مقدمه: تومورهای سلول سنگفرشی شایعترین تومور ناحیه سر و گردن می باشند. بر اساس مرحله بیماری، در درمان این تومورها از پرتو درمانی و یا جراحی استفاده می شود. به منظور بهبود نتایج درمانی، اضافه کردن شیمی درمانی به پرتو درمانی مورد توجه قرار گرفته است. اما کارایی این روش هنوز مورد اختلاف نظر است. هدف از این پژوهش مقایسه پاسخ به درمان و عود تومور بین دو روش پرتو درمانی توام با شیمی درمانی و پرتو درمانی به تنهایی بود. مواد و روش کار: این کارآزمایی بالینی بر روی 150 بیمار مبتلا به تومور سلول اسکواموس سر و گردن که به صورت تصادفی به دو گروه تقسیم شدند انجام شد. یک گروه تحت پرتو درمانی قرار گرفتند (75 بیمار) و گروه دیگر علاوه بر پرتو درمانی، سیس پلاتین (100mg/m2) و 5- فلور و اوراسیل (750mg/m2)، هم دریافت کردند (75 بیمار). شیمی درمانی هر سه هفته یکبار تکرار شد. پرتو درمانی به صورت سنتی (2 گری در هر بار و 5 بار در هفته)، با دوز کلی 70-50 گری داده شد. نتایج: پاسخ اولیه در 69.4% بیماران گروه پرتو درمانی و 85.7% بیماران گروه پرتو درمانی و شیمی درمانی دیده شد (0.031=P). عود تومور (به صورت موضعی، منطقه ای یا متاستاز دور دست) در 46.7% از بیمارانی که تحت پرتو درمانی قرار گرفتند، اتفاق افتاد. در گروه دیگر این میزان، 26.2% بود (0.012=P). میانگین فاصله زمانی بین اتمام درمان و بروز عود در دو گروه به ترتیب، 8.57 ماه و 7.17 ماه بود (0.48=P). نتیجه گیری: اضافه کردن رژیم شیمی درمانی شامل سیس پلاتین و 5- فلورواوراسیل به پرتو درمانی، باعث افزایش میزان پاسخ به درمان و کاهش موارد عود در تومورهای سلول اسکواموس سر و گردن می شود.

سابقه و هدف: در مورد درمان انتخابی گره های لنفی زنجیره پستانی داخلی در بیماران مبتلا به سرطان پستان اختلاف نظر وجود دارد. در کارآزمایی های قبلی، پرتو درمانی این گره ها مفید نبوده است، اما نتایج مثبت کارآزمایی های اخیر که پرتو درمانی گره های منطقه ای را پس از ماستکتومی بررسی کردند، باعث توجه مجدد به این درمان شد. هدف این بررسی گذشته نگر بررسی نتایج این درمان در بیماران سرطان پستان که تحت ماستکتومی و پرتو درمانی قرار گرفتند، بود. مواد و روش ها: این مطالعه بر اساس پرونده های 215 بیمار که از سال 1366 تا 1380 تحت ماستکتومی رادیکال تعدیل یافته و پرتودرمانی قرارگرفته بودند، انجام شد. میانگین زمان پیگیری بیماران 74ماه بود. همه این بیماران شیمی درمانی و پرتو درمانی منطقه ای (فوق ترقوه، زیر بغل همراه یا بدون زنجیره پستانی داخلی) دریافت کرده بودند. دریافت یا عدم دریافت پرتودرمانی زنجیره پستانی به خاطر تغییراتی بود که در روش های درمانی در طول این مدت اتفاق افتاده بود. به منظور بررسی نتایج، بیماران به دو گروه تقسیم شدند: گروهی که پرتودرمانی زنجیره پستانی دریافت کرده بودند (120 بیمار) و گروهی که تحت چنین درمانی قرار نگرفته بودند (95 بیمار). سپس زمان بقا 5 