ترجمه به عنوان یک موضوع مورد بحث در تدریس و یادگیری همیشه مطرح بوده است. اصطلاحات بخش جدانشدنی از زبان را تشکیل می دهند و ترجمه مناسب آنها امری بسیار ظریف بوده که نه تنها به ذوق و استعداد بلکه به داشتن اطلاعات نظری نیازمند است. مسئله مورد نظر ما در این تحقیق این است که آیا دانشجویان گروه انگلیسی از اصول و روشهای مناسب در ترجمه اصطلاحات استفاده می نمایند یا خیر. در این رابطه ابتد مبانی نظری اصطلاحات که می تواند، راهنمای مترجم باشد و نیز روشهای ترجمه که نشانگر امکانات مختلف در ترجمه اصطلاحات است, بررسی گردیده سپس دو گروه از دانشجویان که یک گروه دروس ترجمه را نگذرانده و گروه دیگر این دروس را گذرانده و با مبانی و روش های ترجمه آشنائی کافی داشتند، مقایسه شده اند. سی جمله حاوی اصطلاحات متداول در زبان انگلیسی جهت ترجمه از انگلیسی به زبان فارسی در اختیار دو گروه از دانشجویان قرار گرفت. بررسی ترجمه ها نشان داد که تعداد زیادی از دانشجویان معنی اصطلاحات انگلیسی را نمی دانستند. دانشجویانی که اصطلاح را از غیر اصطلاح تمیز داده بودند نیز در عمل از اصول نظری مربوط به ترجمه اصطلاحات پیروی ننموده بودند. مقایسه دو گروه نشان داد که عملکرد دانشجویان بعد از گذراندن دروس ترجمه برتر از گروهی بود که این دروس را نگذرانده بودند؛ اما هنوز هم فاصله زیادی بین ترجمه مناسب و مطابق با اهداف ترجمه اصطلاحات به صورتی که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته و ترجمه دانشجویان، وجود دارد. نتایج این تحقیق می تواند در تدریس ترجمه اصطلاحات مورد استفاده قرار گیرد.

علم ترجمه شناسی امروزه بیشتر به عنوان یک واقعیت زنده، فعال و بسیار کارآمد درجهت انتقال و تبادل عقاید و نظرات در نظر گرفته می شود. تحقیقات انجام شده در زمینه زبان شناسی کاربردی و نقش آن درترجمه و تربیت مترجم باعث گردیده تا تحقیقات نظری وکاربردی ترجمه حوزه مستقلی را در مطالعات به خود اختصاص دهد. هدف از مقاله حاضر ارائه دیدگاه های کلی و عملی در زمینه ترجمه است که و سعی خواهد شد تا سه دیدگاه مطرح در دنیای ترجمه، یعنی ترجمه پذیربودن، ترجمه ناپذیر بودن و نسبی بودن ترجمه را با توجه به نظریات زبان شناسان و ترجمه شناسان مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داد. با توجه به این که دیدگاه های فوق دارای بعد فلسفی نیز می باشند، بنابراین در این مقاله فقط سعی شده به مسائل زبانی و مشکلات ترجمه از زبانی به زبان دیگر بدون در نظر گرفتن ابعاد فلسفی آن پرداخته شود و ابعاد زبان شناسی موضوع مورد بررسی قرارگیرند.

از بدو مباحث مربوط به ترجمه، دو بحث ساختار زبان شناسی و انتقال معنا مورد نظر متخصصین این حوزه بوده است. چنانچه در ترجمه برخی متون توجه کافی به مسایل صرفا زبان شناختی و ساختاری معطوف گردد، ممکن است ترجمه از اصالت معنای خود دور بماند. ولی اگر هدف از ترجمه انتقال معنا امکان تفسیر باشد، اصالت و روح متن در قالب ساختار زبان مقصد به راحتی برای مخاطب قابل انتقال خواهد بود. در این مقاله سعی بر آن است تا معایب و محاسن دو شیوه یاد شده با مثال های ملموس و دیدگاه های مختلف علمی مورد کنکاش و بررسی قرار گیرد. (اصل مقاله به صورت متن کامل انگلیسی در بخش انگلیسی قابل رویت است)

در این گفتار به ترجمه و فرهنگ و ترجمه عناصر فرهنگی می پردازیم. پس از ذکر مثالهایی، فرهنگ و واژگان فرهنگی را تعریف می کنیم و شرح می دهیم و بعد از آن به روشها و شگردهای گوناگون ترجمه اقلام فرهنگی می پردازیم و در پایان نمونه هایی از انطباق فرهنگی افراطی در ترجمه های دوره قاجار از ادبیات غرب می آوریم.

