مطالعات اقتصاد انرژی
سال:1389 | دوره:7 | شماره:27 |تعداد مقالات:10

این پژوهش با استفاده از رویکرد اقتصادسنجی امادو - تودا، وجود و جهت علیت بین مصرف انرژی، شهرنشینی،رشد اقتصادی و انتشار دی اکسید کربن را برای ایران در دوره 1385-1350 بررسی می کند. نتایج نشان می دهدکه رابطه ای علی از مصرف انرژی، شهرنشینی و تولید ناخالص داخلی به نشر دی اکسیدکربن وجود دارد. هم چنین، رابطه ای علی از مصرف انرژی به تولید ناخالص داخلی و اثر جمعیت شهرنشین به تولید ناخالص داخلی وجود دارد. بر اساس روابط علی فوق، با استفاده از روش رگرسیون به ظاهر نامرتبط، ارتباط بین نشر دی اکسید کربن، مصرف انرژی، جمعیت شهرنشین و تولید ناخالص داخلی بررسی شد. نتایج برآورد نشان داد که فرضیه کوهانی شکل در مورد آلودگی زیست محیطی و تولید ناخالص داخلی در ایران صادق است. کشش نشر دی اکسید کربن نسبت به جمعیت شهرنشین، مثبت و کوچک تر از واحد است. هم چنین، کشش نشر دی اکسید کربن نسبت به مصرف انرژی، مثبت و بزرگ تر از واحد می باشد.

در این مطالعه، رابطه هم انباشتگی و علیت بین مصرف هریک از حامل ها و کل مصرف نهایی انرژی در صنعت با تولید صنعتی در ایران، در یک چارچوب چند متغیره، با استفاده از رویکرد خود رگرسیون با وقفه های توزیع شده (ARDL) و مدل تصحیح خطای برداری (VECM) طی دوره 1386-1346 بررسی شده است. نتایج نشان می دهد که تولید صنعتی، اشتغال و موجودی سرمایه در صنعت، متغیر های موثر در بلندمدت برای کل مصرف نهایی در بخش صنعت و مصرف همه حامل های انرژی به غیر از زغال سنگ می باشند. نتایج VEC، نشان دهنده رابطه علیت ک طرفه قوی از تولید صنعتی به طرف مصرف فرآورده های نفتی، برق و کل مصرف نهایی انرژی در صنعت است، در حالی که در رابطه با گاز طبیعی رابطه علیت قوی دو طرفه بین مصرف گاز طبیعی در صنعت و تولید صنعتی به دست می آید. بنابراین، برای مصرف فرآورده های نفتی، مصرف برق و مصرف نهایی انرژی در صنعت، شواهدی در حمایت از فرضیه حفاظت از انرژی وجود دارد. از سوی دیگر فرضیه اثر برگشتی در ارتباط با مصرف گاز طبیعی برقرار می باشد. راهکار سیاست گذاری این افته ها برای تصمیم گیران در حوزه برنامه ریزی های کلان این است که می توان سیاست های مربوط به حفاظت از انرژی را بدون نگرانی از آثار زیان بار روی رشد اقتصادی (صنعتی)، به کار گرفت.

در این مطالعه  رابطه بین وفور منابع طبیعی، بیماری هلندی و رشد اقتصادی در کشورهای نفتی طی دوره 2008 -1960 با استفاده از داده های تابلویی بررسی شده است. نتایج تجربی به دست آمده نشان می دهد اثر منفی وفور منابع طبیعی بر رشد اقتصادی بعد از وارد کردن متغیرهای موثر بر رشد اقتصادی از قبیل سرمایه گذاری فیزیکی، مخارج مصرفی دولت، عوامل نهادی، رشد رابطه مبادله و درجه باز بودن اقتصاد تغییر نمی کند. هم چنین وفور منابع طبیعی منجر به افزایش رشد ارزش افزوده بخش خدمات، کاهش رشد ارزش افزوده بخش صنعت، کاهش رشد سهم صادرات صنعتی از کل صادرات کالایی و تغییر نسبی سهم ارزش افزوده بخش ها به نفع بخش خدمات شده است، لذا شواهد بیماری هلندی در این کشورها وجود دارد. هم چنین رشد ارزش افزوده بخش صنعت، تغییرات سهم صادرات صنعتی از کل صادرات کالایی و نسبت ارزش افزوده بخش ها، ارتباط مثبت با رشد اقتصادی دارد، لذا به علت رابطه مستقیمی که این متغیر ها با رشد اقتصادی دارند، می توان استدلال کرد که وفور منابع طبیعی همراه با ضعف عوامل نهادی منجر به تضعیف بخش صنعت به عنوان بخش قابل مبادله و کاهش صادرات صنعتی شده و در نتیجه موجبات کندی رشد اقتصادی این کشور ها را فراهم آورده است، لذا می توان با به حداقل رساندن صادرات منابع طبیعی به صورت خام و سهم درآمد های حاصل از صادرات این منابع در بودجه کشور و نیز حمایت از بخش های غیرنفتی و ایجاد نهادهایی همانند صندوق پس انداز و سرمایه گذاری درآمد های نفتی، از بروز بیماری هلندی در این کشور ها جلوگیری کرد.

