مطالعات تربیتی و روان شناسی
سال:1385 | دوره:7 | شماره:2 |تعداد مقالات:14

مقاله حاضر تغییر انگیزشی پیشرفت تعداد 332 نفر از دانشجویان دوره کارشناسی روزانه دانشگاه تبریز را مورد بررسی قرار داده است. به منظور تحقق هدف پژوهش، با استفاده از نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده نمونه آماری بر حسب دانشکده و جنسیت دانشجویان مشخص و سپس با بهره گیری از روشهای آماری پیشرفته، همچون: آنالیز واریانس (ANOVA)، آزمون t مستقل و ضریب همبستگی پیرسون اطلاعات جمع آوری شده تحلیل گردیده و پیشنهادهایی در زمینه پژوهش ارایه شده است.

هدف مطالعه، بررسی وضعیت محتوای درسی سطح یک حوزه علمیه و ارایه ویژگیهای مطلوب آن بر اساس نظریه یادگیری شرح و بسط می باشد. پس از مطالعه مبانی نظری و مصاحبه اولیه با تعدادی از استادان حوزوی، ویژگی های مربوط به محتوای درسی حوزه شناسایی گردیده است. به منظور گردآوری داده های مورد نیاز، از پرسشنامه محقق ساخته که حاوی گویه های مربوط به محتوا در وضع موجود و مطلوب می باشد، استفاده شده است. بر اساس یافته های این تحقیق بارزترین مشخصه های مربوط به وضع موجود محتوای درسی سطح یک عبارتند از: تقسیم محتوای رشته های علمی حوزوی در قالب مقاطع تحصیلی، عدم انسجام منطقی، عدم تناسب با شرایط اجتماعی و زمان، عدم تناسب حجم محتوا با زمان های پیش بینی شده اجرایی، فقدان نظریه های جدید علوم حوزوی. نتیجه پژوهش نشان داد که محتوای درسی سطح یک در وضع مطلوب حاوی ویژگی های زیر می باشد: 1- محتوای درسی این سطح، شامل کلی ترین، جامع ترین مفاهیم، مسایل و مضامین بوده و امکان و انگیزه مشارکت طلاب در پیش بینی و تعیین بخشهای بعدی را فراهم نماید. 2- از طریق محتوای دروس، امکان آشنایی طلاب با رشته های علوم حوزوی و سایر رشته های مورد نیاز، فراهم گردد.

