظریات حوزه ادراکات بصری خواهد شد و سپس با اشاره به مفاهیم شکل دهنده نظم همچون: تقارن، سلسله مراتب، تکرار) ریتم (وحدت) هماهنگی و انسجام (همانندی و محور) جهت (به عنوان مفاهیم مشترک در تمام نظریات سعی در برقراری ارتباط نظم با تعریف مذکور با اصول ساده شده و کاربردی پارامتریک دارد. این مقاله با روش اسنادی و کتابخانه ای با استفاده از منابع و متون موجود، سعی گردیده ضمن روشن سازی مفهوم نظم در حوزه ادراکات بصری و همچنین در سبک معماری پارامتریک، به اصول و مبانی نظری واحدی دست یابد تا میزان و چگونگی عملکرد نظم در معماری پارامتریک را معرفی کند. در تطبیق مفاهیم نظم در ادراک بصری و معماری پارامتریک، این نتیجه حاصل شد که نظم در معماری پارامتریک، نظمی انعطاف پذیر، هدایت کننده به سوی کلیتی واحد و الگویی جهت ساده سازی بصری بنای معماری است. میتوان هدف نظم در معماری پارامتریک را در راستای راحت نمودن درک ساختار معماری برای انسان دانست.

معمار در ساخت بناهایی مانند حمام از عناصری چون عناصر سازه ای و مکمل سازه ای بهره برده است. و از مصالحی که بتواند تکمیل کننده نقش سازه حمام باشد. اما حمام ها نظر به اینکه توسط چه افرادی، و در چه محله ای و در چه شرایط زمانی ساخته شده باشند از نظر سازه ای متفاوت می باشند.بعضی از حمام های محلی که در محلات کم جمعیت وکم بضاعت ساخته شده اند کوچکتر و از لحاظ سازه ای متفاوت تر هستند و برخی ازحمام های منطقه ای که یک شهر را سرویس میدادند دارای حد بالای از سازه با تنوع مختلفی بوده اند. حمام ها مکان هایی هستند که در بین فضاهای معماری اسلامی، میتوان شکلهای متنوعی از عناصر سازه ای را درآنها مشاهده کرد. حال در میان حمام های متعدد، حمام ابراهیم خان ظهیر الدوله شهر کرمان که از دوره قاجار بر جای مانده است، نمونه زیبا و ارزشمندی است که شایان ذکر و بررسی میباشد. نوشتار حاضر به دسته بندی و معرفی و کاربرد انواع سازه موجود در حمام ابراهیم خان ظهیر الدوله میپردازد. روش تحقیق به صورت گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی است.

ورودی شهر های ایران در گذشته از جمله مهم ترین فضاهای با هویت شهری بوده است، لیکن امروزه با توجه به گسترش شهر و شهر نشینی و اقدامات نامناسب شهری، ورودی اکثر شهرهای جدید بدون طراحی ویژه و مشخصی پیش بینی شده است و از سوی دیگر ورودی قدیم شهرها نیز به مرور زمان تخریب شده اند؛ لذا توجه به مولفه های کیفیت که از ورودی شهرها انتظار می رود و مطالعاتی که باید در این زمینه صورت گیرد، راهکارهایی را ارائه می دهد که می تواند در طراحی شهری و بهبود بخشیدن به این بخش از شهر موثر واقع شود. بنابراین این پژوهش در جهت یافتن راهکارهای افزایش کارایی ورودی ها شهری (به عنوان نمونه یکی از ورودی های شهر کرج)، و ایجاد سرزندگی، پذیرندگی، خوانایی و تشخص در این فضاها، مطالعاتی در زمینه ورودی های شهری و ویژگی ها و کیفیت های آن صورت گرفته است و عوامل موثر بر ارتقا این کیفیت تا حد امکان بررسی شده اند. در این راستا وضعیت فعلی ورودی اصلی شهر کرج و مشکلات و شرایط موجود مورد بررسی قرار گرفته است.در این پایان نامه با توجه به پرسشنامه تعبیه شده، نظر سنجی از شهروندان و مسافران انجام شده است، که تمام این کوشش برای دقیق بودن برنامه ریزی این طرح بوده است.لذا با توجه به نرم افزار اس پی اس اس به تجزیه و تحلیل شاخص های پرسشنامه و مشکلات این ورودی پرداخته شده است. سپس با توجه به جدول سوات تمام مشکلات و اطلاعات گرفته شده را طبقه بندی کرده و در پایان راهکارهایی طراحانه جهت ارتقای کیفیت (سرزندگی، پذیرندگی، خوانایی و تشخص) در این فضا و بهبود وضعیت آن به لحاظ کاربری و کیفیت محیطی ارائه شده است.

اقلیم تاثیر فراوانی در ویژگی ها، شکل گیری فرم وترکیب معماری ابنیه سنتی ما داشته است.تا آنجایی که ساختمانهایی با عملکرد یکسان، ترکیب های معماری متفاوتی در اقلیم های مختلف دارند. البته نمی توان از عوامل دیگر در شکل گیری فرم و معماری چشم پوشی کرد، اما در بسیاری از ابنیه سنتی، تاثیر اقلیم از موارد دیگر چشمگیرتر بوده است. برای مثال می توان به ساخت مساجد سنتی اشاره کرد. که اکثراین مساجد از الگوی اولیه مسجد مدینه تاثیر گرفته اند، اما در مناطق مختلف در برخی موارد، شرایط اقلیمی تاثیر فراوانی در شکل و فرم مساجد داشته است.تا آنجایی که باعث تغییرات وحتی حذف برخی از عناصر این بناها شده است. این در حالی است که علاوه بر اقلیم، شرایط والزاماتی مانند ساخت، معنا، زیبایی، اقتصاد و...، نیز وجود داشته است. از اینرو پژوهش در این زمینه امری ضروری می باشد. برای همین منظور در این مقاله میزان تاثیر اقلیم بر عناصر معماری تعدادی از مساجد اقلیم سرد و کوهستانی شهر همدان بررسی گردید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

استفاده از حیاط مرکزی الگوی بسیار مهمی در ساخت و ساز بوده و به عنوان یک عنصر بومی به طور قابل ملاحظه ای در شهر های مختلف ایران مورد استفاده قرار گرفته است. همچنین فضاهای سکونتی با بهره گیری از تدابیر مختلفی در اطراف حیاط قرار گرفته اند. تناسبات حیاط مرکزی نقش عمده ای در تعیین جهت گیری درب ورودی شوادان و همچنین ارتفاع دیواره های مجاور در ایجاد شرایط آسایش حرارتی (کنترل جریان باد) برای ساکنین دارند. شناخت الگوی تناسبات حیاط مرکزی و ارتباط آن با دیگر اجزاء بنا نیازمند انجام مطالعات دقیق در بررسی الگوهای مختلف حیاط تناسبات گوناگون است. برای رسیدن به این مقصود کوشش شده تا تناسبات مختلف حیاط در نمونه های موردی مسکن سنتی دزفول شناسایی و سپس به بررسی ارتباط آن با جهت گیری درب شوادان و ارتفاع دیوار مجاور شوادون در الگوهای مختلف مورد ارزیابی قرار گیرد. با بررسی های انجام شده مشخص شد که تناسبات حیاط که بیشترین فراوانی 1:1 است فرم حیاط در اکثر بناها مربع و جهت گیری بنادر جهت شمال غربی- جنوب شرقی و جهت وزش باد مطلوب می باشد که هنگام حرکت باد در حیاط به سمت درب ورودی شوادان که بیشترین جهت گیری آن درحیاط در سمت جنوب شرقی است جریان می یابد. باد کنترل شده و با فشار متعادل وارد ورودی شوادان می باشد. همچنین با بررسی ارتفاع دیوارها و تناسبات مختلف مشخص میگردد که ارتفاع دیوار متغیر و نسبت به تناسبات حیاط ثابت نمی باشد.