امروزه اهمیت تحقیقات در حوزه ترجمه پژوهی بر زبانشناسان و نیز متخصصان ادبیات تطبیقی پوشیده نیست. اهمیت ترجمه پژوهی، حتی در نگاه کوچک ساختار نگر که مبتنی بر تحلیل مسائل زبانی در ترجمه است، از آنجاست که دیگر متن ترجمه ادبی از نظر نقشی که در زبان و فرهنگ مقصد بازی میکند چیزی کم از بار و نقش ادبی و فرهنگی متن اصلی در بستر زبانی-فرهنگی خودش ندارد، بویژه هنگامی که به ترجمه پژوهی شاهکارهای ادبیات جهان میپردازیم. مقاله حاضر به بررسی ترجمه آرایه ­ های استعاره و مجاز در نسخه فرانسوی «دیوان حافظ» به ترجمه شارل-هانری دو فوشه کور[1]می پردازد. این ترجمه به زبان فرانسه بر اساس نسخه گردآوری شده توسط پرویز ناتل خانلری انجام شده است. این مقاله ابعاد معناشناختی ترجمه آرایه های ادبی را مورد مطالعه قرار داده است. پس از بررسی آرایه ­ های استعاره و مجاز موجود در نیمی از اشعار دیوان حافظ، در مجموع 50 مورد آرایه غیر مشابه برای ارائه در این مقاله انتخاب شدند و با اخذ رویکرد معناشناختی-واژگانی از یکسو و بکارگیری نظریه­ های ترجمه شناختی آنتوان برمن[2] از سوی دیگر، آرایه ­ های منتخب مورد تحلیل و نقد قرار گرفته اند. یافته ­ های به دست آمده نشان میدهد که مترجم تنها در مواردی محدود موفق به ارائه برگردان جامعی از آرایه­ ها شده است؛ در برخی موارد تنها توانسته معنای صریح آرایه ­ ها را انتقال دهد، در مواردی بدون انتقال دادن معنای صریح آرایه­ ها معنای ضمنی آنها را در ترجمه منتقل نموده و در برخی دیگر از آرایه­ ها متوسل به تفسیر آنها گردیده است.

آنچه این مقاله پیش روی خوانندگان می نهد بررسی چگونگی انجام پژوهش در خصوص ارتباط میان ترجمه و دست کم یک متغیر دیگر است. در این میان خود ترجمه نیز به عنوان یک متغیر وابسته یا مستقل مورد بحث قرار می گیرد. شاید دلیل انجام پژوهشهای متعدد در باره ترجمه آن باشد که این متغیر همچنان از ماهیتی سلیقه ای- انتزاعی یا به عبارت دیگر غیر معیاری برخوردار است که خود باعث به وجود آمدن سوالات متعدد می گردد. به هر روی در این مقاله تلاش گردیده است تا حوزه پژوهشی ترجمه و جایگاه آن در حوزه زبانشناسی کاربردی مورد بررسی قرار گیرد و البته در این راستا نمونه های عملی نیز ارایه گردیده است.