سهم ارایه انرژی از تولید ناخالص داخلی در ایران برابر 9.25 درصد (سال 1385) می باشد، که حذف آن و بررسی آثار تورمی اش بر اقتصاد می تواند راهنمایی برای سیاست گذاران و برنامه ریزان، در اتخاذ تصمیم های صحیح در این زمینه باشد. بر این اساس در این مقاله با به کارگیری مدل داده – ستانده، آثار تورمی اصلاح قیمت حامل های انرژی در دو حالت فشار هزینه و فشار تقاضا و در دو گزینه ک باره و پلکانی بررسی شده است. نتیجه بررسی نشان می دهد که اگر افزایش قیمت همه حامل های انرژی به صورت هم زمان و دفعی باشد، تورم ناشی از فشار هزینه، بیانگر افزایش شاخص قیمت مصرف کننده به میزان 6.48 درصد و درصد افزایش در شاخص قیمت تولید کننده برابر با 6. درصد خواهد بود. چنان چه افزایش قیمت حامل های انرژی به صورت پلکانی در طی 4 سال باشد، رشد متوسط سالیانه تورم 5.10 درصد برآورد می شود. هم چنین نتایج نشان می دهد که تورم ناشی از فشار تقاضا احتمالا 7.2 درصد خواهد بود که با تاثیر ضریب فزاینده پولی (5.1) به 4 درصد می رسد.

با اهمیت افتن مسایل زیست محیطی، تمامی کشورها تلاش می کنند با برنامه ریزی صحیح و به کارگیری روش های مناسب، نه تنها به اهداف اقتصادی خود دست ابند، بلکه آسیب های زیست محیطی ناشی از رشد اقتصادی را نیز به حداقل برسانند. تحقق این امر بدون اطلاع از چگونگی رابطه بین فعالیت های اقتصادی با آلودگی محیط زیست و تاثیرات متقابل بین آن ها میسر نمی باشد و این مساله برای کشورهای در حال توسعه نظیر ایران که هنوز در مراحل اولیه رشد و توسعه اقتصادی قرار دارد، اهمیت بیش تری افته است.در این مقاله روابط کوتاه مدت و بلندمدت بین تولید ناخالص داخلی، مصرف انرژی و انتشار دی اکسیدکربن (به عنوان شاخص آلودگی محیط زیست) با استفاده از داده های سال های 2008-1965 در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. به منظور بررسی روابط بین متغیرها، از روش اقتصادسنجی خودرگرسیونی با وقفه های توزیعی (ARDL) استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که انتشار دی اکسید کربن نسبت به تولید ناخالص داخلی بی کشش است، اما مقدار آن در بلندمدت بیش تر از کوتاه مدت است. هم چنین براساس نتایج به دست آمده، کشش دی اکسیدکربن نسبت به مصرف انرژی در کوتاه مدت و بلندمدت مشابه و نزدیک به یک است. علاوه بر این، شکل U وارون منحنی زیست محیطی کوزنتس در شرایط ایران مورد تایید نیست.

در ادبیات اقتصادی و مالی، ارتباط بین دلار و قیمت نفت نشان دهنده رابطه علیت بین این دو می باشد که در قالب دوره های بلند مدت و کوتاه مدت قابل بررسی است. ارتباط مذکور از بعد ساختاری از طریق تقاضا و عرضه نفت خام بررسی می شود. دیگر، در بازارهای بورس به طور متقابل اطلاعات از ک بازار به بازار دیگر نفوذ می کند. در این مقاله به منظور بررسی روابط فوق، الگوی VECM-Multivariate GARCH مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج مطالعه نشان می دهد که رابطه علیت در بازار نرخ دلار آمریکا و قیمت نفت خام در بلندمدت، یک طرفه و از بازار ارز به بازار نفت بوده است و عکس آن صادق نمی باشد و علیتی وجود ندارد. از سوی دیگر ثابت شد که این رابطه منفی است. به عبارت دیگر پیش بینی بلندمدت قیمت نفت خام و افتن عناصری که تاثیر بلندمدت بر قیمت آن می گذارند، روند نرخ ارز دلار آمریکا از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در مورد سرریز نوسانات وا به عبارتی انتقال ریسک می توان مشاهده کرد که سر ریز از بازار نفت به ارز وجود نداشته، در صورتی که نوسانات از بازار ارز به بازار نفت سرریز شده و قسمتی از ریسک بازار نفت از بازار ارز نشات می گیرد.