شهرهای جدید به عنوان یک تجربه در نظام شهرنشینی ایران مطرح هستند. شهرهایی که در ابتدا با هدف حل مسایل و مشکلات شهری ایران مطرح شدند ولی باگذشت زمان اغلب آن ها دچار شکست شدند. شهرهای جدید معمولا با هدف جلوگیری از گسترش بی رویه شهرهای بزرگ و جذب سرریز جمعیت آنها و نیز جلب مهاجرین احتمالی به عنوان موج گیر تاسیس می شوند. در شهرهای جدید فاصله بسیار بیشتر از شهرک با شهر اصلی است و معمولا خارج از نفوذ شهر هستند. موضوع شهرهای جدید در ایران در حال حاضر یکی از سیاست های اصلی وزارت مسکن در کنار بهسازی و احیای بافت قدیم شهرها به خصوص شهرهای بزرگ و توسعه بیرونی (فیزیکی) شهرهای موجود می باشد که محل بحث بسیاری از کارشناسان اقتصادی، جامعه شناسی، معماران و شهرسازان و... می باشد. دلایل زیادی در توجیه عدم موفقیت شهرهای جدید ایران بیان شده است. از مهم ترین عواملی که بارها در این زمینه مورد اشاره واقع شده، مکانیابی و نحوه مکانگزینی شهرهای جدید است. باتوجه به اینکه نزدیک سه دهه از تجربه ساخت شهرهای جدید پس از انقلاب اسلامی می گذرد، ارزیابی و بازبینی فرآیند مکانگزینی و ساخت شهرهای جدید یکی از الزامات پیشرفت در برنامه ریزی و مدیریت شهری ایران محسوب می شود. عدم موفقیت شهرهای جدید را می توان در عدم برآورد اهداف آنها دانست. شهرهای جدید ایجاد شده در ایران بر اساس فاصله، جمعیت و نوع عملکرد دارای سه نوع الگوی شهرهای جدید مستقل، اقماری و پیوسته می باشند. در این راستا همواره شهرهای جدید با مشکلات عدیده ای مواجه بوده اند، به طوری که این مشکلات باعث شده تا آرمانها و اهداف اصلی ایجاد این شهرها محقق نگردد. مقوله شهرهای جدید یک مساله ملی است و مسائل ملی را نمی توان با نگرش بخشی حل کرد. حل مسائل ملی نیاز به عزم ملی وخردجمعی دارد. لذا در تحلیل عدم تحقق آرمانها و اهداف شهرهای جدید با تکیه بر روش ای ان پی، قصد داریم تا با ارائه یک رویکرد تصمیم گیری چند معیاره ضمن رتبه بندی علل اصلی این امر به میزان تاثیر این علل در انواع شهرهای جدید نیز بپردازیم. نتایج تحقیق حاکی از این می باشد که از میان شهرهای جدید، شهرهای پیوسته، بیشترین آسیب را از عدم تحقق اهداف ایجاد شهرهای جدید پذیرا بوده اند، شهرهای مستقل و اقماری به ترتیب اولویتهای بعدی را دارند.

یکی از الگوهای مهم سکونتی در شهرها، مجتمعهای مسکونی است. مجتمعهای مسکونی به عنوان پیچیده ترین و اساسی ترین عملکرد در عرصه معماری سده بیستم است که محصول انقلاب صنعتی، روند فزاینده شهرنشینی و تراکم فضاهای سکونتی است. این پژوهش به دنبال بررسی شاخص های معماری موثر بر رضایتمندی ساکنان مجتمع های مسکونی مهر سیرجان است. جامعه آماری تحقیق، ساکنان مجتمعهای مسکونی مهر سیرجان و نمونه آماری تحقیق، تعداد 210 نفر بوده است که به روش خوشه ای انتخاب شده است. ابزار گرداوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته بوده است که بر اساس دو مولفه شاخصهای معماری آسایش ساز و شاخصهای معماری هویت ساز در قالب طیف لیکرت و به تعداد 25 گویه طراحی شده است. به منظور تحلیل داده های تحقیق، از روش آزمونT تک نمونه ای در نرم افزار SPSS و برای آزمون الگویابی معادلات ساختاری از نرم افزار Smart PLS 3 استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که شاخصهای معماری هویت ساز، 42 درصد و شاخصهای معماری آسایش ساز، 31 درصد بر روی میزان رضایتمندی ساکنان مجتمع های مسکونی شهر سیرجان تاثیر دارند.

با نگاهی به منابع اسلامی و بررسی سفارشات اسلام در باب معماری و شهرسازی مطلوب، و تطابق آن با وضعیت معماری مسکونی امروز در شهرهای کشور ایران، به فاصله عمیقی که بین شرایط کنونی تا وضعیت سفارش شده در این دین وجود دارد پی می بریم. متاسفانه امروزه عواملی نظیر: نگاه تجاری و سودجویانه به مقوله مسکن و امر ساخت و ساز، عدم اجرای صحیح قوانین بازدارنده در این عرصه و...، هویت را از خانه ایرانی ستانده اند. در این مقاله سعی شده است که اسلام و سفارشات آن در زمینه مسکن و معماری مسکونی، به عنوان اصول و ضوابط اولیه و اساسی طراحی، به جایگاه اصلی خود در نظام معماری خانه ایرانی بازگردانده شوند (پس از آن که مدتی مورد تغافل بوده اند). پر واضح است که مقوله سبک زندگی و مسائل مربوط به آن، تاثیر زیادی بر شکل گیری معماری مسکونی دارند. بنابراین در این مقاله، در میان مباحث مختلف اسلامی، بحث سبک زندگی و عقل عملی در اسلام، به عنوان مباحث تاثیرگذار و حتی تعیین کننده در معماری مسکونی مورد بررسی و مداقه قرار گرفته اند. برای این منظور، آیات و روایات مربوط به این حوزه، در حد ظرفیت پژوهش مورد بررسی قرار گرفتند و بر اساس آنها، مجموعه ای از شاخص های سبک زندگی اسلامی در طراحی مسکن تنظیم شد که می تواند معیار سنجش و طراحی های بعدی قرار بگیرد. این شاخص ها در جداولی بر اساس انواع ارتباطات انسان با دنیای پیرامونش (ارتباط با خویشتن، دیگران، طبیعت و خداوند) دسته بندی شده اند؛ مثلا در بخش ارتباط انسان با خویشتن خویش، برای فضای خواب در خانه شاخص هایی نظیر جانمایی در نقاط آرام خانه، فراهم نمودن آرامش صوتی برای اتاق، در دیدرس نبودن، بهره مناسب از نور طبیعی و دید مناسب به مناظر طبیعی و آب روان تعریف شده اند. برای سایر فضاها در خانه، از جمله آشپزخانه، حمام، سرویس بهداشتی، اتاق نشیمن و... و همچنین سایر ارتباطات انسان از جمله ارتباط با اعضای خانواده، خویشاوندان، همسایگان و... نیز شاخص هایی بر اساس آیات و روایات اسلامی تدوین شده اند.

شهر ایرانی-اسلامی مفهومی است برای معرفی شهرهایی که از یک سو متاثر از فرهنگ و آموزه های دینی وارزش های اسلامی واز سوی دیگر، دارای پشتوانه ای عظیم تاریخ و تمدن ایرانی است. بدین معنی که فضاهای شهری به عنوان یکی از ارکان هویت ساز شهرهای ایرانی در طول سالیان متوالی تحت تاثیر آموزه ها والگوهای فکری وهنری اسلام شکل گرفته اند. در عصر نوین با تغییر و تحول در عرصه شهرسازی فرآیند طراحی وخلق فضاهای شهری به افول گرایش پیدا کرده است. بخشی از این مسائل به دلیل بی توجهی به معیارهای طراحی و بخش دیگر به دلیل عدم تطابق این اصول با ارزش های فرهنگی روز است. برای داشتن شهرهایی مطلوب نگاه به گذشته شهرهای ایران ضروری است گذشته میراث ارزشمندی است که در واقع صورت ظاهری وکالبدی فرهنگ ماست و منظور از حفظ گذشته، درک مفهومی معنا و محتوا و ارزش های آن وانتقال دادن آن وانتقال دادن آن به آینده است چرا که برای خلق آینده ای ریشه دار، بها دادن به گذشته ستودنی ما، ضروری است. در این مقاله ضمن توجه به مفهوم فضاهای شهری و ویژگی های ان به بررسی فضاهای شهری شهرهای ایران در گذشته و وضعیت حال حاضر آن ها پرداخته می شود. این مقاله به صورت توصیفی-کاربردی نوشته شده واطلاعات آن به صورت کتابخانه ای و واکاوی نظریات مختلف گردآوری شده است.

از دیدگاه اسلام، توجه به چگونگی جهان پسین در دامنه وسیعی از منابع مورد توجه قرار گرفته و قرآن کریم والاترین متن دینی، مجموعه ای از آیات الهی است که در ورای واژگان به صورت نشانه ای، تصویری از دنیا و جهان آخرت را ترسیم می کند. با هم نشینی این نشانه ها، تصاویری عینی درذهن انسان نقش میبندد که با این تصاویر و توصیفات فضایی، درک انسان از بهشت، نیز فراتر می رود. آیات قرآن به همان میزان که تصوراتی از بهشت در ذهن تداعی میکند؛ باغ ایرانی این ذهنیت را به همان میزان عینیت میبخشد.در این مقاله، سوره آل عمران به علت توضیحات بدیع از باب معاد و باغ های ابدی بهشتی و نهرهای جاری درآن مورد توجه نگارندگان قرار گرفته است که به بررسی توصیفات فضایی از بهشت در قرآن و تحلیل سوره آل عمران می پردازد. روش این تحقیق تفسیری، با تحلیل محتوای آیات قرآن است.در این مقاله سعی شده است، ابتدا با بررسی منظر باغ و بهشت درمتن قرآن به ویژه سوره آل عمران و تفاسیر مربوط به آن (تفسیر المیزان، تفسیر نمونه و... ) به بازخوانی ویژگی های باغ بهشت بپردازیم سپس با بررسی عنصر آب در این سوره به ارزش و اهمیت این عنصر در باغسازی و شکل گیری باغ بپردازیم که می توان تاثیر آیات و احادیث را در شکل گیری باغ ایرانی با استفاده از عنصر آب مشاهده نمودو از آنجایی که آب در سرزمین ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار بود، به همین دلیل ازآب نیز در کنار طبیعت استفاده فراوانی می کردند. آب در ایجاد باغ و باغسازی ایرانی نیز نقش بسیار مهمی داشت به گونه ای که هندسه و شالوده باغ ایرانی تابع آب در باغ است و در صورتی که آب در دسترس نباشد باغی شکل نمی گیرد و در واقع باغ بستری برای نمایش عنصر آب است.