مترجم اولین فردی است که از سوی یک جامعه زبانی مشخص با نشانه های زبانشناختی، با جنبه های اجتماعی و فرهنگی زبانی که در حال ترجمه است، مواجه می شود و در انتقال تصویرهای ذهنی و مفاهیم شاعرانه نقش اساسی ایفا می کند. او باید با روش خود حتی الامکان دو جهان بینی متفاوت از هم، یعنی جهان هایی را که به واسطه دو زبان و عناصر وابسته به آنها ایجاد می شوند، به همدیگر نزدیک سازد. اگر با طرفداران تفکر ترجمه ناپذیری متون ادبی یا با نظریه پردازانی که ترجمه را پیشاپیش خیانت قلمداد می کنند، همراه شویم و این اعتقاد را داشته باشیم که ترجمه به معنای تغییر دادن نشانه ها و شکل کلمات از زبانی به زبان دیگر است، در این صورت کار مترجم بسیار سخت خواهد بود چرا که نشانه ها و تفسیر آنها در فرهنگ ها، بسیار متفاوت بوده و تطابق کامل آنها با همدیگر ناممکن خواهد بود. اما اگر با برخی از زبان شناسان و نظریه پردازان ترجمه مانند مونن و نیدا همراه شویم و به این امر اعتقاد داشته باشیم که در زبان های متفاوت یک نوع اشتراکات و کلیت های مشابه وجود دارد که می توانند کار مترجم را تسهیل کنند و او را از قید نشانه های زبانی برهانند، کار مترجم هموار خواهد شد و ترجمه پذیری متون نیز محقق خواهد گردید. چنین ترجمه ای یک ترجمه تقابلی بین مترجم از یک سو و اشتراکات زبانی و کلیت های مشابه در زبان مبدا از سوی دیگر خواهد بود. برای اثبات نظریه روش تقابلی در ترجمه و برای ارائه مثال های ملموس در این زمینه، روش تجربی خویش را در قالب مثال در ترجمه چهار جلد کتاب متفاوت از فرانسه به فارسی مطرح خواهم کرد. اصل مقاله بصورت متن کامل انگلیسی، در بخش انگلیسی قابل رویت است.

در هر زبان از جمله زبان عربی، تعابیر کنایی تصویرهایی می آفرینند که مایه زیبایی سخن و جلوه هنر سخنورند و بر قدرت نفوذ و اثربخشی کلام می افزایند، و قرآن مجید نیز که به زبان عربی، «بلسان عربی مبین» (الشعرا 195) نازل گشته است، بسامد تعبیرات کنایی آن به قدری است که در مجال بررسی ترجمه های قرآن، نقد و بررسی ترجمه های تعبیرات کنایی، پژوهشی مستقل می طلبد.به یقین، بررسی همه ترجمه ها در یک مقاله نمی گنجد ولی از باب ما لایدرک کله لا یترک کله در این جستار به واکاوی 4 ترجمه فارسی قرآن که در دسترس عموم است یعنی ترجمه های مرحوم الهی قمشه ای، حسین انصاریان، ابوالفضل بهرام پور و محمد مهدی فولادوند پرداخته شده و به استناد تفاسیری مانند المیزان، مجمع البیان، نمونه و ... برخی از تعابیر کنایی قرآن مشخص گشته است. و بر اساس مراجع لغوی و تفسیر آیات، عبارات کنایی تبیین و ترجمه های ارائه شده به نقد کشیده شده و معلوم گشته است که مترجمان در ترجمه تعبیرات کنایی روشی یک نواخت ندارند؛ از جمله گاهی به سراغ ترجمه حرفی رفته گاهی معادل کنایی آورده اند و گاهی از ترجمه توضیحی بهره برده اند و برای بیان معنای کنایی، از کلمات توضیحی استمداد جسته اند. گذشته از این ها، برخی از ترجمه ها بیانگر مراد تعبیر کنایی قرآن نمی باشد.

هدف از این مقاله آشنا نمودن مترجمان با ترجمه آزمون است. ابتدا، محقق تمایزی بین ترجمه و اقتباس قایل شده است. بدین معنی که در ترجمه، هدف برابری زبانی بین زبان مبدا و زبان مقصد است، ولی در اقتباس هدف بومی سازی و برابری زبانی و فرهنگی می باشد. برای رسیدن به زبان معادل معمولا به شکل کیفی (ترجمه معکوس و روش بلند فکرکردن) و کمی (استفاده از آمار) و برای رسیدن به فرهنگ و سازه معادل معمولا به شکل کمی و آماری عمل می نماییم. در پایان راهکار های انجمن بین المللی آزمون جهت ترجمه آزمون ارایه شده است.