جستجو در معانی عمیق تر دانش، ویژگی های ذاتی داده شده به «دانش» اما رویت نشده آن را مریی ساخته است. آنچه به واسطه تلاش فکری عده ای از اندیشمندان حاصل شده است، حکایت از آن دارد که می بایست خود را از دایره تنگ و محدود نگرش حاکم بر «دانش» در عصر اطلاعات خارج ساخته، بیش از پیش به عناصر به حاشیه رانده شده و از حقوق خود ساقط شده «دانش» و «آگاهی» خود توجه نشان دهیم و گستره وسیع تری را با تامل در معانی ژرف تر «دانش» جستجو کنیم؛ گستره ای که احتمالا در آن، انسان به داوری متواضعانه تری از نقش «دانش نظری» و «دانش فنی» در دانایی خود دست خواهد یافت و بسیاری از جنبه های مغفول، مطرود و چه بسا اسرارآمیز آن را آشکار خواهد ساخت. با اتخاذ این رویکرد ، کانون توجه خود را به بررسی نظریه هایی معطوف می کنیم که به این روشن اندیشی درباره «دانش» یاری رسانده اند تا از رهگذر آن اهداف تحقیق را در قلمرو تعلیم و تربیت تحقق بخشیم. با اهمیت یافتن نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در تعلیم و تربیت، و جدی شدن مباحث مرتبط با آن، سودمند است اگر تدقیق و تامل محسوس تری در خصوص وجوه فراموش شده دانایی صورت پذیرد . بر این اساس، تعلیم و تربیت برای مواجهه آگاهانه با چالش های پیش رو، نیازمند آن است که ضمن رهایی از نگاه کاهش گرایانه به دانش، طلب دانایی را در دستور کار قرار دهد بدون آن که خود را به دانش نظری و دانش مهارتی اطلاعاتی محدود سازد.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی تاثیر روان درمانگری گروهی با رویکرد «تحلیل رفتار متقابل» (T.A) بر شیوه های رویارویی با استرس نوجوانان می باشد. بدین منظور یکی از دبیرستانهای ناحیه پنج مشهد انتخاب و پرسشنامه شیوه های رویارویی موس و بلینگز در مورد 117 نفر از دانش آموزان14 الی 18 ساله اجرا شد. سپس از میان 48 نفر دانش آموز نوجوان که بر اساس نتایج پرسشنامه مذکور هیجان مدار تشخیص داده شده بودند، پس از مصاحبه اولیه، از نظر سن، معدل نمرات تحصیلی، وضعیت تحصیلی، سواد والدین و طبقه اقتصادی، غربال و در دو گروه کنترل و آزمایش به صورت همتاسازی شده جایگزین شدند که اعضای هر گروه 10 نفر بودند. اعضای گروه آزمایش 12 جلسه روان درمانی گروهی با رویکرد «تحلیل رفتار متقابل» دریافت نمودند. پس از اتمام جلسات روان درمانی گروهی با رویکرد «تحلیل رفتار متقابل» اعضای هر دو گروه آزمایش و کنترل با پرسشنامه مذکور مورد پس آزمون قرار گرفتند. پژوهش حاضر به دنبال آزمون این فرضیه ها بود که روان درمان گروهی با رویکرد «تحلیل رفتار متقابل» موجب کاهش هیجان مداری و افزایش مساله مداری نوجوانان در رویایی با استرس می شود. برای آزمون فرضیه ها از(t) تفاضل جهت بررسی تفاوت بین تفاضل میانگین های دو گروه همبسته استفاده شده است. روش مذکور تاثیر معنی داری (P<0.000) در کاهش هیجان مداری و همچنین تاثیر معنی داری (P<0.02) در افزایش مساله مداری نوجوانان گروه آزمایشی داشته است. نتایج نشان می دهد که به احتمال 95/0 روش مذکور بر شیوه های رویارویی نوجوانان موثر بوده است و موجب کاهش هیجان مداری و افزایش مسآله مداری در شیوه های رویارویی نوجوانان می شود.

هدف از این پژوهش مقایسه اثرات دو رویکرد مشاوره ای و روان درمانی یعنی گشتالت درمانی و معنادرمانی، در کاهش نشانگان پرخاشگری، افسردگی و اضطراب در میان زنان متقاضی طلاق مراجعه کننده به مرکز مشاوره خانواده شهرستان سقز بود. جامعه تحقیق شامل، کلیه زنان متقاضی طلاق شهرستان سقز بود که در زمان شروع این پژوهش 94 نفر بودند و در حین تحقیق 4 نفر از آنها در انجام تحقیق شرکت نکردند. با استفاده از مقیاس SCL-90-R میزان پرخاشگری، افسردگی و اضطراب در آنها تشخیص داده شد. به این ترتیب در سه گروه آزمایشی به صورت تصادفی قرار گرفتند. (30نفر در هر گروه). سپس 30 نفر فرد سالم به صورت تصادفی انتخاب و به عنوان گروه بهنجار قرار گرفتند. به این ترتیب، چهار گروه گشتالت درمانی، معنا درمانی، گروه گواه و گروه بهنجار شکل گرفت. نتایج حاصل در متغیرهای وابسته پرخاشگری، افسردگی و اضطراب در آزمودنیها، با استفاده از مقیاس تشخیصی SCL-90-R به صورت پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری، اندازه گیری شد. بررسی نتایج با روش سنجش های مکرر چند متغیری نشان داد که رویکرد گشتالت درمانی در کاهش نشانگان پرخاشگری، اضطراب و افسردگی همانند رویکرد معنا درمانی موثر است. به بیان دیگر، هر دو رویکرد درمانی، اثر معنی داری در کاهش نشانگان های روانی مذکور داشته اند؛ اما فرضیه های مربوط به تفاوت میان این دو روش درمانی در کاهش اضطراب، افسردگی و پرخاشگری تایید نشدند.