در بافت های جدید شهری (معماری و شهر سازی) عناصر معماری بدون واسطه در کنار یکدیگر قرار گرفته اند و این امر را پدید آورده است که طیف طولانی از مشکلات فضایی تا از دست رفتن آسایش شهروندان را به دنبال داشته است. آیا یکی از دلایل این امر مفقود شدن اصل قلمرو در معماری مدرن است؟ این در حالی است که اصل قلمرو و فضاهای فی ما بین به بهترین نحو ممکن در بافت سنتی ایران ایجاد شده است در بافت ها و فضاهای معماری سنتی قلمروهای مختلف با روشهای متنوع و کاربردی از یکدیگر تفکیک شده اند که این تفکیک فضا ها گاه با اختلاف ارتفاع و گاه با فضای سبز و گاه با عناصر بصری و رنگ وگاه...، ایجاد شده است که در عین حال پیوند مناسب فضاها را سبب می شود در بافت های سنتی تمامی عرصه ها به طور واضح مشخص هستند و با یکدیگر تداخل نداشته که این امر باعث می شود افراد جامعه بدون دغدغه و فشار ودر آرامش کامل به امور روزمره خود بپردازند. توجه به معماری بومی و شناساندن اصول نهان معماری سنتی یکی از راهکارهای مفید در جهت شناساندن اصل قلمرو می باشد، چرا که توجهی دوباره را معطوف معماری سنتی خواهد نمود مسلما معماری بومی در زمان و مکان خود موثر و کارآمد بوده است و تقلید صرف از آن امری بیهوده است.در این مقاله سعی می شود حلقه های مفقوده معماری سنتی به فضای معماری و انسانی شهرها بر گردانده شود. برای بدست آوردن نتایج مطلوب در این پژوهش از تحقیق کتابخانه ای اعم از کتاب، رساله و مقالات استفاده شده است و در نهایت مطالب بدست آمده تکمیل و جمع بندی شده است. نتایج بدست آمده از این تحقیق سعی به روشن شدن راههای استفاده صحیح از اصل قلمرو در فضاهای شهری و انسانی دارد.

گسترش الگوهای نوین سکونت در زنجان به تداخل الگوهای فرهنگی و ما به ازای کالبدی آن در جهت ایفای نقش به عنوان زیستگاهی ایده آل برای انسان امروز منجر گشته است.نیاز به انعطاف پذیری در فضای مسکونی به دلیل تنوع نیاز کاربر در گذر زمان امری مهم به شمار میرود. لذا تلاش محقق بر این بوده که با بررسی دو بعد عمکردی و اقلیمی مسکن سنتی شهر زنجان به مولفه هایی دست یابد که ارتباط مستقیم بر انعطاف پذیری و یا عدم انعطاف پذیری یک فضا دارد و سیر تاریخی آن را بررسی نماید. در ادامه میتوان به این دست آورد رسید که در مسکن سنتی زنجان مسکنی انعطاف پذیرو متغیر در طول زمان با ارایه راهکارهای گوناگون برای مولفه های یافت شده بوده است.

فضا به عنوان ماده جوهری معماری، نامحدود و بی انتها بوده و امکان حصول آن به میزان توانایی بشر میسر است. در ساخت بنا می توان فضا را هم محبوس و هم آزادکرد. فضای معمارانه با محدود شدن ایجاد می شود. برای اینکه این محدودیت از بین رفته و آزادشود، باید دائما بسط پیدا کند؛ بسط هایی از جنس نور یا از جنس چشم انداز. در سازمان فضایی خانه های ایرانی، تمامی فضاها از طریق سه عنصر شکل دهنده (سقف و کف و دیوار) تعریف شده است؛ همچنین ضمن برخورداری از استقلال فضایی، هیچ یک در خود مسدود نبوده و به وسیله عناصر دیگری چون در و پنجره و از طریق بسط فضایی یا چشم اندازی نوری با فضاهای مجاور خود ارتباط برقرار می کنند. حس مکان به معنای ادراک ذهنی مردم از محیط و احساسات کم و بیش آگاهانه آن ها از محیط خود بوده که شخص را در ارتباطی درونی با محیط قرار می دهد؛ به طوری که فهم و احساس فرد با زمینه معنایی محیط پیوند خورده و یکپارچه می شود. این حس عاملی است که موجب تبدیل یک فضا به مکانی با خصوصیات حسی و رفتاری ویژه برای افراد خاص می شود. پنجره ها بیشتر در خانه معنا می یابند به طوری که در فضای داخلی به عنوان یکی از عناصر معماری نقش تعیین کننده ای در ایجاد حس مکان فضای زندگی انسان ایفا می کنند. در این میان پنجره ارسی جایگاه ویژه ای در ایحاد حس مکان فضا داشته، پنجره ارسی یا به تعبیری، چشم معماری ایران با ترکیبی از شیشه های رنگی و گره های چینی به مثابه روزنه ای از بهشت می ماند که از روزگاران قدیم در معماری این مرز و بوم رشد و نمو پیدا کرد و از عناصر مهم طراحی نور در فضای داخلی معماری ایران بوده است؛ زیرا علاوه بر زیبایی و خصوصیات روان شناختی بر روشنایی فضا نیز تاثیر دارد. در این مقاله از روش مرور متون و منابع و اسناد تصویری استفاده شده است.

مدرسه ضیائیه یا زندان اسکندر یکی از ابنیه ارزشمند به جا مانده از دوران اتابکان یزد می باشد که با وجود تزئینات و معماری منحصر به فرد بومی، کمتر مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. با توجه به عدم مطالعات فن شناسی دقیق و وجود ابهامات درباره فنون و مواد به کار رفته در تزئینات کتیبه های این بنا، در این پژوهش سعی بر آن شد که پس از معرفی اجمالی بنا و آرایه های رنگی موجود در تزئینات زیرگنبد، به بررسی دقیق و شناسایی رنگ دانه ها و ساختار به کار رفته در لایه های زیرین تزئینات پرداخته شود. روش پژوهش در این تحقیق، تجربی- آزمایشگاهی بوده و روش دست یابی به اطلاعات، منابع کتابخانه ای و روش های آزمایشگاهی و مطالعات میدانی است. مطالعات آزمایشگاهی انجام گرفته مشتمل بر دو روش شیمی تر (کلاسیک) و تجزیه دستگاهی نظیر XRF، SEM-EDX و FTIR می باشد. نتایج پژوهش مبین آن است که رنگ دانه های به کار رفته در تزئین کتیبه های بنای مورد مطالعه، دارای منشا معدنی بوده است و لایه بستر از اندود گچی و لایه تدارکاتی از جنس گل سفید (هونتیت) می باشد. همچنین شیوه اجرای نقوش در تطابق با روش های مرسوم گذشته شامل اجرای لایه های تدارکاتی، انتقال طرح به روش گرته کردن بر روی بستر، مشخص کردن خطوط کلی طرح با استفاده از قلموی خیس و یا خط انداختن با جسم تیز و قلمگیری با رنگ و اجرای رنگ گذاری نقاشی با تکنیک آبرنگ یا تمپرای صمغی انجام گرفته است.

معماری گنبد اورچین از شاخصه های بناهای آرامگاهی در بخش های جنوبی ایران محسوب می شود، که امروزه پژوهش پیرامون آن کمتر بچشم می خورد و اطلاعات اندکی از آن در تاریخ معماری ایران وجود دارد و تنها به گزارش ها و تصاویری محدود از جهانگردان خارجی بسنده شده و در نتیجه آن، خواستگاه، دلیل وجودی و نقش این نوع گنبد در بناهای آرامگاهی در هاله ای از ابهام باقی مانده است. در طبقه بندی موجود، گنبدهای سنتی به دو دسته رک (مخروطی) و نار (شبیه نیم کره) تقسیم می شود، که در واقع گنبد های اورچین جز شکل کلی، هیچ سنخیتی با گنبدهای رک ندارند. در تحقیق حاضر در راستای آشنایی با نقش گنبد اورچین در معماری ایران و این فرضیه که معماری این گنبد از نمونه های برجسته بناهای آرامگاهی ایران محسوب می شود، به صورت کتابخانه ای و میدانی و با استفاده از روش تحقیق تحلیل محتوا، استدلال منطقی، پژوهش موردی و روش تحلیلی-مقایسه ای به بررسی و شناخت گنبد مذکور پرداخته شده و دو نمونه موردی از گنبدهای سنتی و اورچین مورد قیاس قرار گرفته است. نمونه اول در روستای لیشتر در نزدیکی شهرگچساران بوده که پلانی چلیپایی دارد و در نمونه دوم به بررسی گنبد بقعه امامزاده عبدالله شهر شوشتر پرداخته است و در انتها مقایسه تطبیقی میان این دو گنبد صورت گرفته است.