ساله بدون بیماری و میزان متاستاز وعود موضعی – منطقه ای در این دو گروه محاسبه شد. به منظور تعیین گروهی که ممکن است از این پرتو درمانی سود ببرند متاستاز در دو گروه بر اساس سن، محل تومور، مرحله بیماری و وضعیت گره لنفی زیر بغل نیز بررسی شد. یافته ها: در گروهی که تحت پرتودرمانی زنجیره پستانی قرار گرفته بودند، متاستاز دوردست و عود موضعی – منطقه ای به ترتیب در 35 درصد (42 بیمار) و 8.3 درصد (10 بیمار) موارد اتفاق افتاده بود و در گروه دیگر این ارقام به ترتیب 38.9 درصد (37 بیمار) و 7.3 درصد (7 بیمار) بود. زمان بقا 5 ساله بدون بیماری در این دو گروه به ترتیب 57 درصد و 50 درصد بود، اما هیچ کدام از این اختلاف ها معنی دار نبود. در بیماران مرحله IIIa، در گروهی که تحت درمان زنجیره پستانی قرار گرفتند، متاستاز در 38.2 درصد بیماران و در گروه دیگر در 84.6 درصد بیماران وجود داشت (P<0.001). این ارقام در بیمارانی که تومور آن ها در نیمه داخلی پستان بود به ترتیب 42.8 و 75 درصد بود (P<0.001). دربقیه زیر گروه ها تفاوت معنی داری در این مورد دیده نشد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج این مطالعه چنین استنباط می شود که پرتودرمانی زنجیره پستانی داخلی در بیماران مبتلا به سرطان پستان فایده ای ندارد واین درمان فقط در بیماران با مرحله بالا و تومورهای نیمه داخلی پستان باید به کار رود.  

مقدمه: اختلالات اندوکرینی پس از پرتو درمانی در بیماران مبتلا به تومورهای مغزی از عوارض مهم درمان می باشد. هدف از این مطالعه بررسی میزان اختلال ترشح پرولاکتین در بیمارانی که تحت رادیوتراپی مغز (هیپوفیز و هیپوتالاموس) قرار گرفته اند، می باشد.روش کار: این مطالعه توصیفی بر روی 42 بیمار مبتلا به تومورهای مغزی مراجعه کننده به مرکز رادیوتراپی آنکولوژی همدان در سال 83 تا 85 انجام شده است. آزمایش اندازه گیری سطح سرمی پرولاکتین در شروع درمان، یک ماه بعد، سه ماه بعد، شش ماه بعد و یک سال پس از پایان پرتو درمانی انجام گردیده است. جهت ارایه اطلاعات از آمار توصیفی استفاده شده است.نتایج: از 42 بیمار مورد مطالعه 6 بیمار از مطالعه حذف شدند که 1 مورد به علت سابقه پرتو درمانی قبلی به ناحیه هیپوتالاموس و هیپوفیز، سه مورد به علت عدم مراجعه منظم برای پی گیری و دو مورد نیز به علت داشتن سابقه اختلال آندوکرینی در گذشته بود. از بیمارانی که درمان را طبق پروتکل به پایان رساندند، 11 درصد در عرض شش ماه و 22 درصد در پایان یک سال دچار هایپر پرولاکیتنمی شدند که این در خانم ها 37 درصد و در آقایان 15 درصد بوده است.نتیجه گیری: اختلال ترشح پرولاکتین از عوارض دیررس رادیوتراپی مغز می باشد و درصد قابل توجهی از بیماران پس از رادیوتراپی مغز (ناحیه هیپوفیز و هیپوتالاموس) دچار اختلال در ترشح پرولاکتین (هاپیر پرولاکتینمی) می شوند که این عارضه در افزایش میزان دوز اشعه دریافتی بیشتر دیده می شود و در زنان شایع تر است.