این پژوهش بر پایه نظریه های شناخت درمانگری بک، تیزدل و یوگا در درمان افسردگی اساسی و به منظور بررسی کارآمدی شناخت درمانگری بک با شناخت درمانگری تیزدل و تلفیق آن با نرمش های یوگا در درمان افسردگی اساسی اجرا شده است. برای این منظور 32 بیمار مبتلا به افسردگی اساسی (12 مرد و20 زن) به طور تصادفی در 4 گروه 1) گروه شناخت درمانگری بک، 2) گروه شناخت درمانگری تیزدل، 3) گروه شناخت درمانگری بک و تلفیق آن با نرمش های یوگا و 4) گروه کنترل گمارده شدند. کلیه بیماران پیش از آغاز درمان و پس از 10 جلسه درمان به کمک پرسشنامه افسردگی بک، پرسشنامه افکار اتوماتیک (ATQ)، پرسشنامه مثلث شناختی (CTI) و مقیاس افسردگی MMPI مورد ارزیابی قرار گرفتند. نمره های بدست آمده از ارزیابی های پیش آزمون و پس آزمون به کمک تحلیل واریانس یک راهه مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج نشان داد که درمان تلفیقی (تلفیق شناخت درمانگری بک با نرمش ها یوگا) کارآمدی بیشتری در کاهش علایم افسردگی، بهبود خلق، کاهش افکار اتوماتیک منفی و تغییر نگرش آزمودنی ها نسبت به خود، جهان و آینده داشته است. در حالی که آزمودنیهای گروه کنترل هیچ تغییری نشان ندادند. بنابراین اگر چه شناخت درمانگری بک و هم شناخت درمانگری تیزدل در کاهش افسردگی اساسی کارآمد بوده است، اما روش تلفیقی نسبت به هر یک از این روش ها به تنهایی کارآمد تر است. به علاوه روش تلفیقی در کاهش افکار اتوماتیک و تغییر نگرش نسبت به خود، جهان و آینده کارآمدتر از روش بک یا روش تیزدل به تنهایی نبوده است.

این پژوهش به منظور بررسی اثر بخشی روش «درمان کنترل هراس» در درمان بیماران مبتلا به اختلال هراس با یا بدون گذر هراسی انجام شده است. بدین منظور چهار بیمار مبتلا به اختلال هراس با یا بدون گذر هراسی که بر اساس نمونه گیری مبتنی بر هدف انتخاب شده بودند، در یک طرح شبه تجربی تک موردی از نوع حالت اولیه چند گانه مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتند. افراد مبتلا به اختلال هراس در سه مرحله خط پایه، جلسه چهارم و جلسه آخر درمان و آزمودنی مبتلا به اختلال هراس همراه با گذر هراسی در چهار مرحله خط پایه، جلسه چهارم، جلسه هشتم و جلسه آخر درمان با پرسشنامه احساسات بدنی (BSQ)، شناخت های گذر هراسی (ACQ) و مقیاس افسردگی، اضطراب، استرس (DASS-21) و با ثبت تعداد و شدت حملات هراس مورد ارزشیابی قرار گرفتند. نتایج کلی بدست آمده از پژوهش حاضر نشان می دهد، روش «درمان کنترل هراس» در کاهش علایم چهار بیمار شرکت کننده در پژوهش حاضر شامل ترس از احساسات بدنی، شناختهای گذر هراسی، اضطراب، تعداد و شدت حملات هراس، اثر بخش بوده است.