توجه به اهمیت گردشگری و رابطه مستقیم آن با توسعه اقتصادی مساله ایست که امروزه در همه جای جهان به آن توجه شده است. در نظرگرفتن پتانسیل های موجود در کشور و کمبود فضاهای تفریحی، رفاهی، خدماتی ایجاب می کند تا به این مهمارزش بیشتری داده شود. در جهت ایجاد محیطی پایدار و مناسب زندگی انسان، معماری مازندران ایران به اصول و روشهایی دست یافته است که نه تنها تخریب و ضایعهای را بر محیط تحمیل نمیکند؛ بلکه فراتر از آن به عنوان عامل کمال بخشیدن به ماده نیز ایفای نقش مینماید. بررسی ویژگیهای طراحی کالبدی معماری مازندران و مصالح و روشهای اجرایی، نشان میدهد که در طراحی معماری، علاوه بر استفاده از پتانسیلهای محیطی، از آلودگی و تخریب محیط زیست نیز جلوگیری به عمل آورده و مصداق بارزی از معماری پایدار است. این مقاله در پی درک اصول و ارزشهای تکرارپذیر حاکم بر معماری بومی مازندران به عنوان یک معماری پایدار است و استخراج ویژگیهای قابل تکرار آن در راستای دستیابی به اهداف معماری پایدار، از اهداف آن به شمار می رود. با فهم کاربردی بودن ارزشهای استخراج شده این نوع از معماری پایدار، میتوان به گونهای از معماری دست یافت که همچون معماری گذشته به خوبی کار میکند و پاسخگوی نیازهای انسانی است. روش این پژوهش، مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و تحقیقات میدانی است و رویکردی توصیفی دارد. برای دستیابی به اهداف مورد نظر، ارزشهای معماری پایدار در این منطقه مورد بررسی قرار گرفت. این بررسی با در نظر گرفتن سه جنبه پایداری محیطی، پایداری فرهنگی و پایداری اقتصادی که سه جنبه اصلی معماری پایدارند، صورت پذیرفت. در انتهای مقاله، اصولی که قابلیت تعمیم پذیری به معماری معاصر امروز را دارند، در دو قالب احکام اصلی و احکام فرعی بیان و به عنوان ارزشهای تکرارپذیر معماری سنتی مورد توجه قرار گرفته اند. با توجه به نتایج به دست آمده می توان عنوان داشت که با برنامه ریزی های اصولی و اجرای طرح های جامع گردشگری می توان باعث توسعه شهر، جذب گردشگر و ایجاد فضایی آرام جهت دوری از تنش های روزمره شد.

شهرنشنی در ایران قدمتی دیرینه دارد. پیدایش شهر و تکوین شهر نشینی در ایران تابع تحولات تاریخی و چگونگی چارچوب اجتماعی آن بوده و ساختار آن متاثر از موقعیت طبیعی، اقلیمی و نظام سیاسی حاکم بوده است. هم چنین تمدن با زندگی شهری آغاز می شود. در سنت شهریاری ایران، یکی از وظایف شاهان، ساخت شهرها بوده است و نسبت دادن بنای بعضی از شهرها به شاهان اساطیری نشانه ای از کهنگی سنت شهر سازی در ایران است. اساسا بنا کردن شهرهای نمادین از ویژگی های شخصیت های نامدار اسطوره های ایرانی است. در نظام ذهنی ایرانیان باستان، بنا نمودن شهرهای آبادان و پر جمعیت برای شاهان، اهمیت زیادی داشته و شاهان بنا به علل مختلف، اقدام به ساخت شهرها و بناها می نمودند و معمولا نام آن شهرها به نوعی با نام خود شاهان پیوند داشت مانند شهر «دارابگرد» یعنی ساخته شده توسط دارا. هم چنین ملوک فرس چهار طبقه بودند: پیشدادیان، کیانیان، اشکانیان و ساسانیان، دو طبقه اول پیش از اسکندر رومی بودند و دوطبقه بعد از او.هدف از این پژوهش، بیان اهمیت سنت شهر سازی و جایگاه شهر و هم چنین اقدامات عمرانی شاهان و پهلوانان اساطیری سلسله های پیشدادیان و کیانیان است.

در چند دهه اخیر، با تغییرات شگرف در شیوه زندگی در ساختار محلات نیز تغییرات اساسی ایجاد گردیده است. در این میان با مطرح شدن دیدگاه توسعه پایدار به عنوان دیدگاهی که حل مشکلات کنونی شهرها و زندگی شهرها را در گرو بازگشت به مفهوم محله می داند، می توان با استفاده از نیروهای توانمند درونزای موجود در آن به حل مشکلات موجود پرداخت. در ایران نیز حدود دو دهه است که مباحث توسعه پایدار در همه زمینه های علوم مطرح شده که ابتدا بیشتر در زمینه های زیست محیطی و اقتصادی پیگیری می شد. اما در رساله های اخیر حرکتی به موازات آن مطرح است که بخصوص در زمینه های اجتماعی حضور مردم به صورت جدی تر مورد توجه قرار گرفته است. توجه به موضوع توسعه محله ای در ایران دارای ابعاد خاصی است که ایجاد چارچوب های نوین در قالب زندگی محله ای سنتی از این دسته می باشد. با توجه به اینکه پایداری اجتماعی یکی از مفاهیم پایه ای است، ظهور و تقویت آن در محلات، نیازمند ارتقای کیفیت های خاص محیطی است. اگر کیفیت محیط محله امکان بروز تعاملات اجتماعی بیشتر و مطلوب تری فراهم آورد، شرایط جهت شکل گیری و تقویت پایداری اجتماعی فراهم می آید. در واقع، تمرکز بر کیفیت های محیطی است که کارایی و سرزندگی فضاهای شهری، استمرار حیات شهری و در نهایت تقویت پایداری اجتماعی را به دنبال دارد. در این پژوهش با بررسی مبانی نظری موجود در باب کیفیت محیطی، به بررسی شاخص های کیفیت محیطی محلات جهت شناسایی معیارهای تاثیر گذار بروی پایداری اجتماعی محلات قدیمی، استدلال می کند که بدون توجه به ارتقای شاخص های کیفیت محیطی محلات نمی توان پایداری اجتماعی را در بافتهای قدیمی بوجود آورد. آنچه اهمیت پیدا می کند این است که در میان انواع مولفه های کیفیت محیطی تاثیرگذار به روی پایداری اجتماعی محله، مولفه های اجتماعی– فرهنگی و کالبدی نقش مهمی دارند و در افزایش پایداری اجتماعی در محله، عامل مهمی تلقی می شود. در نهایت با بهره گیری از جستارها و تحقیقات موجود، راهبردهایی در این زمینه ارائه می نماید.

زیستن انسان در جامعه، توام با تاثیرپذیری از فرهنگ آن جامعه است. اجتماع از رهگذر تبلیغ و تبیین اعتقادات اساسی، ارزش ها و رفتارهای پذیرفته شده، نمادهای فرهنگی خود را در بین مردم رواج می دهد. از عناصر مهم فرهنگ ایرانی- اسلامی هنر است. هنرمند اسلامی، هنرش را در خدمت حقیقت قرار داده و از این رهگذر تحت تاثیر آموزه های دین اسلام است. هنر در یک ارتباط دوسویه با فرهنگ، از آن تاثیر می پذیرد و بر آن اثر می گذارد. هنر ایرانی با تاثیر گرفتن از اسلام جنبه ای لاهوتی یافت و از طرف دیگر فرهنگ اسلامی با به خدمت گرفتن هنر اسلامی توانست از طریق نمادهای رایج در آن مردمانی را که با هنر اسلامی مواجه شدند، پذیرنده فرهنگ اسلامی سازد. به کارگیری آرایه های گیاهی، هندسی و حیوانی در معماری اسلامی بهترین برهان بر ایمان هنرمند مسلمان است. هنرمند مسلمان با استفاده از انواع آرایه های هندسی و گیاهی در بناهای اسلامی به نوعی این آرایه ها را وسیله ای در حهت بیان عقاید دینی و مذهبی خود قرار داده است. درگیری این آرایه ها با ایمان و عقاید مذهبی نوعی جاودانگی، اصالت و خلوص را در آنها بازتاب می کند. با دریافت مفاهیم نمادین نقش و نگارها در معماری تزیینی اسلامی و ریشه یابی آنها می توان به شناخت ذهن و اندیشه معمارات و در نتیجه به فرهنگ و جهان بینی و تلالو آرمان ها در آن جامعه دست یافت. در این تحقیق اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و استفاده از منابع و اطلاعات موجود در کتب و مقالات جمع آوری شده است و به بررسی و شناخت انواع تزیینات در معماری اسلامی و همچنین نمادشناسی آرایه های معماری اسلامی خواهیم پرداخت.

