روان شناسی و دین
سال:1392 | دوره:6 | شماره:3 (پیاپی 23) |تعداد مقالات:8

چکیده فاسی:هدف این پژوهش ساخت و تعیین ویژگی های روان سنجی نقش تربیتی پدر از دیدگاه اسلام بود. بر این اساس، با استفاده از آیات و روایات اسلامی، به تبیین نقش تربیتی پدر پرداخته و با استخراج مولفه های نظری نقش پدری پرسش نامه ای 48 سوالی تدوین شد. روش تحقیق به دو شیوه توصیفی و پیمایشی می باشد.برای جمع آوری آموزه های دین اسلام، روش توصیفی مورد استفاده قرار گرفته است، و برای ارزیابی روایی و اعتبار مقیاس، روش پیمایشی در نمونه ای 382 نفری از دانش آموزان دبیرستانی منطقه 18 تهران به کار رفته است.در بررسی روایی محتوای پرسش نامه، ضریب تطابق کندال 0.2 با سطح معناداری 0.0001، نشان دهنده میزان توافق کارشناسان خبره در مورد موافقت گویه های طراحی شده می باشد. روایی ملاک با محاسبه ضریب همبستگی مقیاس حاضر و مقیاس دلبستگی به پدر (IPPA) 0.129 بود که در سطح 0.05 معنادار می باشد. نتیجه بررسی روایی سازه حاکی از همبستگی بالای سوالات با نمره کل بود. در بررسی اعتبار پرسش نامه آلفای کرونباخ برابر با 0.89 می باشد، و میزان همسانی درونی بر اساس ضریب دو نیمه سازی گاتمن 0.87 می باشد. در روش بازآزمایی با فاصله زمانی سه هفته، نتایج نشان از همبستگی 0.783 در سطح 0.01 بین اجرای اولیه و اجرای مجدد دارد. از این رو، با استفاده از منابع اسلامی امکان ساخت ابزاری برای سنجش نقش تربیتی پدر وجود دارد. این ابزار، جهت استفاده های پژوهشی از اعتبار و روایی مطلوبی برخوردار است.   چکیده عربی:الهدف من تدوین هذه المقالة هو صیاغة وتعیین خصائص المعیار النفسی لدور الأب التربوی من وجهة نظر الإسلام بالاعتماد علی الآیات والأحادیث حیث یبین الباحثان فیها الدور التربوی للأب ویستکشفان العوامل النظریة له استنادا إلی استبیان مکون من 48 سؤالا. منهج البحث المعتمد فی المقالة تفصیلی استقرائی حول عینة بحث بلغت 382 طالبا من طلاب الدراسة الثانویة للمنطقة رقم 18 فی طهران. وقد أشارت نتائج البحث المعتبرة إلی وجود ترابط فی مستوی عال للأسئلة مع الدرجة الکلیة، وفی تحلیل الاعتبار لاستبیان کرونباخ یعادل 0.89 ومدی الانسجام الباطنی یعادل 0.87 علی أساس تنصیف غاتمان. وفی منهج إعادة الاختبار بفاصلة زمنیة بلغت ثلاثة أسابیع أشارت النتائج إلی وجود ترابط بلغ 0.783 بمستوی 0.01 بین التطبیق الأول والتطبیق الثانی، لذا فإنه من الممکن صیاغة وسائل لتقییم الدور التربوی للأب وذلک اعتمادا علی المصادر الإسلامیة، حیث یمکن الاعتماد علیها فی البحوث العلمیة کونها تحظی بالاعتبار المطلوب.