ارزیابی اقتصادی طرح های بزرگی که دارای پیچیدگی تکنولوژیکی هستند، دشواری های زیادی را به همراه دارد. از آن جایی که ارزیابی اقتصادی اطلاعات فنی و اقتصادی، زیادی را می طلبد و بخش عمده ای از این متغیرها نیز جنبه تصادفی داشته و ا تعیین مقدار آن ها عناصر احتمال را به همراه دارد، لذا کار ارزیابی اقتصادی را با دشواری مواجه می کند، به همین دلیل تلاش شده است که در این مطالعه از یک شاهد تجربی برای این مهم استفاده شود.دلیل استفاده از یک شاهد عینی بیش تر، استفاده از آمار و ارقام واقعی بوده است، در عین حال انتخاب طرح گینه نو به عنوان یک طرح جدید و پرهزینه این سوال را پیش می آورد که چرا چنین طرح پرهزینه ای دارای صرفه اقتصادی است!در این مقاله تلاش می شود به این سوال پاسخ دهم داده شود که چرا در طرح های بلندمدت با سرمایه گذاری بالا، ریسک های بسیار زیادی وجود دارد، از جمله ریسک قیمت فروش محصول در بازار که با مطالعه سری زمانی 10 ساله قیمت نفت خام و بر اساس مفهوم برابری قدرت قیمت نفت خامJCC   با گاز طبیعی و شبیه سازی مونت کارلو، به بررسی و شناسایی تاثیر قیمت فروش گاز طبیعی مایع شده(LNG)  بر روی اقتصاد طرح در قالب گزینه های مختلف پرداخته شده و سپس براساس شناسایی گزینه ها، احتمال اقتصادی بودن طرح با فرض احتمال کسان برای سناریوهای مطروح و بررسی شده است.برآورد هزینه های سرمایه ای (CAPEX) و هزینه های عملیاتی (OPEX) دارای نااطمینانی بالاست و تغییر نااطمینانی از 5% به 10% می تواند اقتصادی بودن طرح را با خطر مواجه کند. فروض مختلف هم چون نرخ دلار، ورو و نرخ دیگر ارزها در آینده، مدل قیمت گذاری گازطبیعی، پیش بینی درآمدهای طرح، مباحث مربوط به بازاریابی محصولات، مدیریت طرح پس از ساخت و در دوران بهره برداری، ار جمله مواردی هستند که تاثیر زیادی در ارزیابی اقتصادی طرح دارند.در این مطالعه با توجه به فرضیات مشخص و متغیر اصلی قیمت LNG در بازار، نرخ بازگشت داخلی سرمایه و ارزش خالص حال بررسی می شود و در انتها تحلیل حساسیت مورد توجه قرار می گیرد.

انرژی به عنوان یک نهاده مهم و کلیدی در تولید بخش های مختلف اقتصاد و از جمله بخش کشاورزی به شمار می رود. در سال های اخیر به دنبال بالا رفتن بار مالی ارایه های حامل های انرژی، هدفمندی این ارایه ها مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به اثرگذاری سیاست هدفمندی بر روی مصرف انرژی، مطالعه حاضر به پیش بینی مصرف حامل های انرژی (فرآورده های نفتی و برق) در بخش کشاورزی، با استفاده از الگوهای ARIMA و ARCH پرداخته است. دوره مورد مطالعه شامل سال های 1384-1347 می باشد که داده های 3 سال آخر برای سنجش توان پیش بینی الگوها استفاده شد. نتایج نشان دهنده حاکی از افزایش اندک مصرف حامل های انرژی در بخش کشاورزی بود. خطای پیش بینی حاصل از فرایند ARIMA، به جزء مصرف فرآورده های نفتی در سایر سری ها کم تر از الگوی  ARCHبه دست آمد.