شفافیت از مفاهیمی است که برداشت های نا همگونی از آن وجود دارد. برخی آن را از مفاهیم جدید معماری می دانند که به یاری فناوری های جدید و ساخت مایه های تازه به معماری وارد شده و حال آنکه برخی دیگر آن را یکی از مهم ترین ویژگی های معماری سنتی ایران می دانند. حرکت معماری در طول تاریخ به سمت شفافیت و بیان معمارانه، کم کردن ماده و افزایش فضا بوده به طوری که این روند در معماری ایران به صورت بارزتری خود را نشان داده و جهان بینی اسلامی که پس از حضور اسلام در ایران بر این سرزمین حاکم می شود و به اصل تکامل هستی از حالت مادی به حالت روحی معتقد است به این روند سرعت بیشتری می بخشد. در معماری ایرانی شاهد قرارگیری جمع میان صورت و معنا در کنار یکدیگر می باشیم، که صورت ظاهری معماری ایرانی را در شفافیت فضاهای آن معنا کرده، که این شفافیت در بردارنده سلسله مراتب فضایی، ریتم، حرکت فضایی، تداوم روشنی و تاریکی، پیوستگی و همبستگی فضاهاست. در تحقیق حاضر از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است و روش ابزار مورد استفاده تحقیق نیز از روش میدانی و کتابخانه ای و بررسی اسناد و مدارک مکتوب می باشد. بدین منظور در قسمت نظری با استفاده از مطالعه کتابخانه ای و بررسی اسناد و مدارک مکتوب استفاده شده و ضمن مراجعه به منابع و ماخذ موجود و در دسترس و مطرح نمودن دیدگاه های مختلف و تجزیه و تحلیل آنها سعی شده وجوه ممکن مساله مورد توجه قرار داده شود. رویکرد پژوهش بر مبنای بازشناسی مفهوم شفافیت در معماری سنتی ایران و تحلیل آن در معماری اسلامی ایرانی می باشد. نتیجه تحقیق بیانگر این است که زبان معماری سنتی ایران، با ایجاد تعامل میان ماده و معنا و با بکارگیری عناصر نمادگرای خود در معماری، اصل شفافیت را به عنوان ابزاری معمارانه در اختیار هنرمند و معمار خویش قرار می دهد و با ایجاد روند حرکتی از کمیت مادی به سوی کیفیت روحی (برتری محتوا بر ظرف)، منجر به کاستن از ماده و افزایش فضا شده و با بیانی معمارانه تعادل و وحدت را در تجلی وجه باطنی و ملکوتی ماده در بخش ساختاری نمودار ساخته و موجب حس تعلق به مکان (فضا) می گردد.

هر در دهه های پایانی قرن بیستم و شروع قرن بیست و یکم، پایداری به عنوان یکی از مباحث مطرح در کلیه عرصه ها، بویژه در عرصه فضاهای شهری و معماری مطرح بوده است. توسعه بیشتر شهرهای پایدار تنها از طریق طراحی فضای کالبدی محض نیست، بلکه به جوانب اجتماعی-روحی زندگی شهری نیز که به رضایت مردم از کیفیت محیط زندگی آنها ارتباط دارد نیز مربوط می گردد. هدف پژوهش دستیابی به معیارهای کیفیت در فضاهای باز شهری است و این معیارها تا چه اندازه برای ایجاد یک فضای انسانی خوب مناسب هستند. پژوهش مذکور با روش مطالعه نمونه موردی و مصاحبه های حضوری با ساکنین و تحلیل آن با استفاده از پرسشنامه، صورت گرفته است. نتایج تحقیق رابطه بین عملکرد فضاهای باز، با معیارهای اجتماعی- فرهنگی، عملکردی و کالبدی- زیبا شناسی و ارائه خدمات زیست محیطی و نقش آن در ارتقای کیفیت زندگی استفاده کنندگان، که یکی از جنبه های دستیابی به توسعه پایدار است را بررسی می کند. هدف بررسی تاثیر و اهمیت فضاهای باز بر زندگی انسان به عنوان گامی در جهت پایداری زندگی شهری بوده است. ودر پایان راهکارهایی جهت بهبود عملکرد و افزایش کارایی بیشتر فضاهای باز ارائه می شود.

امروزه با عدم رعایت شهرسازی بومی؛ شهرهای ما دچار بحران هویت شده و هرچه می گذرد این بحران گسترده تر و عمیق ترمی شود. در مباحث شهری، نمادهای شهری یا همان المان های شهری بناهای مهم از لحاظ معماری و طراحی هستند که در داخل شهر و در حیطه یک تجربه قراردادی ما بین شهروندان، معناگذاری می شوند، به نحوی که گاه حتی از خود شهر پر اهمیت تر جلوه می نمایند زیرا بیانگر هویت، شخصیت و عصاره شهر در یک ساختار نمایان هستند و در خوانش شهروندان از شهر و محیط زیستی شان تاثیر مستقیم بر جای می گذارند. در این پژوهش از روش تحقیق پیمایشی بهره برده شد و برای انجام آن ابتدا مطالعات اکتشافی بصورت کتابخانه ای و بازدیدهای مقدماتی صورت گرفت و مطالعه میدانی با استفاده از پرسشنامه انجام شد. نتایج مطالعه نیز نشان می دهد نمادهای شهری از عناصر اصلی هویت بخشی به شهرها هستد، لیکن به جز ارگ کلاه فرنگی که نماد اصلی و تاریخی شهر است. سمبل جدیدی بخصوص در میادین شهر طراحی نشده و حتی تک نماد منحصر به فرد شهربعنوان مقر حکومتی به مردم ایران و جهان به خوبی معرفی نشده است.

مبلمان شهری از اجزا و تجهیزات مهم و جدایی ناپذیر هرشهر بحساب میآید بطوری که نقش آن درخدمت رسانی و زیباسازی شهرها بر کسی پوشیده نیست. درطراحی، ساخت و نصب و چیدمان مبلمان شهری باید به خصیصه های فرهنگی و هویت هر شهر توجه کرد تا برای شهروندان آن ملموس تر باشد و ارتباط بصری ایجاد کند. لزوم توجه به ارزشهای کهن و راهکارهایی جهت انتقال آنها به نسل های بعدی مهم ترین دغدغه حوزهی فرهنگ و هنر می باشد که دراین بین، توجه به طراحی اجزای مبلمان در فضاهای شهر یکی از بهترین راه حل های انتقال این ارزش ها بحساب می آید. در شهرها بود که مردم برای نخستین بار از چیزی به نام فرهنگ آگاهی یافتند و این فرهنگ در شهر باعث ایجاد هویتی می شود که منحصر به همانجا می باشد. بدین سان انسان ها، گونه ای نامیرایی بواسطه فرهنگ آفریده شان بدست می آورند درحالی که «فرد» میرنده است، باوجود آنکه خود سازنده و بناکننده ساختار برجای مانده می باشد. ازآنجاکه شهرستان بیرجند یکی ازشهرستانهای تاریخی و باقدمت و دارای ویژگیهای فرهنگی و هویتی منحصر به فرد است، دراین پژوهش سعی برآن شده که پس ازشناسایی فرهنگ و هویت شهری بیرجند و نشانه ها و نمادهای منطقه، ازطریق مطالعه موردی مبلمان شهر بیرجند در دو بخش تاریخی و جدیدساز، وضعیت موجود بدست آید. درپایان راهبردهایی جهت طراحی واجرای اجزای مبلمان این شهر جهت رسیدن به وضعیت مطلوب ارائه می شوند.

ساختمان ها به عنوان بخشی از محیط زیست، بخش اعظمی از آلودگی های زیست محیطی را ایجاد می کنند. گرچه نمی توان ساخت و ساز را متوقف کرد؛ ولی با یک تفکر، طراحی و برنامه ریزی دقیق، می توان ساختمان هایی ساخت که کم ترین تاثیر منفی را بر محیط زیست داشته باشند. معماری پایدار یکی از ایده های برنامه ریزی و طراحی برای ساخت چنین ساختمان هایی به حساب می آید. آن چه که در این جا مورد توجه قرار گرفته است، رویکرد معماری پایدار نسبت به مسائل محیطی است؛ هر چند که جداکردن این موضوع از سایر جنبه های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، کاری دشوار است. در این مقاله با هدف شناخت نظریه های زیست محیطی توسعه پایدار و معماری پایدار، پس از جستجو در مفاهیم پایداری و توسعه پایدار، به تاثیر، اهداف و کاربرد مفاهیم پایداری در معماری پرداخته شده است و ضمن استخراج تعریفی مشترک از بین نظریات مختلف، اصول و ویژگی هایی که یک ساختمان باید داشته باشد تا معماری پایدار به حساب آید بیان شده است. در ادامه معماری بومی سیستان به طور موردی مورد مداقه قرار گرفته است و با بررسی و تحلیل این معماری، به ویژه تاثیر ویژگی های اقلیمی و طبیعی بر آن، مشخص شده است که فنون و قواعد به کار رفته در این معماری، واجد کلیه شاخص های پایداری بوده و بسیاری از مفاهیم نوین در عرصه معماری پایدار را در خود به وضوح دارد و توانسته است به نحو شایسته ای به مسائل محیطی خود پاسخ دهد؛ بنابراین معماری بومی سیستان معماری پایدار محسوب می شود. روش این پژوهش که از نوع کیفی و با رویکرد توصیفی است مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و میدانی است. نتایج حاصل از این تحقیق به درک اهمیت نقش معماری بومی در ایجاد رویکرد پایداری در معماری و بهره برداری از اصول پایداری - نه تقلید و تکرار کالبد و جسد گذشته - در معماری امروز ما منجر می شود.