چکیده فارسی:هوش معنوی «توانایی فطری و تجربه پذیر آدمی در افزایش سازگاری از طریق کنش ها و دریافت های معنوی» است. تلاش برای دست یابی به ابزار اندازه گیری معتبر، روا، منعطف و پژوهش پذیر در این زمینه و رویکرد معنویت گرایانه، هدف اصلی این پژوهش است.از این رو، نسخه کوتاه «مقیاس یکپارچه هوش معنوی» برگزیده و به فارسی برگردانده شد و در اختیار 414 تن از داشجویان دانشگاه گیلان (275 دختر و 139 پسر)، با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده بودند، قرار گرفت. با تحلیل سوالات مقیاس بر پایه محاسبه قدرت تشخیص، و حذف برخی سوالات، 7 عامل «جهت گیری درون بنیاد، امید مومنانه، پذیرش، معناجویی، پیوندگرایی، ثبات درونی و همسازی» به دست آمد که بر روی هم 48 درصد واریانس کل پرسش نامه را تبیین می کرد. همچنین با بهره گرفتن از روش نمره های T، هنجار و دامنه برش مقیاس آماج 40 گویه ای تعیین شد و دو نسخه موازی 20 گویه ای با مشخصه های آماری و ویژگی های روان سنجی مقایسه پذیر و بارهای عاملی همسان فراهم آمد.   چکیده عربی:الهدف من تدوین هذه المقالة هو السعی للحصول علی وسیلة للتقییم المعتبر والمناسب والمرن والقابل للبحث فی مجال الذهن المعنوی والتوجه المستند إلی النزعة المعنویة، لذا تم اختیار نسخة قصیرة لـ (معیار الذهن المعنوی الموحد) وتمت ترجمته إلی الفارسیة حیث اختبر من خلاله  414طالبا وطالبة فی جامعة کیلان (275 طالبة  139 -طالبا) حیث تم اختیارهم بطریقة عنقودیة متعددة المراحل. والمعطیات المتحصلة من البحث قد حازت علی التأیید وفق ما نتج من تحلیل العوامل الأصلیة (PC) اعتمادا علی دوران فاریماکس وبروماکس علی اساس ملاک (قدرة تشخیص عالیة وحمل عامل خالص أکثر من 0.40) بمعیار 40 مؤشرا للمشارکة فی هیکل المعیار النهائی. ومن هذا المنطلق تحصلت سبعة عوامل، هی (التوجه الباطنی للمؤسسة، الرجاء الإیمانی، القبول، البحث عن المعنی، الارتباطیة، الثبات الباطنی، الانسجام)، حیث بینت ما مستواه 48 بالمائة من معیار فاریانس لکل الاستبیان. کذلک من خلال الاعتماد علی منهج درجات T للسلوک تم تعیین نطاق المعیار المتجزئ لأجزاء 40 مؤشرا وأیضا وفرت نسختان متوازیتان لـ 20 مؤشرا بمیزات إحصائیة وخصائص معاییر نفسیة قابلة للمقارنة وأسس فاعلة منسجمة.

چکیده فارسی: هدف این پژوهش، بررسی اثربخشی خانواده درمانی مبتنی بر الگوی شناختی- رفتاری مذهب محور، بر ناسازگاری و عملکرد تحصیلی دانش آموزان پسر سال اول الی چهارم دبیرستان بوده است. از میان زوجین مراجعه کننده به کلینیک تخصصی محقق، برای مشاوره خانواده و حل تعارضات خانوادگی از روش نمونه گیری در دسترس، تعداد 40 نفر انتخاب شدند. آنان به طور تصادفی در دو گروه آزمایشی و کنترل تقسیم شدند. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش، پرسش نامه ارزیابی عملکرد خانواده، پرسش نامه سازگاری دانش آموزان دبیرستانی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان بودند. گروه آزمایش 10 جلسه 45 دقیقه ای خانواده درمانی شناختی- رفتاری مذهب محور دریافت کردند، درحالی که گروه کنترل هیچ مداخله ای دریافت نکرد. نتایج حاصل آشکار ساخت که تفاوت معنی داری بین دو گروه آزمایش و کنترل از لحاظ عملکرد خانواده، سازگاری و عملکرد تحصیلی دانش آموزان وجود دارد (p<0.001). در گروه آزمایش، در مقایسه با پیش آزمون و گروه کنترل عملکرد خانواده به طور معنی داری افزایش یافته بود. همچنین میزان سازگاری رفتاری و عملکرد تحصیلی دانش آموزان گروه آزمایش، به طور معنی داری در مقایسه با پیش آزمون و گروه کنترل افزایش یافت. نتایج پژوهش حاضر حاکی از این است که خانواده درمانی مبتنی بر الگوی شناختی - رفتاری مذهب محور، بر بهبود عملکرد خانواده، سازگاری و عملکرد تحصیلی دانش آموزان پسر دبیرستانی شهر اهواز موثر بوده است.   چکیده عربی:الهدف من تدوین هذه المقالة هو دراسة العلاج الأسری بأنموذج معرفی - سلوکی دینی المحور وتأثیره علی أداء الأسرة فی الانسجام والأداء الدراسی للطلاب الذکور فی المرحلة الإعدادیة من السنة الأولی حتی الرابعة بمدینة الأهواز. ومن بین الأزواج الذین راجعوا مرکز العلاج التخصصی (محقق) بغیة الاستشارة الأسریة وحل الخلافات العائلیة تم اختیار 40 شخصا وفق منهج اختیار العینة المتوفرة، وقد أثبتت نتائج البحث وجود اختلاف معتبر بین مجموعتی الاختبار والسیطرة من حیث الأداء الأسری والانسجام والأداء الدراسی للطلاب بمستوی (P<0.001) فی مجموعة الاختبار مقارنة مع مرحلة ما قبل الاختبار ومجموعة السیطرة للأداء الأسری حیث تصاعد بشکل معتبر. کما أشارت النتائج إلی أن مدی الانسجام السلوکی والأداء الدراسی للطلاب فی مجموعة الاختبار شهد تصاعدا معتبرا مقارنة مع مرحلة ما قبل الاختبار ومجموعة السیطرة. أما نتائج البحث فقد أشارت إلی أن العلاج الأسری المستند إلی الأنموذج المعرفی - السلوکی دینی المحور له تأثیر علی تحسین أداء الأسرة وانسجامها والأداء الدراسی للطلاب الذکور علی مستوی الدراسة الثانویة فی مدینة الأهواز.