هدف: در بدن برخی از بیماران مبتلا به سرطان و تحت درمان با اشعه، اجسام خارجی فلزی وجود دارند که عدد اتمی آن ها تفاوت زیادی با عدد اتمی بافت­ های بدن دارد. این امر موجب ایجاد آرتیفکت در تصاویر، اختلاف زیاد در اعداد سی تی و خطا در محاسبات می ­ شود. این مطالعه جهت بررسی تاثیر اصلاح آرتیفکت فلز بر تصاویر و مقایسه میزان دوز محاسباتی توسط سیستم طراحی درمان ISOgray با دوز اندازه ­ گیری شده انجام گرفته است. روش بررسی: برای ایجاد شرایط بروز آرتیفکت فلز در تصاویر CT، فانتومی استوانه ­ ای شکل و همگن از جنس پرسپکس تهیه شد. درون آن حفراتی برای قرار دهی دوزیمتر فارمر و میله ها­ ­ ی فلزی از جنس تیتانیوم ایجاد شد. به ترتیب، فانتوم پرسپکس و میله های فلزی نقشی مشابه بدن انسان و پروتز فلزی ایفا می کنند. تصاویر CT از فانتوم در شرایط حضور و عدم حضور فلز تهیه شد. از دو نرم افزار MDT و کنترل سیستم CT برای اصلاح آرتیفکت فلز استفاده شد. محاسبه دوز در مرکز فانتوم به ازای MU100 در انرژی­ های فوتونی 6، 10 و 15 MV توسط سیستم طراحی درمان ISOgray دستگاه شتاب­ دهنده صورت گرفت. نتایج با اندازه ­ گیری ­ های انجام شده توسط دوزیمتر فارمر مقایسه گردید. یافته ها: نتایج نشان می ­ دهد که اختلاف قابل ملاحظه­ ای در برآورد دوز میان تصاویر اصلاح شده با دو نرم افزار مذکور در انجام طراحی درمان با ISOgray وجود ندارد. کمترین درصد خطا 0/1% است که مربوط به تصویر اصلاحی توسط نرم افزار MDT، با ضخامت برش mm3، فلز در فاصله cm2/5 و انرژی MV6 می ­ باشد. همچنین بیشترین درصد خطا 1/09% است که مربوط به تصویر اصلاح شده توسط نرم­ افزار MDT، با ضخامت mm3، فلز در فاصله cm2/5 و انرژی MV15 می ­ باشد. نتیجه گیری: اصلاح آرتیفکت تصاویر تاثیر زیادی در میزان دوز برآورد شده توسط سیستم طراحی درمان ISOgray ندارد.

مهمترین هدف در پرتو درمانی، درمان قطعی تومور و حفظ بافت های سالم مجاور است. به این دلیل لازم است اختلاف بین دوز تجویز شده و دوز منتقل شده به تومور کمتر از 2 درصد باشد. بمنظور محاسبه دوز تومور، خروجی دستگاه پرتو درمانی برای یک میدان مرجع (10×10 cm2) اندازه گیری می شود. هدف از انجام این تحقیق بررسی ضرورت استفاده از ضرایب پراکندگی برای تبدیل خروجی میدان مرجع به خروجی سایر میدان های مورد استفاده در پرتو درمانی بود. ضرایب پراکندگی کل، Scp، کولیماتور، Sc و فانتوم Sp، به روش اندازه گیری و محاسبه برای دستگاههای پرتو درمانی بیمارستان سیدالشهدا (ع) اصفهان تعیین شد. Sc در فانتوم استوانه ای باریک ساخته شده در این تحقیق و Scp در فانتوم آب اندازه گیری شد. Sp از مقادیر Scp و Sc بدست آمد. صحت روش جداسازی Scp به دو قسمت Sc و Sp، برای مواردی که اندازه میدان کولیماتور با اندازه میدان فانتوم متفاوت است، با مقایسه مقادیر اندازه گیری و محاسبه شده Scp، برای میدان های بلوک شده ارزیابی شد. نتایج حاصل از انجام این تحقیق نشان می دهد در صورت عدم استفاده از ضرایب پراکندگی پرتو 12 MV شتاب دهنده خطی ساترون، دوز منتقل شده به تومور از 15+ درصد (در بزرگترین میدان) تا 6- درصد (در کوچکترین میدان) با دوز تجویز شده متفاوت می باشد (در مورد60Co  خطا 8 ± درصد بود). برای محاسبه دوز در میدان های بلوک شده، صحت روش جداسازی Scp به Sc برای میدان کولیماتور و Sp برای میدان فانتوم تایید شد (حداکثر انحراف از مقادیر تجربی 1.3 درصد بود). در روش استفاده از میدان فانتوم برای انتخاب Scp، دوز تومور از 2.4 درصد (برای بلوک 27 درصد) تا 7.8 درصد (برای بلوک 90 درصد) بیشتر از دوز تجویز شده برای پرتو MV 12بود (خطا با افزایش بلوک و نزدیک شدن بلوک به مرکز میدان افزایش می یابد).  