در معماری دستکند تلفیق پایداری بین کالبد مسکونی و رفتار انسان به عمل آمده، بدین معناکه بستر طبیعی زمین، نخستین نوع دسترسی ایجاد شده به فضاها و کاربرد آن از عوامل اساسی شکل دهنده این نوع معماری است. در این گونه معماری نوع بستر طبیعی و موقعیت آن و دخل و تصرف انسان به عنوان معیارهای تاثیرگذار قلمداد می گردند. معماری دستکند که در طی زمان های مختلف پاسخ گوی نیاز انسان ها بوده امروزه بسیار کمتر مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. تکنیک های به کار رفته در این معماری در واقع بسیاری از مفاهیم نوین در عرصه معماری پایدار را در بر می گیرد. فرضیه عمومی پژوهش آن است که معماری دستکند ایران قابلیت های گسترده ای در ارائه راهکارهای استفاده از انرژی زمین دارد که می توان با متناظرسازی این شیوه های خلاقانه در معماری کنونی ایران، از آن ها در راستای حصول به معماری پایدار بهره جست. از این رو در این مقاله به بررسی معماری همساز با اقلیم و چگونگی ساختار روستاهای میمند و کندوان پرداخته می شود و پس از مقایسه تطبیقی این آثار، به بررسی نقش زمین و جایگاه توسعه پایدار در این روستاها پرداخته می شود. لذا روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات از طریق منابع اسنادی و برررسی نمونه های موردی و مقایسه بین آن ها صورت می پذیرد. محقق در این مقاله در جهت بررسی رویکردهای معماری پایدار است. شناخت هرچه بیشتر و بهتر معماری صخره ای این امکان را می دهد تا بتوان از مزایای آن استفاده نمود. در این مقاله نخست مروری اجمالی در مفهوم معماری پایدار و به تبع آن شاخص های محیطی، اجتماعی و اقتصادی این نوع معماری ارائه می گردد و پس از شرح ویژگی های اقلیمی و جغرافیایی روستاهای کندوان، میمند و به عنوان بستر اصلی مطالعه، با استفاده از نتایج به دست آمده، به بررسی نقش شاخص های سه گانه پایداری در این روستاها پرداخته می شود. نتایج حاکی از آن است که یکپارچگی معماری در این دوروستای ارگانیک، یک پارچگی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را به همراه دارد.

برخلاف تلاش هایی که در زمینه بوم و بومی سازی مفاهیم در حوزه معماری و دانش های مرتبط صورت گرفته است، عدم توجه کافی به معیارهای بومی سبب گردیده است تا با نگاهی غیر بومی به ارزش های بومی و معماری بومی پرداخته شود. سوال این پژوهش این است که آیا می توان معیارهایی کارآمد در شرایط کنونی در جهت شناخت معماری بومی و به تبع آن بومی سازی معماری در نظر گرفت؟ بدین منظور با نگاه دگرشناسی به مفاهیم معماری بومی ایران در قالب مولفه های دانش بومی، فرهنگ بومی، اقتصاد بومی، اجتماع بومی، اقلیم، مصالح بومی و زیبایی شناسی بومی، سعی شده است تا ارتباط این مولفه ها با معماری بومی روشن گردد. مبانی نظری این تحقیق در حوزه بنیادی و نظری است و با روش توصیفی-تحلیلی، رویکردی تجزیه ای را در انتخاب مولفه های اصلی داشته است که در نهایت با انطباق این مولفه ها بر یکدیگر به ارائه نتیجه گیری پرداخته است. در پایان نتایج تحقیق انجام شده نشان می دهد که عدم توجه صحیح به مولفه های بومی باعث ایجاد جدایی میان معماری امروز و ارزش های بومی شده است و با درک عمیق ریشه های هر یک از مولفه ها و ارتباط آن ها با یکدیگر می توان زمینه تقویت معماری بومی و بومی سازی دانش معماری را فراهم آورد

محلات مسکونی با ساختار کالبدی و کارکرد اجتماعی اش عرصه مطلوبی برای رشد و بالندگی جامعه است و با توجه با این ویژگی باید بتواند محیط امن و سالم را فراهم کند. احساس امنیت مقوله ای جدای از امنیت بوده و توجه به آن اهمیت بیشتری دارد زیرا این احساس بر سایر روابط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تاثیر مستقیم می گذارد. یکی از راه های برقراری امنیت از طریق مداخلات در کالبد شهرهاست و البته مهم تر از کالبد هر مکانی روح غالب بر آن مکان است که ناشی از روابط اجتماعی و مردمی است که به یکدیگر وابسته هستند. امنیت، ارتباط مستقیمی با فضا و ساخت و ساز شهری دارد. لذا بررسی جنبه های کیفی و کمی امنیتی، چه از لحاظ کالبدی و چه از لحاظ اجتماعی در داخل هر یک از فضاهای شهری امری ضروری است. هدف از این پژوهش، جستجوی معیارهای کالبدی و معنایی در فضاهای شهری به منظور یافتن راهکارهایی جهت افزایش حس امنیت در این محیط ها می باشد. روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی-تحلیلی بر مبنای تحلیل عوامل تاثیرگذار در احساس امنیت انجام شده است تا با بررسی این ویژگی ها در راستای کاهش مشکلات اجتماعی برای اقدامات لازم صورت پذیرد.

در مقاله حاضر، بر اساس دیدگاه راهبردی و با تاکید بر تجزیه و تحلیل تلفیقی ساختارهای استخراج شده از روش نظریه زمینه ای، به ارائه راهبردهایی در جهت توسعه گردشگری، منطبق با معیارهای توسعه پایدار، در شهرستان شاندیز پرداخته شده است. تجزیه و تحلیل در این پژوهش به دو روش نظریه زمینه ای و تکنیک SWOT صورت گرفته است، که در نهایت از مقایسه دودویی نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید به چهار دسته راهبرد دست یافته ایم. نتایج این تحقیق نشان میدهد که شهرستان شاندیز به عنوان یکی از مکان های اصلی استقرار جمعیت و فعالیت های مختلف شناخته شده و تاکید بر ناحیه گردشگری شاندیز به عنوان قابلیت منحصر به فرد توسعه گردشگری ییلاقی کلانشهر مشهد می باشد. حال آنکه همجواری منطقه گردشگری شاندیز در کنار شهر مشهد به عنوان قطب زیارتی کشور، نقش گردشگری این منطقه را پر رنگ تر می کند. لذا با توجه به گسترش گردشگری در طی سال های اخیر، با توجه به احداث پروژه شهر پدیده شاندیز، لازم است تدابیری توسعه گردشگری منطقه مبتنی بر معیارهای توسعه پایدار اندیشیده شود. در این راستا یکی از اساسی ترین پیشنهادها در رابطه با توسعه گردشگری منطبق بر توسعه پایدار، توجه به بحث حمل و نقل و کنترل عبور و مرور وسایل نقلیه شخصی به منطقه به خصوص در روزهای تعطیل سال و همچنین تقویت وتوسعه کریدورهای پیاده در منطقه می باشد.

معماری بومی، می تواند به هر نوع معماری که به یک مکان خاص تعلق داشته باشد، اطلاق گردد. در خصوص معنای لغوی بوم در لغت نامه ها معنای سرزمین را مترادف آن دانسته اند و در معماری نیز واژه «بوم» به منطقه جغرافیایی خاص اطلاق می شود که دارای شرایط اقلیمی، فرهنگی و جغرافیایی مشخص باشد. عوامل متعددی در شکل گیری معماری بومی موثرند و در نتیجه این تاثیرات معماری نمودهای متفاوتی به لحاظ کالبدی می یابد.در این مقاله علاوه بر مفهوم شناسی معماری بومی به صورت عام، سعی شد تا با تمرکز بر شهر «بوشهر» گونه ای از معماری بومی آن معرفی و بررسی شود. در خصوص بافت تاریخی بوشهر مقاله و کتاب بسیار منتشر شده و در تمام آنها به محدوده چهار محل قدیم استناد شده، لذا در پیشینه تحقیق، مطالب فوق به صورت گذرا بررسی خواهد شد. اما در حاشیه این بافت بناهایی تاریخی به همان قدمت یافت می شود که به لحاظ شکل شناسی و گونه کاملا متفاوت هستند و کمتر به آنها پرداخته شده. روش کار در این مقاله مبتنی بر روش مروری است و ضرورت بررسی این موضوع عدم توجه به بناهای حاشیه ای و ییلاقی بوشهر است. هدف از این پژوهش معرفی این گونه خاص، اهمیت آنها در شناخت فرهنگ و جغرافیای منطقه و ایجاد مسیری برای مقایسه این بناها با سایر بناهای همگون در حاشیه خلیج فارس و کشورهای عربی، آفریقایی است.