چکیده فارسی:این پژوهش، درصدد بررسی رابطه ساختار توزیع قدرت در خانواده، با کارآمدی آن از منظر آموزه های اسلامی است. جامعه آماری شامل کلیه زنان معلم مدارس شهر نورآباد لرستان است. نمونه پژوهش، 205 نفر است که به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده اند. ابزار پژوهش، پرسش نامه 79 سوالی کارآمدی خانواده و پرسش نامه 36 سوالی ساختار قدرت در خانواده است. پژوهش از نوع کمی است. داده ها بر اساس ضریب همبستگی پیرسون، آنالیز واریانس، آزمون تعقیبی تامهان و رگرسیون چند متغیره گام به گام تحلیل شد. نتایج نشان داد که بین ساختار قدرت در خانواده و کارآمدی آن، رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. همچنین از بین ساختارهای چهارگانه (زن سالار، دموکراتیک زن مقتدر، دموکراتیک مرد مقتدر و مردسالار)، ساختار زن سالار دارای کمترین کارآمدی است. ساختار دموکراتیک مرد مقتدر، بیشترین کارآمدی را به دنبال دارد. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان می د هد که ساختار قدرت در خانواده، 9.1 درصد از واریانس عملکرد خانواده را تبیین می کند. یافته های پژوهش، تبیین روشنی از یافته های متفاوت پیشین ارائه می دهد و همسو با الگوی ساختار قدرت بر اساس آموزه های اسلامی است.   چکیده عربی:محور البحث فی هذه المقالة هو دراسة صلة هیکل توزیع السلطة فی الأسرة مع فاعلیتها من وجهة نظر التعالیم الإسلامیة، وقد شمل النطاق الإحصائی جمیع المعلمات فی مدارس مدینة نورآباد فی محافظة لرستان، وعینة البحث شملت 205 معلمة تم اختیارهن بطریقة عنقودیة. أما وسیلة البحث فهی استبیان تضمن 79 سؤالا حول فاعلیة الأسرة وکذلک استبیان تضمن 36 سؤالا حول هیکل السلطة فی الأسرة، وقد أثبتت نتائج البحث وجود صلة معتبرة ذات معنی بین هیکل السلطة فی الأسرة وبین فاعلیتها، کما أشارت إلی أن هیکل سیادة المرأة له فاعلیة أقل فی الهیاکل الأربعة التی هی (سیادة المرأة، دیمقراطیة المرأة المقتدرة، دیمقراطیة الرجل المقتدر، سیادة الرجل)، وأثبتت أن هیکل دیمقراطیة الرجل المقتدر له فاعلیة أکثر. کما أن النتائج المتحصلة من تحلیل المعطیات قد أشارت إلی أن هیکل السلطة فی الأسرة یبین ما مستواه 9.1 بالمائة من معیار فاریانس لأداء الأسرة. ونتائج هذا البحث قد بینت بوضوح لمعطیات مختلفة سابقة تنسجم مع أنموذج هیکل السلطة علی أساس التعالیم الإسلامیة.