زمینه و هدف: اختلاف نظر زیادی در بررسی معمولی شمارش تام سلول های خونی در هنگام رادیوتراپی وجود دارد. در حالی که عده ای انجام هفتگی آن را لازم می دانند عده ای انجام آن را غیر لازم می دانند. به دلیل اهمیت زیاد کاهش اجزا شمارش خونی در نتایج درمانی، این مطالعه طراحی شد تا به بررسی این تغییرات در زمان اشعه درمانی بپردازد. مواد و روش کار: این مطالعه از نوع کوهورت آینده نگر به صورت قبل و بعد انجام شد. با حذف بیمارانی که در ابتدا فرمول شمارش خونی آنها مشکل داشت یا آنهایی که دوره درمان را به پایان نرساندند، 51 بیمار مورد مطالعه قرار گرفت که از آنها آزمایش فرمول شمارش خونی قبل از اشعه درمانی و 24 تا 48 ساعت بعد انجام شد. برای مقایسه میانگین شمارش خونی افراد در قبل و بعد از اشعه درمانی از آزمون t-test استفاده شد و برای بررسی اثر دوز و حجم درمان، پس از تقسیم بیماران به گروه های "کم"، "متوسط" و "زیاد" از آنالیز واریانس استفاده شد. یافته ها: 51% بیماران زن بودند. میانگین شمارش گلبول های سفید، گلبول های قرمز و پلاکت ها پس از پایان رادیوتراپی کاهش یافته بود که در مورد تعداد گلبول های قرمز و تعداد گلبول های سفید اختلاف آماری مشاهده شد. نتیجه گیری: علی رغم کاهش معنی دار شمارش گلبول های سفید و قرمز در هیچ یک از بیماران کاهش هموگلوبین به حدی نرسید که نیازمند جبران باشد و در مورد گلبول های سفید نیز کاهش گلبول سفید به حدی نرسید که باعث افزایش عفونت های فرصت طلب شود. بنابر این پیشنهاد می شود در بیمارانی که شمارش گلبول قرمز آنها در قبل از درمان طبیعی است، آزمایش هفتگی جهت بررسی شمارش تام سلول های خونی انجام نشود.

سابقه و هدف: هدف اصلی پرتو درمانی،رساندن میزان مناسب اشعه یونیزان با روش صحیح به محدوده سرطان است. بدین منظور از دستگاه سیمولاتور استفاده می شود.به دلیل عدم وجود این ابزار در بسیاری از مراکز درمانی، با استفاده از اندازه گیری فاصله دوخار خاصره ای قدامی فوقانی برروی پوست بیمار، عرض ورودی لگن در بیماران مراجعه کننده به درمانگاه پرتو درمانی بیمارستان امام حسین (ع) در طی سال 1381 تعیین گردید. عرض ورودی لگن بیانگر پهنای میدان درمان در هنگام پرتو درمانی لگن می باشد.مواد و روش ها: تحقیق به روش توصیفی برروی 44 بیمار مرد و 61 بیمار زن که پرتو درمانی لگن می شدند انجام گرفت. ابتدا در هر بیمار فاصله دو خار خاصره قدامی فوقانی برروی سطح پوست بیمار به دست آمده و سپس با عرض ورودی لگن بر روی تصویر سیمولاتور مقایسه شد. و میزان هم خوانی آن در نمونه ها و نیز به تفکیک جنس ارایه گردید.یافته ها: در مردان ضریب همبستگی 0.844 و در زنان 0.814 به دست آمد. ضریب تعیین در مردان 0.781 و در زنان 0.662 محاسبه شد.0.339- فاصله دو خار خاصره ی قدامی فوقانی =0.525×(X) عرض ورودی لگن در مردان (Y)5.18+ فاصله دوخار خاصره ای قدامی فوقانی =0.326 ×(X) عرض ورودی لگن در زنان (Y)نتیجه گیری و توصیه ها: در هر دو گروه مردان و زنان امکان تخمین عرض ورودی لگن از روی فاصله دو خار خاصره ای قدامی فوقانی وجود دارد در گروه زنان ضریب تعیین پایین تر می باشد.