با ورود اسلام به ایران، دانش اندوزی که با دین پیوندی مستحکم داشت، به شکوفایی می رسد. مساجد، نخستین مکان های آموزشی در صدر اسلام بوده اند. با گذشت زمان و افزایش اهمیت علم آموزی، مدارس ایجاد شدند. مدارس و موسسات آموزشی در زمره مهم ترین سازمان های هر جامعه به حساب می آیند. پژوهش درباره تاریخ مدارس به عنوان مراکز علمی- آموزشی را می توان بخشی از تاریخ علم و فرهنگ هر کشور بشمار آورد. در پژوهش حاضر با استفاده از شیوه مطالعه کتابخانه ای، میدانی و توصیفی- تحلیلی ابتدا با بررسی تحولات مدارس در دوره های مختلف پس از اسلام، به بررسی دگرگونی ها و سیر نزولی رشد آن در دوره معاصر پرداخته می شود و در ادامه راهکارهایی بر گرفته از مدارس قدیمی ایران جهت طراحی بهینه در دوره معاصر برای مدارس آتی ارائه می گردد.

در این جهان معماران همواره در پی یافتن راه کارهای جدید برای یافتن زندگی مطلوب انسان بوده اند. از آنجا که نقاط ضعف و قوت یک ساختمان بر زیست بوم جهان تاثیر مستقیم خواهد داشت وظیفه ای بس حساس بر عهده معماران است. همواره معماری با دو مقوله تکنیک ساخت و ایدئولوژی شکل دهی به صورت مکان در گیر بوده است که در این میان پایداری جز الگوهای بنیادین طراحی می باشد. پس از مطرح شدن معماری پایدار، راهکارهای بسیاری توسط مجامع بین المللی برای حل بحران های معاصر ارائه شده است ولی همواره مشکلات بسیاری در ایجاد معماری پایدار وجود دارد. پایداری به معنی ایجاد فرآیندی قابل تکرار میباشد و مفهومی است که بیشتر به عنوان اندازه ارزش یک روش به کار برده می شود با این نگرش درک اصول و ارزش های تکرار پذیر معماری بومی بسیار با ارزش میباشد. توجه به فرهنگ ویژگی های بومی و ویژگی های گذشته بهره گیری از انرژی های تجدید شونده و پرهیز از بکارگیری انرژی های تجدیدناپذیر از اصول توسعه پایدار است. قدری تامل در معماری پایدار و اصول ان ما را به معماری بومی (مربوط به گذشته کشورمان) خواهد رساند مقوله معماری بومی در اصل رسیدن به معماری پایدار است. معماری بومی در ایران نه تنها پاسخگوی نیاز های انسان بود بلکه فراتر از آن در جهت رشد و تعالی آن نیز عمل می نموده است. روش این مقاله میبتی بر اسناد کتابخانه ای میباشد و رویکردی توصیفی دارد. هدف از این مقاله درک اصول معماری بومی و شناساندن اصول و ارزش های نهان در آن در جهت تحقق معماری پایدار می باشد.

امروزه با توجه به گسترش روز افزون شهر های کوچک و بزرگ و فضاهای شهری نامطلوب، سازگاری محلات مسکونی و فضاهای عمومی آنها با نیاز های ساکنین اهمیت ویژه ای پیدا می کند. فضاهای مسکونی امروز از درک روح انسانی و تعلق اجتماعی به دور شده اند، به همین دلیل توجه به حس تعلق به مکان در یک محله بخصوص در محلاتی که از هویت قومی و جمعی برخوردار هستند و تعمیم آن به مرکز محله و مراکز محلاتی که قلب تپنده هر محله می باشند ضرورت دارد. پژوهش حاضر بر اساس اندیشه های اندیشمندان طراحی شهری و معماری، جامعه شناسی و روان شناسی به استخراج اصول و معیارهای مرتبط با هویت و حس تعلق به مکان می پردازد. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و از طریق مشاهده، مصاحبه، بررسی اسناد داده ها را گردآوری و آنها را تحلیل و ارزیابی کرده و راهبردها و برنامه های اقدام برای طراحی مرکز محله در محله چهارصد دستگاه کرج تنظیم نموده ایم.

معماری و اقلیم پیوند تنگاتنگ و تاثیرات متقابلی بر یکدیگر دارند. توجه به اقلیم و بوم در طراحی نقش مهمی را ایفا می کند، به نحوی که طراحی و ساخت و ساز بدون شناخت پس زمینه ها و شرایط تاثیرگذار اقلیمی و طبیعی امکان پذیر نبوده و شرایط آسایش انسان باید با توجه به شرایط سخت محیطی به گونه ای فراهم شود که استفاده از انرژی فسیلی به حداقل میزان ممکن برسد.هدف اصلی در این تحقیق بررسیهای تاثیر اقلیم در خانه های یزد می باشد چرا که شرایط آب و هوایی به موازات سایر عوامل محیطی از مهمترین عوامل موثر در شکل گیری و تکوین شهرها و تداوم حیات شهری به شمار می آید.

حجم روز افزون برداشت از معادن و رودخانه ها برای تامین مصالح ساختمانی لطمات جبران ناپذیری را بر عرصه های محیط زیست کوهستانی و رودخانه های جاری آن وارد کرده و به حدی رسیده که، نه تنها حیات وحش بلکه ادامه زندگی برای نسلهای بعدی انسان ها را هم به خطر انداخته است. هرچند تلاشهای زیادی برای بازیافت مصالح معدنی انجام گردیده است ولی همه این تلاشها نتیجه ای برای استفاده مجدد از نخاله های ساختمانی را نداشته و این زنگ خطری ایست برای معماران و مهندسان صنعت ساختمان، بطوری که اگر امروز در اندیشه تغییر روش برای برداشت از منابع طبیعی و محدود خود نباشیم و معماری خودرا بسمت استفاده از مصالح بومی و تجدید پذیر هدایت نکنیم، قطعا نسلهای بعدی این سرزمین که همان فرزندان ما هستن علاوه بر مشکلات عصر خودشان، باید مشکلاتی را که ما مسببش هستیم را هم تحمل نمایند. در حالی که ما می توانیم همانند نسلهای قبل از خودمان عمل کنیم و با تصمیمات سنجیده معماری خوبی را برای آیندگان خلق نمائیم. همچنانی که گذشتگان ما آثار بیشماری را از معماری بومی با مصالح بومی برای ما خلق نمودن بدون آنکه محیط زیست را نابود نمایند و امروز ما با تمام عزت و غرور، سربلند کرده و آن شاهکارهای معماری بومی را برای جهانیان نشان می دهیم، براستی میراث معماری امروز ما چه هویتی را از معماری ما برای نسلهای بعدی به یادگار خواهد گذاشت.

یکی از اجزای مهم در هر شهر که نگاه هر بیننده را به خود جلب می کند، عناصر و المان های شهری هستند که به شهر هویت می بخشند. هنر مجسمه سازی برای فضاهای عمومی بصورت مستقیم با مردم ارتباط دارد و موجب اعتلای فرهنگ بصری مردم و ارتقاء کیفیت محیط های شهری میشود. تحقیقات و بررسی های انجام شده نشان میدهد که مجسمه های شهری تنها نقش زیباسازی فضاهای شهری را به عهده ندارند و در صورتی که این نوع المان ها با درنظر گرفتن مولفه های فرهنگی، اجتماعی و نقش بستر که در مجسمه های محیطی با فرم بصورت یک واحد در هم تنیده هستند، خلق شوند، میتوانند وظایف مهم و خطیری هم چو ن هویت بخشی به فضاهای شهری، ایجاد تصویر ذهنی، انتقال پیامهای ارزشمند و مفاهیم معنوی و همچنین انتقال فرهنگ، تاریخ و... را در جامعه به عهده گیرند. در این مقاله به بررسی مجسمه های شهری و ضرورت وجود آنها در فضاهای عمومی و همچنین نقش آنهادر شکل گیری مفاهیم مرتبط با فضاهای شهری پرداخته شده است. لذا پژوهش با یک رویکرد کیفی و به روش مطالعات میدانی وکتابخانه ای با هدف تعیین نقش آن در هویت بخشی به فضای عمومی شهر پرداخته است.

توانمندسازی رویکردی جدید در طراحی و برنامه ریزی محلات شهری است که برنامه ریزی را در راستای آفرینش، ارتقاء و پایداری کیفیات زیست محیطی و سلامت شهروندان در ساختار محلات شهری بکار می گیرد. در همین راستا هدف این مقاله نیز، سنجش اصول، معیارها و شاخص های الگوی توانمندسازی در شهرک مهدی آباد منطقه 2 شهرداری مشهد است. روش شناسی انجام این پژوهش از نظر هدف تحقیق، کاربردی و از منظر چارچوب پژوهش، تحلیلی- توصیفی است که به شیوه پیمایشی و در سطح محله انجام می شود. ابزار جمع آوری اطلاعات، مشاهدات و نیز پرسشنامه های محقق ساخته مبتنی بر معیارهای کالبدی، ارتباطی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی همراه با برخی زیرمعیارها در الگوی محلات پایدار شهری است. در این پژوهش همچنین از تکنیکSWOT  برای تبیین سیاستهای توسعه و ارائه راهبرد استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که بالا بودن اعتماد و تعلق اجتماعی و پس از آن پوشش کامل تمامی تسهیلات و امکانات رفاهی از مهمترین نقاط قوت و یکنواختی و عدم تنوع در فضاسازی و پس از آن نبود سرزندگی و نشاط در تمام اوقات شبانه روز در محله از جمله نقاط ضعف این محله می باشد.