چکیده فارسی:هدف این پژوهش، بررسی نقش فرایندهای خودشناختی و پنج عامل بزرگ شخصیت در فضایل اخلاقی بود. 315 دانشجو به این پرسش نامه ها پاسخ دادند: خزانه بین المللی گویه های شخصیت- پنج عامل بزرگ، مقیاس کوتاه خود مهارگری، مقیاس خودشناسی انسجامی، و پرسش نامه فضایل اخلاقی. نتایج پژوهش نشان داد که فضایل با پنج عامل بزرگ شخصیت (برون گردی، توافق، وظیفه شناسی، ثبات هیجانی و تجربه پذیری)، خودمهارگری و خودشناسی انسجامی همبستگی مثبت دارند. توافق و خودشناسی انسجامی، نیرومندترین همبسته های فضایل بودند و وظیفه شناسی ضعیف ترین آن. همچنین، نقش واسطه ای خودشناسی انسجامی در رابطه شخصیت با فضایل تایید شد، اما نقش واسطه ای خودمهارگری در این رابطه تایید نشد. این پژوهش نشان داد رابطه برخی رگه های شخصیت با فضایل اخلاقی قوی تر از رابطه سایر رگه های شخصیت است. نتایج این پژوهش از این دیدگاه حمایت کرد که خودشناسی نقش میانجی را میان شخصیت و فضایل اخلاقی ایفا می کند.   چکیده عربی:الهدف من تدوین هذه المقالة هو دراسة دور مراحل معرفة النفس وخمسة عوامل أساسیة للشخصیة فی الفضائل الأخلاقیة، حیث أجاب 315 طالبا جامعیا علی الاستبیان التالی: الخزانة الدولیة لرموز شخصیة الإنسان (خمسة عوامل أساسیة)، المعیار القصیر للسیطرة علی النفس، معیار معرفة النفس الانسجامی، استبیان الفضائل الأخلاقیة. وقد أثبتت نتائج البحث أن الفضائل المترافقة مع العوامل الخمسیة الأساسیة (الرؤیة الخارجیة، التوافق، الإحساس بالمسؤولیة، الثبوت الانفعالی، تقبل التجربة) والسیطرة علی النفس ومعرفة النفس المنسجمة، بینها ترابط إیجابی. أما التوافق ومعرفة النفس المنسجمة تعد أقوی أوصر الترابط للفضائل، وأما الإحساس بالمسؤولیة فهی تعد أضعفها، کما أن الدور الوسیط لمعرفة النفس المنسجمة بالنسبة إلی الشخصیة یوافق الفضائل ولکن الدور الوسیط للسیطرة علی النفس لیس کذلک. وقد أثبتت هذه الدراسة أن علاقة بعض جذور الشخصیة مع الفضائل الأخلاقیة تعتبر أقوی من علاقة سائر جذور الشخصیة. نتائج هذه الدراسة تؤید الرؤیة التی تدعی أن معرفة النفس لها دور وسیط بین الشخصیة والفضائل الأخلاقیة.

چکیده فارسی:هدف این پژوهش، ارائه الگوی ارتباط پیش از ازدواج و پیامدهای آن، در رابطه با نقش کارکرد خانواده و جهت گیری مذهبی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند در سال 90 می باشد. بدین منظور، 500 دانشجو انتخاب و مقیاس های جهت گیری مذهبی آلپورت، کارکرد خانواده اولسون، نگرش به ارتباط پیش از ازدواج کردلو و پیامد های ارتباط قبل از ازدواج را تکمیل کردند. نتایج تحلیل مسیر در راستای پیش بینی نگرش به ارتباط پیش از ازدواج، با ارتباط و بدون ارتباط با جنس مخالف نشان داد که پیوستگی اعضای خانواده به طور غیرمستقیم، از طریق کاهش جهت گیری بیرونی مذهبی و به طور مستقیم، از طریق افزایش جهت گیری درونی مذهبی، پیش بینی کننده نگرش منفی به ارتباط پیش از ازدواج است و به طور غیرمستقیم تنها از طریق افزایش جهت گیری مذهبی درونی، پیش بینی کننده نگرش مثبت به ارتباط پیش از ازدواج است. همچنین نتایج تحلیل مسیر در راستای پیش بینی پیامد های ارتباط پیش از ازدواج در دانشجویان دارای ارتباط با جنس مخالف، نشان داد پیوستگی اعضای خانواده به طور غیرمستقیم از طریق کاهش جهت گیری بیرونی مذهبی، پیش بینی کننده نمره بالا در ارتباط اضطرابی و نمره پایین در ارتباط با خداست. همچنین پیوستگی اعضای خانواده تنها به طور غیرمستقیم از طریق افزایش جهت گیری مذهبی درونی، پیش بینی کننده اضطراب ناشی از ارتباط پیش از ازدواج است. نتایج پژوهش نشان داد که جهت گیری مذهبی درونی و بیرونی موجب افزایش اضطراب ناشی از ارتباط با جنس مخالف می گردد. ماهیت این دو نوع اضطراب در اینجا مورد بحث قرار می گیرد.   