هدف از پژوهش حاضر تعیین میزان رابطه ویژگی های شخصیتی با رفتارهای تیپ A بوده است. جامعه آماری این تحقیق را کلیه مربیان پرورشی استان اصفهان تشکیل داده اند که از میان آنان 70 نفر به روش نمونه گیری تصادفی در دسترس انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه شخصیت آیزنک و پرسشنامه شخصیتی تیپ A یا B بوده است. تجزیه و تحلیل های آماری نشان دادند که بین ویژگی شخصیت نوروتیکی و رفتار تیپ A همبستگی، معنادار بود R=632. p<0.000; R.squire=0.423 و از بین ویژگیهای شخصیتی آیزنک، مهمترین متغیر پیش بین، نوروتیک یا روان رنجوری (N بیشترین سهم را در پیش بینی شدت رفتار تیپ A داشت. در مجموع، پژوهش حاضر با استفاده از آزمون شخصیت آیزنک، وجود رابطه بین ویژگی های شخصیتی و شدت رفتار تیپ A را تایید نمود و نشان داد که ویژگی روان رنجوری و متغیر جنس، رفتار تیپ A را پیش بینی می کنند و مر بیانی که روان رنجوری بالاتری دارند رفتارهای بیشتری از نوع A در مقایسه با رفتارهای نوع B از خود بروز می دهند. در مقابل آنهایی که برون گرایی بالاتری دارند رفتارهای بیشتری از نوع B در مقایسه با رفتارهای نوع A از خود بروز می دهند.

این پژوهش با هدف تعیین وضعیت هویت جوانان استان گلستان انجام شده است. در این مطالعه نمونه ای به حجم 400 نفر (226 مونث و 174 مذکر) از بین جوانان گروه سنی 24-20 ساله استان گلستان به روش خوشه ای چند مرحله ای و تصادفی طبقه ای انتخاب شد. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه های پایگاه اقتصادی – اجتماعی، بحران هویت، سبک های هویت یابی و سلامت عمومی بودند. نتایج حاصل از پرسشنامه بحران هویت نشان داد که 94.3 درصد از افراد در حال حاضر بحران هویت را تجربه نمی کنند و 5.7 درصد بحران هویت را تجربه می کنند. بر اساس اطلاعات بدست آمده از پرسشنامه سبک هویت یابی 33.8 درصد از افراد از سبک هویتی سر در گم، 22.8 درصد از سبک هویتی هنجاری و 19.5 درصد از سبک هویتی اطلاعاتی استفاده می کنند. نتایج مقایسه ای نشان داد که بین دختران و پسران در سبک های هویتی تفاوت معنی داری وجود ندارند. در حالی که بین گروههای مختلف سنی تفاوت معنی دار وجود دارد. بدین معنی که بین گروه 20 ساله با 24 ساله در سبک هویتی سردرگم تفاوت معنی داری وجود دارد. نتایج همبستگی نشان داد که بین بحران هویت با سبک هویتی سردرگم رابطه معنی دار وجود دارد. یعنی کسانی که بحران هویت را تجربه می کنند بیشتر به سبک هویتی سردرگم گرایش دارند. همچنین بین سبک هویتی سردرگم و پایگاه اقتصادی- اجتماعی همبستگی منفی معنی داری وجود دارد. بدین معنی که با بالا رفتن وضعیت اقتصادی و اجتماعی سبک هویتی سردرگم کمتر تجربه می شود. علاوه بر آن نتایج نشان داد که بین بحران هویت و سلامت روانی در دختران همبستگی معنی داری وجود دارد. یعنی دخترانی که بحران هویت را تجربه می کنند از میزان سلامات روانی پایین تری برخوردارند. در حالی که در گروه پسران برعکس است بدین معنی پسرانی که بحران هویت را تجربه می کنند از میزان سلامت بالاتری برخوردارند.