براساس آثار به جای مانده از خاته های کهن تاریخی که از هزارهای ششم پیش از میلاد به بعد در بسیاری از نقاط ایران وجود داشته اند؛ هر خانه به طور معمول از دو بخش -یکی فضای ساخته شده و محصور، و دیگری فضای باز (حیاط)-تشکیل می شد، زیرا در نواحی مرکزی و جنوبی ایران هوا در طول سال به گونه ای بوده است که مدتی از سال هوا سرد و حدود نیمی دیگر معتدل و گرم بوده است و بخشی از فعالیت های مربوط به سکونت در اوقات مناسب سال در فضای باز صورت می گرفت. با وجود آنکه نقش پدیده های جغرافیایی و محیطی در شکل گیری فضای باز یا حیاط خانه ها آشکار است، اما می توان عوا مل فرهنگی را به عنوان عوامل اصلی شکل دهنده انواع حیاط در خانه های سنتی را نام برد. و هدف از انجام این پروژه در وهله نخست توجه به عوامل جغرافیایی (اقلیم) در شکل دهی به فضای باز (حیاط ) خانه هاست، و در وهله دوم ارائه نوعی دسته بندی برای گونه بندی انواع حیاط در خانه هاست.فضای باز حیات مرکزی با محوریت خود، ابعاد معین، جهت گیری و مکان یابی هدفمند، عنصری تعیین کننده در حفظ انرژی بوده است.در این مناطق بافت متراکم موجبات همسازی با اقلیم را فراهم آورده است و صرفه جویی در مصرف انرژی به واسطه تقلیل ستوه در معرض تابش مسیر شده است. حفظ انرژی از طریق درهم فشرده بودن واحدهای مسکونی فراهم آمده به گونه ای که بعضا برخی از واحدهای مسکونی حتی از چهارجانب به واحدهای دیگر متصل هستند.در این خانه ها استفاده از منابع و انرژی های طبیعی نظیرباد و خورشید یکی از اصول ساخت و سازمان فضایی است. فضاهای باز مرکزی در دل هر تک بنا دستیابی به این اصل را هموار کرده اند به گونه ای که بدون استفاده از سوخت های فسیلی، ساکنان در فصل گرم در برابر گرما حفظ شده و در فصل سرد بیشترین بهره را از انرژی لایزال خورشید ببرند. حیات مرکزی اصلی ترین فضای خانه های کویری است. این خانه ها از نظر وضعیت استقرار نوعا در جهت قبله قرار دارند. و فضاها حول حیاط مرکزی سازمان دهی شده اند. حیاط با حرکات خورشید هماهنگ است، صفه جنوبی منزلگاه سایه و صفه شمالی شاه نشین و جایگاه خورشید است.این نوع سازمان دهی و جهت گیری، فضاهای تابستانی و زمستانی را به طور منطقی پیرامون مرکزی قرار داده است.سازندگان خانه با توجه به تاثیر گردش خورشید بر جبهه های مختلف، هر جبهه را به فصلی و ساعتی اختصاص داده اند.با عنایت به این موضوع، جبهه رو به آفتاب، بخش زمستان نشین، جبهه پشت به آفتاب، بخش تابستان نشین و جبهه غربی برای ساعاتی از روزهای سرد زمستان در نظر گرفته شده و برای پرهیز از تابش گزنده آفتاب به جبهه شرقی، در بیشتر موارد در این قسمت طاق نما ساخته اند (معماریان، 1384). یکی از نتایج مهم این پژوهش، دستیابی به نقش مهم حیاط مرکزی در خانه های ایرانی است.

این مقاله با هدف بررسی ساختار شهرسازی ایرانی- اسلامی و به مهمترین عناصر کالبدی تشکیل دهنده آن در ایران پیش و پس از اسلام اشاره ای داشته باشد که بسیاری از این مطالعات فقط به مقاطع خاصی از تاریخ و معرفی مکان های شهری پرداخته شده است. روش تحقیق بر اساس روش توصیفی - تحلیلی می باشد. بررسی روند تغییرات ساختار شهرهای ایران در دو دوره پیش و پس از اسلام مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد. در واقع ساختار سیاسی شهرهای ایرانی در هر دو دوره با نهاد دین اتباط مستقیمی دارد و عامل دین تاثیری جدی بر ساختار شهری داشته است. در واقع در این مقاله به بررسی چگونگی تغییر ساختار شهر ایرانی با ورود دین و آیین جدید می پردازد. شهرنشینی در ایران در دوره ساسانی (پیش از اسلام) و دوره صفویه (پس از اسلام) نقش مهمی در روند تمدن ایران داشته است. تفاوت مکان های جفرافیایی باعث ظهور تمدن های مختلف شهری شده است. شناخت هر پدیده و درک فرایند تاریخی و تحول آن به این دلیل اهمیت دارد که به کمک آن می توان مسائل و سوالات وضع موجود آن پدیده را پاسخ داد و آینده آن پدیده را تخمین زد. امید است این پژوهش بتواند گامی رو به جلو در دستیابی به اصول شهر ایرانی- اسلامی بردارد.

نزدیک به چند دهه است که سیستم سازه های کششی یا غشایی بدلیل ویژگیهای منحصر بفرد خود در صنعت ساختمان مورد توجه قرار گرفته است. امروزه با پیشرفت فناوری ها، سازه های غشایی به کلی دگرگون و متحول شده اند، هر چند بهبود مصالح، موجب بهبود عملکرد پوشش های غشای شده است، ولی روش های نوین طراحی عامل اصلی بهره وری این سازه هامی باشد. در این مقاله، سازه های غشایی از نقطه نظر مباحث سازه های کششی در قسمت سازه های غشای (پارچه ای)، . مورد تحلیل وبررسی قرا ر گرفته شده است. این سازه ها می توانند به عنوان پوششی برای بناها، زمینهای بازی، باغها، تراسها، پارکینگ ها و. . . و با نورپردازی خلاقانه به عنوان یک فضای شهری مطلوب و شاخص جلوه کنند. مصالح مورد استفاده در این نوع سازه ها (عموماً پارچه ای) چه از نظر زیبایی شناسی و چه از نظر عملکرد با کلیه مصالح متعارف و متداول در صنعت ساختمان متفاوت می باشند. سازه های کششی به خاطر خواص فیزیکی و شکل هندسی شان نیز از دیگر سازه ها متمایزند و می توانند به عنوان سازه های دائم، موقت یا با قابلیت جابجایی استفاده شوند. این سازه ها نه تنها سبک، بلکه زیبا، نیمه شفاف و همچنین دارای طول عمرزیاد و غالبا نیز اقتصادی می باشند.

با بررسی آثار اولیه به جا مانده، می شود دریافت که مقرنس از آغاز برای تبدیل پلان مربع به دایره استفاده می شده است. بنابراین در ابتدا نقشی کاربردی داشته نه تزئینی. که با گذشت زمان و بهره گیری از امکانات بهتر و پیشرفته تر در معماری، مقرنس را سرانجام به عنصری تزئینی مبدل ساخت.آنچه از فرم و تکنیک مقرنس تا اندازه ای ما را متوجه خود می کند، این است که؛ مقرنس ها از قرار گرفتن سطوح مقعر در کنار هم و یا روی هم بصورت مرتب و متضاد و یا قطارهای افقی و عمودی هستند، که فصل مشترک آن ها آویزان و یا بشکل فرم های دیگر بنظر خواهد رسید. لذا مقرنس ها را می توان به چند دسته تقسیم کرد، از قبیل: مقرنس های پیش (جلو) آمده، مقرنس های روی هم قرار گرفته، مقرنس های معلق و مقرنس های لانه زنبوری.این عنصر تزئینی، در دوران اسلام از لحاظ کثرت استعمال، تعدد مواد و نیز از جهت وسعت عالم اسلام، حائز اهمیت بخصوصی می باشد. در هر دوره نظیر قرون اولیه تا عصر حاضر، هر چهار دسته از مقرنس ها مورد استفاده قرار گرفته اند. در این مقاله سعی برآن شده است که این عنصر تزئینی از زمان حلول تحلیل گردد و همچنین آثار مربوط به هر دوره متناسب با ساختار و نوع آن مورد بررسی قرار گیرد.

علم هندسه از علوم تاثیرگذار در عالم هستی به شمار می رود که تناسباتی را در حوزه های مختلف ریاضی، معماری و... به بشریت در طول تاریخ عرضه نموده است که در این بین نمود بیشتری را در فنون راه و ساختمان سازی دارد. هندسه به معنی متناسب سازی یک تصویر یا حجم بصری، نمایانگر ذهنی حسابگر در خالق اوست که در پی دستیابی به هدفی خاص است. سازه به عنوان راهبردی در شکل گیری هندسه در معماری از علومی است که مورد توجه مهندسین عرصه راه و ساختمان سازی می باشد که پیوندی عمیق و ناگسستنی بین مهندسین عمران به عنوان محاسبه گران سازه ای و معماری به عنوان طراح هندسی طرح وجود دارد. پژوهش پیش رو از منابع کتابخانه ای و روش تحقیق تحلیلی-توصیفی درپی بیان تاثیر هندسه در پایداری طرح سازه ای می باشد.