چکیده عربی:الهدف من تدوین هذه المقالة هو طرح أنموذج للعلاقة قبل الزواج بالنسبة إلی أداء الأسرة والتوجه الدینی لدی طلاب جامعة آزاد الإسلامیة فی مدینة بیرجند، وقد قام الباحثون باختیار 500 طالب وطالبة ملؤوا استبیانات حول معاییر التوجه الدینی حسب أسس ألبورت وأداء الأسرة لأولسن والرؤیة حول العلاقة قبل الزواج لکردلو وعواقب العلاقات التی تقام قبل الزواج. و قد أثبتت نتائج تحلیل المسیر أن الارتباط غیر المباشر بین أعضاء الأسرة وعن طریق تقلیص التوجه الدینی الخارجی بشکل غیر مباشر، وأن رفع مستوی التوجه الدینی الباطنی المباشر، یبین الرؤیة السلبیة للعلاقة قبل الزواج، ولا یمکن بیان الرؤیة الإیجابیة للعلاقة قبل الزواج إلا عن طریق رفع مستوی التوجه الدینی الباطنی. کما أن ارتباط أعضاء الأسرة بشکل غیر مباشر عن طریق تقلیص التوجه الدینی یبین الدرجة العلیا للارتباط الاضطرابی والدرجة السفلی للعلاقة مع الله تعالی، ولا یمکن بیان الاضطراب الناشئ عن العلاقة قبل الزواج إلا عن طریق رفع مستوی التوجه الدینی الباطنی. وکذلک فإن التوجه الدینی الباطنی والخارجی یؤدی إلی رفع مستوی الاضطراب الناشئ من العلاقة مع الجنس المقابل.

چکیده فارسی:مساله تکوین هویت فردی از چالش های جدی جوامع امروزی است. در این میان، نقش مذهب در ساختار هویت هر فرد انکارناپذیر است. این پژوهش، با هدف بررسی رابطه بین جهت گیری مذهبی و هویت فردی و تعیین نقش این عامل در پیش بینی هویت پایدار انجام گرفت. نمونه آماری شامل 381 نفر (133 پسر و 248 دختر)، از بین دانشجویان دانشگاه های دولتی شهر تهران با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب گردید. ابزار اندازه گیری، گزارش پرسش نامه خودشناسی بر اساس جهت گیری مذهبی اسلامی و پرسش نامه هویت شخصی بود. یافته های پژوهش حاکی از این است که بین جهت گیری مذهبی با هویت فردی، رابطه ای معنادار و مثبت وجود دارد (p<0.0005). برطبق نتایج این پژوهش، 23.9 درصد هویت فردی، بر اساس جهت گیری مذهبی قابل تبیین است. به گونه ای که هم زیر مقیاس اخلاق و هم زیر مقیاس عقاید و مناسک پیش بینی کننده های معنی داری در تعیین هویت فردی به شمار می آیند. علاوه بر این، نتایج حاصل تفاوت معناداری را در جهت گیری مذهبی و هویت فردی بین دختران و پسران نشان داد، دختران نمرات بالاتری را نسبت به پسران در مقیاس جهت گیری مذهبی داشتند. همچنین، دختران در مقایسه با پسران هویت فردی شکل یافته تری را نشان دادند.   چکیده عربی:الهدف من تدوین هذه المقالة هو دراسة الصلة بین عامل التوجه الدینی والشخصیة الفردیة وتعیین دور هذا العامل فی تکوین الشخصیة الثابتة، حیث أجریت علی عینة بحث بلغت 381 شخصا (133 طالبا - 248 طالبة) من طلاب الجامعات الحکومیة فی مدینة طهران وذلک اعتمادا علی منهج بحث انتقائی عشوائی بطریقة عنقودیة متعددة المراحل.و قد أثبتت نتائج البحث وجود صلة إیجابیة معتبرة بین التوجه الدینی والشخصیة الفردیة بمستوی23.9  (P<0.0005) بالمائة للهویة الشخصیة، ویمکن بیان ذلک علی أساس التوجه الدینی بحیث إن هذه الصلة تحت معیار الأخلاق ومعیار العقائد والمناسک بإمکانها تحدید المفهوم فی تعیین الشخصیة الفردیة. إضافة إلی ذلک فإن النتائج المتحصلة قد أثبتت وجود اختلاف معتبر بین التوجه الدینی والشخصیة الفردیة للإناث والذکور، أما الإناث فقد حصلن علی درجات أعلا من الذکور فی معیار التوجه الدینی کما لدیهن شخصیة فردیة أکثر تکاملا من الذکور.