هدف این پژوهش بررسی میزان اثربخشی زوج درمانی ساخت یافته به شیوه واقعیت درمانی گلاسر بر کاهش علایم و نشانه های روانشناختی ناشی از ضربه خیانت به همسر در زنانی است که شوهران آنها بدون اطلاع قبلی با زن دیگری به نحوی رابطه داشته اند و همچنین بررسی اثر این نوع مشاوره بر افزایش روابط صمیمانه آنها با همسرشان است. آزمودنیهای مورد مطالعه از میان کسانی انتخاب شدند که به دلیل آشفتگی ناشی از خیانت همسر به مراکز مشاوره تحت پوشش سازمان ملی جوانان و بهزیستی و یا به دادگاه خانواده در شهر اصفهان مراجعه نموده اند یا ارجاع شده اند. از بین 65 زوج ارجاع شده 40 زوج برای مشاوره ابراز تمایل نمودند که از بین آنها 30 زوج به طور تصادفی انتخاب برای مطالعه انتخاب شدند. 30 زوج مذکور به طور تصادفی به دو گروه کنترل و آزمایش تقسیم گردیدند. گروه آزمایش با استفاده از واقعیت درمانی مورد مشاوره قرار گرفتند. یافته های پژوهش در کل بیانگر آن است که استفاده از برقراری ارتباط عاطفی، تشویق زوجین به قضاوت و ارزیابی رفتار خود در تعامل با همسر با استفاده از پنج سوال اساسی و دایره مشکل گشا که فنون زوج درمانی در نظریه مذکور است می تواند مشکلات روان شناختی ناشی از ضربه خیانت همسر را کاهش داده و موجب افزایش روابط محبت آمیز و صمیمانه زوجها با یکدیگر گردد.

هدف از اجرای پژوهش مطالعه میزان تاثیر دو روش درمانی بازسازی شناختی و حساسیت زدایی منظم به عنوان مهمترین روشهای درمان در کاهش اضطراب ریاضی بود. به همین منظور، 64 نفر از دانش آموزان پایه سوم راهنمایی اهواز به صورت تصادفی چند مرحله ای انتخاب و به شیوه تصادفی به 3 گروه (دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل) تقسیم شدند. گروه اول روش آموزش بازسازی شناختی به عنوان متغیر مستقل، به مدت 8 هفته به طور منظم اجرا شد و بر روی گروه دوم نیز روش حساسیت زدایی منظم، هم زمان با روش اول آموزش داده شد و در مورد گروه سوم که به عنوان گروه کنترل حضور داشتند هیچ نوع آموزشی ارایه نشد و در پایان از هر سه گروه پس آزمون اضطراب ریاضی به عمل آمد. پس از گذشت دو ماه آزمون دیگری به منظور پی گیری تاثیر روش های درمانی روی وضعیت اضطراب ریاضی دانش آموزان اجرا گردید. با توجه به نتایج به دست آمده از پاسخ های آزمودنی ها و مقایسه گروه های آزمایشی بازسازی شناختی و حساسیت زدایی منظم با گروه کنترل از طریق آزمون t دو گروه مستقل و آزمون F یک راهه فرضیه های شماره 1و 2و 3 تایید و فرضیه 4 مورد تایید قرار نگرفت. شواهد نشان داد که روش های درمانی حساسیت زدایی منظم و بازسازی شناختی در دوره درمان باعث کاهش اضطراب ریاضی آزمودنیها می شود و پس از درمان (یعنی دو ماه پس از پایان درمان) کارآیی روش بازسازی شناختی کاهش یافته ولی تاثیر روش حساسیت زدایی منظم همچنان ثابت باقی می ماند. بین دو روش حساسیت زدایی منظم و بازسازی شناختی از نظر میزان اثربخشی، تفاوت معنی داری مشاهده نگردید.