زمینه و هدف: صحت بالا در دوز داده شده به بیماران یکی از عوامل مهم و موثر در پرتو درمانی می باشد. برای ارزیابی میزان صحت در دوز داده شده، از دورزیمتری in vivo استفاده می شود. لذا، در این پژوهش با استفاده از این روش دوزیمتری، میزان صحت در دوز داده شده به بیماران در بخش پرتودرمانی بیمارستان امام خمینی تبریز مورد بررسی قرارگرفت.روش بررسی: برای 320 میدان درمان شده با دستگاه کبالت- 60 و شتابدهنده خطی که شامل میدانهای سر و گردن، تنه، لگن و اندام های فوقانی و تحتانی بودند دوز ورودی با استفاده از سیستم دوزیمتری in vivo اندازه گیری شد. تفاوت بین دوز ورودی اندازه گیری شده و تجویز شده برای هر میدان بدست آمد. متوسط خطا و انحراف معیار توزیع خطا برای کل بیماران و هر گروه خاص از میدان ها تعیین گردید.یافته ها: متوسط مقدار خطا برای کل نمونه 1.34-% با انحراف معیار 7.12%، برای میدان های کبالت- 60، 0.17-% با انحراف معیار 5.98% و برای میدانهای شتاب دهنده 3.56-% با انحراف معیار 7.17% مشاهده گردید. متوسط خطا در میدانهای سر و گردن 0.37-% با انحراف معیار 4.73%، در میدانهای تنه 1.88-% با انحراف معیار 7.27%، و در میدانهای لگن و اندامها 2.49-% با انحراف معیار 7.79%، دیده شد.نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهند که خطای سیستماتیک در بخش پرتو درمانی در حد قابل قبول می باشد. اما انحراف معیار توزیع خطا برای بخش پرتو درمانی، 7.12% می باشد که از مقدار توصیه شده، 5%، بطور محسوسی بیشتر می باشد. با بهینه سازی کارکرد شتابدهنده خطی موجود، کنترل کیفی منظم و کاهش بار کاری می توان این مقدار به مقدار توصیه شده کاهش داد.

مقدمه: مهمترین هدف در پرتو درمانی، پرتو دهی به میزان لازم به حجم هدف و کاهش پرتو دهی به بافتهای سالم مجاور می باشد. عوامل هندسی از جمله عواملی هستند که نیل به این هدف را دچار مشکل می سازند و باعث می شوند که میدان درمان شده با میدان طراحی شده تطابق نداشته باشد. در این تحقیق میزان خطا در تطابق میدان درمانی با میدان طراحی شده بوسیله فیلم میدانی مورد بررسی قرار گرفت.مواد و روشها: فیلم مناسب از بین فیلمهای در دسترس انتخاب شد و ضخامت صفحه فلزی که در جلوی کاست قرار می گیرد، برای تصویربرداری با فوتون کبالت 60 و فوتون MV 12 تعیین گردید. از بیماران دارای تومورهای سروگردن و لگن، 20 بیمار انتخاب و از آنها فیلم شبیه ساز تهیه شد. از هر بیمار، بطور متوسط 4 فیلم میدانی در طی دوره درمان بدست آمد. جابجایی مرکز میدان درمانی نسبت به مرکز میدان طراحی شده اندازه گیری شد. متوسط این جابجایی ها به عنوان متوسط خطای سیستماتیک و انحراف معیار آنها به عنوان خطای راندوم در نظر گرفته شد.نتایج: متوسط خطای سیستماتیک و راندوم و همچنین زاویه چرخش میدان درمانی در کل نمونه تعیین شد، که به ترتیب 10.3 ± 6.8 mm در امتداد محور x، 11.3 ± 13 در امتداد محور y و 3.8 ± 3.9 درجه بود. خطا در محور افقی و عمودی با در نظر گرفتن 5 mm جابجایی به عنوان حد تحمل استاندارد، به ترتیب %60 و %64 بود.بحث: خطای سیستماتیک و راندوم بدست آمده در این تحقیق بیشتر از مقدار پیشنهاد شده، توسط منابع معتبر می باشد که علت این تفاوت را می توان، عدم استفاده از تجهیزات لازم جهت تکرار پذیر بودن تنظیم بیماران و میدانهای درمانی در طول یک دوره درمانی دانست.